CC BY
11пш
Нуржанова Р.М.,
«Орлеу» БА¥О АК филиалы Костанай облысы бойынша ПК БАИ» ага оцытушы
Нег1зг1 свздер: оцу, кэсгби ше-берлщ iздешс, жацартылган 6i-лгм беру багдарламасы, эрекет, педагог.
Ключевые слова: обучение, педагогическое мастерство, поиск, обновленная программа образования, действие, педагог
Keywords: training, pedagogical skills, search, updated education program, action, teacher
m
о
Рч
w О
¡3
О
о &
Й -а X X О
m
о
X
Вестник «Орлеу^-kst
ОРТА Б1Л1М БЕРУДЩ МАЗМ¥НЫН ЖАНДРТУ: МЭСЕЛЕЛЕР МЕН ШЕШ1М
Ацдатпа
Орта бiлiм берудщ мазмунын жацарту педагогтен кэсiби шеберлiк пен кузыреттшкп талап етедi. Мака-лада бастауыш сынып мyFалiмше ерекше назар ауда-рылган, eйткенi оныц алдында турган максат - бала-лардьщ eмiр бойына кажеттi дагды мен бшкп Yйрету. Макалада жацартылган бшм беру багдарламасымен жумыс жасауда кейбiр кажеттi жагдайлар карасты-рылып отыр.
Аннотация
Обновление содержания среднего образования требует от педагога профессионалного мастерства и компетентности. В статье особое внимание уделено учителю начальных классов, так как перед ним стоит задача научить детей владеть умениями и навыками, необходимыми в течение всей жизни. Рассматриваются некоторые аспекты, которые необходимы учителю при работе с обновленной программой.
Annotation
Updating of secondary education content demands from a teacher high professional skills and competence. In the article special attention is paid to a primary school teacher as he has a task to teach children skills necessary during all life. Some aspects necessary for a teacher to work with the updated program are considered.
Жацартылган бшм беру багдарламасы заман агы-мына сай eмiр кажеттшгшен туындап отыр. ^а-закстанда туратын ХХ1 гасырдыц азаматы бойына езь не кажетп дагдыларды игеруi тшс. Кабшетп адамды тэрбиелейтiн, оныц бойында барлык дагды мен бiлiктi мецгертетiн, оку Yрдiсiнде окушыны ынталандыратын адам - педагог. Педагогтыц iзденгiштiгi, кандай да бол-сын юп ынтасымен аткара бiлуi оныц кэсiби бшктш-гш кeтередi. Эз iсiне шынайылыкпен карап, CYЙiспен-шiлiкпен гана орындайтын педагог нэтижеге жетедi. «Мугашм - зор тулга, ол кYннiц кудiретri сэулеС юпет-п» деп К.Д.Ушинский айткандай, кэсiби бiлiктi педагог окушыныц eмiрден ез орнын табуга кажетп дагдыларды мецгерте алады. Орта бшм берудщ мазмунын жацартуда оныц шешiмiн табудыц жолын ашатын педагогтыц окушылармен жумысы. Орта бшм мазмунын жацартудыц бiрден-бiр ерекшелiгi - окушымен жумыс
Вестник «Орлеу^-kst
Ш
жасай бiлу. Жацартылган бiлiм багдарламасы окушыныц eздiгiнен бшм алуына жол аша-ды. Заман талабына сай койылатын Heri3ri талаптардьщ бiрi - окушы ез бетшше бiлiм алуга ие болуы тшс. МуFалiм окушылармен белсендi ic-эрекет уйымдастыруда баланыц каншалыкты бiлiм алганын кддагалай алады, ягни сабактыц оку максатына сай окушыныц даму дэрежесi де назардан тыс калмайды. Бул тэсшдеме пэндiк бiлiмдi, элеуметтiк жэне ком-муникативтiк дагдыларды гана емес, сонымен бiрге езшщ жеке мYДделерi мен болашагын сезiнуге, сындарлы шешiмдер кабылдауына мYмкiндiк беретiн туеталык касиеттердi де мецгеруге ыкпал етедi. МуFалiммен бiрлесiп шыгармашылыкпен айналысу жэне серiктес, re^^i ретiнде муFалiмнщ колдауы кезш-де окушыныц белсендi танымдык кабiлетi теракты сипатка ие болады. Т^лгалык-багдар-лык бiлiм берудi осындай сипатта жаксарту бiлiм беру YДерiсiне барлык катысушылардыц езара карым-катынасында eктемшiлiкке жол бермей, ынтымактастыгы Yшiн алгышарт-тарды курайтын окытудыц алуан тYрлi инте-рактивт эдiстерiн колдану кезiнде мYмкiн. Диалогпк жэне рефлексивтi технологиялар-ды колдану окушылардыц жоба жэне зерттеу жумыстарын уйымдастыруымен сабактасады [1,5-бет]. Оку YДерiсiнде окушыныц белсен-дi араласуы оны шыгармашылык iзденiске багыттайды. Окушы оку жобалау ю-эрекет-терiн орындау аркылы танымдык эрекетке кадам жасайды. Окушы кез келген эрекетп орындауда баскалармен карым-катынас жа-сайды. Сол аркылы тYрлi оку жагдаяттарда бшм жэне бшкпен алмасу, тiлдiк жэне сей-леу нормалары жYЙесiн дурыс колдануга y^ ренедi. Бул окушылардыц сейлеу эрекеттерш дамытудыц негiзгi кагидаты ретiнде карасты-рылады. Багдарламаныц ерекшелшнщ бiрi -балалар 1-сыныптан бастап елдщ тарихымен таныса бастайды. Мысалы, «ДYниетану» пэнiнiц багдарламасына токталсак, «Тарих беттерiнен тарауы» - «Кене мэдениеттер мен еркениеттер» такырыбы - оку максаты - кер-некi материалдарды зерделеу аркылы ежел-гi адамдардыц eмiрi туралы эцгiмелеу; кене заманныц танымал тарихи ескерткiштерi/ жэдiгерлерi туралы эцпмелеу. «^азакстанныц
тарихи тамырлары» такырыбында оку макса-ты - кернею материалдар негiзiнде сактардыц eмiр салтын сипаттау. «^азакстан тарихын-дагы мацызды окигалар» такырыбында оку максаты - ^азакстан аумагындагы кене жазу туралы баяндау; тYрлi материалдарды, эдiстер мен куралдарды пайдалана отырып кене жа-зуларды бейнелеу [1, 22-бет]. Бул такырып-тар ^азакстанныц улттык кундылыктарын, тарихын бYгiнгi урпакка дэрiптей алатын мYмкiндiктер туган шакта егемендiк пен тэу-елсiздiкке жету жолындагы ата-бабамыздыц кYресiне, батырлар рухына, азаттык жолындагы айтыстар мен тартыстарга арналган шыгармалармен таныстыру кажеттiгiнен туындаган. Эйткеш, жастардыц бойында па-триоттык рух калыптастырып, улттык ДYни-емiздi насихаттауды максат туту артык бол-майды. Эрине, бул муFалiм мен ата-ана Yшiн бiр жаFынан киын, бiр жаFынан тYсiнiксiздеу болуы мYмкiн. Сурак нелiктен 1-сыныптан басталып отыр? ^азакстандык патриотизм калыптастыруды жоFары сыныптан емес, бастауыштан бастаFанда Fана ез елшщ бола-шаFы Yшiн жаны ашитын азамат тэрбиеле-уге болады. «Тегш бiлмеген тYбiн бшмейдЬ» деген накылды естен шыFармаFан жен. ^а-закстанныц озык елдердiц катарына косылу максатына орай бэсекеге кабшетп тулFа тэр-биелейтiн муFалiмнiц де санасы eзгеруi тиiс. Сондыктан бул мэселенiц шешiмiнiц кiлтi устазда болып отыр. Бул Yшiн муFалiм жан-жакты болуы шарт. Бастауыш сынып муFалiмi езшщ кэсiби бiлiктiлiгiн кeтеруi Yшiн оку § кажеттш eмiр бойы окуы, Yздiксiз бiлiм алуы кажет. Оку баFдарламаларыныц барлыFы бiр- О бiрiмен сабактас курастырылFандыктан бiлiм беру кундылыктары езара тыFыз байланыста, о тэрбиелеу мен окыту максаттары бiртутас £ каFиданы устанатындыктан бэсекеге кабшет- щ тi тулFа тэрбиелеп шы^арады деген ойдамын. § Оку баFдарламаларыныц ерекшелiгi тек пэн- Ё дiк бiлiм мен бiлiкке Fана емес, сонымен ка- § тар кец аукымды даFдылардыц калыптасуына ^ баFытталFаны. ОFан дэлел болатын окыту мак- § саттарыныц курастырылFан жYЙесi: бiлiмдi ^
функционалдык жэне шыгармашылык колда- §
ж
ну, сын турFысынан ойлау, зерттеу жумыста- g рын жYргiзу, акпараттык-коммуникациялык
ш
Вестник «Oрлеу»-kst
технологияларды пайдалану, карым- катынас жасаудыц тYрлi тэсiлдерiн колдану, топпен жэне жеке дара жумыс ютей алу, мэселелердi шешу жэне шешiмдер кабылдау сиякты кец аукымды дагдыларын дамытуга негiз болады. Кец аукымды дагдылар окушыныц мектептегi бшм алу тэж1рибесшде де, келешекте мек-тептi бiтiргеннен кейiн де жетютЫнщ кепiлi болып табылады [1, 5-бет]. Бул тек дYниета-нудан гана емес, бастапкы математикалык бiлiмнiц непзп максаттарына сэйкес, оку пэнi бiркатар мiндеттердi айкындайды. Атап айтканда: • логикалык ойлауды, кецiстiктiк елестетудi жэне математикалык терминдердi пайдалану бiлiктiлiгiн дамыту; • оку жэне тэжiрибелiк проблемаларды шешу, арифме-тикалык алгоритмдердi пайдалану, геометри-ялык салулар мен математикалык зерттеулер жYргiзу кабiлеттерiн дамыту; • сын тургы-сынан ойлауды, шыгармашылык кабiлеттердi дамыту; • математиканы элемдi суреттеу, мо-дельдеу жэне тусшу тэсiлi ретiнде кабылдау; • езшщ математикалык бiлiмi мен бiлiктерiн баска пэндердi мецгеруде, кYнделiктi eмiр-де калай пайдалану керектiгiн тYсiну; • бшу-ге куштарлык, максаттылык, жауапкершшк, сенiмдiлiк жэне тэуелсiздiк сиякты тулгалык касиеттердi дамыту; • тYсiнудiц, тYсiндiрудiц, талдаудыц, синтездiц, жYЙелеудiц, колдану-дыц жэне суреттеудiц когнитивт1к дагдыларын дамыту; • коммуникативпк жэне элеумет-тiк дагдыларын, топпен жумыс ютеу жэне ез кезкарасын бiлдiру, баска адамдардыц пiкiрiн 53 курметтеу, кешбасшылык касиеттерiн керсе-ту, ез жумысын жазбаша жэне ауызша турде О таныстыру дагдыларын дамыту; • акпаратты р£ iздестiру жэне тацдау, ез уакытын баскару,
РЧ
О eзiн-eзi реттеу дагдыларын дамытуга непз-делген [2,7-бет]. Бул муFалiмнен гана емес,
ш окушыдан да бшм алуга Yстiрт карамауына
О багыт бередi. Окушыныц тек бшм алып кана
Ё коймай оны eмiрде калай колданатынына
§ сешмдшк бередi. Ягни, муFалiм кез келген
^ оку максатына жету барысында тапсырманы
§ тиiмдi курастыра отырып, ненi калай окыта-
^ мын, окушымен кандай жумыс жасаганда
§ нэтижеге жетемш мэселесiмен Yнемi iзденiсте
м болатыны анык.
Окушылар бiр-бiрiмен катынас жасау
аркылы eзiне кажет деп санаган дагдысын бойына ащредь Алган бiлiмiн ары карай жинактауга дагдыланган окушы акпаратпен жумыс жасай алады. Кец аукымдагы дагды-лармен бiрлiкте жеке касиеттердiц дамуы: «казакстандык патриотизм мен азаматтык жауапкершшк», «курмет», «ынтымактастык», «ецбек пен шыгармашылык», «ашьщтьщ», «eмiр бойы бiлiм алу» сиякты бшм берудщ басты кундылыктарына окушыларды дагды-ландырудыц негiзi болып табылады. Бул кун-дылыктар окушыныц тэртiбi мен ^нделш-тi iс-эрекеттерiн ынталандыратын туракты тулгалык багдары болуы тшс [3,6-бет].
Педагог жацартылган бiлiм беру багдарламасымен жумыс жасай отыра, eмiр бойы бiлiм алуга умтылады. Окушымен кYнделiктi карым-катынаста белгiлi бiр нэтижеге жету Yшiн жоспарланган жумысын жаксартуга умтылып тырысады. Белсендi жумыс пен iз-денiстiц нэтижесiнде езшщ де, окушыныц да бшмш шыцдайды.
Эр iстiц бастауы болатыны сиякты бшм YЙренудiц де алгашкы кадамы адамныц жас кезiндегi бiлiмге деген кулшынысы мен тал-пынысынан басталады. Бул кезец келешекте кемел бiлiмдi болудыц ец мацызды сатысы. Бшм жолы — киын да касиетп жол. Бул жол-да тынымсыз ецбек, толассыз iзденiстен жа-лыкпайтын жандар гана нэтижелi табыстарга жете алады. Бiлiмнiц бастауы - мектеп, ал оныц тiрегi - устаз. Бшм ошагында ез бiлiмiн уштап, Yнемi жетiлдiрiп отыратын, жYктел-ген юп бар ынта жiгерiмен орындайтын, адамгершiлiгi жогары муFалiм гана жацартылган бшм беру багдарламасына сай бшк белестердi багындыра бермек, ез жумысыныц нэтижесiн кермек.
ЭДЕБИЕТ
1. ДYниетану Оку багдарламасы (орта бшм беру мазмунын жацарту аясында) Баста-уыш бiлiм беру (1-4 сыныптар) Наурыз 2016.
2. Математика Оку багдарламасы (орта бiлiм беру мазмунын жацарту аясында) Баста-уыш мектеп (1-4 сыныптар) Наурыз 2016.
3. Сауат ашу Оку багдарламасы (орта бшм беру мазмунын жацарту аясында) Баста-уыш бшм беру (1-сынып) Наурыз 2016.
