Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИНИНГ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ ВА ИМКОНИЯТЛАРИ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИНИНГ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ ВА ИМКОНИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1223
488
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КРЕДИТ / МОДУЛЬ / КРЕДИТНО-МОДУЛЬНАЯ СИСТЕМА / КРЕДИТ-ЧАС / БОЛОНСКОЕ СОГЛАШЕНИЕ / БОЛОНСКИЙ ПРОЦЕСС / СИСТЕМА ECTS / СИСТЕМА КРЕДИТНЫХ МОДУЛЕЙ / ВОЗМОЖНОСТЬ СИСТЕМЫ КРЕДИТНЫХ МОДУЛЕЙ / ЗНАЧЕНИЕ СИСТЕМЫ КРЕДИТНЫХ МОДУЛЕЙ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Махмонов У.А.

Ушбу мақолада кредит-модуль тизими ва унинг Ўзбекистон таълим тизимида жорий этилиши, аҳамияти, дунё мамлакатларининг таълим тизимида кредит-модуль тизимининг ўзига хос хусусиятлари, имкониятлари ва афзалликлари ҳақидаги фикрлар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE OPPORTUNITIES AND IMPLEMENTATION OF A CREDIT AND MODULAR SYSTEM IN HIGHER EDUCATION

The article describes the credit-modular system and its implementation, importance in the education system of Uzbekistan, the peculiarities of the credit-modular system in the education system of the world, the opportunities and significance of the credit-modular system.

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИНИНГ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ ВА ИМКОНИЯТЛАРИ»

V____

Махмонов Уктам Аширович,

Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мух,андислари институти Карши филиали "Умумтехник фанлар" кафедраси катта укитувчиси

ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИНИНГ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ ВА ИМКОНИЯТЛАРИ

УДК: 378.147:002

МАХМОНОВ У.А. ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИНИНГ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ ВА ИМКОНИЯТЛАРИ

Ушбу маколада кредит-модуль тизими ва унинг Узбекистон таълим тизимида жорий эти-лиши, ах,амияти, дунё мамлакатларининг таълим тизимида кредит-модуль тизимининг узига хос хусусиятлари, имкониятлари ва афзалликлари х,акидаги фикрлар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: кредит, модуль, кредит-модуль тизими, кредит-соат, Болонья шар-тномаси, Болонья жараёни, ECTS тизими, кредит-модуль тизими имконияти, кредит-модуль тизими ах,амияти.

МАХМОНОВ У.А. ВНЕДРЕНИЕ И ВОЗМОЖНОСТИ КРЕДИТНО-МОДУЛЬНОЙ СИСТЕМЫ В ВЫСШЕМ ОБРАЗОВАНИИ

В статье описывается кредитно-модульная система и ее внедрение, значение в системе образования Узбекистана, особенности кредитно-модульной системы в системе образования государств мира, возможности и преимущества кредитно-модульной системы.

Ключевые слова и понятия: кредит, модуль, кредитно-модульная система, кредит-час, Болонское соглашение, Болонский процесс, система ECTS, система кредитных модулей, кредит-час, возможность системы кредитных модулей, значение системы кредитных модулей.

MAKHMONOV U.A. THE OPPORTUNITIES AND IMPLEMENTATION OF A CREDIT AND MODULAR SYSTEM IN HIGHER EDUCATION

The article describes the credit-modular system and its implementation, importance in the education system of Uzbekistan, the peculiarities of the credit-modular system in the education system of the world, the opportunities and significance of the credit-modular system.

Key words and concepts: credit, module, credit module system, credit hour, Bologna agreement, Bologna process, ECTS system, credit module system, credit hour, opportunities of credit module system, value of credit module system.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

Кириш.

Узбекистон Республикаси дунё х,амжамияти нигох,ида ривожланаётган ва келажаги порлок мамлакат сифатида кузга ташланмокда. Узининг келажаги учун мустах,кам пойдевор куриш ва келажак авлоднинг билимли ва х,ар томонлама етук булиб етишишини таъминлаш максадида мамлакат таълим тизимида куплаб ислох,отлар ва узгаришлар амалга ошириб келинмокда. Жумладан, 1999 йил июнь ойида Италиянинг Болонья шах,рида дунёнинг 29 та мамлакати уртасида имзоланган Болонья декларациясига Узбекистоннинг кушилиши ва таълим тизимига кредит-модуль тизимини жорий этиш борасида ишларни бошлаб юбо-рилишига асос булди.

Бугунги кунга келиб, Болонья жараёнида дунёнинг 48 та мамлакати иштирок этмокда. Уларнинг орасида МДХ мамлакатларидан Россия, Украина, Озарбайжон, Молдова, Армани-стон, Грузия, KозоFистон ва Беларусь Респу-бликалари х,ам бор. Марказий Осиё мам-лакатлари ичида K1озоFистон Республикаси 2010 йилда Болонья декларациясига кушилди ва у ушбу худудда ягона булиб турибди.

Болонья жараёни - бу Европа мамлакат-лари орасида олий таълимни уЙFунлаштириш жараёнидир. У тушуниш осон булган ва ухшаш олий таълим даражалар тизимини яратишни, таълимда кредит-модуль тизимига утишни, таълим сифатини таъминлашда эркин академик х,аракатланишни ва Европадаги таълим х,амкорлигини уз ичига олади. Киска килиб айтганда, бу Европа мамлакатларининг олий таълим тизимларини уЙFунлаштириш, х,ар бир киши учун тенг равишда таълимни таъминлаш, интеллектуал, маданий, ижтимоий, илмий ва технологик салох,иятни шаклланти-риш ва мустах,камлаш, таълим сифатини тако-миллаштириш жараёнидир1.

Узбекистон Республикаси Президенти-нинг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида"ги ПФ-4947-сонли Фармонига кура, 2017-2021 йилларда олий ва олий таълимдан кейинги таълим тизимида Узбекистоннинг Болонья

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил

8 октябрдаги "Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030-йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида"ги ПФ-5847-сон Фармони.

жараёнига кушилишига шарт-шароитлар яра-тилади ва укув жараёнига анъанавий тизим урнига кредит-модуль тизими жорий этилади.

Узбекистоннинг Болонья жараёнига кушилишининг зарурати замон талаби-дан келиб чикиб, бир канча ижтимоий-сиёсий факторларга ва таълим сох,асида руй бераётган объектив вокеликлар билан боFликдир. Узбекистон суверен мамлакат сифатида жах,он х,амжамиятида уз урнини мустах,камлаб бормокда, демак у х,озирги халкаро тараккиёт тенденцияларидан четда тура олмайди. Узбекистоннинг Болонья жараёни таълим тизимига кушилиши унга дунёнинг куплаб мамлакатлари билан олий таълим сох,асидаги алокаларни янада кенгайтиришни таъминлайди ва мамлакат таълим тизимининг халкаро микёсидаги рейтингини ошишига олиб келади.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида"ги ПФ-5847-сон Фармони мамла-катимизнинг олий таълим тизимида янги дав-рнинг бошланишига ва тизимга бир катор янгиликларнинг киритилишига асос булди. Ушбу Фармонда куйидагилар белгилаб берил-ган:

- республикадаги камида 10 та олий таълим муассасасини халкаро эътироф этил-ган ташкилотлар (Quacquarelli Symonds World University Rankings, Times Nigher Education yoki Academic Ranking of World Universities) рейтингининг биринчи 1 000 та уриндаги олий таълим муассасалари руйхатига, шу жумладан Узбекистон Миллий универси-тети ва Самарканд давлат университетини биринчи 500 та уриндаги олий таълим муассасалари руйхатига киритиш;

- олий таълим муассасаларида укув жараёнини боскичма-боскич кредит-модуль тизимига утказиш;

- халкаро тажрибалардан келиб чикиб, олий таълимнинг илFор стандартларини жорий этиш, жумладан укув дастурларида назарий билим олишга йуналтирилган таълимдан амалий куникмаларни шакллан-тиришга йуналтирилган таълим тизимига боскичма-боскич утиш ва бошкалар.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

Хозирги пайтда мамлакатдаги етакчи 33 та олий укув юртларида укитишнинг кредит-модуль тизимига утиш борасида ишлар олиб бориляпти ва боскичма-боскич амалга оширилмокда.

Мавзуга оид адабиётлар та^лили.

Мамлакатимиз таълим тизими учун янги-лик булган кредит-модуль тизими, унинг мазмун-мохияти, тизимда кулланиладиган атамалар ва тушунчалар хамда уларнинг мазмуни, тизимда укув жараёнини таш-кил этиш борасида куплаб олимлари-миз томонидан кулланмалар, маколалар чоп этилмокда. Жумладан, 2020 йилда Б.Ш.Усмонов, Р.А.Хабибуллаевлар томонидан "Олий укув юртларида укув жараёнини кредит-модуль тизимида ташкил килиш" номли укув кулланма чоп этилган булиб, унда кредит-модуль тизими х,акида батафсил маъ-лумотлар берилган. Укув кулланмада кредит-модуль тизимининг пайдо булиши ва ривож-ланиш тарихи, турли хориж мамлакатларида, жумладан, АКШ, Испания, Швеция, Голландия, Буюк Британия, Япония таълим тизимида кулланилиши ва узига хослиги х,акида баён этилган. Укув кулланманинг 2-бобида кредит-модуль тизимида укиш жараёнини ташкил этишга оид жараёнлар ёритиб берилган. Мах-сус таълим хизматлари ва укув жараёнининг услубий таъминотига оид хужжатлар ва бажа-риладиган жараёнлар хам батафсил ёритиб берилган1.

Тошкент молия институти ректори, профессор УлуFбек Азизов узининг "Кредит-модуль тизими ва унинг узига хос хусусиятлари"2 номли маколасида, ТДИУ «Университет 3.0» халкаро укув, илмий-инновацион тадкикотлар маркази директори, и.ф.д., доцент Ш.Мустафакулов ва ТДИУ Таълимнинг кредит тизимини бошкариш булими бошлиFи, PhD.М.Султоновлар "Кредит-модуль тизимига утиш нима учун керак? Максад, мохият ва афзаллик"3 номли маколасида кредит-

1 Усмонов Б.Ш., Хабибуллаев Р.А. Олий укув юртларида укув жараёнини кредит-модул тизимида ташкил килиш. Укув кулланма. - Тошкент, ТКТИ, 2020. - 120 бет.

2 Азизов У. Кредит-модуль тизими ва унинг узига хос хусусиятлари. http://uzbekistonovozi.uz/uz/articles/ i (Манбага 15.09.2020 да мурожаат этилган).

3 Мустафакулов Ш., Султонов М. Кредит-модуль тизи-

мига утиш нима учун керак? Максад, мохият ва афзал-

модуль тизимини жорий этишнинг ах,амияти ва афзалликлари х,акида уз фикрларини баён этиб, хулоса ва таклифларини беришган.

Айни пайтда Бельгияда корпоратив ижти-моий масъулият ва баркарор ривожла-ниш буйича мутахассис, "NewLinks Global" консалтинги х,амкори, "Buyuk kelajak" кен-гаши эксперти Малика Шарипова Узбекистон олий таълим тизимида Болонья жараёнининг максадларини амалга оширишга доир уз фикрларини UzAnalytics.com тах,лилий сай-тига баён этиб, Болонья жараёнига кушилиш шартлари ва мавжуд тусиклар, жараёнга кушилиши Узбекистон учун кандай имконият-ларни бериши х,акида фикрларини билдирган.

Россиялик олимлардан А.А.Тимофеев, Н.А.Ушко, М.А.Ярифа "Кредитно-модульная система обучения"4 номли маколасида, Е.М.Рослякова, А.Г.Бисерова, К.Х.Хасенова, Л.М.Байболатова "Модульная система обучения - опыт и перспективы"5 номли маколасида кредит-модуль тизими х,акида батафсил баён килишган.

Мацоланинг мацсади.

Ушбу маколада кредит-модель тизимини жорий этишнинг афзаллиги ва имконият-лари, анъанавий таълимга нисбатан фаркли жих,атлари х,амда профессор-укитувчилар ва таълим олувчиларга яратадиган имкони-ятлари ва кулайликлари, кредит-модуль тизимини олий таълимга жорий этишда юзага келувчи муаммолар ва уларнинг ечимлари буйича таклифларни ишлаб чикиш назарда тутилган.

лик http://xs.uz/uzkr/post/kredit-modul-tizimiga-otish-nima-uchun-kerak-maqsad-mohiyat-va-afzallik Интернет манба. (Манбага 15.09.2020 да мурожаат этилган).

4 Тимофеев А.А., Ушко Н.А., Ярифа М.А. Кредитно-модульная система обучения. - Журнал "Современная стоматология", 1/2013. Стр.134-136. (Манбага 15.10.2020 да мурожаат этилган, муаллиф томонидан таржима килинган)

5 Рослякова Е.М., Бисерова А.Г., Хасенова К.Х., Байбола-това Л.М. Модульная система обучения-опыт и перспективы. - Posted September 25th, 2014 by kaznmu & filed under Английский, Инновационные методы обучения. https://kaznmu.kz/press/2014/09/25/ Интернет манба. (Манбага 18.09.2020 да мурожаат этилган, муаллиф томонидан таржима килинган)

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

Илмий муаммонинг к,уйилиши.

Куплаб кишиларда куйидаги саволнинг пайдо булиши табиий. Яъни: "Кредит-модуль тизимида укитишнинг кандай афзаллиги бор? Шу пайтгача биз амалда фойдаланиб келаёт-ган таълим тизимидан кандай фарки ва устун-ликлари бор?". Ушбу саволларга жавоб бериш учун дастлаб кредит-модуль тизими хакида, кредит-модуль тизими ва унинг Узбекистон таълим тизимида жорий этилишининг ахамияти, дунё мамлакатларининг таълим тизимида кредит-модуль тизимининг узига хос хусусиятлари, имкониятлари ва афзалли-клари борасида тадкикотлар утказиш долзарб масала булиб турибти.

Кредит-модуль тизими - бу таълимни ташкил этиш жараёни булиб, укитишнинг модуль технологиялари жамламаси ва кредит улчови асосида бахолаш модели хисобланади1.

Кредит - модуль тизими - мустакил таълим олишга каратилган ва индивидуаллик асосида билимни ижодий узлаштириш, укув жараёнини катъий белгиланган холда таълим йулини танлаш ва кредит холида билим хажмини белгиловчи тизимдир2.

Демак, юкорида келтирилган таърифларни тахлили асосида умумлаштириб, кредит-модуль тизимига макола муаллифи томони-дан куйидагича таъриф таклиф этилади:

Кредит-модуль тизими - бу таълимни ташкил этиш жараёни булиб, укитишнинг модулли технологияларига асосланган, мустакил таълим олишга йуналтирилган, укув жараёнини катъий белгиланган цолда ва мецнат бозори талабларига мос тарзда ташкил этишга каратилган, кредит улчови асосида бацолашга асосланган таълим тизими цисобланади.

Узбекистонда кредит таълим тизимига асосланган миллий моделни ишлаб чикишда, Европа ECTS кредити ва Америка кредит

1 Мустафакулов Ш., Султонов М. "Кредит-модуль тизимига утиш нима учун керак? Максад, мохият ва афзал-лик. - http://xs.uz/uzkr/post/kredit-modul-tizimiga-otish-nima-uchun-kerak-maqsad-mohiyat-va-afzallik (Манбага 24.09.2020 йилда мурожаат этилган).

2 Хасанова М.У., Жуманова М^. Кредит - модуль тизими ва унинг амалиётга жорий этиш тамойиллари

(олий таълим муассасаларида математика укитишда). -«Oriental Art and Culture» Scientific-Methodical Journal -(3) III/2020. 264-270 бетлар.

соатлари тизимларининг ютукларини ино-батга олган холда юкори таълим сифа-тини ва дунё таълим жараёнларига инте-грациялашиш учун ишончли асосни танлаш максадга мувофикдир3. ECTS кредит тизими куп миллатли Европа анъаналарини ино-батга олган холда турли таълим тизимларини якинлаштиради.

Кредит-модуль тизимини амалга оши-риш сермашаккатли ва мураккаб тизимдир. Кредит-модуль тизимида ахамият бериладиган асосий масалалар сифатида куйидагиларни курсатиш мумкин:

• талабаларнинг мустакил ишлашини таъминлаш;

• талабалар билимини рейтинг асосида бахолаш.

• укитишнинг модулли технологиясини ишлаб чикиш ва такомиллаштириш;

• талабаларнинг уз устида мустакил ишлашини таъминлаш учун фаннинг методик таъминотини янада такомиллаштириш.

Кредит-модуль тизимининг асосий вазифа-лари сифатида куйидагиларни эътироф этиш мумкин (1-расм).

Кредит-модуль тизимининг ахамиятли томони шундаки, бу тизимда фаннинг укув дастури мехнат бозори талабларини урганган холда, шунга мос тарзда тузилади. Укув режа-даги фанлар икки гурухга, яъни мажбу-рий фанлар ва танлов фанларига ажрати-лади. Танлов фанлари укув режадаги фанлар-нинг 50%ини ташкил этади, демак талабаларнинг узи кизикадиган ва келажакда керак деб хисоблайдиган фанларни танлаб укиш имко-нияти ортади. Кредит-модуль тизимида тала-баларни укитиш жараёнида укитувчилардан хар бир талабага индивидуал ёндашиш талаб этилади ва талабани мустакил таълим олишга йуналтириш лозим булади. Яна шуни таъкид-лаб утиш жоизки, кредит-модуль тизимида талабаларда фанларни ва укитувчиларни танлаш хукуки хам пайдо булади, шунингдек уз устида мустакил ишлаш имконияти ортади (2-расм).

Талабага дарс машFулотини утувчи укитувчилар хакида маълумотлар базаси

3 Усмонов Б.Ш., Хабибуллаев Р.А. Олий укув юртла-рида укув жараёнини кредит-модуль тизимида ташкил килиш. Укув кулланма. - Тошкент, ТКТИ, 2020. - 120 бет.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

1-расм. Кредит-модуль тизимининг вазифалари1.

Кредит-модуль тизимининг вазифалари

Укув жараёнини моде ль асосида ташкил этил

Битта фан. курс (креднтнинг) кийматини аниклаш

Талабалар билимини рейтинг асосида бахолаш

Талао&тарнинг уз шахсий укув режаларини индивидуал тарзда тузишларига имкон яратиш

Таълим жараёнида мустаьдал таълим олишнинг улушини ошириш

Таълим дастурларининг кулайлиги ва мехнат бозорида мутахассисга куйиладиган талабдан келиб чикиб узгартнришларни амалга оширнш

Танаоаларнинг фанлар ва укитувчиларни танлаши учун нмкониятлар яратиш

такдим этилади ва талаба кайси укитувчини танласа, шу укитувчининг дарсига киради ва тинглайди. Демак, укитувчи уз аудитори-ясини кенгайтириши ва узининг мавкеини янада ошириш учун тинимсиз мехнат килиши, изланиши ва интилиши талаб этилади.

Кредит-модуль тизими дунёнинг куплаб илFор ва ривожланган мамлакатларининг таълим тизимида жорий этилган булиб, турли давлатларда узига хос хусусиятларга эга. Кредит-модуль тизимининг максадга мувофик эканлиги унинг дунёнинг ривожланган мамлакатлари таълим тизимига жорий этилганлигидан хам куриниб турибди. Ушбу тизимда таълим дастурларнинг талабаларда мустакил ишлаш куникмаларини ривожлан-тиришга каратилиши уларда ижодий фаол-ликни ва билим олишга интилишни, адабиёт-лар ва турли ахборот манбаларидан мустакил фойдаланиш куникмасини, маълумотларни тахлил килиш ва кераклиларини саралаб олиш малакасини шакллантиради. Бу эса таълим сифати ва самарадорлигининг ошириш-даги мухим факторлардан биридир.

1 Расм макола муаллифи томонидан чизилган.

Узбекистоннинг Болонья жараёнида ишти-рок этиши ва унинг таълим тизимида кредит-модуль тизимининг жорий этилиши куйидаги имкониятларни беради:

- мамлакатдаги ОТМларга хорижий мам-лакатлар ОТМлари билан алокаларни кенгай-тиришни таъминлайди;

- Болонья жараёнига кушилиш Узбекистонга Европа таълим тизимидан фойдаланиш, дипломлар ва малакаларнинг про-фессионаллигини эътироф этиш, кредит тизи-мини (ECTS) ва диплом иловасини жорий этиш, таълим сифатини бахолаш, талабалар ва факультетларнинг академик уЙFунлигини амалга ошириш ва узлуксиз таълимни таъ-минлашга имкон беради;

- Болонья жараёнида иштирок этиш республика учун таълим хизматлари ракобатбардошлигини ошириш, олимлар ва укитувчиларимиз малакасини оширишга, халкаро таълим сохасидаги Узбекистоннинг урнини мустахкамлаш учун зарур шарт-шароит яратишга асос булади2;

2 Шарипова М. Болонья жараёни нима? Интернет манба. 2 март 2019 йил. https://uzanalytics.com/jamiyat/% (Манбага 21.09.2020 да мурожаат этилган )

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

2-расм. Кредит-модуль тизимида талаба фаолияти1.

- таълим олувчиларга ишчи укув режага киритилган танлов фанларини танлаш, бу оркали индивидуал укув режасини шакллан-тиришда бевосита иштирок этиш х,укукини, шунингдек укитувчини танлаш имкониятини беради;

- олий укув юртларида укитишнинг кредит тизимини жорий этиш натижасида фанлар буйича билимларни унификациялаш (бирхил-лаштириш), бах,олашда субъективликни бар-тараф этиш, педагогларнинг уз устида купрок ишлаши, ракобат мух,итини яратишга эриши-лади;

- дипломларимизни халкаро майдонда тан олиниши, келгусида умумий Европа таъ-лим майдонининг бир кисми булиш имконини беради;

- индивидуал таълим йуналишининг танлов имкониятини, бакалавр, магистр ва док-торантларнинг академик эркинлигини таъ-минлашга ёрдам беради.

1 Расм "Эл-юрт умиди" жам^армаси ва Республика Олий Таълим Кенгаши билан хамкорликда чикарилган В.Уриновнинг "Узбекистан Республикаси Олий таълим муассасаларида ECTS кредит-модуль тизими: асосий тушунчалар ва коидалар" номли кулланмасидан олинди ва муаллиф томонидан узгартиришлар киритилган

Та^лил ва натижалар.

Кредит-модуль тизими олий таълимда фао-лият юритаётган профессор-укитувчиларга ва талабаларга кандай имкониятларни бери-шини кискача тах,лил килиб чикайлик.

Куйидаги жадвалда анъанавий таълим ва кредит-модуль тизимини айрим хусуси-ятларининг узаро солиштириш оркали улар-нинг ухшаш томонлари ва фаркли жих,атлари берилган (1-жадвал).

Хулоса ва таклифлар.

Хулосалар:

Олий таълим тизимида:

- республикамиз олий таълим тизимига кредит-модуль тизимини жорий этишда мил-латимизнинг узига хос хусусиятлари ва мил-лий менталитетни эътиборга олиш лозим;

- бу тизимини жорий этишда ривожлан-ган мамлакатлар тажрибасини урганган х,олда, тах,лил килиш асосида улардан самарали фой-даланиш керак;

- фанларнинг хусусиятидан келиб чиккан х,олда кредит-модуль тизимига жой-лаштириладиган фанларнинг методик таъ-минотини яратиш, яратилганларини тах,лил килиш ва аникланган мавжуд камчиликларни

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

V____

1-жадвал. Кредит-модуль тизими ва анъанавий таълим уртасидаги айрим тафовутлар1

Объектлар ва субъектлар Анъанавий таълимда Кредит-модуль тизимида

Намунавий укув режалар Бакалавриат таълим йуналишларининг намунавий укув режалари 4 блокдан иборат булади: 1) гуманитар ва табиий-илмий фанлар блоки; 2) умумкасбий фанлар блоки; 3) ихтисослик фанлар блоки; 4) кушимча фанлар блоки Х,ар бир блокдаги танлов фанлари микдори-15-20% атрофида Бакалавриат таълим йуналишларининг намунавий укув режалари 4 блокдан иборат булади: 1) гуманитар ва табиий-илмий фанлар блоки; 2) умумкасбий фанлар блоки; 3) ихтисослик фанлар блоки; 4) кушимча фанлар блоки. Х,ар бир блокдаги танлов фанлари микдори-50% атрофида

Бахолаш тизими 5 балли рейтинг тизими Кредит-соат тизими

Укув ишлари хажмининг ягона улчов бирлиги 1 академик соат (45 минут) Кредит-соат (Credit hour) ёки кредит (Credit)

Профессор-укитувчилар Профессор, доцент, катта укитувчи, ассистент лавозимлари булиб, улар маърузачи ва ама-лиёт укитувчи-ларига булинади. Assistant Professor, Associate Professor, Professor лавозимлари булиб, улар лектор ва тьютор-ларга булинади.

Фанлар Мажбурий ва танлов фанларига булинади. Танлов фанлари микдори нисбатан анча кам фоизни ташкил этади Мажбурий фанлар (Core Subjects) ва танлов фанлари (Elective Courses) га булинади. Танлов фанлари микдори 50% ни ташкил этади.

Диплом Халкаро микёсда тан олинишида катта муам-молар мавжуд. Халкаро микёсда бевосита тан олини-ши таъ-минланади.

Мустакил укиш тури Мустакил таълим - укув режага кирити-лади, соатлар белгиланган, дарс жадвалида курсатилмайди. Бажарилиш турлари - реферат, модел ва макет тайёрлаш, мустакил конспект тайёрлаш ва б. Office Hours - талаба укитувчи рахбар-лигида аудиториядан ташкарида бажара-диган мустакил иши булиб, талабанинг дарс жадвалида кур-сатилади. Бажарилиш турлари - реферат, модел ва макет тайёрлаш, мустакил конспект тайёрлаш ва б.

Талабанинг боскичга утказилиши Талабанинг кейинги боскичга утказилиши фан буйича утказилган якуний назорат ишида олган баллига асосан амалга оширилади. Уртача балл (Grade Point Average - GPA) -талаба-нинг фанларни узлаш-тиришининг уртача бахоси (фанлар буйича кредитлар-нинг ракамли эквивалентларга купайтмалари йитиндиларининг укув давридаги умумий кре-дитлар сонига нисбати) - талабаларни кейинги боскичга утказиш учун кулланилади.

Талабанинг имкониятлари Фанларни ва укитувчиларни танлаш имконияти жуда паст, чет эл олий укув юртларида укишни бевосита давом эттириш имконияти йук. Фан ва укитувчиларни танлаш имконияти юкори даражада. Чет эл олий укув юртларида бевосита укиш имконияти мавжуд.

бартараф этиш чора-тадбирларини тезда ишлаб чик,иш зарур;

- шаффофликни таъминлашга, яъни талабаларнинг таълим жараёнларига тааллук,ли булган барча маълумотларни тала-баларга олдиндан, аник, тушунарли, тулик, ва шаффоф тарзда етказишга алохида эътибор каратиш;

- таълим дастурига мувофик мажбурий укитиладиган ва танлов асосида укитиладиган фанлар, уларнинг мазмун-мохияти, талабага билимларни урганишга куйиладиган талаблар ёки бахолаш мезонларини ва дарс утувчи профессор-укитувчилар х,акида маълумотлар базасини шакллантириш максадга мувофик булади.

1 Жадвал макола муаллиф томонидан ишлаб чикилган булиб, кейинчалик унга кушимча ва узгартиришлар киритилиши мумкин.

Таклифлар:

• кредит-модуль тизими билан таниш-тириш ва бу тизимда фаолият юритиш асос-лари х,акида ОТМ профессор-укитувчилари ва талабалар билан доимий тарзда тренин-глар, семинарлар, мастер-класслар ва бах,с-мунозаралар уюштириб бориш;

• ОТМлар уртасида узаро тажриба алма-шиш ва хамкорликни йулга куйиш;

• кредит-модуль тизимида талабаларнинг вазифалари, бурчлари ва хукуклари хакида махсус кулланма тайёрлаш;

• кредит-модуль тизими, унинг мазмун-мохияти, укиш жараёнининг бориши, бахолаш тизими хакида ота-оналар учун киска ёзма маълумотномалар тайёрлаш ва ота-оналарга етказиш, улар билан узлуксиз мулокотда булиб туриш максадга мувофик булади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

с ОЛИЙ ТАЪЛИМ / ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ "Ч 11 и

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030-йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тyFрисида"ги ПФ-5847-сон Фармони.

2. Усмонов Б.Ш., Хабибуллаев Р.А. Олий укув юртларида укув жараёнини кредит-модуль тизимида ташкил килиш. Укув кулланма. - Тошкент, ТКТИ, 2020. - 120 бет.

3. Методические рекомендации по внедрению в вузе системы зачетных единиц (кредитов) / [Текст] /. Государственный университет управления, Центр качества [сост. О.В. Давыдова, В.И. Звонников, М.Б. Челышкова]. - М.: ГУУ, 2010. - 50 с.

4. Хасанова М.У., Жуманова M.F. Кредит - модуль тизими ва унинг амалиётга жорий этиш тамойиллари (олий таълим муассасаларида математика укитишда). - «Oriental Art and Culture» Scientific-Methodical Journal - (3) IN/2020. 264-270 бетлар.

5. Тимофеев А.А., Ушко Н.А., Ярифа М.А. кредитно-модульная система обучения. -Журнал "Современная стоматология", 1/2013. Стр.134-136.

6. Рослякова Е.М., Бисерова А.Г., Хасенова К.Х., Байболатова Л.М. Модульная система обучения-опыт и перспективы. - Posted September 25th, 2014 by kaznmu & filed under Английский, Инновационные методы обучения. https://kaznmu.kz/ press/2014/09/25/ %D0%BC%D0%BE%D0 (Манбага 18.09.2020 да мурожаат этилган, муаллиф томонидан таржима килинган)

7. Шарипова М. Болонья жараёни нима? - https://uzanalytics.com/ jamiyat/%d0%b1 %d 1 % 83%d1%8e%d0%ba-d0%ba%d0% (Манбага 23.09.2020 да мурожаат этилган).

8. Мустафакулов Ш., Султонов М. "Кредит-модуль тизимига утиш нима учун керак? Максад, мох,ият ва афзаллик. - http://xs.uz/uzkr/post/kredit-modul-tizimiga-otish-nima-uchun-kerak-maqsad-mohiyat-va-afzallik (Манбага 23.09.2020 да мурожаат этилган).

9. Баракаев Н. Муаммо ва ечим: «Кредит-модуль тизими». - http://uza.uz/oz/society/ muammo-va-echim-kredit-modul-tizimi--08-08-2020 (Манбага 24.09.2020 да мурожаат этилган).

10. Азизов У. Кредит-модуль тизими ва унинг узига хос хусусиятлари. - http:// uzbekistonovozi.uz/ uz/articles/index.php?ECTION _ID=161 &ELEMENT (Манбага 24.09.2020 да мурожаат этилган).

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.