МұғАЛіМНің КәСіБИ ДАМУЫ - БіЛіМ МАЗМұ-НЫН ЖАңАРТУ НЕГіЗі Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

ü

Вестник «Орлеу^-kst

Р.М. Нуржанова,

«Орлеу» БА¥О» АК филиалы Костанай облысы бойынша ПК БАИ», ага оцытушы

Нег1зг1 свздер: оцу, бшктшк, багдарлама, эрекет, мугал1м.

Ключевые слова: обучение, квалификация, программа, действие, учитель.

Keywords: learning, qualification, program, action, teacher

t* s

m о

<c

w О

L

О §

ш ts

PL,

о

ш t-

М¥ГАЛ1МНЩ КЭС1БИ ДАМУЫ - Б1Л1М МАЗМ¥НЫН ЖАЦАРТУ НЕГ1З1

Ацдатпа

Бiлiм беру жYЙесiндегi орта бiлiм берудщ мазмунын жацарту багдарламасы педагогтен кэсiби бшктшкп та-лап етедi. Макалада жацартылган багдарламамен ж^мыс жасауда м¥Fалiмнiц баса назар аударатын жагдайлары ка-растырылган. Бiлiм негiзi бастауышта каланатын болган-дыктан жацартылган бiлiм беру багдарламасы бастауыш сынып мрашмшен алдына т^рган проблемаларды шешу Yшiн негiзгi жагдайлары сипатталады.

Аннотация

В системе образования обновленное содержание среднего образования от педагога требует профессионализма. В статье особое внимание уделено учителю начальных классов, так как он научит детей владеть умениями и навыками, необходимыми при реализации обновленной образовательной программы для начальных классов. Рассматриваются некоторые аспекты, знание которых необходимо учителю при работе с обновленной программой.

Annotation

In the education system the updated curriculum for secondary school demands teachers' professionalism. In the article special attention is paid to primary school teacher as he will teach children the skills necessary for implementation of the updated subjects programs for primary classes. In the article some aspects which are relevant for a teacher in his professional work at the updated program are considered.

Жацартылган бшм беру багдарламасы заман агымы-на сай eмiр кажеттшгшен туындап отыр. ХХ1 гасырдыц азаматы бойына езше кажетп дагдыларды игеруi тшс. ^абшетп адамды тэрбиелейтш, оныц бойында барлык дагды мен бшкп мецгертетш, оку YPДiсiнде окушыны ынталандыратын адам - педагог. Педагогтыц iзденгiштi-ri, кандай да болсын iстi ынтасымен аткара бiлуi оныц кэсiби бшктшгш кeтередi. Эз iсiне шынайылыкпен ка-рап, CYЙiспеншiлiкпен гана орындайтын педагог нэтиже-ге жетедi. «Мришм - зор т^лга, ол кYннiц к¥Дiреттi сэу-лесi юпетп» деп К.Д.Ушинский айткандай, кэсiби бiлiктi педагог окушыныц eмiрден ез орнын табуга кажетп даг-дыларды мецгерте алады. Орта бшм берудщ мазмунын жацартуда оныц шешiмiн табудыц жолын ашатын педагогтыц окушылармен жумысы. Орта бшм мазмунын жацартудыц бiрден-бiр ерекшелiгi - окушымен ж^мыс жасай бiлу. Жацартылган бшм багдарламасы окушыныц ездшнен бшм алуына жол ашады. Жацартылган

Вестник «Oрлеу»-kst

бшм беру багдарламасыныныц шешiмiн та-буда устаз ецбеп ерекше. Бул багдарламаны жYзеге асыру алдымен муFалiмнiц жан-жакты болуын талап етедг Бiлiктi устаз тэжiрибе аркылы, дагдыларын дамыту аркылы шыцда-лады. Бастауыш сыныптыц окушысыныц бойында барлык дагдыны калыптастыра-тын бастауыш сынып муFалiмi. Сондыктан баска муFалiмдермен катар бастауыш сынып муFалiмiнiц кэсiби бiлiктiлiгi жоFары бо-луы кажеттiлiгi уакыт талабы болып отыр. МуFалiм бiлiктiлiктi арттыру курсында алFан окыту даFдыларын кез келген жаFдайда оку кажеттiлiгiне байланысты кимыл-эрекетпен икемдi пайдалана алуы кажет. Эр кYнгi берген сабаFынан олкылык жiбермейтiндей барынша кYш сала отырып кабiлетiн жоFары децгейге жеткiзу. Окушылармен жумыс жасау бары-сында окушыныц жас ерекшелiгiне сай яFни 1-сынып окушысыныц жас ерекшелiгiне сай бершетш бiлiм кeлемi мен 4-сынып окушысы-на берiлетiн бiлiм кeлемi эр тYрлi екенiн уFы-нуы тшс. БаFдарламада берiлген оку максат-тарымен жумыс жасау аса ыждаhаттылыкты кажет етедг

МуFалiм окудыц тиiмдiлiгiн арттыру Yшiн эдiс-тэсiлдердi жаксы мецгеруi тшс. Педагогтыц eзi окушыFа усынатын такырыбына сай тиiмдi эдiс-тэсiлдi мецгермесе, жаца та-лапка сай жумыс жасай алмайтындыктары-на курстан еткен муFалiмдердiц eздерi мой-ындады. Бшм беру YPДiсiнде оцтайлы оку ортасын курудыц eзi де кэсiби бшктшкп кажет етедi. Екiншi жаFдай - педагогтыц уй-ымдастырушылык кабiлетiнiц жоFары болуы. Окушымен жумыс жасау барысында эр бала-ныц психологиялык ерекшелiгiн зерттей оты-ра соFан сэйкес жумыс жасай бшу. Эйткенi сы-ныптагы психологиялык ахуал мацызды орын алады. Окушылардыц ынтымактастыкпен жумыс жасауы бiрiгiп кандай да болсын бiр мэселенi шешудегi кабiлеттiлiгiн ^рсетедг СабактаFы шаFын топтармен жумыс мэсе-ленiц бiрнеше шешiмiн кeрсетедi. Бул келе-шекте окушыныц кез келген жаFдайда эр iстiц бiрнеше шешiмi болатындыFына кeз жетюзу-ге ^мектеседь Окушылар бiр-бiрiмен каты-нас жасау аркылы eзiне кажет деп санаFан даFдысын бойына сiцiредi. АлFан бшмш ары карай жинактауFа даFдыланFан окушы акпа-ратпен жумыс жасай алады. Туындайтын

мэселе бастауыш сынып муFалiмдерi Yшiн жаратылыстану Fылымдарынан бiлiмiнiц терец болуы шарт. Педагогтыц жаратылыстану пэнш беруде практикалык даярлыFы окушы-ны тYрлi iс-эрекетке жумылдыра алады. Педагог туракты тYPде окушылардыц таным про-цестерiн дамыту Yшiн арнайы жаFдайлар мен проблемалык жаFдаяттар куруы кажет. Жаратылыстану пэш аркылы муFалiм окушыны KоршаFан элемнщ тYрлi кубылыстары жайлы тYсiнiк пен бшм алуFа кeмектеседi. ОкушыFа карапайым практикалык зерттеу эрекет-терiмен бiлiмнiц байланысын уFындыра отырып даFды калыптастырады. МуFалiмнiц кeмегiмен, баFыт-баFдар беруiмен окушы жаца белеске шь^ады. АныFын айтканда, зи-яткерлiк, шы^армашылык кабiлеттердi, сын турFысынан ойлау кабшетш карапайым зерт-теулер, кубылыстарды талдау, жаратылыстану Fылымдык акпаратты кабылдау жэне тусш-дiру барысында дамыту; - табшат зацдарын тану жэне жаратылыстану Fылымдарыныц жетiстiктерiн eркениеттiц дамуы мен eмiр сапасын жаксарту Yшiн пайдалану мYмкiндi-гше сенiмдiлiктi тэрбиелеу; - ^ндеткп eмiр-де тсршшк кауiпсiздiгiн камтамасыз ету, за-манауи технологияларды сауатты пайдалану, денсаулык пен коршаFан ортаны корFау Yшiн жаратылыстану Fылымдары бойынша бшм-дерiн колдану [2, 5б] муFалiм тарапынан аса жауапкершшкп талап етедi. Окушы муFалiм-мен бiрге жумыс жасау аркылы сенiмдi бола-ды. Эз-eзiне сешмаз муFалiм окушы бойында зияткерлiк, шы^армашылык кабiлеттердi, сын турFысынан ойлау кабшетш толык калыпта-стырып дамыта алмайтыны белгiлi. ДэстYрлi окытуFа даFдыланFан устаздыц бiрден eзге-руi киынFа соFады. ДэстYрлi окытудыц мак-саты оку баFдарламасында белгшенген бiлiм кeлемiн мецгертуге баFытталFан окыту нэти-жесi болса, казiргi алFа коЙFан жацартылFан баFдарлама бойынша шешiм окушыныц оку кызметш оныц танымдык кызметi непзш-де уйымдастыру, бiлiм алуFа YЙрету. Бiлiмдi усыну формалары дэстYрлi бiлiм беруде дай-ын кYЙiнде, Yлгi бойынша, сeздiк эдiстер мен мэтiндiк формалар аркылы бершген болатын. ЖацартылFан бшм баFдарламасында аудио, визуалдык, графикалык ^рнекшетер мен ин-терактивтi эдiстер аркылы окыту болып отыр. Сондыктан муFалiмнiц тYрлi эдiстердi мецге-

т

о

Рч РЧ

О *

1-4

о §

£ к

Рч

о

£

и

Вестник «Oрлеу»-kst

руi кэсiби бшктшгш арттыруына кeмектеседi.

Yшiншi мэселе муFалiмнiц тiлiнiц шебер, оралымды, шешен сeйлеуi. Баланыц бой-ында кажеттi даFдыны калыптастыру Yшiн муFалiмнiц окушыны елшт1ретшдей, кы-зыктыратындай тартымды сeйлей алу кажет-тiгi. Бастауыш мектепте «^азак тiлi мен эде-биетЬ> пэнш окыту максаты - окушылардыц тшдш жэне эдеби кузыреттiлiктерiн дамыту, ^ркем сeздiц кудiретi мен эсемдiгiн тYсiнiп, тiлдiк куралдар аркылы карым-катынас жасау эрекеттерш мецгерту, жазбаша сауаттылыFы жэне ауызша сeйлеу даFдыларын сабактасты-ра калыптастыру. Эйткеш бастауыш сыныпта тiлдi жаксы мецгеру - барлык пэндер бойын-ша жетiстiкке жетудiц алFышарты [3,б.6].

ЖацартылFан бiлiм беру баFдарламасында муFалiмге арналFан нускаулыкка CYЙенетiн болсак: «ЖацартылFан бiлiм беру баFдарла-масы окыту мен окуFа сындарлы ^з^расты колдайды, ол окушыларды муFалiммен жэне бiр-бiрiмен диалог жYргiзуге ынталандыруды ^здейдг Диалог аясын кецейту Yшiн муFалiм сабакты окушылар оны тыцдап кана коятын-дай емес, накты пэн немесе такырып туралы ойлана алатындай белсендi етiп жYргiзу ке-рек. МуFалiм сурак коюды ойластырFан кезде ол сурактарFа берген окушыныц жауабы жаца сурак тудыратындай болуы тиiс. Салмакты жауап берудi кажет ететiн тшсп сурак кою Yшiн муFалiм алдымен койылFан суракка кан-дай жауап ала алатынын ойластыруы керек. Егер муFалiмнiц сурактары булыцFыр болса, онда eзi де булыцFыр, екiушты жауап алады. Сонымен катар, сурактар окушылардыц жау-§ аптарын шектемеу керек, керiсiнше, окушы-^ ларFа мэселенi мейлшше зерделеп, жауапты О eз бетшше калыптастыруFа еркiндiк усыну ке-

ГО

рек. Окушылар eзiнiц жауабымен белгiлi Yлес О KOсатындыFын сезiнуi Yшiн муFалiм жауап-5 тарды зейiн койып, айкын кызыFушылыкпен 0 тыцдауы керек. Бастауыш сыныпта окитын § окушылар анаFурлым жан-жакты жэне ^р-^ делi жауап бере алады.» [1, б.9].

ТаFы бiр айта кететiн шешiмiн табатын 5 мэселе муFалiмнен Yнемi беретiн бiлiмдi £ жинактап отыру. БаFдарлама муFалiмнiц § окушыFа не беретiнi туралы алдын ала ой-н лануы. ЖацартылFан бiлiм беру баFдарлама-сы спиральдi курылымды. Бiр узак мерзiмдi

жоспарда берiлген оку максаты бiрнеше рет кайталана келiп, окушыныц сабакта бiлiмiн нактылауFа, кецейтуге негiзделiп отырады. Мысалы, оку баFдарламаларындаFы кейбiр оку максаттары окушылардыц шынайы eмiр-де кездесетш проблемаларды аныктап, олар-ды зерттеуiн талап етедi. Окушы сыныптан сыныпка ауысуына карай бул проблемалар кYPделене тYседi. Проблемаларды шешу тэсш негiзiнен дYниетану мен жаратылыстану пэн-дерiнде камтылFан жэне математика бойын-ша оку баFдарламасыныц негiзгi тэсшдершщ бiрi болып табылады: проблемаларды шешу кабшет сандар, алгебра, геометрия, эаре-се математикалык модельдеу бeлiмдерiнiц курамдас бeлiгi болып табылады. Проблемаларды шешуге арналFан жаттыFулар окушы-ларFа таныс емес мэселелердi камту аркылы олардыц кызыFушылыFын оятып, оларды жацалык ашуFа жэне eз тужырымдарын жаса-уFа ынталандыруы тиiс. Олар окушылардыц дайын стандартты жолдарды пайдаланбай, мэселенщ шешiмiн iздеп, оны eз бетiнше та-буFа умтылуды жэне зацдылыктарды зерделе-уiн кажет етед^ сол аркылы белсендi окуына ыкпал етедi [1,б.16].

Педагог жацартылFан бшм беру баFдар-ламасымен жумыс жасай отыра, eмiр бойы бiлiм алуFа умтылады. Окушымен кYнделiктi карым-катынаста белгш бiр нэтижеге жету Yшiн жоспарлаетан жумысын жаксартуFа умтылып тырысады. Белсендi жумыс пен iз-денiстiц нэтижесшде eзiнiц де, окушыныц да бшмш шыцдайды.

ЭДЕБИЕТ

1. ^азакстан Республикасында орта бiлiм мазмунын жацарту шецбершде казак тiлiн-де окытатын мектептердеп бастауыш сынып пэндерi бойынша педагогика кадрларыныц бiлiктiлiгiн арттыру курсыныц бшм беру баFдарламасы МуFалiмге арналFан нускаулык Екiншi басылым 2015. - 36б.

2. Жаратылыстану Оку баFдарламасы (орта бшм беру мазмунын жацарту аясында) Бастауыш бшм беру (1-4 сыныптар) . -33б.

3. ^азак тш мен эдебиетi Оку баFдарла-масы (орта бiлiм беру мазмунын жацарту аясында) Бастауыш бшм беру (2-4 сыныптар) Сэуiр 2016 - 63б.