Научная статья на тему 'ҚОРАМОЛЛАРНИ ГЎШТ УЧУН БОҚИШДА INTROVIT A+WSОҚСИЛЛИ-ВИТАМИНЛИ-АМИНОКИСЛОТАЛИ ОЗУҚАВИЙ ҚЎШИМЧАСИДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ҚОРАМОЛЛАРНИ ГЎШТ УЧУН БОҚИШДА INTROVIT A+WSОҚСИЛЛИ-ВИТАМИНЛИ-АМИНОКИСЛОТАЛИ ОЗУҚАВИЙ ҚЎШИМЧАСИДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
INTROVIT A+WS / меъёр / бўрдоқилаш / тирик вазн / назорат / тажриба давомийлиги / маҳаллий ва ҳ.к.

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — Жавхаров Ойбек Зулфикорович, Мадрахимов Шодлик, Зулфиқоров Довудбек Ойбек Ўғли, Жавланова Машхура Дилмурод Қизи

Ушбу мақолада, маҳаллий қорамолларни гўшт учун боқиш даврида уларнинг кунлик озиқлантириш рациони таркибидаги омуҳта ем озуқаларига Нидерландия давлатининг “Interchemie werken “De Adelaar” B.V.” компаниясида ишлаб чиқарилган INTROVIT A+WS-оқсилли-витаминли-аминокислотали озуқавий қўшимчасидан фойдаланиш тартиби, унинг меъёрлари, ушбу озуқавий қўшимчаси тўғрисида маълумотлар ва ундан фойдаланилганда олиниши мумкин бўлган натижалар кенг миқёсда ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по животноводству и молочному делу , автор научной работы — Жавхаров Ойбек Зулфикорович, Мадрахимов Шодлик, Зулфиқоров Довудбек Ойбек Ўғли, Жавланова Машхура Дилмурод Қизи

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚОРАМОЛЛАРНИ ГЎШТ УЧУН БОҚИШДА INTROVIT A+WSОҚСИЛЛИ-ВИТАМИНЛИ-АМИНОКИСЛОТАЛИ ОЗУҚАВИЙ ҚЎШИМЧАСИДАН ФОЙДАЛАНИШ»

УУК:636.087

ЦОРАМОЛЛАРНИ ГУШТ УЧУН БОЦИШДА INTROVIT A+WS- ОЦСИЛЛИ-ВИТАМИНЛИ-АМИНОКИСЛОТАЛИ ОЗУЦАВИЙ ЦУШИМЧАСИДАН ФОЙДАЛАНИШ

1Жавхаров Ойбек Зулфикорович, 2Мадрахимов Шодлик,

3Зулфикоров Довудбек Ойбек ^ли, 4Жавланова Машхура Дилмурод кизи

^ндижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар института доценти, к.х.ф.ф.д.

2Тошкент давлат аграр университети доценти, к.х.ф.н.

3Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институти талабаси 4Тошкент давлат аграр университети талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo.11437703

Аннотация. Ушбу мацолада, ма^аллий цорамолларни гушт учун боциш даврида уларнинг кунлик озицлантириш рациони таркибидаги ому^та ем озуцаларига Нидерландия давлатининг "Interchemie werken "De Adelaar" B.V." компаниясида ишлаб чицарилган INTROVIT A + WS-оцсилли-витаминли-аминокислотали озуцавий цушимчасидан фойдаланиш тартиби, унинг меъёрлари, ушбу озуцавий цушимчаси тугрисида маълумотлар ва ундан фойдаланилганда олиниши мумкин булган натижалар кенг мицёсда ёритилган.

Калит сузлар: INTROVIT A + WS, меъёр, бурдоцилаш, тирик вазн, назорат, тажриба давомийлиги, мауаллий ва у.к.

Abstract. In this article, the concentrate feeds included in the daily feeding rations of domestic cattle during the period of feeding for meat are "Interchemie werken "De Adelaar " B. V." of the Netherlands. The procedure for using INTROVIT A+WS - protein - vitamin - amino acid nutritional supplement produced by the company, its standards, information about this nutritional supplement and the results that can be obtained when using it are covered on a large scale.

Key words: INTROVIT A + WS, norm, fattening, live weight, control, duration of experiment, local, etc.

КИРИШ. Цорамолларни гушт учун устириш ва бурдокига бокишнинг асосий вазифалардан бири, бу уларнинг усиш ва ривожланиши, мушак, суяк ва ёг тукималарининг шаклланиш конуниятларини х,исобга олиб, максимал ва сифатли мах,сулот олиш, мах,сулот бирлигига сарфланадиган озукалардан тежамкор фойдаланишдир. Юкори самарага эга булиш учун озиклантириш тартиби, корамолларни тугри озиклантириш ва саклаш шароитларига риоя килиш катта ахдмият касб этади.

Нидерландия давлатининг "Interchemie werken "De Adelaar" B.V." компаниясида ишлаб чикарилган INTROVIT A+WS оксилли-витаминли- аминокислотали озукавий кушимчаси витаминлар ва аминокислоталар аралашмасидир.

Сувда ва ёгда эрийдиган барча витаминлар узига хос функцияларни бажаради. Жумладан витамин А хужайра мембраналарни эпителиал тукималарининг шаклланишини олдини олади ва уларни сакланишида фаол иштирок этади: хусусан, купайиши, усиши ва иммунитетини кутарилишида мух,им вазифани бажаради. Шунингдек, витамин А жарохдтларни тез тузалишини фаоллаштиради, антиоксидант булиб хизмат килади, эркин радикаллар томонидан тукима шикастланишининг олдини олади ва куриш кобилиятига ижобий таъсир килади.

Витаминлардан В гурухи, тананинг бир катор физиологик тизмиларининг фоал ишлашини таъминлайди ва оксиллар, ёглар хамда углеводлар метоболизмида иштирок этади.

Витамин С коллаген хосил булиши ва тукималарни кайта тикланиши учун зарурдир. Тирик хужайралардаги биокимёвий жараёнларда мухим роль уйнайди ва гидроксидланишда иштирок этади. Бундан ташкари, С витамини иммунитет тизимини фаоллаштиради ва Е витамини билан биргаликда антиоксидант таъсирига эга.

Витамин Дз кальций ва фосфор алмашинувини ва уларнинг ичакларда сурилишини тартибга солади. Бу суяклар ва тишларнинг нормал ривожланиши учун зарурдир, шунингдек, иммунитет тизимини тартибга солишда хам фаол иштирок этади.

Е витамини бу ёгда эрийдиган антиоксидант булиб, хужайраларни эркин радикалларнинг зарарли таъсирларидан химоя килади. У хужайра мембранасини саклашда, арахидон кислотаси алмашинувида, иммунитет ва репродуктив функцияни саклашда иштирок этади.

Кз витамини кон ивишида мухим рол уйнайди. Аминокислоталар, масалан, ёгсиз озик-овкатларнинг синтези, мушакларнинг усиши, сут ишлаб чикариш, тухум ва гуштнинг сифати учун зарурдир. Озикалар таркибида организм учун зарур булган витаминлар, аминокислоталар, микро ва макроэлементлар етишмовчилигини урнини тулдиради. Ташки омиллар таъсирда хайвонларда буладиган стресс холатини камайтиришга ёрдам беради. Иммунитет тизимини мустахкамлайди ва репродуктив тизимни нормал ишлашига ёрдам беради ва гушт сифатини яхшилайди.

Етиштирилган гуштнинг таннархи паст булишига сифатли ва тула кийматли озукалардан кенг фойдаланиш хисобига эришилади, шу жумладан силос, сенаж, жом, барда, маккажухори сутаси ва бошкалардан фойдаланиш таннархнинг камайишига ижобий таъсир курсатади. Рационнинг тула кийматлилигини ошириш учун омухта ем озукалардан фойдаланилади.

Озукалардан самарали фойдаланиш ва туйимлигини янада яхшилаш, корамолларнинг усиш жадаллигини ошириш хамда махсулот нархини камайтириш максадида ферментли перепаратлар, витаминли-минералли-оксилли кушимчалар ва биологик фаол моддалардан фойдаланиш максадга мувофикдир.

^орамолларнинг 1 кг усиши учун сарфланган озука, ёш молларда камрок булади, бунинг сабаби, катта ёшдаги молларга нисбатан тирик вазни хисобига купрок озука истеъмол килади ва "хаётини саклаш" учун кам озука сарф булиб, купрок усиши учун сарфланади. Бундан ташкари, кушимча вазн таркибида катта ёшдагиларга нисбатан курук модда ва ёг микдори кам булади.

^орамолларни бурдокига бокиш муддати уларнинг зоти, семизлик даражаси, ёши ва озиклантириш даражасига боглик булади, бир ёшгача булган корамоллар 67 ой, 1,52 ёшдадаги корамоллар 34 ой, катта ёшдаги моллар эса 2,53 ой давомида бокилади.

^орамолларни бурдокига бокишда, айникса огилхона шароитда минерал моддалар ва витаминлар билан таъминланиши катта ахамиятга эга. Уларнинг етишмовчилиги натижасида турли остеодистрофик ва авитаминоз касалликларнинг вужудга келишига сабаб булади. Молларни факат бир турдаги рацион ва озукалар билан бокилганда купинча макро ва микроэлементларнинг етишмовчилиги кузатилади.

Айникса, киш мавсумда витаминлар такчилигини бартараф этиш максадида рационга бошоклидуккакли утлар пичани, ут унлари, балик уни, витаминларнинг озукавий

ва синтетик препаратлар хамда премикслар киритилиши максадга мувофик хисобланади [111].

Тадкикотлар утказиш жойи ва методлар. Тадкикотлар Андижон вилояти, Избоскан туманидаги "^ахрамонжон Гойипов" номли бурдокичилик хужалигида олиб борилди. Хужаликда оддий шароитда бокилаётган махаллий корамолларни бурдокилаш билан шугулланади. Хужаликда жами 200 бош корамол мавжуд булиб, уларни хужаликда мавжуд булган озукалар билан асосан 150-180 кун муддатларда гушт учун бокилади ва тумандаги гушт махсулотлари билан савдо килувчи шахобчаларга тирик вазн хисобида сотилади.

Биз тадкикотлармизда махаллий корамолларни жадал бурдокилашда INTROVIT A+WS оксилли-витаминли - аминокислотали озукавий кушимчаси таъсирини ургандик.

корамоллар учун бир кунда бир махал, хар 80 кг тирик вазни хисобига 1 г. дан, 3-5 кун бериб, 7-10 кун дам олдириш тавсия этилади.

Нидерландия давлатининг "Interchemie werken "De Adelaar" B.V." компаниясида ишлаб чикарилган INTROVIT A+WS оксилли-витаминли- аминокислотали озукавий кушимчасининг кимёвий таркиби 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал. INTROVIT A+WS оксилли- витаминли-аминокислотали озукавий

кушимчасининг кимёвий таркиби (бир грамми таркибида)

№ Кимёвий таркиби Улчов бирлиги Микдори

1. Витамин А (ретинол ацетат) ХБ 20000

2. Витамин Дз (холекальцийферол) ХБ 6000

3. Витамин Е (а-токоферол ацетат) мг 30

4. Витамин Bi (тиамин гидрохлорид) мг 4

5. Витамин В2 (рибофлавин) мг 8

6. Витамин Вб (гидрохлорид пиридоксин) мг 6

7. Витамин В12 (цианокоболамин) мг 40

8. Витамин С (аскорбин кислотаси) мг 40

9. Кальций пантотенат мг 10

10. Витамин Кз мг 4

11. Никотинамид мг 40

12. Ф оливая кислота мг 2

13. Биотин мг 300

14. Темир сульфат мг 12

15. Магний сульфат мг 12

16. Марганец сульфат мг 12

17. Рух сульфат мг 12

18. Натрий хлорид мг 100

19. Калий хлорид мг 25

20. Аланин мг 2,24

21. Аргинин мг 1,24

22. Аспаргин кислотаси мг 5,10

23. Цистеин мг 1,14

24. Глутамин кислотаси мг 8,80

25. Глицин мг 21,02

26. Гистидин мг 1,12

27. Изолейцин мг 2,98

28. Лейцин мг 4,74

29. Лизин мг 24,24

30. Метионин мг 20,82

31. Фенилаланин мг 1,32

32. Пролин мг 2,68

1-жадвал давоми

33. Серин мг 2,72

34. Треонин мг 3,36

35. Триптофан мг 0,84

36. Тирозин мг 1,06

37. Валин мг 2,84

"адкикот натижалари. Тажриба учун хужаликда парваришланаётган махаллий букачалардан иккита гурух шакллантирилди ва хар бир гурухга тирик вазни буйича деярли бир хил (340-350 кг) булган букачалардан 10 бошдан букачалар танлаб олинди.

Хужаликда корамолларни парваришлаш ва уларни озиклантириш технологияларига хеч кандай узгартиришлар киритлмаган холда, тажриба гурухига кунлик бериладиган озука рациондаги омухта ем таркибига 80 кг тирик вазни хисобига 1 граммдан Нидерландия давлатининг "Interchemie werken "De Adelaar" B.V." компаниясида ишлаб чикарилган INTROVIT A+WS оксилли-витаминли-аминокислотали озукавий кушимчасидан кушиб берилди.

Бошка озукалар I гурух (назорат) ва II гурух (тажриба) гурухидаги букачалар эса хужаликда мавжуд озукалар билан бир хилда озиклантирилди (2-жадвал).

2-жадвал.Тажрибадаги уртача тирик вазни 340-350 кг булган букачаларни бурдокилаш даврида сарфланган озукалар микдори

Озукалар номи: 1-ойда 2-ойда 3-ойда Жами 3 ойда тажрибадаги букачаларга сарфланган озукалар микдори, кг (1 бошга)

Озука микдори Озука бирлиги Х,азмланувчи протеин

Беда пичани, кг 3 3 3 270 118,8 27,3

Бугдой сомони, кг 2 1 1 120 24,0 0,6

Маккажухори силоси, кг 12,0 10,0 8,0 900 180,0 12,6

Маккажухори ёрмаси, кг 2,5 3,0 4,0 285 379,0 20,8

Бугдой кепаги, кг 1,0 1,5 2,5 150 112,5 14,5

Пахта кунжараси, кг 1,0 1,5 2,0 135 148,5 43,1

Introvit A+WS, г 44 47 50 141 х х

Жами х х х х 962,8 118,9

2-жадвал маълумотларидан шуни куриш мумкинки, бурдокиланаётган букачаларни озиклантириш хар иккала гурух учун хам хужаликнинг узида ишлаб чикилган озиклантириш тартиби ва тузилган рационлари асосида ташкил этилди. Факатгина тажриба гурухидаги букачаларни озиклантириш рационида омухта ем озукалари таркибига уларнинг хар 80 кг тирик вазни хисобига 1 граммдан INTROVIT A+WS оксилли -

BuraMuHnu - aMuHOKucnoTanu O3yKaBuH KymuMnacugaH 3 oh gaBOMuga KenKu 03HK;.naHTHpHm BaKTnapuga Kymu6 6epH.gH.

INTROVIT A+WS OKCH..H-BHTaMHH.H-aMHHOKHC.OTa.H O3y;aBHH KymuMnacu 6unaH O3HK.aHTHpHm gaBOMuanuru 5 KyHHu TamKH. этgн Ba 10 KyH gaM o^^ungu. ffly Tapurça 3 oh gaBOMuga O3H;.aHTHpu6 6opu.gu Ba KopaMonnapHuHr TupuK Ba3H.apuHH y3rapumu xap oMga 6up MapoTaGa Tapo3uga TopTum op;a.u Ky3aTu6 6opu.gu. Ta^puGagaru KopaMonnapHuHr TupuK Ba3H.apuHu opTumu xuco6ura, xap oMga onuHraH Mat.yMOT.apra acocnaHu6, xap 80 Kr TupuK Ba3Hura moc paBumga O3yKaBuM KymuMnagaH ^oMganaHum Metëpu opTupu6 6opu.gu.

Ta:»:pн6agaгн KopaMonnap ynyH TagKuKOTnapHu yTKa3um gaBOMuga »aMu 6y.u6 705 r Mu;gopuga ym6y O3yKaBuH KymuMna cap^naHgu. 0.u6 6opu.raH Tag;u;oT HaTu»a.apu ynapHuHr ycum Ba puBO^naHum KypcaTKuH^apuHu Taxgu. op;a.u ypraHungu

(3-»agBa.).

3-KagBa.. TaKpiöagarH Kopaivio.i.iapHiiHr yeim Ba piiBOK.iaHiim KypeaTKHH.apu

KypeaTKHH.ap Typyx (n=10)

I (Ha3opaT) II (TaKpiôa)

X ±S x Cv, % X ±S x Cv, %

Ta^puôaHuHr gaBOMunnuru, KyH 90 90

Ey^ananapHu Ta»pu6a ôomugaru TupuK Ba3Hu, Kr 354,3+2,41 2,15 354,0+2,55 2,28

Ta^puôa oxupuga onuHraH TupuK Ba3Hu, Kr 415,7+4,09 3,11 444,2+5,65* 4,02

Ta^puôa gaBOMuga onuHraH MyraoK ycum, Kr 61,4+3,08 15,87 90,2+4,19* 14,70

Ta^puôa gaBOMuga onuHraH ypTana KyH.uK ycum, r 682,2+34,23 15,87 1002,2+46,58* 15,87

Eup Kr TupuK Ba3Hra cap^naHraH O3yKa, O3yKa 6нpпнгн 15,6 10,7

Эсgaтмa: *P<0,001

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3-»agBa. Hara^anap Taxnunu myHu KypcaTaguKu, Ta»pu6a ynyH a»paTu6 onuHraH 6yKaHa.apHuHr TupuK Ba3H KypcaTKunnapu Ta»pu6ara KyMunraH gaBpga geapnu 6up xun, atHu I rypyxga (Ha3opaT) 354,3 Kr Ba II rypyxga (Ta»pu6a) 354,0 Kr hu TamKun этгaнн xonga, ynapHu TupuK Ba3Hu II rypyxgaru (Ta»pu6a) 6y;ana.ap paцноннgaгн OMyxTa eM TapKu6ura INTROVIT A+WS окснggн-внтaмннgн-aмннокнсgотagн O3yKaBuM KymuMnanap KupuTu^umu HaTu»acuga, Ta»pu6a cyHruga ynapHuHr TupuK Ba3Hu I rypyxga (Ha3opaT) 415,7 Kr hu Ba II rypyxga (Ta»pu6a) 444,2 Kr hu TamKun Kun^, 180 KyH gaBOMuga 6ypgoKu.am gaBpuga I rypyxra Huc6aTaH TupuK Ba3Hu 28,5 Kr ra ëKu 6,9% ra (P<0,001) ro;opu 6y.gu.

Ta»pu6a gaBOMuga onuHraH MyT.o; ycum KypcaTKunu I rypyxga (Ha3opaT) 61,4 Kr hu TamKu. ;u.raH 6ynca, 6y KypcaTKun II rypyxga (Ta»pu6a) 90,2 Kr ra TeHr 6ygн6, I rypyxra (Ha3opaT) Huc6aTaH 28,8 Kr ra ëKu 46,9% (P<0,001) ycTyH 6ygгaнgнгн aHuKnaHgu.

Рaцнонgaгн OMyxTa eM TapKu6ura O3yKaBuM KymuMnanap KupuTu^umu Hara^acuga Ta»pu6a gaBOMuga KyH.uK ycum II rypyxga (Ta»pu6a) ypTana 1002,2 r hu TamK. ku.^, I rypyxra (Ha3opaT) Huc6aTaH ypTana KyH.uK ycum 320 r ra ëKu 46,9% ra (P<0,001) roKopu 6ygгaнgнгн aHuKgaHgu.

Шунингдек, тажриба давомида бир кг кушимча тирик вазн олиш учун II гурухга (тажриба) 10,7 ва I гурухга (назорат) 15,7 озука бирлиги сарланди ёки I гурухга (назорат) нисбатан 4,9 озука бирлиги кам сарфланди.

Хулоса. Шундай килиб, махаллий корамолларни гушт учун бурдокига бокилганда, уларни озиклантириш рационига (омухта ем таркибига) INTROVIT A+WS оксилли-витаминли-аминокислотали озукавий кушимчасини киритиб, корамолларнинг хар 80 кг тирик вазнига 5 кун давомида 1 граммдан бериш ва 10 кун танаффус килиш максадга мувофик хисобланади. Бу эса корамоллар организмида моддалар алмашинув жараёнларини кучайтиради, натижада озукалар таркибидаги туйимли моддалардан самарали фойдаланиш даражасини 6-8% га оширади. Бунинг натижасида корамолларни бурдокилаш даврида тулакиймматли озукалар билан озиклантириш оркали гушт ишлаб чикариш хажимини янада оширади ва юкори сифатли гушт махсулоти етиштириш имкониятларини беради.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. Akmalxanov Sh.A., Jumadullaev B.X., Komilov A., Imanqulova K., Gulmatova N. Chetdan keltirilgan qoramollarni oziqlantirishning mahsuldorlik va pushtdorlik xususiyatlariga ta'siri. //J. "AGROILM". 2019 y., №2 (58), 43-44 b.

2. Монастырев А.М., Кирилов Р.А. Рост, развитие и мясная продуктивность бычков герефордской породы при скармливании Профата. //Известия Оренбургского Государственного аграрного унверситета. 2012 г., №6 (38), с. 120-123.

3. Старцева Н.В. Потребление кормов, питательных веществ и динамика живой массы чистопородного и помесного молодняка крупного рогатого скота. //Известия Оренбургского государственного аграрного университета. 2021 г., 2 (88), с. 246-249.

4. Тагиров Х.Х., Вагапов Ф.Ф. Особенности роста и развития бычков черно-пестрой породы при скармливании пробиотической кормовой добавки биогумитель. //Известия Оренбургского Государственного аграрного унверситета. 2012 г., №33 (1-1), с. 123-126.

5. Kuzibaevich, A. S., &Zulfiqorovich, J. O. (2021). Dependence of Clinical and Morphological Indicators of Blood of Cows on the Seasons. International Journal ofInnovative Analysesand Emerging Technology, 1(5), 116-120.

6. Жавхаров О.З. Согин сигирлар рационида аминокислота-витаминли озукавий аралашмадан фойдаланишнинг самарадорлиги //Holders of Reason. - 2023. - Т. 3. - №. 1. - С. 271-283.

7. Жавхаров О. З. Sutdan chiqqan bo'g'oz sigirlarni to'g'ri parvarishlash-sog'lom avlod olish garovidir! //Holders of Reason. - 2023. - Т. 3. - №. 1. - С. 284-291.

8. Жавхаров О.З. и др. Nemovit ws-витаминли-аминокислотали озукавий кушимчасидан фойдаланишнинг бузокларни усиш ва ривожланишига таъсири //Agrobiotexnologiya va veterinariya tibbiyoti ilmiy jurnali. - 2023. - Т. 2. - №. 8. - С. 11-15.

9. Садикова, Ч. С., Амиров, Ш. Ц., & Эгамбердиева, З. К. (2022). Симментал зотли турли ишлаб чикариш типдаги букаларни даврлар буйича озиклантириш хусусиятлари. Agrobiotexnologiya va veterinariya tibbiyoti ilmiy jurnali, 866-871.

10. Madraximov Sh.N. The effect of feeding on the expression of the hereditary opportunities of monbelyard bulis belonging to different genotypes. //European Multidisciplinary Journal of Modern Science (Sep-2023). - 2023. - Volume 22..-P. 1-6 (ISSN: 2750-6274; Impact factor 7.4; https://emjms.academicj ourna).

11. Madraximov Sh.N., Ro'zibayev N.R. Industry-based crossing effic. //A German Journal "World Bulletin of Social Sciences (WBSS)". - German, 2022. - Volume 15. - P. 20-25 (ISSN(E): 2749-361X; Impact factor 7.545).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.