Научная статья на тему 'ОЛТИНЧИ CИНФ ЎҚУВЧИЛАРДА ТАЯНЧ ВА ЛИНГВИСТИК КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ'

ОЛТИНЧИ CИНФ ЎҚУВЧИЛАРДА ТАЯНЧ ВА ЛИНГВИСТИК КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
165
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таянч ва лингвистик компетенция / танишув технологияси / матн таҳлили / муомала қилиш кўникмалари / ўқувчи қобилияти / дўстона муносабат ва эркин фикрлаш. / базовая и лингвистическая компетенция / технология знакомств / анализ текста / навыки общения / умение читать / дружелюбие и свободное мышление.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Кенжаева Муҳайё Абдумуродовна

Ушбу мақолада 6-синф ўқувчиларда она тили фанида таянч ва лингвистик компетенцияларни ривожлантиришда таълим технологияларнинг ўрни, қўлланилиш аҳамияти, танишув технологияси натижасида ўқувчиларнинг қобилиятларини рўёбга чиқариш, мулоқот юритишдаги тўсиқларни бартараф этишга ёрдам бериши, ҳамда матнни таҳлил қила олиш ва муомала қилиш кўникмаларини такомиллаштириш тўғрисида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РОЛЬ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РАЗВИТИИ БАЗОВЫХ И ЯЗЫКОВЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ У УЧАЩИХСЯ ШЕСТОГО КЛАССА

В этой статье обсуждается роль образовательных технологий в развитии базовых и лингвистических компетенций на родном языке учащихся 6-х классов, важность их применения, использование технологии знакомств, чтобы помочь учащимся реализовать свои способности, преодолеть барьеры в общении, а также улучшить анализ текста и навыки общения.

Текст научной работы на тему «ОЛТИНЧИ CИНФ ЎҚУВЧИЛАРДА ТАЯНЧ ВА ЛИНГВИСТИК КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ»

Кенжаева Мух,айё Абдумуродовна,

Сурхондарё вилояти Ангор тумани 3-сонли айрим фанлар чукур урганиладиган ихтисослаштирилган мактабнинг она тили ва адабиёт фани укитувчиси

ОЛТИНЧИ СИНФ УЦВЧИЛАРДА ТАЯНЧ ВА ЛИНГВИСТИК КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГУРНИ

УДК: 494.375:371.3

КЕНЖАЕВА М.А. ОЛТИНЧИ СИНФ УЦУВЧИЛАРДА ТАЯНЧ ВА ЛИНГВИСТИК КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ УРНИ

Ушбу маколада 6-синф укувчиларда она тили фанида таянч ва лингвистик компетенция-ларни ривожлантиришда таълим технологияларнинг урни, кулланилиш ах,амияти, танишув тех-нологияси натижасида укувчиларнинг кобилиятларини руёбга чикариш, мулокот юритиш-даги тусикларни бартараф этишга ёрдам бериши, х,амда матнни тах,лил кила олиш ва муомала килиш куникмаларини такомиллаштириш туFрисида фикр юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: таянч ва лингвистик компетенция,танишув технологияси, матн тах,лили, муомала килиш куникмалари, укувчи кобилияти, дустона муносабат ва эркин фик-рлаш.

КЕНЖАЕВА М.А. РОЛЬ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РАЗВИТИИ БАЗОВЫХ И ЯЗЫКОВЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ У УЧАЩИХСЯ ШЕСТОГО КЛАССА

В этой статье обсуждается роль образовательных технологий в развитии базовых и лингвистических компетенций на родном языке учащихся 6-х классов, важность их применения, использование технологии знакомств, чтобы помочь учащимся реализовать свои способности, преодолеть барьеры в общении, а также улучшить анализ текста и навыки общения.

Ключевые слова и понятия: базовая и лингвистическая компетенция, технология знакомств, анализ текста, навыки общения, умение читать, дружелюбие и свободное мышление.

KENJAEVA M.A. THE ROLE OF EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN THE DEVELOPMENT OF BASIC AND LINGUISTIC COMPETENCIES IN 6TH GRADE PUPILES

In the article is discussed the role of educational technologies of the native language basic and linguistic competencies development among 6th grade pupiles, the importance of their application, the acquaintance technology implementation to help students realize their abilities, overcome barriers to communication, and improve text analysis and communication skills.

Key words and concepts: Basic and linguistic competence, dating technology, text analysis, communication skills, reader ability, friendliness and free thinking.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

Кириш.

Жахоннинг бир канча илFор мамлакатла-рида, хамда Узбекистон Республикаси илмий марказлари ва олий таълим муассасаларида, таянч ва лингвистик компетенциянинг инсон мулокот амалиёти ва фаолиятидаги ахамияти, тилни урганишда тестлардан фойдаланишга коммуникатив ёндашувлар ва уни иннова-цион педагогик технологиялар ёрдамида шак-ллантиришга алохида эътибор каратилмокда. Дунё микёсида таълим сифатини ошириш, модулли таълимни ташкил килиш, замонавий педагогик ва ахборот-коммуникация техно-логиялардан фойдаланган холда укитишнинг илFор услубларини жорий килиш оркали таълимни ахборотлаштириш шароитида укувчиларда компетенцияларни ривожланти-риш методикасининг тизими ишлаб чикилган. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг таълим, фан ва маданият масалалари буйича "Маъри-фий, илмий ва маданий мазмундаги матери-алларни олиб кириш" туFрисидаги битимида дунё микёсида укувчиларни укитиш сифа-тига нисбатан тенг шароитлар яратиш, таълим жараёнига инновацион педагогик техноло-гияларни жорий этиш долзарб вазифа килиб куйилмокда1.

Республикамиз таълим муассасаларида укувчи-ёшларнинг эркин, мустакил фикрлаш, атрофдаги вокеликка онгли муносабатда булиш, дахлдорлик ва ижтимоий фаолликни янада ривожлантириш буйича 2017-2021 йил-ларда Узбекистон Республикасини ривожлан-тиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясида мухим вазифа-лар сифатида "... жисмонан соFлом, рухан ва аклан ривожланган, мустакил фикрлай-диган, Ватанга содик, катъий хаётий нуктаи назарга эга ёшларни тарбиялаш, демократик ислохотларни чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёнида улар-нинг ижтимоий фаоллигини ошириш"2 каби-лар белгилаб берилган. Бу эса шахснинг

1 ЮНЕСКО халкаро меъёрий хужжатлари //Узбекча нашрининг масъул мухаррири Л.Саидова. - Т.: Адолат, 2004. - Б. 19-62.

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида"ги ПФ-4947-сон Фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

интеллектуал кирраларини шакллантириш, жамиятнинг ишлаб чикариш ва ижтимоий, сиёсий, маданий, маърифий хаётида фаол ва муваффакиятли иштирокини таъминлашга замин яратади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги "Уму-мий урта ва урта махсус, касб-хунар таъ-лимининг давлат таълим стандартларини тасдиклаш туFрисида"ги 187-сонли карори таълим-тарбия сохасини замон талабла-рига мос равишда такомиллаштириш, укитиш сифати ва самарадорлигини оширишда мухим ахамият касб этади3.

Муаммонинг урганилганлик даражаси.

Фердинанд де Соссюр тилшунослик фани-нинг асосий вазифаси тил лингвистикасини урганишдир4, деб таъкидлайди. У лингви-стикани ички ва ташки лингвистикага ажра-тиб, уларни бир-бирига карама-карши куйди, тилшунослик фанининг асосий вазифаси ички лингвистикани урганиши керак деб хисоблади. Бу фан кадимдан ёзувни яратиш, укитиш, бошка тилларни тушуниш каби амалий эхтиёжларни кондириш учун хизмат килган. Хозирда эса унинг амалий ахамияти янада ортиб, она тилини укитиш, чет тилларни ургатиш, таржима килиш, укитишни дастур-лаш каби масалалар хам бу фаннинг вазифа-ларига айланди.

Х.К,. Курбонова она тилида таълим мазму-нини янгилашда бир неча методлардан фой-даланишнинг ахамиятини ёритишга харакат килган5. Она тили дарсларида укувчиларнинг ижодий фаолияти канча тараккий этти-рилса, улар уз олдига куйилган аклий вази-фаларни шунча кийналмасдан бажаради-лар. Укувчи топширикларни ишлаш сирла-рини урганиб борган сари, унда ижодий фикр

3 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги "Умумий урта таълим ва урта махсус, касб-хунар таълимининг давлат таълим стандартларини тасдиклаш туFрисида" ги 187-сон карори. - ИНрБ:// !ех.и1^осз/3153714

4 Фердинанд де Соссюр. Курс общей лингвистики. Извлечения. Публикуется по книге: В.А.Звегинцев. История языкознания XIX и XX веков в очерках и извлечениях. Часть 1. - Москва: Издательство "Просвещение», 1960.

5 Курбонова Х.К. Она тили таълими мазмунини янги-лашнинг лингвометодик асослари. Педагогика фанлари номзоди диссертацияси. - Бухоро. 2005. 155 б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

юритиш кобилияти шаклланади. Шунинг учун она тили дарсларида 6-синфларда таянч ва лингвистик компетенцияларни ривожланти-риш укувчиларнинг чукур билим олишларига имконият яратибгина колмай, назарий билим-ларни амалиётда куллашга имкон беради. Шундай экан, она тили дарсликларига кири-тилган х,ар бир мавзу ва топшириклар, аввало шу максадга каратилган булиши лозим.

Укувчилар эгаллаган билим, куникма ва малакаларини бевосита кундалик х,аётида куллашга ургатадиган компетенциявий ёнда-шувга асосланган давлат таълим стандарти таълим жараёнида кулланилмокда. Компетенциявий таълим укувчиларнинг маълум билим-лар йиFиндисини эгаллашнигина эмас, балки шахсни ривожлантириш, англаш ва яратиш кобилиятларини устиришни мулжаллайди. Тил таълимини узлаштириш жараёнида укувчиларда шу фаннинг узига хослиги маз-мунидан келиб чиккан х,олда таянч ва х,ар бир фанга доир компетенцияларни эгал-лаши белгиланган. Бу таянч компетенциялар куйидагилардан иборат:

Коммуникатив компетенция - укувчининг ижтимоий вазиятларда она тилида х,амда бирорта хорижий тилда мулокотга кириша олиши, муомала маданиятига амал килиши, мослашувчан ва х,амкорликда жамоада сама-рали ишлай олиш лаёкатига эга булишини назарда тутади.

Ахборотлар билан ишлаш компетенци-яси - дарслик, укув кулланма ва медиа манба-лар (радио, телевизор, интернет ва бошкалар) дан зарур маълумотларни излаб топа олиш, саралаш, кайта ишлаш, саклаш, улардан сама-рали фойдалана олиш, медиа маданиятга эга булиш.

Узини узи ривожлантириш компетен-цияси - доимий равишда узини узи мустакил ва ижодий ривожлантириш, х,аёт давомида мустакил укиб-урганиш, х,аётий тажрибасини мустакил равишда мунтазам ошириб бориш, мустакил карор кабул кила олиш.

Ижтимоий фаол фуцаролик компетенция - синфда, мактабда, оилада, мах,аллада ва жамиятда утказиладиган тадбирларда фаол иштирок этиш, узининг бурчини билиш, унга риоя килиш;

Миллий ва умуммаданий компетенция -ватанга садокатли, инсонларга мех,р-окибатли

х,амда умуминсоний ва миллий кадриятларга эътикодли булиш, бадиий ва санъат асарла-рини тушуниш, соFлом турмуш тарзига амал килиш.

Математик саводхонлик, фан ва техника янгиликларидан хабардор булиш ^амда фойдаланиш компетенцияси - аник х,исоб-китобларга асосланган х,олда шахсий, оила-вий, касбий ва иктисодий режаларни туза олиш, кундалик фаолиятда жадвалли маълумотларни укий олишдан иборат.

Она тили фанига тегишли булган нутрий ва лингвистик компетенциялар куйидагилар булиб:

- укувчиларни фикрлашга, узгалар фикрини англашга, уз фикрини оFзаки ва ёзма шаклда саводли баён кила олишга каратилган нуткий компетенцияни ривожлантириш;

- укувчиларда грамматикага оид узлаштириладиган билимларни (фонетика, лексикология, сузнинг таркиби, суз ясалиши, морфология, синтаксис, ёзув ва имло, тиниш белгилари, нутк услублари, стилистикага оид тушунчаларни) ривожлантириш;

- она тилининг кенг имкониятларидан унумли фойдаланган х,олда фикрини туFри ва равон баён эта олишни ривожлантиришга каратилган лингвистик компетенцияларни ривожлантиришдан иборат.

Компетенциявий ёндашувга асосланган таълимнинг асосий максади - киришувчан, юзага келган муаммонинг уч-турт хил ечи-мини топа оладиган ижодкор укувчини тар-биялашдир.

Тадцицотнинг максади. Бугунги кунда педагогик технологиялар татбикий асосини шахсий фаолиятли ёндашув, танкидий-ижодий фикрлаш, муаммоларни хал этиш, карор кабул килиш ва жамоада х,амкорликни карор топти-ришга оид педагогик технологияларни ишлаб чикариш эхтиёжини юзага келтирмокда.

Укув жараёнида илFор таълим техно-логияларининг кулланилиши укувчиларни мустакил, эркин фикрлашга, изланишга, х,ар бир масалага ижодий ёндашиш, масъули-ятни х,ис этиш, тах,лил килиш, кушимча воси-талардан унумли фойдаланишга, энг асосийси укишга, фанга, узи танлаган касбига нисбатан кизикишини кучайтиради, таълимда самарали натижаларга эришилади. Таълим технологи-ялари кулланилган машFулотлар укувчилар

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

эгаллаётган ахборотларни излаб топишга, мустакил урганиб тахлил килишларига, хатто хулосаларни хам узлари келтириб чикаришларига каратилади.

Она тили таълими жараёнида укувчиларда таянч ва фанга оид компетенцияларни шак-ллантиришда "Танишув" технологиясини1 намуна сифатида келтирамиз:

Технологиянинг максади:

• укув жамоаси иштирокчиларини таништириш, самимий дустона муносабат ва ижодий мухитни юзага келтириш.

• укувчиларнинг ижодий имконияти ва шахсий сифатларини очиш.

• синф хонада ишлаш учун кулай шаро-итни вужудга келтириш.

MашFулотни утказиш тартиби:

MашFулот бошида укитувчи укувчиларни кичик гурухларга ажратади. Хар бир кичик гурухга йилнинг бир фаслида тугилган укувчиларни киритади ва куйидаги топширикни беради:

• узингиз туFилган фаслингизга характеристика беринг (бадиий-мусикий, сахнали, хазил - мутойибали ва хоказо куринишда);

• йилнинг шу фаслида тугилганларнинг умумий характери хамда гурух, катнашчиларнинг ухшашликлари ва узига хос томонлари билан таништиринг;

• ушбу фаслга тариф беринг;

• бошка фаслдаги гурух катнашчиларига баFишланган фикр ёки баFишлов яратинг ва ижодий тилаклар билдиринг.

Укитувчи укувчиларни такдимот коидалари билан таништиради. Укувчилар берилган топширикни уз вактида бажариши учун тай-ёрланишга вакт ажратилади ва улар учун шароит яратилади. Гурухлар тайёргарликни бошлайдилар. Ушбу чикиш адабий-мусикий композиция шаклида хам тайёрланиши мум-кин. "Танишув" технологиясининг биринчи боскичи оркали укувчиларда узаро танишиш ва дустона муносабатда булиш куникмаси хосил булади.

Иккинчи боскичда гурухлар тайёрлаган ижодий чикишларини намойиш этадилар. Бунда укувчилар 6-синф она тили дарсли-

1 Ишмухамедов Р.Ж., Мирсолиева М.Т. "Укув жараёнида инновацион таълим технологиялари". - Тошкент: "Фан ва технология" нашриёти, 2014.

гида берилган машклардаги матнлар буйича фикр мулохаза билдирадилар. Улар матнларга сарлавха куйиб, хар бирига изох берадилар. Дастлаб матн турлари: "Хикоя матни", "Тасви-рий матн" ва "Мухокама матни" буйича ёзил-ган матнларни укиб тахлил киладилар.

Биринчи гурух: Хикоя матни хакида.

Иккинчи гурух: Тасвирий матн хакида.

Учинчи гурух: Мухокама матни хакида.

1 гуру*. Хикоя матни. "Ифтихор"2.

"Нихоят, Лондондан Тошкентга учади-ган булдик. Хаво кемасига чикишимиз билан осойишта ва ёкимли овоз янгради: «Ассалому алайкум, хонимлар ва жаноблар! Сизларни «Узбекистон хаво йуллари» миллий авиа-компанияси номидан муборакбод этамиз!» Ростини айтсам, кузимдан ёш чикиб кетди. Бу сузлар менинг тилимда, она тилимда жаран-глади! Ватанимдан минглаб чакирим нарида, таFин юзлаб хорижий йуловчилар утирган кемада!.. Акалли мана шу холатнинг узи учун Истиклолга минг бора таъзим килишга тайёр-ман!" (Уткир Хошимов)

Биринчи гурух иштирокчилари "Ифтихор" сарлавхаси билан берилган матн, нега айнан хикоя матнида булгани ва кандай хикоя берилганининг таърифини айтади.

1- гуру*. Тасвирий матн. "Орол ва дарё"3.

"Орол уша-уша. Узокдан туриб карасанг, куз туймайди. Илон каби буралиб окувчи дарё шу ерга келганда, иккига ажралган, уч чакиримдан сунг яна бирлашади. Кушкокил янглиF ирмок орасидаги орол эса яшнаб турибди. Наъматак, ёввойи жийда, бакатерак жой талашгандек айкаш-уйкаш булиб кетган. Сувга эгилиб турган жийда барглари кумуш каби товланади.Атроф сокинлик хукмида. Дарёнинг окиши хам, оролдаги калин дарахт-зорнинг эпкинда тебраниши хам улугвор".

2 Хошимов У. Дафтар хошиясидаги битиклар. - Тошкент: "Шарк" нашриёти, 2015.

Олтинчи синф дарсликда берилган маълумот: Махмудов Н., Нурмонов А., Собиров А., Набиева Д. Она тили. 6-синф учун дарслик. - Тошкент: "Тасвир" нашриёти, 2017. 34-машк, 13-бет.

3 Малик Т. "Даврон" киссаси. - "О^.ПЬ"электрон кутуб-хона. - 2011. Олтинчи синфда берилган маълумот : Махмудов Н., Нурмонов А., Собиров А., Набиева Д. Она тили. 6-синф учун дарслик. - Тошкент: "Тасвир" нашриёти, 2017. 39-машк, 15-бет.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

Иккинчи гурух иштирокчилари "Орол ва дарё" сарлавхали, тасвирий матнда нима берилгани ва унда ниманинг тасвири ёритил-ганини изохлайди.

2- гуру^. Мухокама матни. "Навруз"1.

Навруз узбек халкининг шундай бир кадриятики, у миллатнинг борлигини, улуглигини намоён этади. Навруз хеч бир шубхасиз, халкимиз билан бирга яшаб, бирга улFайиб, тараккий топган байрам-дир. Халк тарихи ва маданиятининг ажралмас кисми булган Навруз канчалик кухна илдиз-ларга эга булса, айни пайтда шунчалик хар йили биз билан ёнма-ён янгиланиб, кайта кувватга киради. Ушбу байрамга муносабат халкимизнинг утмиши, бугуни ва келажагига муносабатнинг рамзи сифатида хам намоён булади (Ш.Турдимов. «Хикматлар хазинаси» китобидан)

Учинчи гурух иштирокчилари "Навруз" сарлавхали матнда ниманинг мухокамаси берилгани ва матн нима хакида эканлигини изохлайди.

Хар бир чикиш тугагач, бошка гурух катнашчилари намойиш этилган ижодий ишни тулдиришлари ва мавзуга доир савол-лар беришлари мумкин. Саволлар матн буйича булиб, улар куйидагича:

1. Хикоя матни деб нимага айтилади?

Жавоб: Хикоя матнида муаян предмет ёки

вокеа-ходисалар хакида хабар берилади, хикоя килинади.

2. Тасвирий матн деб нимага айтилади?

Жавоб: Муайян предмет ёки вокеа-

ходисалар таърифланган, тавсифланган матн тасвирий матн хисобланади. Тасвирий матн бадиий адабиётда купрок кулланади.

3. Мухокама матни деб нимага айтилади?

Жавоб: Муайян предмет ёки вокеа-

ходисалар хакидаги фикр-мулохазалар баён килинган матн мухокама матн хисобланади. Мухокама матни дарсликлар ва илмий кито-бларда купрок кулланади.

Охирги боскичда укитувчи машFулотга якун ясар экан, синфхонага куйидаги савол-

1 Турдимов Ш. "Навруз - ардокли айём", "Хикматлар хазинаси" туплами.-Тошкент: "Адабиёт учкунлари" нашриёти, 2014. Олтинчи синфда берилган маълумот: Махмудов Н., Нурмонов А., Собиров А., Набиева Д. Она тили. 6-синф учун дарслик. - Тошкент. "Тасвир" нашриёти, 2017. 46-машк, 15-бет.

лар билан мурожаат килиб, укувчиларни очик мулокотга чакиради:

- Гурух иштирокчилари, бир-бирларингиз хакида нималарни билиб олди-ларингиз?

- Укувчиларнинг муомала маданияти кандай булиши керак?

- Кайси саволлар ва муаммолар хал килинди?

- Дарс давомида матннинг кандай тур-ларини тушуниб олдик?

- Хар бирингиз узингиз учун кандай хулоса чикардингиз?

- Демак биз, кандаймиз?

Берилган саволларга укувчилар уз фикр мулохазаларини билдиради. Ушбу очик мулокот оркали хар бир укувчида эркин мулокотда булиш ва узини узи ривожланти-риш компетенцияси ривожлантирилади.

Хулоса.

"Танишув" технологияси натижасида укувчиларнинг куйидаги кобилиятларини руёбга чикариш мумкин:

• укувчилар бир-бири билан дустона муносабатда булади;

• мулокот юритишдаги тусикларни бар-тараф этишга ёрдам беради;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

• матнни тахлил кила олиш ва муомала килиш куникмалари такомиллаштирилади.

Бунда укувчини таълим тизимига мослаш-тирмай, балки укувчининг индивидуал хусу-сиятларини хисобга олган холда ривожла-ниши учун имкон берилади. Укувчининг уз-узини ривожлантириш, мустакил укиш, узлигини намоён этиш, фаоллаштириш хусу-сиятлари асосида англаш, мушохада килиш, уз амалий фаолиятида синаб куриш, янги Fоя ва фикрларни билдириш, мавжуд муаммолар ечимининг самарали йулларини кидириш учун эркинлик бериш, унинг ижодий, танкидий тафаккурини ривожлантириш учун шароит яратилади. Бундай вазиятда хар кандай укувчи узига хос такрорланмас таби-ати, характер хусусиятини фаоллаштиришга, намойиш килишга интилади.

Шу сабабли куйидаги амалий таклиф-ларни билдириш максадга мувофик булади.

1. Олтинчи синфда "Танишув" тех-нологияни дарс жараёнида мунтазам куллаш укувчиларда узига булган ишонч ва

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

мустакил фикрлашни оширади. Натижада укувчилардаги куркув, иккиланиш холатига бардам берилади.

2. Хар бир укувчининг фикрини диккат билан тинглаш хамда матнни тахлил килишига эътиборни каратиш керак.

Бунинг учун укитувчи тайёр электрон ресурслар ёрдамида дарс утиш билан чегара-

ланмасдан балки, замонавий таълим техноло-гиялар имкониятларидан самарали фойдала-ниб фан ва унинг таркибига кирувчи билим-лар мазмунини укувчиларга етказиш малака-сига эга шахс сифатида фаолият олиб бориши лозим.

Адабиётлар руйхати:

1. ЮНЕСКО халкаро меъёрий хужжатлари. // Узбекча нашрининг масъул мухаррири Л.Саидова. - Т.: "Адолат", 2004. - Б. 19-62.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида"ги ПФ-4947-сон Фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги "Уму-мий урта таълим ва урта махсус, касб-хунар таълимининг давлат таълим стандартла-рини тасдиклаш туFрисида" ги 187-сон карори. - https://lex.uz/docs/3153714

4. Фердинанд де Соссюр. Курс общей лингвистики. Извлечения. Публикуется по книге: В.А.Звегинцев. История языкознания XIX и XX веков в очерках и извлечениях. Часть1. - Москва: Издательство "Просвещение»,1960.

5. Курбонова Х. Она тили таълими мазмунини янгилашнинг лингвометодик асос-лари. Педагогика фанлари буйича диссертацияси. - Бухоро. 2005. 155 б.

6. Ишмухамедов Р.Ж., М.Т.Мирсолиева "Укув жараёнида инновацион таълим техно-логиялари". - Тошкент: "Фан ва технология" нашриёти, 2014.

7. Махмудов Н., Нурмонов А., Собиров А., Набиева Д. Она тили. 6-синф учун дарс-лик. - Тошкент: "Тасвир" нашриёти, 2017.

8. Хошимов У. "Дафтар хошиясидаги битиклар".-Тошкент: "Шарк" нашриёти, 2015.

9. Малик Т. "Даврон" киссаси/'O'z lib" электрон кутубхона, 2011

10. Турдимов Ш.Н. "Навруз - ардокли айём", "Хикматлар хазинаси" туплами.-Тошкент: "Адабиёт учкунлари" нашриёти, 2014.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 9 (94)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.