CC BY
7ОРТА БУЫНДА АГЫЛШЫН Т1Л1 САБАГЫНДА ОНЛАЙН ТАЦТАЛАРДЫ ОЦУШЫЛАРДЬЩ УЭЖ1Н АРТТЫРУ Ц¥РАЛЫ РЕТ1НДЕ ЦОЛДАНУ
НАКИПОВА ЕЛ1К ЛЕСБЕКЦЫЗЫ
«Ш.Уэлиханов атындагы Кекшетау университет» КеА^, Кекшетау к. Агылшын тiлi жэне ОЭ кафедрасыныц 4-шi курс студентi
АХМЕТОВА ГУЛЬНАРА САГЫНБАЕВНА
Еылыми жетешi Кекшетау, ^азакстан
Тушндеме: Заманауи электронды цурылгылар мен оцу цуралдары бшм берудг Y^eMi жацартът отырады. К,аз1рг1 тацда оцытуды жацгыртудыц соцгы тенденциясы интерактивт1 тацта арцылы корсетшуде. Дурыс пайдаланган жагдайда жацашылдыцца жэне агылшын тш пэшн оцытудыц тшмдштне ыцпал ететт заманауи дидактикалыц цурал болып табылады.
Бул мацала орта буындагы оцушыларды оцытуда интерактивт1 тацтаны пайдалану туралы озект1 ацпаратты цамтамасыз етуге багытталган.
Тушн свздер: заманауи электронды цурылгылар, интерактивт1 тацта, дидактикалыц цурал, орта буындагы оцушылар
Аннотация: Современные электронные устройства и средства обучения постоянно обновляют образование. В настоящее время последние тенденции модернизации образования показаны посредством интерактивной доски. Правильное использование этого современного дидактического инструмента, может способствовать инновациям и эффективности преподавания английского языка.
Целью этой статьи является предоставление актуальной информации об использовании интерактивных досок в обучении учащихся средних классов.
Ключевые слова: современные электронные устройства, интерактивная доска, дидактическое средство, учащиеся средних классов.
Abstract: Modern electronic devices and teaching aids are constantly updating education. Currently, the latest trends in the modernization of education are shown through an interactive whiteboard. Using it correctly, this modern didactic tool can promote innovation and effectiveness in teaching an English language subject.
The purpose of this article is to provide up-to-date information on the use of interactive whiteboards in teaching secondary school students.
Key words: modern electronic devices, interactive whiteboard, didactic tool, secondary school students.
Студенттер мен мугал1мдердщ техникалык дагдылары жогары болган жагдайда окыту Yдерiсiн жацгырту ете мацызды. Соцгы уакытта бшм беру кептеген езгерютерге ушырады, ец алдымен жаца бшм беру багдарламалары мен окыту YДерiсiн жацгыруы. Бул окыту процесш тиiмдiрек ету Yшiн жаца жэне жетiлдiрiлген электронды курылгыларды енпзуге де катысты. Соцгы он жылдьщта интерактивт такта окытудыц кещнен колданылатын технологиясына айналды. Мектептерде онлайн такталарды кец аукымда кабылдануыныц непзп себептершщ бiрi - бул сабактыц кернею эсерi мен интерактивтiлiгiн арттыру аркылы бYкiл сыныпта окыту жаксарта алынады.
Онлайн такталардыц сипаттамаларын эртYрлi авторлар берген. Интерактивт такталардыц жYЙелерi мультимодальдi ортаны камтамасыз етедi, онда кескшдерд^ мэтiндердi жэне баска багдарламалык жасактама багдарламаларындагы кiрiстiрулердi
(мысалы, математикалык багдарламальщ камтамасыз ету) муFалiмдер мен студенттер экранда тiкелей бiрiктiрiп, баскара алады . Кэсiби эдебиеттердi талдай отырып, мазмуны жагынан уксас ИТ-ныц ондаган аныктамалары табылды. Барлыгын бiрге тYЙiндегенде: Интерактивтi такта - компьютердщ барлык мYмкiндiктерiн ак тактада беретш цифрлык такта. Оган коса, экранда цифрлык сиямен жазу Yшiн саусагыцызды пайдалануга болады. Содан кейiн тYЙменi басу аркылы жазбаларды сактауга, басып шыгаруга немесе таратуга болады; мультимедиалык файлдарга кол жеткiзуге, екi немесе одан да кеп адамга бiр уакытта экранда жазуга мYмкiндiк беру аркылы эрекеттер бойынша бiрлесiп жумыс iстеуге жэне Интернет пен телеконференцияга кiруге болады.
Окыту т^ргысынан алганда, онлайн такталар оку максаттарына арналган материалдык дидактикалык курал ретiнде бшм беру ортасында колданылатын электрондык курылгы деп тYсiнуге болады. БYкiл сынышъщ езара эрекеттесуi Yшiн колайлы бшм беру технологиясыныц бiрiншi тYрiн керсете отырып, бiз оны интерактивтi сынышъщ неriзi ретiнде карастыра аламыз, ягни компьютерден, деректер-видеопроектордан жэне тактадан туратын жYЙе.
Ал жалпы магынада интерактивт такта пайдаланушы интерфейсiне, керсетуге, ецдеуге жэне ецдеуге арналган электрондык курылгылар мен багдарламалык куралдан турады. Оныц негiзi - Yлкен интерактивтi бет косылган компьютер - каламныц немесе саусактыц орнын сезiнуге мYмкiндiк беретш тактаныц езi жэне деректер проекторы немесе баска дисплей курылгысы. Проектор компьютерден кескiндi интерактивтi такта бетше шыгарады, ол сонымен катар компьютер курсоры Yшiн контроллер кызметiн аткарады. Курсор арнайы каламмен (стилус), саусакпен немесе жарык шагылыстыратын элементтерi бар маркермен баскарылады. Такта эдетте кабыргага тiкелей бекiтiледi (классикалык мектеп тактасы сиякты) немесе оны жылжымалы стендке коюга болады.
Интерактивтi такта 1990 жылы курылганнан берi технологиялык дамудан еттi, ол кецсе iшiнде, ец алдымен шагын топтык кездесулер мен децгелек Yстелдерде пайдалану Yшiн эзiрленiп, дайындалган. ^азiрri уакытта жеке онлайн такталарды ендiрушiге жэне максатты ортага байланысты бiр-бiрiнен ерекшеленсе де, непзшен олар жеке курамдас белштердш жиынтыгы болып табылады.
Онлайн тактамен жумыс iстегенде интерактивтi жэне интерактивтi орта мацызды рел аткарады. Интерактивтiлiк деп, непзшен, муFалiм мен студенттердш, студенттердш, окушылар мен бiлiм беру мазмуныныц, оку куралдары мен дидактикалык эдютемелердщ езара байланысын камтамасыз ететiн окытудыц ерекшелiгiн тYсiнемiз. Негiзiнде бул дидактикалык процестш барлык курамдас белiктерiн бiр тутастыкка бiрiктiру, буны коммуникацияны оку мен жазу, талкылау, тыцдау, жеке немесе бiрлескен куру жэне рефлексия карастыруFа болады.
1- кесте:Онлайн тацталардыц классификациясы
Электромагнитпк технологиясы бар такталар Сенсорлык аналогтык резистивтi технологиясы бар такталар Лазерлiк технологиясы бар такталар
Электромагнитпк технологиясы бар такталар Ультрадыбыстык/ инфракызыл технологиясы бар такталар Сыйымдылык такталары
Оптикалык технологиясы бар DVIT такталары
MICRODOT технологиясы бар сымсыз такталар
Акпараттык технологияны колдануда педагогикалык тэжiрибе мацызды рол аткарады. Д.Матрос алдында барлык эдютер мен технологиялар «Акпараттык технологиялар» деп аталады [3. 42]. Окушыга акпаратты жетюзу аркылы окытудагы табыстыц коп болт мугал1м мен окушы арасындагы карым-катынаска байланысты екендш осыны растайды. Муатмнен акпарат алу жолдарын зерттеу де мацызды. Тшсшше, «бшм берудщ акпараттык технологиялары» термиш аркылы б1з педагогикага юрюпе, компьютерлер мен акпараттык технологияларды (коммуникациялар, телекоммуникациялык желшер жэне т.б.) пайдалануды тYсiнемiз.
"Активт экран" багдарламасы - бiлiм берудi максаттау Yшiн техникалык куралдарды пайдалануга арналган дидактикалык курал. Бул куралдыц негiзгi мшдет - катты колжетiмдi акпарат аркылы бiлiмдi арттыру жэне окушылардыц ойлау жэне тусшшт тYPде мысалдауын дамыту. Багдарлама-техникалык курал аркылы уакытты коздей жатар аудару мен мультимедиа куралдарымен байланысты интерактивтш тактаны пайдалану аркылы окушылардыц назарын жинау мYмкiн. Окытушы, тактада турганда, DVD, CD-ROM жэне Интернет ресурстарымен бiрiгуiнде мэтiн, аудио, бейне акпаратты пайдалануга болады. Бул уакытта окытушы, CD-ROM енгiзу, Интернетте мазмун iздеу, акпаратты сактау, белгшеу жасау жэне т.б. эрекеттердi орындау Yшiн арнайы стилус пайдалану аркылы оку процесш жетiлдiруi мYмкiн [9. 56].
Окытуды жаксарту куралы ретшде, зерттеулер интерактивтi такталар бYкiл сыныптыц окыту Yлгерiмiн Yшiн пайдаланылуы мYмкiн екенiн корсеттi. Зерттеушiлер иинтерактивтi тактаныц бiркатар баска артыкшылыктарын айкындады. Милденхолл(2008) онлайн такталардыц аркасында икемдiлiктiц пайда болганын атап оттi жэне сынып жумысыныц уакытын Yнемдеу жецiлдiгi пайда болгандыгын дэлелдедi. Смит жэне баскалар (Смит, Хиггинс, Уолл жэне Миллер, 2005) окыту мен окуга элеуетп пайдалы эсерлердi корытындылады:
1.икемдiлiк пен жан-жактылык
2. мультимедиялык/ мультимодальды презентация
3.тшмдшк
4.ресурстарды жоспарлау мен дамытуды колдау
5. АКТ дагдыларын модельдеу жэне
6.интерактивтшк жэне сабакка катысу.
Дегенмен, мундай интерактивт тактаныц артыкшылыктары толык кепiлдiк бермейтiнiн тYсiну мацызды. Интерактивт тактаныц карапайым болiгi муFалiмдер мен окушылар Yшiн жацалык болмаса да, интерактивт болiгi жаца жэне кYPделiрек болуы мYмкiн (окушыларFа караFанда муFалiмдер Yшiн киынырак болуы мYмкiн). Интернеттеп тактаны пайдаланып тиiмдi озара эрекеттесулердi куру да оте киын, ал нашар жобаланFан интерактивтi такта эрекеттерi уакытты жоFалтуFа, окуды токтатуFа немесе окушыныц сабактан шыFуына экелуi мYмкiн.
Зерттеу нэтижесiнде интерактивтi такта эртYрлi ресурстар мен кызыFушылыктарды белсендiрек пайдаланса, сабакты муFалiмге де, окушыларFа да кызыкты ететiнi аныкталды. Интерактивтi такта дурыс пайдаланылса, муFалiмдер де окушылардыц бшмш тексере алады. Кейбiр идеяларды тYсiну Yшiн дурыс сурактар кою талкылауды ынталандырады жэне студенттерге материалды жаксы тYсiнуге мYмкiндiк бередi. Талдау жYргiзе отырып, муFалiм окушыларды шаFын топтарда жумыс iстеуге баFыттайды. Интерактивт такта сыныптаFы барлык окушылардыц назарыныц орталыFына айналады Егерде барлык кажетп материалдар алдын ала дайындалып, тусшшт болса, бул сабактыц жаксы каркынмен отуiне кепiлдiк бередi [13. 17].
^азакстан Республикасы бiлiм берудi дамытудыц 2014-2015 жылдарFа арналFан мемлекеттiк баFдарламасында бiлiм беру кызметiне жацаша карауды, жоFары бiлiмдi дамыту Yшiн Fылым мен техниканыц жетiстiктерiн кецiнен енгiзудi талап етедi. ^азiрri тацда аFылшын тiлiн окыту жYЙесi жан-жакты дамып, OFан сураныс артып келедi.
Туцгыш Президентiмiз Н.Э.Назарбаев Yш тiлдi бiлу - ap6ip казактыц жеке табысыныц кажетт шарты. Сондыктан 2020 жылга карай аFылшышiлдi халык саны кем дегенде 20 пайызды курауы тиiс екенiн кадап айтты. Бул шет тiлi м^ал1мдерше Yлкен жауапкершiлiк жYктейдi. ^азiрri заман талабына сай муFалiм сабакты кеп дайындыкпен, жаца эдю-тэсiлдермен, тYрлi тэрбие куралдарымен тYрлендiруi кажет. Кещспкп арттыру, бiлiм децгешн окыту жэне шы^армашылык белсендiлiк. Бул окушыныц тш Yйренуге деген KызыFушылыFын арттырып, тiлдi ез децгешнде мецгеруше ыкпал етедi деген сез.Осы жэне баска да технологиялардыц iшiнде интерактивт такта революциялык курал екенi. ce3ci3. Тактаны пайдалану Yшiн компьютерлiк бiлiм мен инновациялык жабдыктарды пайдалана бiлу жеткiлiктi.21 Fасыр акпарат Fасыры болFандыктан, адамзатка компьютерлш сауаттылык кажет. Бiлiм берудщ басты максаты - бiлiм мазмунын жацарту, сонымен катар окыту эдiстерi мен тYрлi куралдардыц тиiмдiлiгiн арттыру.
^аз1рп уаккытта муFалiмнiц онлайн тактасыз сабак жYргiзгенiн елестету киынFа соFады. Заманауи онлайн такталар сабак барысын жещлдетуге ,эрi оны кызыктыруFа кемек етед^Онлайн такталар жоспарлау орны, оку материалын визуализациялауды тYсiндiру куралы жэне ми шабуылын eткiзу тэсiлi бола алады. Олар жоспарлауFа, кез келген идеяларды талкылауFа жэне ец бастысы, окушылармен, соныц iшiнде бейнеконференциялар кезiнде жумыс iстеуге ете ыцFайлы болып келед1Даз1р,менщ ойымша, ец ыцFайлы жэне заманауи онлайн такаларды атап eткiм келедк
1. AMW тактасы
Виртуалды тактаFа кiру ете оцай - тшелей браузерден ,жэне ешкандай тiркеудi кажет етпейдь Арнайы сiлтеме немесе QR коды аркылы баска катысушыларды шакыруFа болады. Бiрак тегiн жоспардаFы конактар саны шектеулi. Туракты тiркеу тактаны болашакта пайдалану Yшiн сактауFа мYмкiндiк бередi, бiрак муны iстегiцiз келмесе, жумыс нэтижесш сурет немесе PDF туршде жYктеп алуFа болады.
2. MIRO: жобалык жумыс Yшiн ете колайлы
^олмен сурет салуFа болады жэне баFдарлама тамаша жумыс ютейд^ бiрак бул ец мацыздысы емес. Miro пайдаланушыларFа жоспарлауды немесе ми шабуылын куруFа жэне уйымдастыруFа кемектесетш Yлгiлер тацдауын усынады. Мысалы, акыл-ой картасын салуFа, жобаны баскаруFа жэне икемдi технологияларды пайдалана отырып жоспарлауFа арналFан Yлгi бар, сiз ез командацызбен байланысу Yшiн чатты коса аласыз.Бул тактаныц кецiстiгi шексiз, ал шарлау жэне жумыс кецiстiгiнiц елшемш баскару бiр жерден жазFаныцызды жылдам табуFа мYмкiндiк бередi.
Такталарды эртYрлi жобаларды бакылауFа сактауFа болады ^рак бул озык пайдаланушылар Yшiн)
3. Whiteboard Fox: карапайым, бiрак сенiмдi функционалдылык тегiн
АлFашкы Whiteboard Fox-ты орнату оцай жэне веб-сайш^ы сштеме аркылы бiрден кол жетiмдi. Бул математикалык дэптердеп тертбурышты каFазFа уксайды, сiзге бiркелкi жазуFа жэне сызуFа кeмектеседi. БарлыFы ете карапайым, ал функциялар тек карапайым - сурет салу, eшiру, шарлау жэне сызылFан нэрсеш кайтару. Мэтiн мен кескшдерге колдау кeрсетiледi жэне «барлы^ын кeшiру» тYЙмесi беттегi барлыFын алуды жэне оны алмасу буферше кeшiрудi жещлдетедь Функционалдык кеп емес, бiрак сызба табиFи жэне дэл. ^атысушылар барлык eзгерiстердi накты уакыт режимiнде бiр-екi секундтык кiдiрiспен кeредi. Баскармацызбен белюу жэне окушыларды катысуFа немесе жай Fана байкауFа шакыру сiз жаца тактаны бастаFан сайын карапайым куры!етан сiлтеме сиякты оцай жэне толы^ымен тегiн.
4. Conceptboard: конференция уйымдастыру
Сондай-ак Conceptboard колданбасында бiлiм беру жэне элеуметпк жобаларыцызды баскара аласыз. Пайдаланушылар суреттер мен файлдарды тшелей тактаFа енгiзе алады, мунда баскалар сурет сала алады, жаза алады, жазбаларды бекiтедi жэне «кернею турде бiрлесiп жумыс iстей алады».Накты уакыш^ы ынтымактастык автоматты синхрондауды,
жылдам байланыс Yшiн кiрiстiрiлген чатты жэне limi колданбадаFы тапсырмалар тапсырмалары мен электрондык пошта ескертулерiмен жобаны баскаруды бiлдiредi.Тек окуFа арналFан режимдi пайдаланып мазмунды озгертулерден корFауFа болады. Бул тактаныц ерекшелш-конференцияны уйымдастыру, яFни баска катысушыларды шакыру жэне презентация ретшде экраныцызды тактамен болiсу мYмкiндiгi.
5. Ziteboard: визуалды эдемi жасайды
Такта визуалды мазмунды болюуге, прототиптер мен эскиздердi салуFа баFытталFан. Ол пайдаланушыларFа барлык мазмунды презентация режимiнде корсетуге мYмкiндiк бередi.
Ziteboard-тыц бiрегейi оныц сызыкты тегiстеу жэне пiшiндi тану алгоршм болып табылады. Жай Fана шецбер немесе шаршы сызыцыз, сонда Ziteboard аздш ниетiцiздi бiрден танып, пiшiнiцiздiц жиектерiн тегiстейдi жэне оны эдемi жэне укыпты устайды!
БаFдарламаныц коптеген кецейтiмдерi бар, соныц шшде танымал Google Chrome браузерi, олар казiрдiц озiнде колданыста болFан баска куралдармен ынтымактастыкты толыктыруFа мYмкiндiк береди
Интерактивтi тактамен презентацияны бiрге колдану окушылардыц сабакка деген KызыFушылыFын ерекше арттырады. АFылшын тiлi сабаFында компьютерд^ мультимедиялык жэне электрондык окулыктарды жэне интерактивт тактаны пайдаланFанда:
• лексиканы окып YЙретедi;
• сойлеу ырFаFын;
• диалог, монолог жэне ролдш ойындарды;
• хат жазуFа YЙретедi;
• грамматикалык курылымдарды тYсiндiрiп, окушылардыц есшде сактауFа комектеседi. Кобiне аFылшын пэнiнде компьютердi жаца сабак тYсiндiргенде, грамматикалык
курылымдарды откенде жэне корытынды сабакта колдану кажет. Интерактивтi тактаFа созi анык жазылFан аFылшын тшндеп видеороликтердi, аудио дискiдегi олецдердi, электронды окулыктарды компьютер аркылы енпзш, такырыбы бойынша сабакта колданылады. Бул корнем куралдар такырыпты ашуFа, окушыFа жетюзуге коп комегiн тигiзедi. Эрбiр окушы тацдалFан такырып бойынша жаттыFулар мен тапсырмаларды орындап, тестiлер шешiп, семантикалык карталар жэне сызбалармен жумыс жасауFа даFдыланады. Мазмуны киындау бiр Yлкен такырыптыц болiктерiн откенде косымша бейнехабар жэне клиптер кажетп элемент болып табылады. Бейнеклиптер уакыт масштабын озгертуге жэне корiнiстердi тез жэне жай тYPде корсетуге пайдалы. Интерактивтi тактаны окушылардыц жас ерекшелштерше карай эртYрлi такырыпта материалдар енгiзiп коюFа болады, кез-келген керек уакытта сол материалды ойланбай колдануFа болады. АFылшын тшн YЙрету барысында интерактивтi тактаны тэж1рибеде кецiнен колдана отырып, томендегiдей корытынды^а келдiм: окушыныц тiл YЙренуге кызыFушылыFын арттырады; карым-катынас даFдыларын дамытады; оку процесш жекешелендiредi жэне ерекшелендiредi; окушылардыц ойлау кабшетш дамытады; окып жаткан тiлде мэлiметтердi тыцдау аркылы сол тшде сойлеушiлермен карым-катынас жасауFа мYмкiндiк бередi; такта аркылы сабакта эртYрлi тиiмдi эдiстердi колдануFа мYмкiндiктер ашылады.
Интерактивтi тактамен жумыс iстеудiц артыкшылыктары: баFдарлама бойынша барлык топ окушыларына колайлы; интернет-сайттары, баска да ку-ралдарды колдана отырып, жаца материалдарды тYсiндiруге, мецгеруге колайлы; берiлген материалды эсерлi жеткiзуге жэне оны топтаFы окушылары арасында талкылауFа Yлкен мYмкiндiктер туFызады; интерактивтi такта топтаFы барлык окушылардыц басты назарына айналуына байланысты орталыктан демонстрациялауFа колайлы жаFдай туFыза алады; муFалiмнiц, окушыныц да шабытын, KызыFушылыFын арттырып, сабакты тартымды откiзуге ынталанды-рады; окушы алдына жаца материалды жанды тYPде корсете отырып, танымдык кабшетш арттыруFа мYмкiндiк алады; эр устаз оз бетшше топпен жумыстыц жаца турлерш ойлап таба алады. Окушылар бiр-бiрiне сурак койып жэне OFан жауап берудi YЙрететiн, жуптасып жумыс ютеу эдiсi сабактарда жиi колданылады.
Дорыта айтканда окушыларды ез безмен ic-эрекет
етуге багытталган тапсырмалар саны кебейгенде гана, ез niKipiH айта алатын, оны дэлелдей бiлетiн, eMipre деген езшдш кезкарасы калыптаскан, Yнемi iзденiс Yстiнде болатын, когам дамуына Yлeс коса алатын, жан-жакты жeтiлгeн жас урпак eкiлдepiн дайындай аламыз.
ПАЙДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. ^азакстан Республикасыныц бшм беру жYЙeсiн 2015 жылга дешн дамыту тужырымдамасы. //Астана, - 2004. - 65б.
2. ^азакстан Республикасыныц "Бшм туралы" Зацы. //Алматы, - 2010. - 75б.
3. ^араев Ж.А. Активизация позновательной деятельности учащихся в условиях преминения компьютерной технологии обучения: дисс. док. пед. наук. - Алматы, 1995. -С.335.
4.Нургалиева Г.К.Дшеуова С.С. Акпараттандыру -бшм бepудi реформаландырудыц нeгiзгi механизма //Гуманитарлык гылымдар сериясы. -Алматы, 2006. - №1. - 286б.
5. Дацюк Г.И. Психолого-педагогические особенности применения информационных-коммуникативных технологий в учреждених общего среднего образования: дисс. канд. пед. наук. - М., 2001. - С.175.
6. Бабанский Ю.К. Оптимизация учебно-воспитательного процесса: Методические основы - М.: Педагогика, 1982. - С.192.
7. Молдабаева К.Е. Бiлiмдi акпараттандырудыц мацызды факторы - Интернетке шыгу. //^азакстан жэне ТМД елдершдеп бiлiм бepудi акпараттандырудыц IV- Халыкаралык форумыныц гылыми макалалар жинагы Алматы, 2006. - 392б.
8. Могилёв А.В. Интернет приходит в школу. Воронеж: ВГПУ, 2001. - С.240.
9. Полат Е.С. Метод проектов на уроках иностранного языка. //ИЯШ. - 2000. - № 2.-
С.98.
10. Беспалько В.П. Системно-методическое обеспечение учебно-воспитательного процесса подготовки специалистов. - М.: Высшая школа, 1998. - С.288.
11.Вымятнин В.М.,
Демкин В.П. Мультимедия курсы: методология и технология разработки. - Томск, 2003. -С.265.
12. Гаффин А.К. Путеводитель по глобальной компьютерной сети Интернет. - М.: ТПП Сфера, 1995. - С.269.
13. Соболева М.Н., Гомулина Н.Н., Брагин В.Е. Электронный учебник нового поколения. //Информатика и образование. - 2002. - №6. - С.239.
