Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
таълим / сифат / таълимни бошқариш / таълим жараёни. / таълим натижалари / таълим тизими.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Низамова Шоира Исамиддиновна

Ушбу мақолада мамлакатимизда олий таълим муассасаларида таълим сифатини таъминлашга қаратилган чора тадбирлар ва амалий ишлар тўғрисидаги масалалар ёритилган. “Таълим” ва “сифат” тушунчаларининг моҳияти, уларнинг яхлитлиги, таълим олувчи ўқиши ва шахсий ривожланиши учун хизмат қиладиган жараён сифатида берилиб, таълим тизими сифати, таълимни бошқариш сифати, таълим жараёнлари сифати, таълим натижалари сифатини таъминловчи омиллар кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ»

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ

Низамова Шоира Исамиддиновна

Perfect University Бошлангич таълим методикаси кафедраси https://doi.org/10.5281/zenodo.11184973

Аннотация. Ушбу мацолада мамлакатимизда олий таълим муассасаларида таълим сифатини таъминлашга царатилган чора тадбирлар ва амалий ишлар тугрисидаги масалалар ёритилган. "Таълим" ва "сифат" тушунчаларининг мо^ияти, уларнинг яхлитлиги, таълим олувчи уциши ва шахсий ривожланиши учун хизмат циладиган жараён сифатида берилиб, таълим тизими сифати, таълимни бошцариш сифати, таълим жараёнлари сифати, таълим натижалари сифатини таъминловчи омиллар курсатилган.

Калит сузлар: таълим, сифат, таълимни бошцариш, таълим жараёни., таълим натижалари, таълим тизими.

Аннотации. В данной статье описаны меры и практические вопросы, направленные на обеспечение качества образования в высших учебных заведениях нашей страны. Раскрыта сущность понятий «образование» и «качество», их целостность как процесса, служащего обучению и личностному развитию обучающегося, и факторы, обеспечивающие качество образовательной системы, качество управления образованием, качество обучения. показаны образовательные процессы и качество образовательных результатов.

Ключевые слова: образование, качество, управление образованием, образовательный процесс, образовательные результаты, образовательная система.

Annotation. This article describes measures and practical issues aimed at ensuring the quality of education in higher educational institutions of our country. The essence of the concepts of "education" and "quality", their integrity as a process serving the learning and personal development of the student, and the factors ensuring the quality of the educational system, the quality of education management, and the quality of training are revealed. educational processes and the quality of educational results are shown.

Key words: education, quality, education management, educational process, educational results, educational system.

Кейинги йилларда мамлакатимизда ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг устувор йуналишларини белгилайдиган халкаро стандартлар талабларига мос келадиган олий таълим тизимини яратиш буйича кенг куламли ишлар амалга оширилмокда. Худудларда янги олий таълим муассасаларининг ташкил этилиши, кадрлар тайёрлашнинг замонавий таълим йуналишлари ва мутахассисликлари очилиши хдмда олий таълим муассасаларига кабул квоталарининг оширилиши мазкур йуналишдаги мух,им ислох,отлар х,исобланади[1].

Педагог кадрлар тайёрловчи олий таълим муассасаларини тизимли ривожлантириш ва уларда бошкарув фаолиятини такомиллаштириш, илгор хорижий тажрибаларни жорий килган х,олда замонавий таълим дастурларини ишлаб чикиш, юкори малакали профессионал кадрлар тайёрлашни янги боскичга кутариш педагогика сохдсида таълим, илм-фан ва амалиёт уйгунлигини таъминлаш максадида педагог кадрлар тайёрловчи олий таълим муассасаларининг таълим дастурларини хорижий мутахассислар

билан хамкорлиги ва уларни Миллий малака рамкаси, Таълимни халкаро стандарт классификатори (МСКО-2011) ва халкаро бахолаш дастурлари (PISA, TIMSS, PIRLS, TALIS) талабларига мос укув жараёни олиб борилмокда. Бунинг натижасида таълим дастурларининг узаро уйгунлиги ва узлуксизлигини таъминлаш максадида укув дарсликлар хамда методик кулланмаларни педагог кадрлар тайёрловчи олий таълим муассасаларига уларнинг талабномасига мувофик тайёрланди. Таълим муассасаларининг педагогика сохасидаги ижобий тажрибасини, шунингдек, укитиш ва таълим олувчилар билимларини бахолашнинг замонавий услубларини татбик этишга доир амалий ишлар бажарилмокда. Бу амалга оширилаётган ишларнинг барчаси олий таълим муассасаларидаги таълим сифатига уз таъсири утказади.

Олий таълим муассасаларида таълим сифатини таъминлашга тусик булаётган бир катор муаммолар кузга ташланмокда:

олий таълим тизимида укитишни ташкил этиш жараёнинидаги камчиликлар; олий таълим муассасаларидаги таълим жараёни устидан самарали жамоатчилик назоратининг урнатилмаганлиги ушбу сохада куплаб муаммоларнинг, энг аввало, коррупция холатларининг сакланиб колишига сабаб булмокда;

олий таълим муассасалари инновацион ва технологик гоялар билан фикр алмашадиган мулокот марказларига айланмаган, тегишли сохаларда мавжуд муаммо ва камчиликларни тизимли урганиш, тахлил килиш ва уларнинг ечими буйича таклиф киритиш борасида ташаббус курсатишлари учун зарур шарт-шароитлар яратилмаган[2].

Юкоридаги муаммоларнинг ечимини топиш максадида олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш учун таълимнинг максадини уз мазмунида акс эттирган дастурларга эътибор каратиш керак. Бунинг тучун укув дастурлари такомиллаштириш таълим сифатини янада оширишга хизмат килади. "Таълим" кенг маънода олдинги авлодлар томонидан ташкил этилган катта ижтимоий ахамиятга эга булган тажрибаларни доимий равишда кейинги авлодларга етказишга йуналтирилган умумий жараён, тор маънода эса, ижтимоий институт, жамиятнинг ижтимоий талабларидан биридир. "Сифат" эса фалсафий термин сифатида объект ёки предметнинг барча мухим хусусиятлари йигиндисидир. "Таълим" ва "сифат" тушунчаларининг мохиятини уйгунлаштирадиган булсак, таълим сифати, бу унинг хусусиятлари яхлитлиги, таълим олувчи укиши ва шахсий ривожланиши учун хизмат киладиган энг кулай усуллар бирикувидан иборат жараёндир. Олий таълимда таълим сифати муаммолари таълим сифати, таълим процессининг максадига мос келиш ва уни амалга оширишни таъминловчи маълумот, умуман укув муваффакияти ва укув суръати хакида булади. Узбек тилидаги лугатида хам "таълим" сузи "укиш" маъносини беради. У "таълим сифати" деганда, асосан, таълим жараёнининг мухим хусусиятлари, умуман, укув фаолиятидаги сифатини баён этади. Бу маъноларда "таълим" сузи билан "укиш", "урганиш" хдмда "маънавий ривожланувчи жараён"ларни тушунтириш мумкин. Асосан, "таълим сифати" айни пайтда укув муассасасининг ишлари, укув ресурслари, касбий махоратлари фаолиятлари буйича маълумот беради. Таълим жараёнини сифат жихатидан янги боскичга кутариш, илгор педагогик технологиялар хамда укитиш шаклларини жорий этиш, укитувчи кадрлар мехнатини рагбатлантиришни кучайтириш асосида иктисодиёт соха ва тармокларида талаб килинадиган олий маълумотга эга мутахассисларни тайёрлаш сифатини тубдан яхшилаш максадларини камраб олишдир. Таълим жараёни сифати таълим стандартлари, таълим дастурлари, таълим жараёнига жалб килинган профессор укитувчилар илмий салохияти,

таълим олyвчилар cалохияти, таълим бериш жараёни техник воотталари, таълим технологиялари, таълим жараёнини бошкаришнинг cифат даражаcи каби омиллар билан таъминланади. Ривожланган давлатлар олий таълим шхаотда бyлаётган бyндай ижобий жихатларни эътиборга олган холда таълим cифатини юкcалтириш учун ахборот-коммyникация технологияларидан оммавий равишда кенг фойдаланиш давр талабига айланиб бормокда. Таълим cифатига багишланган ишлар тахлили таълим cифатига таъcир этувчи омиллар турлича эканлигини кyрcатади. Н.Сайдахмедов фикрича, таълим отфатини "Укитиш нуктаи-назаридан тарбия воотталари ёрдамида талабаларга муайян шароитда таъcир кУрcатиши ва бу фаолият махcyли cифатида улардан олдиндан белгиланган шахc cифатларининг интенcив шакллантириш жараёнидир" [3] -деб таъкидланади. Ш. бурбонов, Э.Сейтхалиловларнинг тадкикотларида таълим cифати деганда таълим жараёнининг турли иштирокчилари таълим мyаccаcаcи томонидан кУрcатилаётган таълим хизматларидан кутганларининг каноатлантирилиши даражаcи тушунилади[4]. М.Поташник, В.Панаcюк ва бошкалар таълим отфатини бошкаришни ракобатбардош мyтахаccиcни шакллантиришга булган ижтимоий буюртмани кондиришга йуналтирилган куп улчовли моcлашyвчан тизим, деб хишблайди[5]. О.Назарова таълим cифатини бошкаришни билим отфати ва маълумотлилик даражаcининг ошишига олиб келувчи жараёнлар, муолажа ва амалиётларни бошкариш, деб эътироф этади[6].

Юкоридаги фикрлар, cифат тyшyнчаcи бу укув дастурлари мазмуни cтандартларга моолиги ёки олий таълим мyаccаcаcи талабаларининг имтихон бахолари даражаcида ифодаланади. Олий таълим мyаccаcаcилари концепцияcида cифат - бу истеъмолчи (талаба, укитувчи, корхона, жамият)лар талабларини кондириш даражаcи, олий таълим мyаccаcаcининг cамарали ишлаш ва уйгун кундалик фаолиятни юритишга тайёрлиги даражаотдир. Юкорида айтиб утилган фикр таълим отфати тyшyнчаcини пирамида куринишида урганиш ва тадкик килиш имконини беради:

- таълим тизими отфати;

- таълимни бошкариш отфати;

- таълим жараёнлари отфати;

- таълим натижалари отфати.

Худди шу жараён педагогика йуналишидаги олий таълим мyаccаcаларида талабаларнинг укув амалиётлари кундузги йуналишда тахcил олаётган 2, 4-боcкич талабалари учун хафталик укув машгулотлари «4+2» тартибида, дароларнинг 4 куни олий таълим мyаccаcаcида, 2 куни мактабгача ва умумий урта таълим мyаccаcаларида амалиёт уташ тартибида олиб борилишини яккол намоён булади. Бу талабаларни каcбий фаолиятга тайёрлаш учун мухимдир. Маcалан: хозирги кунда мактаб менежменти йуналиши бакалавриат талабалари имзоланган шартномалар ашотда Тошкент шахридаги халк таълими булимларида амалиёт жараёнида иштирок этмокда. Улар бошкарувга доир назарий билимларини амалиётда куллаш имкониятига эгадирлар. Таълим тизимида олиб борилаётган толохотлар укув-билув жараёнларини cифатли тарзда бошкариш механизмларини янада такомиллаштиришни, демократик, итоонпарварлик тамойилларга а^^па^ан таълим бошкарувини шакллантириш зарурлигини талаб килмокда. Aйникcа, булажак мyтахаccиcларни тайёрлаш cохаcининг cифат боcкичида мамлакатимиз умумий урта таълим мyаccаcаларидаги таълим отфати ва cамарадорлигини доимий тарзда ошириб бориш зарурати мактаб укитувчилари каcбий-педагогик копметенцияларини янада

ривожлантириш, улардаги таълим сифатини бошкаришни замон талаблари даражасида

ташкил этишни такозо килади.

ФОЙДАЛАНГАН АДАБИЁТЛАР

1. Узбекистон Республикаси Президентининг карори, 2022 йил 21июндаги "Педагогик таълим сифатини ошириш ва педагог кадрлар тайёрловчи олий таълим муассасалари фаолиятини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ПК-289-сон ^арор.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 июндаги ". Олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислох,отларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида" П^-3775-сон ^арор.

3. Гулямов С.,, Очилов Н., Сайдах,медов О. Интеллектуал иктисодиёт самарадорлик омиллари // Узбекистон иктисодий ахборотномаси. - 2015. - №6. - Б. 38-41.

4. бурбонов Ш., Сейтхалилов Э. Таълим сифатини бошкариш. -Т.: «Турон-Икбол», 2006. -592 б.

5. Поташник М.М. Качество образования: Проблемы и технология управления в вопросах и ответах. -М.: Педагогическое общество, 2002. -С.352.

6. Назарова О.Л. Управление качеством образовательного процесса профессионально-педагогического колледжа. Учебно-метод. пособие. / Назарова О.Л. - Магнитогорск: МаГУ, 2003. -С.81.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.