Научная статья на тему 'КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ АСОСИДА ТАЪЛИМ БЕРИШ АСОСИДА МУТАХАССИСЛАР ТАЙЁРЛАШ МАСАЛАЛАРИ'

КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ АСОСИДА ТАЪЛИМ БЕРИШ АСОСИДА МУТАХАССИСЛАР ТАЙЁРЛАШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
421
98
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
таълим мотивацияси / кредит-модул тизими / технологогиялар / таълим сифати. / educational motivation / credit-module system / technologies / quality of education.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Нодира Камилова, Орифат Бекмуродова

Мақолада олий таълим муассасаларига кредит-модуль тизимининг жорий қилиниши, тизимнинг ютуқлари ва камчиликлари ёритилган. Биринчи боқич талабалари орасида олиб борилган тадқиқот асосида ишлаб чиқилган дастур моҳияти очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TRAINING PROFESSIONALS ON THE BASIS OF CREDIT-MODULE SYSTEM EDUCATION

The article describes the implementation of the credit-modular system in higher educational institutions, the advantages and disadvantages of the system. The essence of the program, developed on the basis of research conducted among first-year students, is revealed.

Текст научной работы на тему «КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ АСОСИДА ТАЪЛИМ БЕРИШ АСОСИДА МУТАХАССИСЛАР ТАЙЁРЛАШ МАСАЛАЛАРИ»

www.scientificprogress.uz

КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ АСОСИДА ТАЪЛИМ БЕРИШ АСОСИДА МУТАХАССИСЛАР ТАЙЁРЛАШ МАСАЛАЛАРИ

Нодира Камилова Орифат Бекмуродова

Психология фанлари доктори (DSc), Тошкент давлат педагогика

доцент университети 2-боскич магистранти

АННОТАЦИЯ

Маколада олий таълим муассасаларига кредит-модуль тизимининг жорий килиниши, тизимнинг ютуклари ва камчиликлари ёритилган. Биринчи бокич талабалари орасида олиб борилган тадкикот асосида ишлаб чикилган дастур мохдяти очиб берилган.

Калит сузлар: таълим мотивацияси, кредит-модул тизими, технологогиялар, таълим сифати.

TRAINING PROFESSIONALS ON THE BASIS OF CREDIT-MODULE

SYSTEM EDUCATION

Nodira Kamilova Orifat Bekmurodova

Doctor of Psychological Sciences (DSc), Tashkent State Pedagogical University, Associate Professor 2nd stage master

ABSTRACT

The article describes the implementation of the credit-modular system in higher educational institutions, the advantages and disadvantages of the system. The essence of the program, developed on the basis of research conducted among first-year students, is revealed.

Keywords: educational motivation, credit-module system, technologies, quality of education.

КИРИШ

Жамият тараккиёти мавжуд тизимни такомиллаштириш, янгича ёндашувни жорий килиш, кадрлар тайёрлаш сифатини яхшилаш, ёшларга уз билимларини оширишларида урнак булишни такозо этади. Шу нуктаи назардан мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш борасидаги устувор вазифаларга мутаносиб равишда тегишли конунларга узгартириш ва кушимчалар киритиш билан бир каторда янги карор, фармойишлар кабул килинди. Хусусан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябридаги "Узбекистон

«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5

Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида" ги ПФ-5847-сонли Фармонида максади:

а) олий таълим сифатини яхшилаш;

б) таълим тизимини мувофиклаштириш;

в) Халкаро стандартларни киритиш

булган олий таълим муассасаларида укув жараёнини боскичма-боскич кредит-модуль тизимига утказиш юзасидан катор чора-тадбирлар белгиланган.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Хуш, модулли укитиш тизими нима? деган хакли савол уртага чикади. Модулли укитиш тизими - укув жараёнини укишга оид ахборотни модулли тасаввур этиш асосида уюштириш усули булиб, унинг мохияти шундан иборатки, таълим мазмуни алохида ташкилий-услубий модулларда акс эттирилади ва унинг хажми дидактик максадлар, укувчиларнинг ихтисослиги ва даражасига кура фаркланишига боглик равишда узгариб бориши мумкин. Модулларнинг мувофиклаштирилиши муайян тоифадаги тахсил олувчиларнинг таълими ва мустакил урганиши учун талаб килинадиган аник укув материалини танлаш ва комплектлашда хамда махсус дидактик ва касбий максадларни амалга оширишда эгилувчанлик ва эркинликнинг зарурий даражасини таъминлаши зарур. Курсларни модулли куриш анъанавий ишчи укув дастурларидан ахамиятли тарзда фаркланадиган таълимнинг модулли дастурини ишлаб чикишни назарда тутади.

Таълимнинг модулли тизимида талабанинг муайян баллар микдори билан бахоланадиган укув фаолиятини барча (аудиторияда булганидай, мустакил таълим) турлари инобатга олинадиган билимлар, малакалар ва куникмаларини рейтингли бахолашдан фойдаланилади.

Рейтингли бахолашдан фойдаланиш:

• талабаларнинг фанни узлаштириш устида доимий ва тизимли ишлашини рагбатлантириш$

• аъло, яхши ва коникарли бахолаш урнига таълим жараёнига мусобакалашиш элементларини киритиш

• рагбатлантиришга такдим этишда энг яхши талабаларни аниклаш учун объектив мезонларни яратиш

имконини беради.

Энди модулли таълимнинг таълимнинг классик шаклидан фаркларини куриб чикамиз:

^ биринчидан, укув материалининг тузилмаси узига хос тарзда булади, яъни маълумот ташкилий-услубий блоклар куринишида узатилади, урганишдан

кейин педагогик максад, таълимнинг индивидуал дастурларини самарасига эришилади;

^ иккинчидан, таълимнинг ташкилий шаклларига янгича ёндашув билан

фаркланади, айнан педагог ва талаба уртасидаги мулокот шакли олдингидан фаркли равишда "педагог билим беради, талаба -узлаштиради" тартибида эмас, "педагог топширик беради, талаба изланишлар асосида билим эгаллайди" тартибига утилади; ^ учинчидан, фаннинг амалиётга узвий богланиши билан фаркланади.

Шу уринда бу тизимнинг камчиликларига тухталиб утишни лозим топдик:

- мустакил шугулланишга эътиборнинг юкорилиги, баъзи талабаларга доимий йуналиш бериб туриш, ёндашувни тугри танлашларида ёрдамлашиш етишмай колиши мумкин;

- модулларда укув материалларини тугри танлай олмаслик эхтимолининг юкорилиги. Чунки ажратилган вакт хар доим хам батафсил ёндашишга имконият бермайди;

- модул дастурлари ва материалларини ишлаб чикишга узок вакт талаб этилиши;

- янги тизим, янгича ёндашувга куникиш, мослашишнинг муайян вакт талаб килиши.

Адабиётлар тахлили курсатдики, "Хорижий тажрибага таянганча айтиш мумкинки, модулли педагогик технология Гарбда кенг таркалган. Х,али 1869 йилдаёк Гарвард университетида талабанинг укув фанини келгусида чукуррок урганиш учун мустакил танлаш имконияти бериладиган таълим тизими жорий этилганди. Бунда талабанинг узи унинг келажак хаёти, хусусан, касбий сохаси учун кандай билимлар ва малакалар зарур булишини узи белгилайди. ХХ асрнинг 60-йилларида инглиз тилида сузлашувчи мамлакатларда модулли укитиш унинг замонавий куринишида синга бошлади" [1]. Демак, кредит-модул тизимига утиш - айни дамдаги талаб ва эхтиёж булиб, у замонавий мутахассисдан касбий компетентлилик ва ноодатий вазиятларда карор кабул килиш, жамоада ишлаш, ахборотни мустакил олиш, тахлил килиш, ундан самарали фойдаланиш, узгарувчан вазиятларга мослашувчанликни талаб килади. Бу эса, уз навбатида, бевосита тайёрланаётган кадрларнинг мотивацион хусусиятларига, хусусан, билимларни узлаштириш самарадорлиги укув фаолиятининг муваффакиятлилигини белгилаб берувчи омилларга боглик. Жумладан, таълим мотивациясига таъсир этувчи ички ва ташки омиллар мавжуд булиб, таълим олиш жараёнини ташкиллаштириш ва таълим сифатини ошириш айнан шулардан иборат.

МУХРКАМА

Таълим беришнинг кредит тизими замонавий жихатларга эга кадрларни тайёрлашга кенг имконият яратганча мехнат бозорининг узгарувчан эхтиёжини копловчи механизм сифатида намоён булади, яъни олий укув юртлари битирувчиларининг академик харакатчанлигини таъминлайди. Кредит тизимининг ахамияти шундаки, академик дастурлар мехнат бозори талабларига мос холда тузилади. Укув режадаги фанларнинг 50 фоизи танлов фани булиб, укув жараёнига ахборий тизимлар жорий этилади. Шунингдек, талабаларни укитиш ва мехнат бозорига тайёрлашга индивидуал ёндашилиб, улар мустакил таълим олишга йуналтирилади. Индивидуаллашган ва дифференцияллашган укитиш тизими таълим муассасаларининг мукобиллиги, укув-дастурий хужжатларнинг харакатчанлиги, узгарувчан ижтимоий-иктисодий шароитга мослашувчанлигига асосланган. Фикримизча, кредит тизимини жорий этишда миллий менталитетимиз ва ёш билан боглик хусусиятларни инобатга олган холда талабаларнинг маънавий-маърифий жихатдан ривожланишига етарлича эътибор бериш лозим. Бунинг учун олий таълимда укув ва тарбия жараёнини уйгун олиб бориш, олим, укитувчининг ижтимоий мавкеини ошириш, яъни талабаларнинг уларга хавас килиши, эргашишига эришиш максадга мувофик.

Шундагина укитишнинг кредит технологияси ёрдамида юксак маънавиятли, ижодкор, ностандарт фикрлайдиган, инновация ва ташаббусларга бой мутахассисларни етиштиришга эришилади. Олий педагогик таълимнинг замонавий тизими нафакат унинг ривожланиш йуллари ва йуналишлари, балки бу билан боглик муаммоларни аниклайдиган янги сиёсий хамда ижтимоий-иктисодий шароитларда харакатланади ва ривожланади.

Таълим психологиясининг асосий муаммоларидан булмиш укишга оид фаолият мотивацияси, бир томондан, хар кандай фаолиятнинг мотивацияси эканлигини англатса, бошца томондан, таълим мотивациясини бошкариш укув жараёнини хам бошкариш имконини беради, бу эса, уз навбатида, таълимнинг муваффакиятга эришиши учун ута мухим.

НАТИЖА

Укув фаолияти мотивлари шахар ва кишлок шароитидаги усмир укувчилар мисолида бир-бирига таккослаб, худудий фаркларини урганган олим Ф.И.Хдйдаровнинг фикрича, укув мотивларининг шаклланиши - бу билимнинг кенгайиши, укиш куникмасининг шаклланиши булиб, хаётда билимнинг урнини тушунтиришда катталарнинг роли ва укитувчининг таъсири купрокдир [4].

Биринчи курс талабаларининг укишга оид фаолияти мотивациясини урганишда Т.И.Ильин, А.А.Реан, В.А.Якунин, Е.А.Климов, Б.Басс, М.Рокич,

0.Ф.Потемкиналарнинг методикаси ёрдамида урганиш юзасидан олиб борилган тадкикот натижалари асосида педагогик олий укув юртлари укув-тарбиявий жараёнининг мухим таркибий кисми хисобланмиш укишга оид фаолият мотивациясини ривожлантириш дастури ишлаб чикилди. Дастур вазифалари сифатида куйидагилар белгиланди:

- талабалар томонидан уз шахсий сифатлари англашлари ва касбий жихатдан мухим сифатларини ривожлантиришларига кумаклашиш;

- талабалар томонидан узларининг индивидуалликлари ва унинг ривожланишини англашларига кумаклашиш;

- ички укиш-билишга оид мотивацияни кучайтириш;

- укув фаолияти мазмунини тушуниш ва англашга, уз шахси ва булгуси касбий фаолиятининг ахамиятини англашга олиб келувчи максад куйишни ривожлантириш;

- талабаларда ишга оид йуналганликка психолог касбининг мухим таркибий кисми сифатида мулжал олишни ошириш;

- талабаларнинг аклий мехнат маданиятини ошириш;

- олий укув юртида "укиш малакаси"ни шакллантириш;

- укув жараёнига ижобий муносабатни шакллантириш.

Дастурдан фойдаланиш педагогларга муайян йуналиш бериш билан бирга, талабаларнинг кредит-модуль тизими доирасида таълим олишга мотивациясини оширишга хизмат килади.

ХУЛОСА

Хулоса урнида айтиш мумкинки, кредит-модуль тизими укув жараёнининг самарадорлигини ошириши, талабаларни мустакил изланишга йуналтириши билан олий таълим муассасаларида булгуси мутахассисларни замонга муносиб тайёрлашни таъминлашга хисса кушади.

REFERENCES

1. Крючкова К.С. Модульная система обучения в российских вузах как условие обеспечения академической мобильности студентов. - Известия ВГПУ, Волгоград, 2018. 30 б.

2. Файзуллаев А.А. Принятие мотива личностью.//Ж.: Психологический журнал. -Т., 1985. № 6. 487-96 б.

3. Хдйдаров Ф.И. ^ишлок мактаблари укувчиларида укиш мотивларини шакллантириш. - Т., 1996.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.