Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАЪЛИМ ХИЗМАТЛАРИ СИФАТИНИ БАҲОЛАШ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАЪЛИМ ХИЗМАТЛАРИ СИФАТИНИ БАҲОЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
4
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
демографик жараёнлар / инновация / илм-фан / таълим / инновацион фикрлаш / таълим жараёни / демографик таҳлил / касбий компетентлик.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Салохитдинов Ш.Ф., Кузмина С.Н.

Мақолада таълим хизматларининг қамров кўлами ҳамда сифат жиҳатидан ўзгариши «инсон омили» дан фойдаланишда янги босқичга ўтишни намоён этиб, бу кўплаб мамлакатлар иқтисодиётининг ривожланишида асосий омил бўлиб хизмат қилиши акс этган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАЪЛИМ ХИЗМАТЛАРИ СИФАТИНИ БАҲОЛАШ»

Салохитдинов Ш. Ф.

Жиззах политехника институти эркин тадцицотчи Кузмина С.Н.

Санкт-Петербург давлат электротехника университети Ицтисодиёт фанлари доктори, профессор

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАЪЛИМ ХИЗМАТЛАРИ

СИФАТИНИ БАХОЛАШ

Аннотация. Мацолада таълим хизматларининг цамров кулами уамда сифат жщатидан узгариши «инсон омили» дан фойдаланишда янги босцичга утишни намоён этиб, бу куплаб мамлакатлар ицтисодиётининг ривожланишида асосий омил булиб хизмат цилиши акс этган

Калит сузлар: демографик жараёнлар, инновация, илм-фан, таълим, инновацион фикрлаш, таълим жараёни, демографик таулил, касбий компетентлик.

Salokhitdinov Sh.F. freelance researcher Jizzakh Polytechnic Institute Kuzmina S.N., doctor of economic sciences

professor

Saint Petersburg State Electrotechnical University

EVALUATION OF THE QUALITY OF EDUCATIONAL SERVICES IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS

Abstract. The article shows that the change in the scope and quality of educational services represents a transition to a new stage in the use of the "human factor", which serves as the main factor in the development of the economy of many countries.

Key words: State educational standards personnel news, personnel innovations, development of the personnel system, demographic analysis, regression of the personnel system.

Жах,онда таълим хизматларининг камров кулами хдмда сифат жихдтидан узгариши «инсон омили»дан фойдаланишда янги боскичга утишни намоён этиб, бу куплаб мамлакатлар иктисодиётининг ривожланишида асосий омил булиб хизмат килмокда. Жамият хдётини янгиловчи илмий-технологик тараккиётнинг жадал усиши таълим хизматларининг индивидуаллашуви, тор сохалар буйича ихтисослашуви хдмда курсатилаётган таълим хизматлари сифатининг буюртмачилар талаби асосида ортиб бориши мазкур узгаришлар билан боFлик холда юз бермокда.

Жахон банки маълумотларига кура, "2020 йилда жахон ялпи ички махсулотининг 19 фоизига тенг микдордаги маблаF таълимнинг барча боскичларини молиялаштириш учун йуналтирилган" 78. Бундан куринадики, таълим хизматлари сифати ва самарадорлигини оширишда мехнат бозори ва кадрлар тайёрлаш тизимининг ташкилий-иктисодий механизмларини такомиллаштириш долзарб ахамият касб этмокда.

Сунгги даврда жахон мамлакатларида худудлар иктисодиёти уртасидаги номутаносибликлар кучайиб бормокда. ИлFор мамлакатларда ахоли жон бошига туFри келувчи реал ялпи худудий махсулот хажми буйича ривожланиш даражаси жихатидан энг юкори ва энг паст 10 фоизликка кирувчи худудлар уртасидаги уртача тафовут ортиб бориб, охирги ун йилликда 1,7 мартани, ривожланаётган мамлакатларда эса ушбу тафовут айтилган даврда 3,2 мартани ташкил этган. Баъзан иктисодий салохият буйича мамлакатлар ичидаги худудлар уртасидаги фарк мамлакатлар уртасидаги фаркдан катта булмокда79.

Олий таълим хизматлари бозорини ривожланиши ва мехнат бозори билан узаро боFликлиги нафакат у олий таълимга эга булган мутахассисларга туланадиган иш хакига балки ишлаб чикариш корхоналарида яратилган ишлаб чикариш инфратузилмаларига, уларни келажакда мансаб даражаларида ривожланиши кафолатланишига хамда мехнат килиш учун зарур мухит шароитларни борлигига боFлик. Ш.Ш.Зохидованинг фикрича "таълим хизматлари ва мехнат бозорлари алокалари тизимининг ажралмас кисмлари хисобланади"80 деб таъкидлайди. Мехнат бозори билан олий таълим хизматлари бозорлари уртасидаги муносабат олий таълим бозори талабларини эътиборга олган олий таълим хизматлари тизими томонидан тайёрланган олий малакали мутахассисларга булган жами таклифга боFлик. Олий таълим хизматлари тизимида тайёрланган олий малакали мутахассислар ва иктисодий фаолликда банд булган олий малакали мутахассислар олий таълим бозорида жами таклифни ифодаласа жами талаб олий малакали мутахассисларга булган талаб ифода этади. Бу куйидаги 1-чизмада куриниши мумкин.

Ш1р5:/Ма1а1ор1с5^огШЬапк.о^.

2https://diatatopics.worldbank.org.https://blogs.imf.org/2019/10/09/widening-gaps-regional-nequality-within-advanced-economies/

4Захидова Ш.Ш. Олий таълим хизматлари бозорининг амал килиш механизми самарадорлигини ошириш (Узбекистон материаллари асосида). и.ф.н. илм. дар. ол. уч. такд. эт. дисс. автореф. - Тошкент, 2012. - Б. 27 б

1-расм. Умумлашган ме^нат ва олий таълим хизматлари бозоридаги

талаб ва таклиф

Бозоp мехaнизми ^aparara ишлaб чикapиш учун зapуp булгэн ишчи вa олий мaлaкaли мутaхaссислapни тaълим хизмaтлapи тизими aсосидa тaйёpлaб беpиш, мaвжуд оpтикчa булгэн олий мaълумотли мутaхaссислapни иш жойлapи билaн тaъминлaш вaзифaлapини aмaлгa ошиpaди. Бозоp мехaнизмини янa биp йунэлиши мехнэт бозоpидa ишчи кучигa олий мaълумотли мутaхaссислapгa булгэн тaлaб вa тaклиф конъюнктуpaсини тaшкил топишидиp.

Мехнэт бозоpини pивожлaнтиpиш тaълим тизимидaги мехнэт бозоpи вa уни бошкapиш дapaжaсигa боFлик; булиб, куйидэ келтиpилaдигaн омиллap бу жapaёнгa тaъсиp кypсaтaди:

- билимнинг aсосий кaпитaл мэкомини олгaнлиги;

- тaълим сохэсмидэ дaвлaт pолининг yзгapгaнлиги;

- aхбоpот технологиялapининг pивожлaнгaнлиги.

Бу муaммони хэл этишнинг биpдaн-биp йули фикpимизчa, улapни моддий paFбaтлaнтиpишни yзapо мувофиклэшт^иш эсосидэ мехнэт вэ олий тэълим бозоpидa ижтимоий хaмкоp субъектлap тapикaсидa фэолият олиб боpиши учун зapуp булгэн мехaнизмни шaкллaнтиpиш деб кapaш лозим. Ижтимоий муносaбaтлapни бозоp щтисодиёти шapоитидa туpли мулкчилик шaкллapигa эсослэнган ишлэб чикapиш жapaёнидa мехнэт вэ олий тэълим хизмaтлapи бозоpидa мехнaт килишгэ лэёкэтли ишчи кучлapини тэксимлэш, бэндлигини тэъминлэш вэ улapни yзapо боFликлиги вэ умумий тэксимотгэ вэ мехнaт тэксимотигэ тaъсиpи ишчи кучи бэндлигининг энг эсосий боFловчи кисмид^.

Муэммони хэл этишдэ дэвлэт, ёллэниб ишловчилap вэ ижтимоий химоягэ мухтожлap фикp вэ мулохaзaлapидaн келиб чиккэн холдэ умумий хулосaлapгa келиш эсосидэ хэл этиш зapуp.TyFpи бозоp щтисодиётини дэвлэт вэ нодэвлэт мулкчилиги шapоитидa эpкинлaштиpилгaн вэ эpкин paкобaтгa эсослэнгэн фукapолap жэмиятини ^pap экэнмиз бу муэммони биpгaликдa

yMyM xy.ocaga aMa.ra omupu.HmH 3apyp, aKC xo.ga 6y MyaMMoHH xa. этнm ^aBoScro KO^nmH MyMKHH. Ey MyaMMoHH aMa.ra omupumga MexHaT Ba o.hh Tat.HM So3opu Taa..y^.H SapHa cySteKT.ap gaB.aTHHHr 6om hc.oxothh экaн.нгннн TaH o.raH xo.ga Supra.HKga yHH xa. этнm Ma^cagura эpнmнm

MyMKHH.

EH3HHHr ^HKpHMH3na xygyg.apHH pHBo^.amupHmHHHr o.hh Ma.aKa.H Kagp.ap Su.aH Sof.hk ^uxaT.apura, MyxHM TaBCHa.apra a.oxuga эtтнSop KapaTHmHH .o3hm Ba Sy KyftugarH.apgaH uSopaT:

1. Xygyg.apHHHr H^THcoguH Ba MexHaT пoтeнцнa.нгa moc Kagp.apra Sy.raH эxтнe^.apннн aHH^.am th3hmhhh ^opuft этнm .o3hm.

2. 3pKHH HKTHcoguH xygyg.apga xopu^uft Tat.HMHHHr SapHa SyFHH.apuHH oHHmra pyxcaT Sepum Ba my acocga Tat.HMHH pa^oSaTgom.HrHHH TatMHH.amHHHr Maxa..HH MyxHTHHH maK..aHTHpum .o3hm (atHH, MaKTaSraHa Tat.HM, MaKTaS Tat.HMH, ypTa Tat.HM Ba o.hh Tat.HM SyHHHa xopu^uft Tat.HM Myaccaca.apu $ao.HATHHH fty.ra ^yfium Ba y.apra pyxcaTHoMa.ap Sepum).

3. 0.hh Tat.HMHHHr M^X gaB.aT.apu eKH fflaHxaft xaMKop.HK TamKH.oT.apu ynyH Soc^HHMa Sockhh aroHa Tat.HM Ke.umyB.apura yTum op^a.H xygyguH HMKoHHaT.apHH omupum .o3hm.

4. 0.hh Tat.HMHHHr xycycuft SyFHH.apHHH TamKH. этнm Ba y.apga Tat.HM cu^aTHHH Ha3opaT KH.umHHHr MyxuM HopMa.apHHH Se.ru.am.

5. 0.hh Tat.HM SuTHpyBHH.apuHHHr xygyg.ap SyHHHa MexHaT Ta^CHMoTH Su.aH myFy..aHyBHH Maxcyc BaKo.aT.H ^aMoaT $oHg.apHHH TamKH. этнm;

6. OaH, Tat.HM Ba um.aS HH^apum ннтeгpaцнaсннн ^aga..amTHpum ro3acugaH xygyg.apga Maxcyc $oHg.apHH TamKH. этнm Ba y.apHHHr MaS.aF.apuHH maKn.amupHmHH TapTuS.apuHH Se.ru.am .o3hm.

AgaSneT.ap pynxaTu:

1. Y3SeKHCToH PecnyS.HKacu npe3Hgemu ffl.MupsueeBHHHr 0.hh Ma^.ucra Mypo^aaTHoMacH. 2020.24.01. https://president.uz/ru/lists/view/3324

2. Y3SeKHCToH YsSeKHCTOH PecnyS.HKacu npe3ugeHTHHHHr "YsSeKHCTOH PecnyS.HKacH o.hh Tat.HM th3hmhhh 2030 HH.raHa puBo^.aHTupum кoнцeпцнaсннн Tacgu^.am TyFpucuga"rH no-5847-coh.h OapMoHH. KpHyH xy^^aT.apu Mat.yMoT.apu mh..hh Sa3acu, 09.10.2019 h., 06/19/5847/3887-coh; 30.04.2020 h., 06/20/5987/0521-coh

3. 3axugoBa ffl.ffl. 0.hh Tat.HM xH3MaT.apu So3opuHHHr aMa. KH.um MexaHH3MH caMapagop.urHHH omupum (Y3SeKHCTOH MaTepua..apu acocuga). h.^.h. h.m. gap. o.. yH. Ta^g. эт. gucc. aBTope^. - TomKeHT, 2012. - E. 27 S

4. AHHaKy.oB K.MexHaT So3opuga o.hh Tat.HM Myaccaca.apu SuTHpyBHH.apu pa^oSaTSapgom.HrHHH omupum. H.^.S.^.g (PhD) h.m. gap. o.. yH. Ta^g. эт. gucc. aBTope^. TomKeHT. 2023. 28 E.

5. Ca.oxHTgHHoB, fflep3og. "0.hh Tat.HM xH3MaT.apu CH^aTHHH Saxo.am TH3HMHHHHr H^THMoHH-HKTHcogHH moxh^th, Ma3MyHH Ba Hasapufi eHgamyB.ap." Research and implementation (2023).5.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.