Научная статья на тему 'ФЕРМЕНТАТИВ ФАОЛ “БАВМЭНЗАЙМ” БИОПЕРЕПАРАТИНИ ЖЎЖАЛАРНИНГ ГЎШТ МАҲСУЛДОРЛИГИНИ ОШИРИШГА ТАЬСИРИНИ ЎРГАНИШ'

ФЕРМЕНТАТИВ ФАОЛ “БАВМЭНЗАЙМ” БИОПЕРЕПАРАТИНИ ЖЎЖАЛАРНИНГ ГЎШТ МАҲСУЛДОРЛИГИНИ ОШИРИШГА ТАЬСИРИНИ ЎРГАНИШ Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
16
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
РОСС-308 кросси / бройлер / старт / рост / финиш / тирик вазин / биологик фаол препарат / хаётчанглиги / самарадорлик.

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — З.К.Тўлаганова, М.А.Яхяева, З.Р. Ахмедова

Ушбу мақолада бройлер жўжаларининг гўшт маҳсулдорлигига фермент, оксил ва витаминларга бой микробиологик "БАВМЭНЗАЙМ" биологик ҳавфсиз озуқавий қўшимчасидан фойдаланиш таъсири борасида 15-35 кунлик бокиш даврларида ўтказилган тажрибалар, кузатувлар, уларнинг натижалари ва самарадорлиги тўғрисида маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по ветеринарным наукам , автор научной работы — З.К.Тўлаганова, М.А.Яхяева, З.Р. Ахмедова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФЕРМЕНТАТИВ ФАОЛ “БАВМЭНЗАЙМ” БИОПЕРЕПАРАТИНИ ЖЎЖАЛАРНИНГ ГЎШТ МАҲСУЛДОРЛИГИНИ ОШИРИШГА ТАЬСИРИНИ ЎРГАНИШ»

ФЕРМЕНТАТИВ ФАОЛ "БАВМЭНЗАЙМ" БИОПЕРЕПАРАТИНИ

ЖУЖАЛАРНИНГ ГУШТ МА^СУЛДОРЛИГИНИ ОШИРИШГА ТАЬСИРИНИ

УРГАНИШ 1З.К.Тулаганова, 2М.А.Яхяева, 3З.Р. Ахмедова

12 3

, , Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадкикот институти таянч докторанти, УзР ФА Микробиология институти, Ташкент, 100128,.А.Кадири-7 Б

akhmedovazr@mail.ru https://doi.org/10.5281/zenodo.8370396

Аннотация. Ушбу мацолада бройлер жужаларининг гушт ма%сулдорлигига фермент, оксил ва витаминларга бой микробиологик - "БАВМЭНЗАЙМ" - биологик %авфсиз озуцавий цушимчасидан фойдаланиш таъсири борасида 15-35 кунлик бокиш даврларида утказилган тажрибалар, кузатувлар, уларнинг натижалари ва самарадорлиги тугрисида маълумотлар келтирилган.

Калит сузи: РОСС-308 кросси, бройлер, старт, рост, финиш, тирик вазин, биологик фаол препарат, хаётчанглиги, самарадорлик.

Аннотация. В данной статье представлены результаты экспериментов по оценки влиянию биологически безопасной пищевой добавки микробиологического происхождения -«БАВМЕНЗАЙМ», содержащей ферменты, бекли, витамины в на мясную продуктивность цыплят-бройлеров 15-35 дневного возрастов.

Ключевые слова: Кросс РОСС-308, бройлер, старт, финиш, живая масса, биологический активный препарат , сохранность, эффективность.

Abstract. This article presents the results of experiments assessing the effect of a biologically safe food additive of microbiological origin - "BAVMENZYME", containing enzymes, beckley, vitamins B on the meat productivity of broiler chickens 15-35 days of age.

Key words: Cross ROSS-308, broiler, start, finish, live weight, biologically active drug, safety, efficiency.

Бугунги кунда паррандачилик истикболли ва чорвачиликдаги асосий йуналиш экани тан олинади. Бунинг сабаблардан бири паррандаларни саклаш учун иншоатларнинг оддий булишидир. Бугунги кунда жахоннинг етакчи давлатларида хам паррандачиликка катта эътибор каратилмокда. Чунки айнан паррандачилик ахолини озик-овкат махсулотлари билан таъминланишида асосий ахамиятга эга булиш билан бирга одамларнинг кушича иш билан банд булишига хисса кушади.

Шуларни инобатга олиб, Узбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев утган йили "Паррандачиликни янада ривожлантириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги карорни имзолади. Унга кура, паррандачиликни ривожлантиришни устувор вазифалари белгиланди. Хусусан, эндиликда хорижий давлатлар тажрибасидан фойдаланиб барча худудда парранда етиштириш, уни кайта ишлаш ва якуний махсулот тайёрлаш ва уни истеъмолчига етказишни камраб олган паррандачилик кластерлари ташкил этилди.

Шу билан бирга, сохани янада жадал ривожлантиришга, жумладан, замонавий технологияларни жорий этиш, ишлаб чикариш жараёнини модернизация килиш ва тайёр паррандачилик махсулотлари экспортини кенгайтиришга тускинлик килаётган катор муаммолар мавжуд эди. Ушбу муаммоларни хал килишда Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 13 ноябрдаги П^-4015-сон "Паррандачиликни янада

ривожлантириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида" ги карори. Х,амда П^-2841 ва П^-4243-сонли карорлари. Мамлакатимизда паррандачилик ва чорвачилик сохасини ривожлантиришга экспортга мулжалланган тайёр махсулотлар ишлаб чикариш хажмини ошириш ва турларини кенгайтириш, шунингдек, ахолини махаллий ишлаб чикарилган сифатли ва арзон паррандачилик махсулотлари билан таъминлаш буйича изчил чора-тадбирлар амалга оширилмокда хамда 2021 йил 14 июндаги «Паррандачиликни ривожлантириш ва тармок озука базасини мустахкамлашга каратилган кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги П^-5146-сон карорларига асосан паррандачилик махсулотлари ва парранда омухта еми ишлаб чикарувчи тадбиркорлик субъектларига уларнинг мавжуд кувватларини тулик ишга тушириш, шу жумладан модернизация ва реконструкция килиш, озука махсулотлари захирасини ташкил этиш буйича вазифалари белгиланган.

Паррандаларни туйимли, хар тарафлама мэъёрлаштирилган озука емлари, керакли оксил, витаминлар, аминокислоталар ва минерал моддалар каби энг зарур элементлар билан таъиминлаш борасида куплаб муаммолар мавжуд булиб, уларни бартараф этиш мухим ахамиятга эга долзарб муаммодир. Шу боис, мазкур ишнинг максади махаллий озука моддаларини юкори самарадор, нопатоген микроорганизмлар ёрдамида тайёрлаш, озукавий меъёрлаш, турли ёшдаги ва йуналишдаги паррандаларнинг морфологик ва физиологик курсаткичларига асосланиб, бокиш рационини тузиш ва соха самарадорлигини оширишда сифатли ва юкори махсулдор парранда гушти билан таъминлаш ишларига асос солишдан иборатдир.

УзФА Микробиология институтининг "Микроорганизмлар ферментлари" лабороториясида биопрепаратлар устида тажриба утказилди ва тайёрланган биопрепаратлар паррандачилик сохасининг гушт йуналишида бокиладиган жужаларида кулланилди. Биопрепаратларни паррандаларда куллаш буйича тажрибалар Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадкикот институти тасаруфидаги тажриба хужалигида амалга оширилди. Соф экологик тоза парранда гушт махсулоти етиштириш устида тажрибалар олиб борилмокда.

Безбородов А.М. (1991). Ферментатив препаратлар олишда аввало продуцентларнитанлаш мухим ахдмиятга эга. Купчилик микроорганизмлар фермент продуцентларидир. Масалан, протеолитик фермент продуцентлари Aspergillus niger, Aspergillus oryzae, Mucor mihei, Mucor rouxii, Mucor pusillus, Endothia parasitica, Bacillus subtilis, Bacillus amyloliquefaciens, Bacillus licheniformis, Bacillus stearothermophilus, липаза продуцентлари Aspergillus oryzae, Aspergillus awomori, Candida cylindrical, Mucor mihei, Rhizoapus sp. кабилар; амилаза продуцентлари Aspergillus oryzae, Aspergillus niger, Bacillus amyloliquefaciens, Bacillus licheniformis, Rhizopus niveus, Endomycopsis sp. ва бошка продуцентлар фермент хосил килиш хусусиятларини намоён этадилар.

Ферментларни кишлок хужалигида кулланилиши икки йуналишда олиб борилмокда:

1. хайвонларни озукасида фойдаланилади.

2. фермент билан озукага ишлов бериб, уларни хазм булишини оширилади.

Биоперепарат Микробиология институти микроорганизмлар ферментлари

лабораторияси музейида сакланувчи амилолитик ва протеолитик фаол микроскопик замбуруг Aspergillus oryzae-5 штаммини суюк сайланма озука мухитларда устирилиб тайёрланди.

Тадкикотнинг максади: Усимлик ва саноат чикиндиларидан нопотоген замбуруглари ёрдамида ишлаб чикилган ферментатив фаол "БАВМЭНЗАЙМ" биоперепаратини жужаларнинг гушт махсулдорлигини оширишга таьсирини урганиш.

Тадкикот услуллари: УзФА Микробиология институти лабораториясида танлаб олинган культуралар ёрдамида биопрепарат сую; холда тайрёрланди. Тадкикот Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадкикот институти тажриба хужалигида 70 та РОСС 308 бройлер жужаларида утказилиб, 2023 йил 29 май кунидан бошланиб 2023 йил 3 июлда тугатилди. Тайёрланган препарат бройлер жужаларини бокишда сувига аралаштириб берилди. Назорат ва тажриба гурух жужаларининг физиологик холати, гуштлорлик даражаси, касалликга чидамлилиги аникланди. Тажриба якунида 35 кунлик булган назорат ва тажриба гурухи бройлер жужаларида 3 бошдан жами 6 бош жужа устида назорат суйим утказилди.

Тадкикотдан олинган натижалар. Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадкикот институтининг тажриба хужалиги паррандаларни бокишга мулжалланган биносига бир кунлик 70 бош гушт йуналишидаги Р0СС-308 бройлер жужалар келтирилди. Хона харорати жужаларга мослаштирилди. Хона харорати бир кунлик жужалар учун 34-35 0С ташкил килди, бу харорат жужалар 5 кунлик булгунча шу холатда ушлаб турилди. Бу харорат жужалар кунлик ёши ошиб бориши билан камайтириб борилди. 35 кунлик ёшида хона харорати 23-26 0С даражани ташкил этди. Хона намлиги кунлик жужалар учун 70 % ни ташкил килди, кунлик ёши ошиб бориши билан харорат пасайтирилгани сари намлик хам узгариб борди жужаларнинг 35 кунлик ёшида намлик 50 % ни ташкил этди.

1-расм. Росс 308 бройлер жужаларининг 5 кунлик ёшида озикланиш жараёни

Жужаларни озиклантиришда махсус суткалик жужалар учун старт еми 14 кунлик ёшигача берилди унинг таркибида барча жужа организми учун зарур булган премикслар, оксил, витамин, макро ва микро элементлар мавжуд. 1 кунлик хар бир бош жужа учун 13 граммдан озука улчаниб берилди. Жужаларга 1 кунлигидан бошлаб то 14 кунлик ёшигача "старт", 15 кунлик ёшидан 24 кунлик ёшигача "рост" 25 кунликдан 35 кунликгача "финиш" ем тури бериб борилди. Кунлик ёшига караб ем микдори ошириб борилди. Тажриба хужалигида бокилаётган бройлер жужалари 15 кунлик ёшида 35 бошдан саралаб олиниб, тажриба ва назорат гурухига ажратилди. Бунда тажриба гурухидаги жужалар

учун УзФА Микробиология институти "Микроорганизмлар ферментлари" лабораторияси илмий ходимлари томонидан тайёрланган "БАВМЭНЗАМ" биологик хафвсиз озукавий кушимчасини 10 кун давомида 1 литр сувга 100 мл хисобида аралаштириб берилди. Назорат ва тажриба гурухи бир хилда бокиб борилди. "БАВМЭНЗАМ" биологик хафвсиз озукавий кушимчасини жужалар организмига яхши таъсир курсатди. Бунда тажрибадаги жужаларнинг усиш ривожланиши вазн ортиши назорат гурухи жужаларидан анча сезиларли даражада юкори булди. Озикланиш жараёни жадал ем истеъмоли куп. Овкат хазм булиш жараёни тезлашди. Касалликларга чалиниш ва нобуд булиш жараёни кузатилмади (1-жадвалда жужаларнинг сакланиш фоизи келтирилган).

1-жадвал

Жужаларнинг х,аётчанглиги 15 кунлик ёшидан бошлаб 35 бошдан жужалар гурухларга ажратилганда

Ёши, кунлик Назорат гурухи n=35 Тажриба гурухи n=35 Назорат улим сони, та Тажриба улим сони, та

15 35 35

16 35 35

17 35 35

18 35 35

19 35 35

20 35 35

21 35 35

22 35 35

23 35 35

24 35 35

25 34 35 1

26 кунликдан то 35 кунликгача 34 35

Х,аётчанглиги, % 99 100 жами: 1 жами: 0

Назорат гурухи жужаларида 25 кунлик ёшида 1 та улим булган 35 кунлик ёшигача гурухда улим булмади ва сакланиш 99 % ни ташкил этди. Тажриба гурухида эса нобуд булиш холати кузатилмади ва сакланиш 100 % ни ташкил килди.

2-3-pacMnap. EАВМЭНЗАМ" 6uorozuk x,a$ecu3 03yK,aeuu KymuMnacuHU cyeza apanarnmupud 6epum wapaeHU.

CyTKa.HK ^y:®:a.napHHHr ypTana Ba3HH TopTuG aHHK.aHgH, ypTana Ba3HH 40,6 rpaMMgaH Tyrpu Ke.gu. ^y^aHHHr ypTana Ba3HH 1 KyH.HK, 9 KyH.HK, 15 KyH.HK 21 KyH.HK, 27 KyH^HK Ba 35 KyH.HK emurana y.naG Gopu.gH. CyHru Ba3H y^namga Ha3opaT rypyx,u ^y^a^apHHHHr ypTana Ba3HH 2076 rpaMMHH, Ta^puGa rypyx,u ^y^a^apHHHHr OFHp.Hru 2314 rpaMMHH TamKH. k;h.ah. Ta^puGa rypyx,u ^y^a^apu Kpocc CTaHgapTugaH 201 rpaMM, Ha3opaT rypyxu ^y^anapHAaH эсa 238 rpaMM KynpoK Ba3Hra эгa Gy.raHHHH KypumHMH3

MyMKHH.

4-5-расмлар. Росс 308 бройлер жужаларини тарозида 35 кунлик ёшида улчаб курилгандаги тирик вазни.

Тажриба буйича жужаларини уртача тирик вазн ортиб бориши жадаллиги, г

Ёши, кун ROSS 308 кросс стандарти, г Назорат гурухи, г n=35 Тажриба гурухи, г n=35

1 56 40,6 40,6

9 251 202,8 202,8

430

15 527 430 (15 кунлик ёшидан бошлаб 25 кунлик ёшигача 1 л сувига 100 мл "БАВМЭНЗАМ" кушиб берилди)

21 916 873,1 974,2

27 1393 1320 1421,2

35 2113 2076 2314

Хулоса. ажрибалар натижасида шуни айтиш мумкинки, "БАВМЭНЗАМ"

биологик озукавий кушимчасини жужалар рационида куллаш оркали уларнинг хаётчанглиги назорат гурухида 99 % ни тажриба гурухида эса 100% ни ташкил этди. Касалликларга чалинмади. Жужаларнинг 35 кунликдаги якуний тирик вазни назорат гурухида 2076 грамм, тажриба гурухида булса 2314 граммдан иборат булди.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. П^-4015-сонли 2018-йил 13-ноябрдаги "Паррандачиликни янада ривожлантириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги карори.

2. Мирзиёев Ш.М. П^-5146-сонли 2021й 14-июлдаги "Томорка хужаликларида паррандаларнинг анъанавий ва касалликларга чидамли зот ва турлари парваришини тизимли йулга куйиш тугрисида"ги карори.

3. Безбородов А.М. Биотехнология продуктов микробного синтеза. М., «Агропромиздат» 1991. 240 с.

4. Езерская А., Захаров С., Тарасов Н. "Препараты лизина в кормах для бройлеров". Ж. "Птицеводство". №2. 2002 г. с.26.

5. Х,амрокулов Р; Карибаев К. «^ишлок хужалиги хайвонларини озуклантириш» Тошент. 1999 й.

6. Исломхужаев С.С., Бобоев К.Х. "Паррандачиликдан амалий машгулотлар". Тошкент, Узбекистон нашриёти, 1996, 78-79 б.

7. Куваева И.Б. «Обмен веществ организма и кишечная микрофлора». Москва. Медицина. 1976 г. ст. 248.

8. Кузнецов С.Г."Биологическая доступность минеральных веществ для животных из корма, добавок и химических соединений". Журнал Сельскохозяйственная биология. 1991 г. №6 .ст. 125-127.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.