Научная статья на тему 'ОПИСАНИЕ РУКОПИСИ ДИВАН БЕДИЛА В БИБЛИОТЕКАХ МИРА'

ОПИСАНИЕ РУКОПИСИ ДИВАН БЕДИЛА В БИБЛИОТЕКАХ МИРА Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
121
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДИВАН БЕДИЛА / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА / ПОЭЗИЯ / ПИСЬМЕННАЯ КОПИЯ / ПОЛЕ / ОРИГИНАЛ / ТЕКСТ / ИНДИЕЦ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Одинаев Одинамухаммад Ниёзович

В этой статье автор расматриветь представить письменную копию одного из самых известных поэтов в индийском стиле Мирза Абдулкадир Бедиль в библиотеках по всему миру. Хотя точное количество поэтических демонических копий неизвестно, автор попытался описать как можно больше известных библиотек Центральной Азии и бывшего Советского Союза, а также библиотек в Афганистане, Иране, Индии, Пакистане и некоторых европейских странах. По словам автора, большинство существующих копий не содержат всего волнения поэта. Многие из них являются поэтами и поэтами. В этой статье мы также дадим вам больше информации о некоторых книгах, которые были написаны во времена Бедила или о том, что история книги была очень близка к тому времени. Включая копию Библиотеки Свободы Мавлана Исламского Университета Алигарх и копию библиотеки в Ромпури, Индия, которая является одной из наиболее важных и надежных копий демонических произведений. Книга представляет собой двухтомник, завершенный Мохаммадвором Сиддики. В границах этих двух экземпляров мы находим газели, написанные самим Бедилом с клинописной линией, а затем ломаной противной линией.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DESCRIPTION OF THE MANUSCRIPT SOFA BEDILA IN THE LIBRARIES OF THE WORLD

In this article, the author considers submitting a written copy of one of the most famous poets in Indian style, Mirza Abdulkadir Bedil, in libraries around the world. Although the exact number of demonic poetry copies is unknown, the author has attempted to describe as many well-known libraries in Central Asia and the former Soviet Union as possible, as well as libraries in Afghanistan, Iran, India, Pakistan and some European countries. According to the author, most of the existing copies do not contain all of the poet's excitement. Many of them are poets and poets. In this article we will also give you more information about some of the books that were written during Bedil's time or that the history of the book was very close to that time. Including a copy of the Mawlana Library of Freedom of the Aligarh Islamic University and a copy of the library in Rompuri, India, which is one of the most important and reliable copies of demonic works. The book is a two-volume book completed by Mohammadvor Siddiqi. Within the boundaries of these two copies, we find gazelles written by Bedil himself with a cuneiform line and then a broken opposite line.

Текст научной работы на тему «ОПИСАНИЕ РУКОПИСИ ДИВАН БЕДИЛА В БИБЛИОТЕКАХ МИРА»

Дар мачмуъ, Калими Кошонй яке аз намояндагони барчастаи сабки хиндй дониста мешавад, ки каломи вай саршор аз маънихои ноб ва тачассуми вежагихои хунарй ва бадеияги олй шинохта эъгироф гардидаасг.

АДАБИЁТ

1. Гули Хуршед / Ба чоп хозиркунанда, муаллифи пешгуфтор ва лугот Ш. Нуриддинов.-Душанбе: Ирфон, 1985.272 с.

2. Девони касоид, газалиёт, маснавиёт, мукаттаоти Абутолиб Калими Кошонй. Чопи аввал / Ба тасхех ва мукаддимаи Хусайн Партави Байзой.-Техрон: Китобфурушии Хайём, чопхонаи Рушдия, 1336.- 438 с.

3. Мутлак, Ш. Калими Кошонй ва сабки хиндй.-Техрон, 1366.

4. Нуъмонй, Шиблй. Шеър-ул-Ачам ё Таърихи шуаро ва адабиёти Эрон. Ч,илди севум / Тарчумаи Сайид Мухаммадтакй Фахрдоъии Гелонй.-Техрон, 1334.

5. Сафо, З. Таърихи адабиёт дар Эрон.-Чопи нухум.-Техрон, 1373 .-5/1 .-635 с.

6. Самарканда, Малехо. Музаккар-ул-ахбоб: Матни интикодй бар асоси чахор нусхаи мухим ба эхтимоми Камолиддин Айнй. Чопи аввал-Душанбе: Пайванд, 1385.-621 с.

7. Тавфик, С. Таърихи адабиёти Эрон. Чопи дуюм.-Техрон, 1388.-753 с.

8. Тухфат-ул-ахбоб фи тазкират-ул-асхоб. Таълифи Корй Рахматуллох Возех. Матни интикодй бо мукаддима ва тасхехи Асгари Ч,онфидо / Зери назари А. Мирзоев.-Душанбе: Дониш, 1977.

9. Тазкираи Насрободй. Таълифи Мирзо Мухаммад Тохири Насрободй.-Техрон: Армугон, 1317.-496 с.

ВЗГЛЯД НА ЖИЗНЬ И ЛИТЕРАТУРНОЕ НАСЛЕДИЕ КАЛИМ КАШАНИ

В статье на основе литературных и исторических источников приводится краткая биография и литературное наследие одного из представителей индийского стиля - Калими Кошани. В процессе изучения литературного наследия поэта необходимо изучать его роль в развитии индийского стиля и развитии особенностей этого нового литературного стиля.

Ключевые слова: Калим Кашани, типы поэзии, газели, стихи, индийский стиль, персидско-персидская литература.

A LOOK AT LIFE AND THE LITERARY HERITAGE OF KALIM KASANI

The article, based on literary and historical sources, provides a brief biography and literary heritage of one of the representatives of the Indian style - Kalimi Koshani. In the process of studying the poet's literary heritage, it is necessary to study his role in the development of the Indian style and the development of the features of this new literary style.

Keywords: Kalim Kashani, types of poetry, ghazals, poems, Indian style, Persian Persian literature.

Сведения об авторе:

Шукурова Зайнура - докторант (Phd), отдел филологических исследований Худжандского научного центра Национальной академии наук Республики Таджикистан, E-mail: komron.4422@mail.ru, тел. +992927934422

About the author:

Shukurova Zainura - doctoral student (Phd), Department of Philological Research of the Khujand Scientific Center of the National Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan, E-mail: komron.4422@mail.ru, tel. +992927934422

ТАВСИФИ НУСХА^ОИ ХАТТИИ ДЕВОНИ БЕДИЛ ДАР КИТОБХОНА^ОИ ЧДХ,ОН

Одинаев О. Н.

Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Б. Гафуров

Мирзо Абдулкодири Бедили Дехлавй яке аз шоирони барчастаи адабиёти форсй-точикй буда, дар баробари Соиби Табрезй яке аз ду куллаи баланди сабки хиндй аст. Бедил дар соли 1054 хк. (1644 м.) дар Патнаи Хинд ба дунё омад ва дар соли 1133 хк (1720 м) аз дунё рафт. Нуктаи аслй ва шоёни таваччух дар осори Бедили Дехлавй, маънии баланди ашъори уст, ки ба мушкилфахмиву серпечутоб будан машхур аст ва Бедил худ низ ба ин чанбаи осораш вукуф доштааст. Чуноне дар чое ишора мекунад:

Маънии баланди ман, фа^ми тунд мехо^ад,

Сайри фикрам осон нест, ку^аму кутал дорам [1, с. 1096].

Аммо бо вучуди ин хама куху кутале, ки дар осори у вучуд дорад хеч аз теъдоди донандагону хонандагони ашъораш коста нагардид ва баръакс дар миёни форсизабонон аз шухрати хоссае бархурдор аст. Яке аз далелхои махбубияти Абулмаониро метавон дар он

зикр кард, ки хануз теъдоди дакики нусхахои хаттии осораш дар миёни мардyми форсизабон ва китобхонахои чахон мyшаххас нагардидааст. Ба кавли Бобобек Рахимй: «Чунончи, дар китобхонахои шахрхои Душанбе, Самарканд, Тошканд, Санкт Петербург, Ашкобод ва Боку беш аз хазор нусхаи хаттии осори шоирро дидан мумкин аст» [2, с. 364]. Аксари ин нусхахоро гузидаи девони газалиёт хамрохи рубоиёти Бедил ташкил медиханд. Ин худ далел бар махбубият ва чой доштани y дар калби мардуми замонаш ва баъдиниён мебошад. Зеро шеъри Бедил чаззобият ва кашишеро дорад, ки хонандаро ба суи худ чалб мекунад. Шафеии Кадканй дар китоби «Шоири оинахо» мегуяд: «Бедил кишварест, ки ба даст овардани визои мусофират бадон, ба осонй хосил намешавад ва ба хар кас ичозаи вуруд намедихад, вале агар касе ин визоро гирифт, такозои икомати доим хохад кард» [3, с. 9]. Бале, вокеан он касоне, ки мазомини олии шеъри Абyлмаониро дарк карда буданд, пайваста дар шарху нашри осори гаронбахои y кушиш ба харч дода, умри азизи хешро вакфи ин кор намудаанд. Шеъри Абyлмаонй на танхо калби мардуми форсизабони сарзамини Х,индро тасхир намуд, балки овозаву махбубияти y аз марзхои Шибхи ^ора убур кард. Бедил тавонист Фарорудро, ки махди шеъри форсист, бо сабки хосси худ зери таъсир карор дода, бештарин чойро дар калби мардуми ин сарзамин пайдо кунад. Ин махбубият ба хадде расид, ки хатто дар мадориси Бухоро, ки ^уббатулисломи замон буд, дарси чудогонаи "Бедилхонй" ташкил намуданд. Чуноне устод Айнй менависанд: «Бедил дар байни оммаи халки Осиёи Миёна, хусусан дар байни точикон ва узбекон, шухрати калон дорад. Аз вакте, ки нусхаи дастнависи асархои y ба ин сарзамин омадааст, мунтахаби газалиёт ва рубоиёташ ба мактабхои ибтидоии кухна даромадааст. Дар мактабхои кухна баъд аз ^уръон ва дарсхои динй аз адабиёти точикй якум хоча Х,офиз, дуйум Мирзо Бедилро мехонданд. Мунтахаби девони Бедилро дар мактабхо бо расми хатти худаш- бо хатти шикастаи бедилй хононда шогирдонро ба хонда тавонистани онгуна хат хам водор мекарданд» [4, с. 117]. Х,амчунин дар чойхонахо, масочид ва мадрасахои ин манотик махофили бедилхонй баргузор намуда, ашъори Абулмаониро шарху тавзех мекарданд. Устод Айнй дар асари илмии худ «Мирзо Абдулкодири Бедил» ин холатро чунин зикр кардааст: «Дар мадрасахои Бухоро, Самарканд ва Хучанд аз хаваскорони бедилдуст даврахои алохида ташкил карда ва дар атрофи ягон бедилшинос гун шуда, дар шабхои таътил бедилхонй мекарданд. Дар Ленинобод (Хучанди пештара) хатто дар чойхонахо куллиёт ва девони газалиёти Бедил ёфт мешуд, ки босаводони бедилдуст дар давраи чойнушй бедилхонй мекарданд ва бесаводон ба онхо гуш дода, ба кадри фахмашон фоида мебурданд» [4, с. 117]. Дар чунин махофил нафарони хушхатте вучуд доштанд, ки ашъори Бедилро рунавис мекарданд. Аксари ин нусхахои навишташуда, даст ба даст, то замони мо омада расидаанд. Аз сабаби зиёд будани ин нусхахо, маколаи мавриди назар гунчоиши зикр ва тавсифи хар кадом аз онхоро надорад. Ин чо мо мехохем дар бораи он нусхахое, ки маълуму машхуранд, мухтасаран маълумот дихем. Аммо дар мавриди чанд нусхае, ки дар замони худи Бедил китобат шудаанд ва ё таърихи китобаташон ба замони y хеле наздик буда, маълумоти муфассалтарро пешниход менамоем.

Дар аксар китобхонахо ва осорхонахои кишвархои Осиёи Миёна ва собик Иттиходи Шуравй нусхахои хаттии осори Бедил нигохдорй мешаванд. Аз руи таърихи китобати нусхахои дар Точикистон вокеъбуда, метавон дар чои аввал нусхаеро зикр намуд, ки тахти №715 дар китобхонаи факултети филологияи Донишгохи миллии Точикистон махфуз аст. Нусха аз 414 сахифа иборат буда, бо хати настаълики моил ба шикаста навишта шудааст. Нусхаи мазкур дар худ 510 газал (4000 байт) ва 26 рубоиро чой додааст. Санаи китобате, ки дар охирин вараки нусха нишон дода шудааст, 1102 хичрй (1690-1691) мебошад ва нусха аз тарафи Мухиддин ибни мулло Мухаммадлатиф китобат шудааст.

Дуввумин нусхае, ки кобили зикр аст дар хамин китобхона тахти №592 махфуз мебошад. Номи котиби он дар хеч чое навишта нашудааст. Соли китобати он бошад дар ду чой 1151 (1738-1739) нишон дода шудааст. Мутаассифона чанд вараки аввали газалиёт пора шуда, аз байн рафтаанд.

Нусхаи дигаре вучуд дорад, ки дар шахри Душанбе дар Институти шаркшиносии АИ Точикистон тахти №1145 махфуз аст. Нусхаи номбурда дар соли 1230 (1815) дар мадрасаи Бибихалифаи Бухоро руйнавис шудааст.

Нусхаи №2465 Институти шаркшиносии АИ Точикистон низ кобили зикр аст. Ин нусха соли 1259 хичрй (1843) китобат шуда, такрибан тамоми ашъори лирикии шоирро фарогир мебошад. Баъзе аз газалу касидаву китъахои нусхаи мазкур аз руи мазмунашон унвонгузрй низ шудаанд.

Дар Осорхонаи таърихии шахри Панчакент нусхае аз куллиёти Абулмаонй тахти № 186 махфуз аст. Нусха дар худ газалиёт, таркиббанд, тарчеъбанд, рубоиёт, «Никот», бахше аз

«Чахор унсур», порае аз маснавии «Мухити аъзам» ва кисме дигар аз ашъори гуногунро чой додааст.

Аз нусхахои мавчудбуда дар Узбекистан метавон дар чои аввал нусхаи хаттии куллиёти осори Бедилро, ки дар китобхонаи Институти шаркшиносии АИ Узбекистон тахти №2858 нигохдорй мешавад, зикр намуд. Таърихи китобати нусхаи мазкур соли 1216 (1801-1802) буда, он дар худ девони ашъор, маснавихои «Тилисми хайрат», «Мухити аъзам», «Ирфон» ва хамчунин асархои насрии шоир «Чахор унсур» ва «Никот»-ро чой додааст [2, с. 368].

Дигар нусхае, ки дар хамин китобхона мавчуд аст, нусхаи №1880 мебошад. Ин нусха соли 1267 (1850-1851) китобат шуда, аз нигохи хачм нисбат ба нусхаи каблй комилтар мебошад. Мундаричаи нусхаи мазкур дарбаргирандаи девони газалу касида ва дигар ашъори лирикии шоир, маснавихои «Ирфон», «Тилисми хайрат», «Мухити аъзам», «Тури маърифат» ва асархои насрии «Никот»-у «Рукаот» мебошад [2, с. 368].

Бобобек Рахимй дар китоби «Ошной бо Бедил» дар маколае тахти унвони «Чанд сухан дар бораи баъзе нусхахои хаттии осори Бедил» чунин менависад: «Чандин нусхаи хаттии девони Бедилро дар китобхонаи Донишгохи давлатии Самарканд низ дидан мумкин аст. Дар фехристи мухтасари нусхахои хаттии ин донишгох, ки бо номи «Список восточных рукописей фундаментальной библиотеки Самаркандского университета имени Алишера Навои» (составители А. Пулатов, Х. К. Ахроров. Самарканд, 1977) ба табъ расидааст, аксари онхо бо санахои китобаташон зикр гардидаанд. Яке аз нусхахои ин донишгох нусхаи карни XVII каламдод шудааст. Гумони голиб бар он аст, ки санаи китобат дар худи нусха сабт наёфтааст ва ин фикр тахмини мураттибони фехрист аст. Аз ин ру худи нусхаро надида, ба акидаи онхо хамрох шудан душвор аст. Зохиран, кадимтарин нусхаи девони Бедил дар ин китобхона нусхаи соли 1184 (1770-1771) аст, ки дар шахри Бухоро китобат шудааст. Бо истиснои ду нусхаи мазкур нусхахои дигари девон, ки наздик ба 50 адад хастанд, хама дар асрхои 13-14 хичрй руйнавис шудаанд» [2, с. 379].

Аз гуфтаи устод Бобобек Рахимй маълум мегардад, ки танхо дар китобхонаи Донишгохи давлатии Самарканд наздик ба панчоху ду нусхаи хаттии девони Бедил махфуз аст. Бобобек Рахимй дар чои дигари хамин макола мегуяд: «Дар Институти осори хаттии АИ Чумхурии Узбекистон низ чанд нусхаи кадимаи девони Бедил махфуз будааст. Дар чилди дуввуми фехристи ин муассиса, ки аз тавсифи нусхахои форсй иборат аст, се нусха аз девони Бедил кайд гардидааст, ки дутои онхо, гуё, дар замони зиндагии шоир китобат шуда бошанд. Яке нусхаи №3797/1 аст, ки санаи китобаташ 1125 хичрй (1713 милодй) нишон дода шудааст. Дигаре №3473, ки соли 1133 хичрй (1720 милодй) руйнавис шуда будааст» [2, с. 381].

Абулмаонй дар миёни мардуми афгон низ аз шухрату макоми волое бархурдор аст. Аз ин лихоз дар китобхонахои кишвари Афгонистон нусхахои хаттии зиёде аз Бедил вучуд дорад, ки ба бархе аз онхо ишора мешавад. Серж Буркуй дар асари худ «Нусхахои хаттии Афгонистон» аз чанд нусхаи хатти девони Бедил ном бурдааст, ки яке аз онхо тахти №225 дар Музеи Кобул нигохдорй мешавад. Нусхаи мазкур соли 1120 хичрй (1708-1709) китобат шудааст.

Нусхаи №117/14 Архиви милии Афгонистон низ зикраш аз ахамият холй нест. Танхо газалиёти дар ин нусха мавчудбуда бисту хашт хазор байт мебошанд. Гайр аз газалиёт дар ин нусха боз мукаддима, таркиббанду тарчеъбанд, касидаву мухаммас, китъахо ва маснавиёти шоир низ чой доранд. Аз ин лихоз ин нусхаро ба гурухи комилтарин нусхахои Бедил метавон шомил кард. Нусхаро солхои 1241-1242 (1825-1827) Мухаммадлатиф ибни мулло Мухаммадшарифи Шахрисабзй китобат кардааст.

Дигар нусхае, ки ин чо зикрашро мухим мебинем, нусхаи хаттии куллиёти Бедил мебошад. Ин нусха тахти №52\22 дар Архиви миллии Афгонистон махфуз буда, аз комилтарин нусхахои куллиёти маълум дар ин кишвар махсуб меёбад. Нусхаи мазкур дар худ газалиёт, мухаммасот, касидаву китъа, маснавихои шоир, асархои насрии «Никот», «Чахор унсур», «Рукаот» ва хамчунин худуди дусад рубоиро дар худ чой додааст. Ин нусха солхои 1245-1247 хичрй (1829-1832 милодй) аз тарафи Мухаммадкосим ибни Мулло Шафеъулло ном шахсе китобат шудааст.

Дигар нусхае, ки дар Архиви миллии Афгонистон махфуз аст, нусхаи №137/7 мебошад. Ин нусха дар соли 1246-1247 хичрй (1830-1832) аз тарафи Мухаммадюнусхоча ибни Бобохоча ном шахсе китобат шудааст. Ин нусха дар худ мукаддимаи девон, газалиёт, зиёда аз сесад рубой, тарчеъбанду таркиббанд, касоид, мухаммас, китъа ва маснавихои шоирро

фapo гиpифтaacт. Ин нycxa дap мaчмyъ 31535 бaйтpo дap xyд 4oü дoдa, aз чyмлaи кoмилтapин ^cxax^ дeвoни шoиp мaxcyб мeгapдaд.

Дap Аpxиви миллии АфFOниcтoн нycxaи дигap тaxти №164\22 мaxфyз acт. Ин нycxa aз мyкaддимa, Faзaлy кacидa вa мacнaвии «Taнбexyлмyxaввиcин» ибopaт мeбoшaд. Hycxa coли 1275 (1S5S-1859) тaвaccyти Myxaммaдxycaйн ибни мyллo Myxaммaдaзим дap Fиждyвoн китoбaт шyдaacт. Tибки нaвиштaи xyди кoтиб, y нycxaи мaзкyppo aз pyи нycxaи acл китoбaт кapдaacт.

Аз ^cxaxoe, ки дap Аpxиви миллии АфFOниcтoн вучуд дopaнд, нycxaи №83\23 низ шoëни зи^ acт. Ин нycxa, ки «Дeвoни Бeдил» нoм дopaд, якe aз бyзypгтapин нycxaxoи дeвoни Абyлмaoнй мaxcyб мeгapдaд. Дeвoн aз 1670 cax^a ибopaт бyдa, дap xap caxифaи oн биcтoгй бaйт чoй дoдa шyдaacт. Teъдoди aбëти oн нaздик бa cию 4axop xaзop aCT. Дap кaйдe, ки дap ^cxa вучуд дopaд, шyмopaи Faзaлxoи o^o 3087 aдaд зикp кapдaacт. ^бки ин мaълyмoт нycxaи мaзкyp aз кoмилтapин нycxaxoи дeвoни Faзaлиëти Бeдил бa хишб мepaвaд. Hycxa дap ибтидoи acpи 20 китoбaт шyдaacт.

Дap китoбxoнaи Maдpacaи oлии Cипaxcoлopи Texpoн як нycxaи кaдимии дeвoни Бeдил тaxти №403 нигaxдopй мeшaвaд. Hycxa бa xaти нacтaълики xyб иншo гapдидa, бeштapи кaлимaxo бeнyктa нaвиштa шyдaaнд. Teъдoди вapaкxoи ^cxa 407-тo бyдa, xap вapaк дopoи 34 caтp, яънe 34 бaйт мeбoшaд. Бa ин тapтиб ^cxa aз 13-14 xaзop бaйт ибopaт мeбoшaд. X,aдoик ибни Юcyфи Шepoзй дap acapи xyд китoбxoнaи Maдpacaи oлии

Cипaxcoлop» (кутуби xaттии фopcию apaбию тypкй, Texpo^ 1316-1318, cax.572) ин нycxapo тaвcиф кapдaacт. Бинo бap тaвcифи ин мyaллиф нoми кoтиб вa coли китoбaти нycxa нaвиштa нaшyдaacт. Вaлe кapинaxoи дap нycxa мaвчyдбyдa дaлoлaт бap oн дopaнд, ки ин нycxa бapoи xyди Бeдил китoбaт шyдaacт вa «изoфaтe, ки дap xaвoшй нигoштa шyдa, 6o xaти xyди Бeдил» тaaллyк дopaнд [2, c. 379].

Дигap нycxaи xaттии дeвoни Бeдил дap китoбxoнaи «Mapъaшй ^^ф^-и Эpoн тaxти №11659I1 мaxфyз aCT. Caйидмaxмyд Mapъaшй Haчaфй дap чилди 29 китoби нycxaxoи xa'1'тии китoбxoнaи бyзypги xaзpaти Оятyллox Mapъaшй Haчaфй» ин нycxapo тaвcиф нaмyдaacт. Tибки гyфтaи y, нycxa дap aвoxиpи кapни 12 xичpй 6o xaтти нacтaълики зeбo китoбaт шyдa, aз 366 caxифa ибopaт мeбoшaд. Дap xap caxифa чaxopдax caтp чoйгиp шyдaacт [5, c. 438-440].

Дap xaмин китoбxoнa нycxaи дигape aз дeвoни Бeдил тaxти №780 нигaxдopй мeшaвaд. Hycxaи мaзкyp дap coли 1277 xичpй дap шaxpи Кунияи Typкия, дap чaвopи Maвлoнo aз тapaфи Caйидyмap Maвлaвй шм шaxce 6o xaтти нacтaълик китoбaт шyдaacт. Hycxa aз мyнтaxaби Faзaлиëт вa шacтy xaшт pyбoй ибopaт бyдa, дap мaчмyъ, бeш aз танч xaзop бaйтpo фapo гиpифтaacт [б, c. 386-388].

Tax™ №4283 нycxaи xaттии дигapи дeвoни Бeдил мaxфyз acт, ки тaъpиxи китoбaти oн caдaи 13 xичpй зи^ шyдaacт. Hycxa aз 340 cax^a ибopaт бyдa, дap xap cax^ae 19 бaйт дapч гapдидaacт. Xaira нycxa нacтaълик мeбoшaд. Бa фapк aз дигap ^cxaxo, нycxaи мaзкyp тaнxo Faзaлиëти шoиppo фapo гиpифтaacт [7, c. 282].

Дap китoбxoнaи «Xoнaкoxи Heъмaтyллoxй»-и шaxpи Texpoн нycxae тaxти №306 мaxфyз acт. Caйид Ибpoxими Дeбoчй дap чилди дуввуми <^exp^ra нycxaxoи xaттии китoбxoнaи Hypбaxш» ин нycxapo тaвcиф кapдaacт. Дap фexpиcт нoми мyaллиф «Myxaммaд Зтеуддини Haкшбaндии Myчaддaдии Xoлидй мyтaxaллиc бa Бeдили Бyxopй» зикp шyдaacт. Hycxa дap coли 1277 xичpй китoбaт шyдa, aз 472 caxифa ибopaт мeбoшaд. ОFOЗи нycxa Faзaли «Ba aвчи кибpиë к-aз тахлуи aчз acт pox oн чo» бyдa, пoëни oн pyбoии «Акнун чй кутам aгap нaнoлaм Бeдил» мeбoшaд. Hycxa 6o xaтти шикacтaи нacтaълик китoбaт шyдaacт [8, c. 49].

Kитoбxoнaи «Maчлиcи шypoи иcлoмй»-и Эpoн низ aз ocopи xaтти Бeдил xoлй нecт. Дap чилди 36 фexpиcти нycxaxoи xaттии китoбxoнaи мaзкyp нycxae aз дeвoни Бeдил тax,ти №13406 зикp шyдaacт. Hycxaи мaзкyp дap coли 1232 xичpй aз тapaфи Mиpзo Myxaммaднocиp ибни Mиpзo Myxaммaдмиpaки Бyxopй китoбaт шyдa, шoмили Faзaлиëт вa pyбoиëти Бeдил мeбoшaд. Hycxa 6o Faзaли «Бa aвчи кибpиë к-aз тахлуи aчз aCT pox oн чo» OFOз шyдa, 6o

рубоии «Бедил чи намуд шахсият аз пайдой» хатм мешавад. Хатти нусха настаълик буда, аз 402 барг иборат мебошад [9, с. 345].

Нусхаи хаттии дигари девони Бедил дар «Китобхонаи миллии Малик»-и шахри Техрон чойгир шудааст. Нусха тахти №5449 нигахдорй мешавад. Таърихи китобати нусхаро мохи шавволи 1277 хичрй васф кардаанд. Нусха аз 176 барг иборат буда, бо хатти шикастаи настаълик навишта шудааст. Дар нусха бахше газалиёт ва рубоиёти шоир чамъоварй шудаанд [10, с. 269].

Дигар нусхае, ки зикрашро дар ин бахш лозим мебинем нусхаи дар китобхонаи «Индия-Оффис»-и Лондон махфузбуда мебошад. Дар чилди якуми асари тахиянамудаи Х,ерман Этте «Фехристи нусхахои хаттии форсии китобхонаи Индия Оффис», нусхаи мазкур мухтасаран тавсиф шудааст. Нусха бисту шаш сол кабл аз вафоти шоир санаи 15 зулкаъдаи 1106 (22 июни 1695) дар шахри Шохичахонобод (Дехлии имруза) аз тарафи Хоча Бобокаландари ^одирй ном шахсе китобат шудааст. Нусхаи мазкур бо мукаддимаи мансур огоз гардида, дар худ бахше аз газал, касида ва рубоиётро гунчонида аст. Дар мачмуъ нусха аз 8 то 9 хазор байтро доро мебошад [11, с. 910].

Х,ерман Этте дар асари худ нусхаи дигареро низ тавсиф намудааст, ки дар хамин китобхона нигахдорй мешавад. Ин нусха 6 рачаби соли 1144 хичрй (4 январи 1732) китобат шуда, бахше аз газалиёт ва рубоиёти шоирро фаро гирифтааст [11, с. 912].

Нусхаи дигари девони Бедил дар китобхонаи Бодлеани шахри Оксфорд махфуз мебошад. Ин нусха 2 сафари соли 1138 хичрй (10 октябри 1725) китобат шуда, аз газалу рубой иборат мебошад. Дар кисми севвуми китоби «Фехристи нусхахои хаттии китобхонаи Бодлеан» (Оксфорд, 1954, сах.712) ин нусха зикр гардидааст [2, с. 381].

Аз дигар нусхахои девони Абулмаонй метавон нусхаи Музеи Британияро низ ёдовар шуд. Нусха бо номи «Интихоби девони Мирзо Абдулкодири Бедил» дар соли 1145 хичрй (1733) дар калъаи Авсои Дакан китобат шуда, айни хол дар Музеи Британия махфуз мебошад. Нусха аз 166 варак иборат буда, мунтахаби газалу рубой ва мухаммасоти шоирро фаро гирифтааст. Чарлз Рё дар чилди дуввуми асари худ «Фехристи нусхахои хаттии форсии Музеи Британия» ин нусхаро тавсиф намудааст [12, с.706].

Бобобек Рахимй дар маколаи «Чанд сухан дар бораи баъзе нусхахои хаттии осори Бедил» нусхаеро тавсиф кардааст, ки он замоне дар китобхонаи шохии Берлин нигахдорй мешудааст. Нусхаи мазкур дар чилди чоруми фехристи Вилхелм Перч «Нусхахои хаттии китобхонаи шохии Берлин» (Берлин, 1888, сах.939) васф шудааст. Тибки тавсифи Перч нусха аз 143 варак иборат будааст ва ин амр бар мунтахаби девони шоир будан шаходат медихад. Нусхаи кадим будан ё набуданаш маълум нест. Зеро дар фехрист на номи котиб зикр ёфтаасту на санаи китобат. Вале аз чихати фарогирии навъхои гуногуни шеърй кобили зикр мебошад. Мундаричаи нусха аз мукаддимаи девон, таркиббанду тарчеъбанд, касида, тамхис, маснавй, газал ва рубой иборат мебошад. Бахши касида бо касидаи «Бад-он расид тароват зи файзи боди бахор», бахши тамхис бо мухаммаси «Чун сахар то чанд чоки гам ба пирохан занам?», бахши маснавй бо манзумаи «Ало эй зирахпуши зеварнигор», бахши газалиёт бо газали «Эй оинаи хусни таманнои ту чонхо» ва бахши рубоиёт, ки 136 байт аст, бо рубоии «Ё Раб, зи майи шавк аёге бифирист» шуруъ мешаванд [2, с. 384].

Бобобек Рахимй бартарихои нусхаи зикршударо дар он медонад, ки аксари нусхахои мунтахаби девони Бедил бидуни мукаддима ва дигар анвоъи шеърй мебошанд. Онхо бештар дар худ бахше газалиёт ва рубоиётро чой додаанд. Аммо ин нусха бо шомилияти анвоъи гуногуни шеърй шабехи нусхахои комили девон мебошад. Бартарии дигари нусхаро дар он медонад, ки мухаммаси огозияи бахши тамхис дар дигар нусхахо маълум вучуд надорад. Ин мухаммас хатто дар нашрхои комили куллиёт - нашрхои Сафдарй ва Кобул хам ба назар намерасад.

^адимитарин нусхахои хаттии девони шоирро дар Шибхи ^ораи Х,инд дидан мумкин аст. Аз мукаммалтарин нусхахои мавчудаи Бедил дар чахон ин нусхаи дучилдаест, ки дар зодгохи шоир - шахри Патна, дар китобхонаи оммавии Худобахш (Китобхонаи Банкипур низ гуфта мешавад) нигахдорй мешавад. Мавлавй Абдулмуктадир дар чилди сеюми асари худ

<^exp^ra нycxaxoи xaттии apaбй вa фopcии Kитoбxoнaи oммaвии шapкии Бaнкипyp» (Kaлкyттa, 1912) тaxти №381 вa 382 ин ^cxapo тaвcиф кapдaacт. Бинo бap тaвcифи мyaллиф, нycxa дap миëни coлxoи 1134-1136 xичpй (1721-1724 милoдй) китoбaт шyдa, чилди aввaли oн acapxoи нacpии «Чaxop y^yp», «Pyкaoт» вa дeвoни aшъopи л^икии шoиppo фapo гиpифтaacт. Ч,илди дуввуми oн бoшaд дapбapгиpaндaи дeвoни pyбoиëт, мacнaвиxoи «Typи мaъpифaт», «Myxити aъзaм», «Tилиcми xaйpaт» вa «Иpфoн» мeбoшaд. Hycxaи мaзкyppo кoтиби мaxcycи Бeдил, Myx,aммaдвopиcи Cиддикй 6o xaтти нacтaълик китoбaт кapдaacт. У xaттo дap oxиpи xap acap caнaи китoбaти oнpo зикp кapдaacт. Macaлaн тaъpиxи итмoми «Чaxop yнcyp» зyлxиччaи 1134, «Py^OTO чимoдyл aввaли 1134, мacнaвиxo вa pyбoиëт paмaзoни 1134 вa тaъpиxe, ки дap пoëни ^cxa нaвиштa шyдa acт, xaфтyми мyxappaми 1136 xичpй мeбoшaд. Аз чиxaти мyкaммaлии нycxa мeтaвoн инpo гуфт, ки тaнxo Faзaлиëти ин нycxa нaздик бa cй xaзop бaйт мepacaнд. Faйp aз ин мacнaвиxoи шoиp низ бa cypaти шмил oвapдa шyдaaнд [2, c. 364].

Дap китoбxoнaи Maвлoнo Озoди Дoнишгoxи иcлoмии Алигapx нycxae тaxти шyмopaи univ.25poemper.1 мaxфyз мeбoшaд, ки aз мyxимтapин нycxaxoи xaттии дeвoни Бeдил мaнcyб мeгapдaд. Дap тapкимaи ин ^cxa oмaдaacт: «Чaxopдaxyми шaxpи paмaзoн-yл-мyбopaки 1126 xичpй бa xaтти aкaллyл ибoд Myxaммaдвopиcи Cиддикй бa итмoм pacид. Алxaмдyлиллox aлo зoлик». Бo ин тaвcиф, тaъpиxи китoбaти нycxaи мaзкyp бa xaфт coл теш aз вaфoти Бeдил бap мeгapдaд. Дap пoëни тapкимaи Myxaммaдвopиc шли вaфoти Бeдил низ гyзopиш шyдaacт: «Дap caнaи як xaзopy якcaдy cию ceи xичpй, миpзo coxиби киблa, Mиpзo Абдyлкoдиpи Бeдил aз capoи фoнй бa дopyлбaкo шитофт». Дacтнaвиcи Myxaммaдвopиc дap xoшияи xyд aшъopepo дopo мeбoшaд, ки 6o xaтти xyди Бeдил нaвиштa шyдaaнд. Дap тapкимaи пушти нycxa 6o xaти Бeдил aз ин дacтнaвиc бa yнвoни «Дeвoни мycaввидaxoи Faзaлиëти кaдим вa чaдид» нoм бypдa шyдaacт вa дap caтpи дигap ин чyмлa бa чaшм мexypaд: «To дyвoздaxyми шaxpи caфapи caнaи як xaзopy якcaдy cй xичpй бa тaxpиp pacид; aлъoкибaтy билoфияx». Бo ин xиcoб мeтaвoн гуфт, ки rac aз китoбaти Myxaммaдвopиc aз Faзaлиëти Бeдил дap шли 1126 xичpй, шoиp 6o xarra xyд Faзaлиëт вa бapxe aбëти чaдидpo, тo coли 1130 xичpй бap xaвoшии нycxa aфзyдaacт вa ибopaти «Faзaлиëти кaдим вa чaдид» 6ap xaмин нyктa дaлoлaт дopaд. Чрлиб инки xaтти xaвoшй пyxтaтap aз мaтни acлй мeнaмoяд вa ин нишoнгapи oн acт, ки xarrn Бeдил нeкyтapy зeбoaтap aз xaтти Myxaммaдвopиcи Cиддикй бyдaacт. Ин ^cxa 6o xaтти нacтaълики xиндй китoбaт шyдa, aз чилвaxoи xyнapй вa зapoифи xyшнaвиcй opй мeбoшaд. Teъдoди вapaкxoи нycxa 721 6ap^o тaшкил дoдa, дap xap caxифa aз 17 тo 19 6am чoйгиp шyдaacт. Дap бeштap caфaxoти нycxa ocopи киpмxypдaгй 6a чaшм мepacaд. Kитoб дopoи ду мyxp 6a зaбoни aнглиcиcт. Яте мyxpи гиpди нoxoнo вa дигape мyxpи бaйзaвй, ки дap oн мaтoлиби зep нaвиштa шyдaacт:

LYTTONLIBRARY?ICRIU./A./O./COLLECTION

Ин дacтнaвиc acocaн дap милкияти Бeдил бyдaacт вa чyнoнe, ки aз caxифaи caфeди OFOзин мaълyм мeгapдaд, дap coли 1133 6a coxиби xaтти мapкyм дap caфxaи мaзкyp эxдo шyдaacт: «Ин дeвoнpo aз poxи тaфaззyл Mиpзo coxиби киблa дap caнaи як xaзopy якcaдy cию ce 6a бaндa инoят фapмyдaнд». Hycxaи мaзкyp aгapчи чoмeъи Faзaлиëти Бeдил xaм нaбoшaд вa 6apxe Faзaлxoи coлxoи пoëнии yмpи шoиppo нaдopaд, мyвaccaктapин нycxaи мaвчyд aз Faзaлиëти Бeдил мeбoшaд [13, c. 116].

Дap китoбxoнaи мaзкyp, дap зaxиpaи X,aбибгaнч нycxaи дигape aз дeвoни Бeдил мaxфyз aCT, ки 6a дacти xyди шoиp китoбaт шyдaacт. Дap мaвpиди ин ^cxa ду мaкoлaи чyдo 6a нaшp pacидaacт. Аввaлй дap шyмopaи янвapии coли 1934 мaчaллaи «Maopиф» (шaxpи Аъзaмгapxи Хиндуешн) 6a тaбъ pacидaacт. Дуввумй дap шyмopaи мoxи aвгycти 1934 xaмин мaчaллa, aз тapaфи Ёcинxoни Hиëзй 6o томи «Дap шинoxти як нycxaи бeбaдaли дeвoни Бeдил», ки дap тacxex вa тaкмили мaкoлaи aввaлй нaвиштa шyдaacт, pyи чoпpo дидaacт. Poчeъ 6a ин нycxa бaъзe ишopaxo дap pиcoлaи АбдyлFaнй «Аxвoл вa ocopи Mиpзo Абдyлкoдиpи Бeдил» (^бул, 1351) низ 6a чaшм мepacaд. Бинo 6ap шaxoдaти Ёcинxoни Hиëзй, нycxaи мaзкyp дap coли 1098 xичpй (1686-1687 милoдй) 6o дacти xyди Бeдил китoбaт шyдaacт вa aнвoъи гyнoгyни шeъp: Faзaл, py6o^ мyxaммac вa Faйpapo дapбap кapдaacт. Hycxa 5346 бaйтpo фapoгиp

мебошад. Тавре, ки аз тадкикоти Абдулганй бармеояд, нусхаи Х,абибганч замоне дар ихтиёри шогирди Бедил, шоири маъруфи асри 18 Анандроми Мухлис (ваф. 1751) карор доштааст. Мухлис дар сахифае аз он иборати зайлро сабт намуда, ба хатти Бедил будани онро таъкид кардааст. У навиштааст: «Ба дастхати Мирзо Бедил алайхуррахма. Факир Анандроми Мухлис аз назари Мирзосохиб гузаронида, ин маънй ба сиххат расида» [15, с. 104].

Дар чои дигар хам Анандроми Мухлис аз ин нусхаи зикршуда ёд кардааст. У дар хошияи чанд байт аз ду газали Абулмаонй, ки ба дасти худи шоир китобат шудаанд, дар ин маврид чунин навиштааст: «Ё файёз, ин сафха ба дастхатти Мирзо Абдулкодири Бедил аст. Зоти муборакашон саромади сохибкамолони рузгор дар интихоби варакгардонихои лайлу нахор буд. Роким Анандроми Мухлис муддате мадид ашъори худ аз назари маънипарвараш гузаронида ва ба перояи ислох расонида. Дар китобхонаи факир девони эшон ба дастхатти эшон аст ва ба сурату маънй харду ба чилва омада. Шабехи эшон равнакафзои вараки охири девон аст» (Ориёно, Кобул, 1333, бурчи акраб) [2, с. 373].

Ба кавли Мухлис замоне, ки нусха дар дасти у будааст, дар вараки охири он, хатто сурати Бедил низ вучуд доштааст. Аммо ба эхтимоли зиёд он суратро касе аз байн бурдааст, зеро хамон нусха имруз дар захираи Х,абибганч нигахдорй мешавад ва сурати шоир дар он вучуд надорад.

Дар китобхонаи Ризои шахри Ромпури Х,инд низ чанд нусхаи хаттии девони Бедил махфуз аст. Дар фехристи нусхахои хаттии форсии китобхонаи Ромпур панч нусхаи девони Бедил тавсиф шудаанд, ки нусхаи асосй ва мавриди назари мо тахти №3656 ва радифи 1207 сабт шудааст. Дигар иттилооти фехристнависии китоб ба гунаи зер аст:

Номи муаллиф: Мирзо Абдулкодир барлос мутахаллис ба Бедили Азимободй мутаваффои 1133 к.

Соли китобат: 1131 хичрй, нусхаи муаллиф. Теъдоди аврок: 845 (барги дуру = 1690 сафха)

Нусхаи мазкур асосан аз газалиёт иборат буда, чанде аз мухаммасоти шоирро низ дар он дидан мумкин аст. Теъдоди умумии газалиёти нусха 2837 адад (беш аз 33000 байт) буда, 32 мухаммаси шоир низ дар он чой дода шудааст. Аз ин микдори зикршуда 251 газал ва 3 мухаммас ба хатти худи Бедил дар хошияхои варакхои девон сабт шудаанд. Дар ин миён танхо як газал аст, ки бо унвони «Газали охир» сабт шуда, дар садри он чунин навиштаеро мебинем: «Газали охир, ки аз забони маънибаён ду руз пеш аз вокеа содир шуд». Ин газал охирин газали Абулмаонй буда, котиби нусха Мухаммадворис ибни Мухаммадбокир онро баъд аз вафоти шоир китобат кардааст. Матни пурраи газал чунин аст: Ба шабнаме субхи ин гулистон нишонд чуши губори худро, Арак чу селоб аз чабин рафту мо накардем кори худро. Зи поси номуси нотавонй чу сояам ногузири токат, Ки хар чи з-ин корвон гарон шуд, ба душам афканд кори худро. Агар дилат занги кин зудояд, хилофи хилкат ба пеш н-ояд, Сафои оина шарм дорад, ки хурда гирад дучори худро. Ба умри мавхуми тангфурсат фузуд сад бешу кам зи гафлат, Ту гар иёри амал нагирй, нафас чй донад шумори худро? ^адам ба сад дашту дар кушодй, зи нола дар гушхо фитодй, Инон ба забти нафас надодй, табиати найсавори худро. Зи шарми хастй кадах нигун кун, димоги мастй ба вахм хун кун, Ту эй хубоб, аз тараб чй дорй, пур аз адам кун канори худро. Баландии сар ба чайби пастист эътибори чахони хастй, Чароги ин базм то сахаргох зинда дорад мазори худро. Ба хеш гар чашм мегушудй, чу мавчи дарё гирех набудй, Чй сехр кард орзуи гавхар, ки гунча кардй бахори худро. Ту шахси озоди парфишонй, киёмат аст инки гунча монй, Фусурд худдорият ба ранге, ки санг кардй шарори худро. Видои ороиши нигин кун, зи шарми домони хирс чин кун, Мазан ба санг аз чунуни шухрат, чу номи анко викори худро. Ба дар зан аз муддао чу Бедил, зи улфати вахми пуч бигсил, Бар остони умеди ботил, хичил макун интизори худро [5, 188].

Дap caxифaи нaxycти ин нycxa 6o дacтxaтти xyди Бeдил чунин нaвиштa шyдaacт: «Mycaввaдaи Faзaлиëти кaдим вa чaдид» вa дap caтpи пoëни oн oмaдa: «Аз Fappaи шaxpи paбeъyлaввaли caнaи як xaзopy якcaдy cию як 6a тaxpиp мeaфзoяд, зoликa фaзлyллox вaccaлoм». Аз ин мaтлaб чунин нaтичa 6a дacт мeoяд, ки бaъд aз шюми китoбaти нycxa дap мoxи caфapи 1131 xичpй, Бeдил aз paбeъyлaввaли xaмoн coл Faзaлxoи нaв эчoднaмyдaи xyдpo дap xoшияxoи caмти чaпи 6apxe aз caфaxoт 6o xarra нacтaълик вa гox шикacтaи нacтaълик aфзyдaacт. Бa тaвpи миëнa дap xap caxифa xyдyди xaждax 6am чoйгиp шyдaacт. Аммo caфaxoтe, ки дap oнxo мyxaммacoти шoиp китoбaт шyдaaнд, чaдвaли бeштap вa a6ëm кaмтape Fyнчoнидa шyдaacт. Taкpибaн дap 230 caxифa дacтxaтти Бeдил дap xomHH вучуд дopaд, ки caбaби бemтap myдaни тeъдoди aбëт дap ин caxифaxo гamтaacт. Tapкимaи ^cxa чунин мeбomaд: «Taммaт билxaйp. Пoнздaxyми maxpи caфap xaтaмaллox билxaйpи вaззaфap caнaи 1131 як xaзopy якcaдy cию яки xичpй мyбopaк 6a xarra aъчaзyлибoд Myxaммaдвopиc ибни Myxaммaдбoкиpи Cиддикй 6a итмoм pacид. Алx,aмдyлиллoxи aлo зoлик» [16, c.1690].

Чyнoнe, ки дap бoлo зикpam paфт, acли нycxaи мaзкyp дap китoбxoнaи Pизo вoкeъ дap Poмпypи Х,индуешн нигaxдopй мemaвaд. Xymбaxтoнa чoпи aкcии oн coли 2010 aз тapaфи Алиpизo Kaзвa дap maxpи Texpoн 6a тaбъ pacид. Дap ин нycxa Faзaлxoe 6a чamм мepacaнд, ки дap xeч як aз ocopи moиp чoп нamyдaaнд. Бeдилпaжyxи тoчик Бoбoбeк Paxимй дap нaшpияи миллии aдaбии иттифoки нaвиcaндaгoни ^чи^агон «Caдoи mapк» тaxти yнвoни «Якcaдy ëздax Faзaли нoмaтбyъи Бeдил» oн Faзaлxoepo, ки дap ягoн нaшpи мaълyми ocopи moиp 6a тaбъ нapacидaaнд, пemкamи дycтдopoни Бeдил тамуд. Бoбoбeк Paxимй дap мyкaддимaи мaкoлa мeнaвиcaд: «Аз 252 Faзaлe, ки дap xomияxoи aвpoки дeвoн илoвa myдaaнд, 147 aдaди oнxo дap нycxaxoи чoпии дeвoни Бeдил, aз чyмлa, дap нampи кoбyлии Faзaлиëти y мaвчyдaнд. Вaлe 105-тoи oнxo дap ягoн нampи дeвoн ë кyллиëти moиp, aз чyмлa, дap нampи кoбyлии Faзaлиëт, дидa нaмeшaвaнд. Илoвa 6ap ин, дap дeвoни мypaттaб низ mam Faзaли дигap 6a нaзap pacид, ки oнxo низ aз нampxoи мaълyми дeвoни Бeдил бepyн мoндaaнд. Бaд-ин тapик, дap нycxaи китoбxoнaи Pизo-Poмпypи Х,индуешн чaмъaн 111 Faзaл мaвчyд aCT, ки дap ягoн нampи то кунун мaълyми ocopи moиp 6a нaзap нaмepacaнд» [17, 104].

Hycxaxoe, ки дap бoлo ëдoвapй кapдeм 6a xyкми мymтe aз xиpвop ë кaтpae aз 6axp бyдaнд. Дap xaчми як мaкoлa вoкeaн имкoн нaдopaд, ки xaмaи нycxaxoи мaъpyфy мamxypи Абyлмaoнй Бeдили Дexлaвиpo тaвcиф нaмoeм вa ин aмp xyд як кopи биcëp бyзypгy гycтapдaepo тaлaб мeнaмoяд.

АДАБИЁТ

1. Дexлaвй, Бeдил. Kyллиëт. TacxexH Xoлмyxaммaди Xacтa ba Xaлилyллox,и Xaлилй. Бa кушиши Бaxмaн Xaлифaи Бaнopaвoнй. Ибopaт aз Haxop чилд. Ч,.L-Бaxши 2.I Бeдили Дexлaвй.- Texpoн: Taлoя, 1389.— 802 c.

2. Paxnim, Бoбoбeк. Oшнoй 6o Бeдил. -^maróe: Иpфoн, 2009. 568 c.

3. Шaфeии Kaдкaнй, MyxaHHa^roo. Шoиpи ornaxo (ôappacHH caôra xинди ba шeъpи Бeдил). -Texpoн: Oгox, 1366. -338 c.

4. Айнй, Caдpиддин. ^лл^т, ибopaт aз пoнздax чилд. -^ma^e: Иpфoн, 1964. -436 c. ч. 11.

5. Mapъaшй Haчaфй, Caйидмaxмyд. Фexpиcти нycxaxoи xaттии Kитoбxoнaи бyзypги xaзpaти Oятyллox Mapъaшй Haчaфй. - Эpoн - Кум: 1380. ч. 29.

6. Mapъaшй Haчaфй, Caйидмaxмyд. Фexpиcти нycxaxoи xaттии Kитoбxoнaи бyзypги xaзpaти Oятyллox Mapъaшй Haчaфй. - Эpoн - Кум: 1380. ч.2.

I. Mapъaшй Haчaфй, Caйидмaxмyд. Фexpиcти нycxaxoи xaттии Kитoбxoнaи бyзypги xaзpaти Oятyллox Mapъaшй Haчaфй. - Эpoн - Кум: 1380. ч.11.

В. Дeбoчй, Caйид Mpox^. Фexpиcти ^cxa^OH xaттии китoбxoнaи Hyp6axm. -Texpoн: 1350.

9. Хуйй, Али Ca^oä Фexpиcти нycxaxoи xaттии Kитoбxoнaи Maчлиcи mypoH иcлoмй. - Эpoн - Кум: Mapкaзи мyтoлeoт ba тaxкикoти hmoh^ 1377. ч.36.

10. Фexpиcти китoбxoи xaттии Kитoбxoнaи миллии Maлик (зepи нaзapи Эpaчи Афшop ba Myxaммaдтaкй Дoнишпaжyx). -Texpoн: 1354. ч.2.

II. Этте, X,epмaн. Фexpиcти нycxaxoи xaттии фopcии Kитoбxoнaи Индия Oффиc. -Oкcфopд: 1903. ч.1.

12. Pë, Чapлз. Фexpиcти нycxaxoи xaттии фopcии Myзeи Бpитaния. -Лoндoн: 1882. ч.2.

13. Дexлaвй, Бeдил. Tacxexи и^и^дии Faзaлиëти Бeдил 6ap acocи дepинтapин ba бoвapитapин дacтнaвиcxo I тacxex ba тaxкики Caйидмaxдй Taбoтaбoй, Алиpизo Kaзвa. -Texpoн: Шaxpиcтoни aдaб, 1392. -1025 c. ч.1.

14. Дexлaвй, Бeдил. Дeвoни Абyлмaoнй Mиpзo Абдyлкoдиp Бeдили Дexлaвй: 6a кушиши Алиpизo Kaзвa. -Texpoн: шиpкaти тaoвyнии кopoфapинoни фapxaнгy xyнap, 1388. -1776 c.

15. Абдулганй. Ахвол ва осори Мирзо Абдулкодири Бедил (тарчумаи Мирмухаммад Осафи Ансори). -Кобул: 1351. -449 с.

16. Дехлавй, Бедил. Девони Абулмаонй Мирзо Абдулкодир Бедили Дехлавй: ба кушиши Алиризо К^азва. -Техрон: ширкати таовунии корофаринони фархангу хунар, 1388. -1776 с.

17. Рахимй, Бобобек. Яксаду ёздах газали номатбуъи Бедил. // Садои Шарк. -Душанбе: 2015. №6. -С. 103108.

ОПИСАНИЕ РУКОПИСИ ДИВАН БЕДИЛА В БИБЛИОТЕКАХ МИРА

В этой статье автор расматриветь представить письменную копию одного из самых известных поэтов в индийском стиле Мирза Абдулкадир Бедиль в библиотеках по всему миру. Хотя точное количество поэтических демонических копий неизвестно, автор попытался описать как можно больше известных библиотек Центральной Азии и бывшего Советского Союза, а также библиотек в Афганистане, Иране, Индии, Пакистане и некоторых европейских странах. По словам автора, большинство существующих копий не содержат всего волнения поэта. Многие из них являются поэтами и поэтами. В этой статье мы также дадим вам больше информации о некоторых книгах, которые были написаны во времена Бедила или о том, что история книги была очень близка к тому времени. Включая копию Библиотеки Свободы Мавлана Исламского Университета Алигарх и копию библиотеки в Ромпури, Индия, которая является одной из наиболее важных и надежных копий демонических произведений. Книга представляет собой двухтомник, завершенный Мохаммадвором Сиддики. В границах этих двух экземпляров мы находим газели, написанные самим Бедилом с клинописной линией, а затем ломаной противной линией.

Ключевые слова: Диван Бедила, художественная литература, поэзия, письменная копия, поле, оригинал, текст, индиец.

DESCRIPTION OF THE MANUSCRIPT SOFA BEDILA IN THE LIBRARIES

OF THE WORLD

In this article, the author considers submitting a written copy of one of the most famous poets in Indian style, Mirza Abdulkadir Bedil, in libraries around the world. Although the exact number of demonic poetry copies is unknown, the author has attempted to describe as many well-known libraries in Central Asia and the former Soviet Union as possible, as well as libraries in Afghanistan, Iran, India, Pakistan and some European countries. According to the author, most of the existing copies do not contain all of the poet's excitement. Many of them are poets and poets. In this article we will also give you more information about some of the books that were written during Bedil's time or that the history of the book was very close to that time. Including a copy of the Mawlana Library of Freedom of the Aligarh Islamic University and a copy of the library in Rompuri, India, which is one of the most important and reliable copies of demonic works. The book is a two-volume book completed by Mohammadvor Siddiqi. Within the boundaries of these two copies, we find gazelles written by Bedil himself with a cuneiform line and then a broken opposite line.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Key words: Bedila's sofa, fiction, poetry, written copy, field, original, text, Indian.

Сведения об авторе:

Одинаев Одинамухаммад Ниёзович - докторант (PhD) кафедры таджикского классического литературы Худжандского государственного университета им. академика Б.Гафурова; E-mail: oon01021987@gmail.com

About the author:

Odinaev Odinamuhammad Niyozovich - doctoral candidate (PhD), Department of Tajik Classical Literature, Khujand State University named after Academician B. Gafurov; Email: oon01021987@gmail.com

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.