Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ИИНОВАЦИОН ЁНДАШУВЛАР АСОСИДА “ҚУРИЛИШ ФИЗИКАСИ” ФАНИНИ ЎҚИТИШДА ТЕХНОЛОГИК КОМПЕТЕНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ'

ОЛИЙ ТАЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ИИНОВАЦИОН ЁНДАШУВЛАР АСОСИДА “ҚУРИЛИШ ФИЗИКАСИ” ФАНИНИ ЎҚИТИШДА ТЕХНОЛОГИК КОМПЕТЕНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
24
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТЕХНОЛОГИК КОМПЕТЕНТЛИК / ЗАМОНАВИЙ ЁНДАШУВ / ЛОЙИҲАЛАШ / АКУСТИКА / ЁРУғЛИК НУРЛАНИШИ / ЭНЕРГОСАМАРАДОРЛИК / КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯ / ЎқУВ АМАЛИЁТИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Худойкулов Р.Қ.

Мақолада олий таълим муассасаларида “Қурилиш физикаси” фанини инновацион ёндашувлар асосида ўқитиш методикасига доир таклиф ва тавсиялар келтирилган. Шунингдек мақолада “Қурилиш физикаси” фанини ўқитишда талабаларда технологик компетентликни шакллантириш методикаси бўйича кўрсатмалар келтирилган ва таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Худойкулов Р.Қ.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODOLOGY OF FORMATION OF TECHNOLOGICAL COMPETENCE IN TEACHING THE SUBJECT "CONSTRUCTION PHYSICS" ON THE BASIS OF INNOVATIVE APPROACHES IN HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS

The article presents suggestions and recommendations on the methodology of teaching the subject, “Building Physics” in higher educational institutions based on innovative approaches. And also, are presented and analyzed the instructions on the methodology for the formation of the technological competence in students when teaching the subject, “Building Physics.”

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ИИНОВАЦИОН ЁНДАШУВЛАР АСОСИДА “ҚУРИЛИШ ФИЗИКАСИ” ФАНИНИ ЎҚИТИШДА ТЕХНОЛОГИК КОМПЕТЕНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ»

Худойкулов Р.Ц. катта уцитувчиси Термиз давлат университети

ОЛИЙ ТАЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ИИНОВАЦИОН ЁНДАШУВЛАР АСОСИДА "ЦУРИЛИШ ФИЗИКАСИ" ФАНИНИ УЦИТИШДА ТЕХНОЛОГИК КОМПЕТЕНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ

Аннотация: Мацолада олий таълим муассасаларида "К,урилиш физикаси " фанини инновацион ёндашувлар асосида уцитиш методикасига доир таклиф ва тавсиялар келтирилган. Шунингдек мацолада "К,урилиш физикаси" фанини уцитишда талабаларда технологик компетентликни шакллантириш методикаси буйича курсатмалар келтирилган ва таулил этилган.

Калит сузлар: технологик компетентлик, замонавий ёндашув, лойщалаш, акустика, ёрузлик нурланиши, энергосамарадорлик, касбий компетенция, уцув амалиёти.

Khudoykulov R. Q. senior lecturer Termez State University

METHODOLOGY OF FORMATION OF TECHNOLOGICAL COMPETENCE IN TEACHING THE SUBJECT "CONSTRUCTION PHYSICS" ON THE BASIS OF INNOVATIVE APPROACHES IN HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS

Abstract: The article presents suggestions and recommendations on the methodology of teaching the subject, "Building Physics " in higher educational institutions based on innovative approaches. And also, are presented and analyzed the instructions on the methodology for the formation of the technological competence in students when teaching the subject, "Building Physics. "

Keywords: technological competence, modern approach, design, acoustics, light emission, energy efficiency, professional competence, educational practice.

Хрзирги пайтда узлуксиз таълим тизимида техника йуналишидаги фанларни укитиш жараёнида интерфаол метод ва усулларнинг кулланилиши билан бир вактда технологик компетентликни хам ривожлантиришга эътибор каратилмокда. Мисол учун бино-иншоотлар курилиши сохасини куриб чикайлик. Бу сохадаги узгаришлар, янгиликлар

албатта фан, таълим ва ишлаб чикариш интеграцияси ютук ва натижалари асосида бахоланади. Дунё микиёсида курилиш сохасининг бугунги кундаги холати мисли курилмаган замонавий конструкциялар, инновацион технологиялар асосида мустахкам бино-иншоотлар барпо этилаётганлиги билан ажралиб туради. Бунинг асосий сабабларидан бири сифатида курилиш физикаси сохасидаги инновацион ёндашувлар, янгиликлар, ихтиро ва ютуклари деб бахолаш мумкин. Мисол учун бино-иншоотларни лойихалашда курилиш худудларининг иклими параметрларини аниклашнинг замонавий усул ва методларидан фойдаланишга оид замонавий ёндошувларнинг жорий этилиши катта самаралар бермокда. Бунинг яна бир сабаби курилиш сохасидаги мутахассис кадрларнинг замонавий билим ва амалий куникмаларининг ривожланиб бораётганлиги билан боFликдир. Шу нуктаи назардан ушбу маколада курилиш физикаси фанини олий таълим муассаларида укитишда талабаларда касбий ва технологик компетентликни ривожлантириш масалаларига доир методик таклиф ва тавсиялар келтирилади.

Олий таълим тизимида ишлаб чикилган дастур асосида "Курилиш физикаси" фанида талабалар асосан куйидаги билим, куникма ва малакаларга эга булиши керак[1]:

- Биноларда содир буладиган физикавий жараёнлар ва бу жараёнларнинг инсон ва биноларга таъсири;

- Бинолар микроиклимига меъёрий талаблар ва уларни таъминлашнинг архитектуравий-конструктив усуллари;

- Биноларни лойихалашда курилиш худудларининг иклими параметрларини хисобга олиш;

- Биноларда содир буладиган иссиклик масса алмашинуви жараёнларини бахолаш;

- Биноларни лойихалашда инсоляция, табиий ва сунъий ёруFлик меъёрий микдорларини таъминлаш;

- Бинолар энерготежамкорлигини ошириш;

- Бинолар акустикаси ва шовкиндан химоялаш принциплари;

- Бинолар ташки химоя конструкцияларинии худудлар иклими ва норматив талаблар асосида лойихалаш

- Биноларда табиий ёритилганлик меъёрлари таъминланадиган дераза параметрларини танлаш;

- Биноларнинг энергосамарадорлиги таъминланадиган хажмий -тарихий ва конструктив ечимларини лойихалаш, энергосамарадор курилиш материаллари ва инженерлик курилмаларидан фойдаланиш.

Талабаларнинг курилиш физикаси фанидан етарлича билим, куникма ва малакаларга эга булишлари учун тулик касбий компетентлик сифатларига эга булишлари керак [2]. Касбий компетенцияга эга мутахассис биринчидан, уз билимларини изчил бойитиб бориши, янги

ахборотларни узлаштириши, давр талабларини чукур англаши, янги билимларни излаб топиши, иккинчидан эса олган билимларини кайта ишлаш ва уз амалий фаолиятида самарали куллай олиши керак. Бу жараёнларда касбий компетентлик асосий сифатлари технологик компетентлик шаклланишига хам боFликдир. Маълумки, технологик компетентлик - касбий педагогик билим, куникма ва малакаларни бойитадиган илFор технологияларни узлаштириш кобилиятига эга булиши билан боFликдир. Шунингдек, технологик компетентлик замонавий дидактик воситалар (техник воситалар, укув куроллари) дан фойдаланиш малакасига хам эга булишни хам уз ичига олади.

Курилиш физикасини укитишда технологик компетентликни таълим йуналишиларин эътиборга олиш керак. Архитектура йуналишидаги талабаларга курилиш физикасини укитишда бино иншоотларни лойихалашга оид илFор технологияларни киритиш, шунингдек, ушбу йуналишга доир техник воситалар ва ишчи холатдаги макетлардан фойдаланиш дарс самарадорлиги ортишига хизмат килади. Талабаларнинг касбий билим, куникма ва малакаларини янада ривожлантиришда укитишда индивидуал ёндошиш принципларидан фойдаланиш керак. Яъни касбий кобилиятларнинг ривожланишида имкони борича талабалар билан алохида индивидуал шуFулланиш катта натижаларга эришиш имконини беради. Курилиш физикаси фанини укитишда талабаларда технологик компетентликни ривожлантириш асосида куйидаги натижаларга эришиш мумкин:

- Талабаларнинг курилиш физикасига оид олган билим, куникма ва малакалари илFор технологияларни узлаштириш асосида бойитилади;

- Талабаларнинг замонавий асбоб ва курилмалардан самарали, окилона ва тежамкор фойдаланиш малакаси шакллантирилади.

Олий таълим тизимида олиб борилаётган ислохатлар шуни курсатадики, талабаларнинг етарлича билимга эга булишларида мультимедиали таълим воситаларидан фойдаланиш катта ижобий таъсир курсатади. Курилиш физикасида бино ва иншоотларни олдиндан лойихалаштириш, уларнинг ташки ва ички куринишлари буйича аник тасаввурлар хосил килиш куникмаларининг пайдо булишида мультимедиали таълим воситаларидан видеороликлар, аудиоёзувлар, анимациялар, графиклардан фойдаланиш катта самара беради. Мисол учун энерготежамкор биноларни куриш лойихаларини куриб чикайлик. Бунда бинонинг ички кисмида ёруFлик ва товушнинг таркалиш жараёнлари, турли ташки деформациялар, Ер силкиниши даражаларига чидамлигиги муфассал урганишни талаб этилади. Бу ходисаларни аниклашнинг физик усул ва методлари мавжуд булсада, талабаларда замонавий биноларни куришда етарлича тажрибаларини бойитиб бориш учун янгиликларни киритиб бориш максадга мувофик.

Олий таълим муассасаларида "Курилиш физикаси" фанини укитиш жараёнида фан, таълим ва ишлаб чикаришни узаро алокадорлигини етарлича таъминлаш буйича куйидаги таклиф ва тавсиялар келтирилади:

- "Курилиш физикаси" фани укитишда амалий машFулотларни таълим йуналишлари буйича Жахон стандартларига мос тажриба майдонларида олиб бориш;

- Курилиш сохасида таълим олаётган талабаларнинг амалий билим, куникма ва малакаларини шакллантиришга доир укув амалиётларини ташкил этишнинг методик ва дидактик таъминотини ишлаб чикиш;

- талабаларнинг укув амалиётида эгаллаган билим, куникма ва малакаларини катъий тартибда бахолаш, назорат килиш тартибини ишлаб чикиш. (укув амалиёти давомида етарлича билим, куникма ва малакаларга эга булмаган талабаларни кайта амалиётни уташ чора-тадбирларини ишлаб чикиш назарда тутилади);

- укув муассасалари ва ишлаб чикариш корхоналари уртасида укув амалиётларини ташкил этиш билан боFлик инновацион - истикболли дастурлар ишлаб чикиш;

Ушбу келтирилган боскичлар амалга оширилганда "Курилиш физикаси" фанини укитишни такомиллаштириш ва талабаларда технологик компетентликнинг шаклланишига хизмат килиши мумкин.

Юкоридаги маълумотлардан куриниб турибдики, талабаларда технологик компетентликни шакллантириш ва ривожлантириш етук мутахассис кадрларни тайёрлашда жуда катта амалий ахамият касб этади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1."Курилиш физикаси" фан дастури. 5340200 - бино ва иншоотлар курилиши (саноат ва фукаро бинолари) таълим йуналиши учун. Тошкент. 2019 й.

2.Р.Мавлонова, О.Тураева, К.Холикбердиев. Педагогика. Дарслик. Тошкент. "Укитувчи" 2001.

3.Abdiev Umirbek Begmatovich, Xudoyqulov Rustam Qo'chqorovich http://www.idpublications.org/wp-content/uploads/2020/12/Full-Paper-INNOVATIVE-APPROACH-TO-THE-DEVELOPMENT-OF-TECHNOLOGICAL-COMPETENCE-IN-STUDENTS.pdf

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.