Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА “АНАЛИТИК КИМЁ” ФАНИНИ ЎҚИТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА “АНАЛИТИК КИМЁ” ФАНИНИ ЎҚИТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
38
47
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АКТ / виртуал / телекоммуникация / мультимедиа / ИКТ / виртуальный / телекоммуникации / мультимедиа

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Сапаева Гулзор Исламбаевна

Мазкур мақолада олий таълим муассасаларида “Аналитик кимё” фанини ўқитишда ахбороткоммуникация технологияларидан фойдаланиш ва инновацион технологияларини ишлаб чиқиш ҳамда қўллаш алгоритмини такомиллаштириш асосида ўқув маълумотларини виртуал лабораториялар шароитида кўргазмали-образли тарзда ҳавола этишни технологиялаштириш методи кўриб чиқилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Сапаева Гулзор Исламбаевна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА “АНАЛИТИЧЕСКАЯ ХИМИЯ” В ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ

В данной статье рассмотрено метод технологии наглядно-образного представления учебной информации в условиях виртуальных лабораторий на основе использования информационнокоммуникационных технологий при преподавании предмета “Аналитическая химия” в высших учебных заведениях и совершенствования алгоритма разработки и применения инновационных технологий

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА “АНАЛИТИК КИМЁ” ФАНИНИ ЎҚИТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ»

Сапаева Гулзор Исламбаевна,

Тошкент давлат педагогика университети "Кимё ва уни укитиш методикаси" кафедраси укитувчиси

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА "АНАЛИТИК КИМЁ" ФАНИНИ ЦИТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

UDK: 378.0:54:371 DOI: 10.34920/SO/VOL_2022_ISSUE_10_5

САПАЕВА Г.И. ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА "АНАЛИТИК КИМЁ" ФАНИНИ УЦИТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Мазкур маколада олий таълим муассасаларида "Аналитик кимё" фанини укитишда ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш ва инновацион технологияларини ишлаб чикиш х,амда куллаш алгоритмини такомиллаштириш асосида укув маълумотларини виртуал лабораториялар шароитида кургазмали-образли тарзда х,авола этишни технологиялаштириш методи куриб чикилган.

Таянч суз ва тушунчалар: АКТ, виртуал, телекоммуникация, мультимедиа.

САПАЕВА Г.И. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА "АНАЛИТИЧЕСКАЯ ХИМИЯ" В ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ

В данной статье рассмотрено метод технологии наглядно-образного представления учебной информации в условиях виртуальных лабораторий на основе использования информационно-коммуникационных технологий при преподавании предмета "Аналитическая химия" в высших учебных заведениях и совершенствования алгоритма разработки и применения инновационных технологий.

Ключевые слова и понятия: ИКТ, виртуальный, телекоммуникации, мультимедиа.

SAPAYEVA G.I. THE USE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN TEACHING THE SUBJECT "ANALYTICAL CHEMISTRY" IN HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS

This article discusses the method of technology for visual representation of educational information in virtual laboratories based on the use of information and communication technologies when teaching the subject "Analytical Chemistry" in higher educational institutions and improving the algorithm for the development and application of innovative technologies.

Keywords and concepts: ICT, virtual, telecommunications, multimedia.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 10 (119)

Кириш.

Жахонда ахборот-коммуникация технологиялари ва телекоммуникация тизимлари кун сайин ривожланмокда. Бугунги кунда хар томонлама ривожланаётган жамият тараккиётини ахборот-коммуникация техно-логияларисиз тасаввур этиш кийин.

Республикамиз хаётидаги сиёсий, ижти-моий ва иктисодий узгаришлар жамият-нинг юкори малакали, мустахкам ва чукур билимли, уз устида ишлайдиган, кобилиятли кадрларга булган талабига мос равишда амалга ошириладиган касбий таълим-нинг табиий жараёнига хам уз таъсирини утказмокда. Хозирги кунда янги усиб келаёт-ган авлодни укитишда илFор педагогик техно-логияларни дарс жараёнларига татбик килиш кескин ривожланмокда. Узбекистон Респу-бликаси халк таълими тизимини 2030-йил-гача ривожлантириш концепциясида "Хори-жий тил, информатика, математика, физика, кимё, биология фанларини чукур урганишга мулжалланган дидактик материаллар ва мультимедиа махсулотларининг янги авлодла-рини тайёрлаш" устувор вазифа килиб бел-гиланди. Бу борада "Кимё" фанини олий таъ-лим муассасаларда укитиш учун кимё фани-даги реакцияларининг механизмига оид ама-лий хамда лаборатория машFулотларини ахборот-коммуникация ва педагогик техноло-гиялар интеграцияси асосида укитиш методи-касини ишлаб чикиш ва дидактик асосларини такомиллаштириш мухим ахамият касб этади.

Давлатимиз киска давр ичида миллий АКТ инфратузилмаси моделига эга булди, хамда Узбекистон Республикаси Президентининг катор Фармонлари ва карорлари, хукумат карорлари кабул килинди. Бугунги кунда баркарор тараккиётга эришишда ахборот-коммуникация технологияларнинг урни хар качонгидан хам кура долзарб булиб бора-япти. АКТ тараккиёти хар кандай мамлакат-нинг ракобатбардошлик даражасини оши-риб, катта кулайликлар эшигини очади, бошкаришни стратегик даражада ташкил этиш учун кенг имкониятлар яратади.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2018-йил 19-февралдаги «Ахборот тех-нологиялари ва коммуникациялари сохасини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари

туFрисида»ги ПФ-5349-сон Фармонида1, 2018-йил 19-февралдаги «Узбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуника-цияларини ривожлантириш вазирлиги фаоли-ятини ташкил этиш туFрисида»ги ПК-3549-сон карорида2, 2018-йил 5-июндаги «Олий таъ-лим муассасаларида таълим сифатини оши-риш ва уларнинг мамлакатда амалга ошири-лаётган кенг камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида»ги ПК-3775-сон карорида3, Узбекистон Республикаси Вазир-лар Махкамасининг 2018-йил 10-октябрдаги "Олий таълим муассасаларини укув адабиёт-лари билан таъминлаш туFрисида"ги 816-сон карорида4, 2021-йил 7-майдаги "Ахборот-коммуникация технологиялари сохасида кад-рлар тайёрлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 288-сон карорида5 мазкур масала буйича амалга оши-риш лозим булган вазифалар белгиланган.

Мавзуни долзарблиги.

Олий таълим талабалари томони-дан «Кимё» фанининг узлаштирилишида моддий-техника базани кучайтириш, укув-илмий лабораторияларни замонавий асбоб-ускуналар билан жихозлаш, виртуал лабора-ториялар асосида кимёвий тажрибаларнинг бажарилиш технологиясини ишлаб чикиш хамда укув жараёнида замонавий ахборот-

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2018-йил 19-февралдаги "Ахборот технологиялари ва коммуникациялари сохасини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПФ-5349-сон Фармони.

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2018-йил 19-февралдаги "Узбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги фаолиятини ташкил этиш туFрисида"ги ПК-3549-сон карори.

3 Узбекистон Республикаси Президентининг 2018-йил 5-июндаги "Олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга оши-рилаётган кенг камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПК-3775-сон карори.

4 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018-йил 10-октябр "Олий таълим муассасаларини укув адабиётлари билан таъминлаш туFрисида" 816-сонли карори.

5 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2021-йил 7-майдаги "Ахборот-коммуникация технологиялари сохасида кадрлар тайёрлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида" 288-сон карори.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 10 (119)

тeхнoлoгиялapидaн caмapaли фoйдaлaниш aмaлий ax1aмият кacб этиб кeлмoкдa. Айникca "Анaлитик кимë" фaнини aхбopoт тeхнoлo-гиялap ëpдaмидa укитиш eтapли дapaжaдa Уpгaнилмaгaнлиги билaн бeлгилaнaди.

MaB3y бyйичa илмий излaнишлaрнинг

Жax1oндa кимë фaнини укитишни нaнoтeх-нoлoгия, aхбopoт тeхнoлoгия вa пeдaгoгик тeх-нoлoгиялap acocидa укитишни тaкoмиллaшти-pиш бyйичa кyпгинa oлимлap илмий тaдкикoт ишлapини oлиб бopишгaн, жумлaдaн, Michael Seery, Stephanie О'Brien, Jesuraja Bosko Bharati, Hua-Jun Fan, Joshua Heads, Daniel Tran, x1aмдa Nnenna Elechi, Xon Chtrnaktova вa Teмуp ^ди^в, Сaвчeнкo Л.А., Чepнишeвa Л.А. вa бoшкaлapни кeлтиpиш мумкин.

Ривoжлaнгaн мaмлaкaтлapдa кимë фaнлa-pини туpли бyлимлapини Укитишдa пeдaгo-гик вa aхбopoт тeхнoлoгиялapидaн уЙFун фoй-дaлaниш бyйичa aдaбиëтлapнинг тax1лили, бу бopaдa мeтoдиcт-oлимлap вa кимë фaни Укитувчилapи тoмoнидaн тaълим-тapбия жapaëнини тaкoмиллaштиpиш бopacидa Н.П. Бeзpукoвa, Г.М. Чepнoбeлcкaя, В.П. Tap^-нoв, Гapй Д. Чpиcтиaн, Пуpнeнду K. (Сaндй) Дacгуптa, ^вин А. Счуг, О.Н.Koзлoвa, T.А.Бopoвcкий тoмoнидaн муaйян ишлap oлиб бopилaëтгaнлиги aниклaнди.

Узбeкиcтoндa укув жapaëнидa кoмпьютep тeхнoлoгиялapидaн фoйдaлaниш бopacидa кyпгинa oлимлap тoмoнидaн илмий-тaдкикoт ишлapи oлиб бopилгaн. Ахбopoт вa пeдaгoгик тeхнoлoгиялapни тaълим жapaëнигa тaтбик этиш бyйичa М.М.Аpипoв, А.А.Абдукoдиpoв, А.Х.Абдуллaeв, Н.В.Апaтoвa, У.Ш.Бeгимкулoв, М.Лутфуллaэв, Ж.О.Toлипoвa, Д.Юнуcoвaлap, кимë фaнини aхбopoт вa пeдaгoгик тeхнo-лoгиялapни жopий этиб укитиш бyйичa эca Э.У.Эшчaнoв, Ф.А.Алимoвa, Л.T.Зaйлoбoв, Н.А.Анвapoвa, И.Э.Шepнaзapoвлap тoмoнидaн oлиб бopилгaн тaдкикoт ишлapини кaйд этиш мумкин.

Taдrçиrçотнинг илмий янгиликлaри к1yйидaгилaрдaн иборaт:

"Анaлитик кимë" фaнини укитишнинг иннo-вaциoн тeхнoлoгиялapини ишлaб чикиш вa кУллaш aлгopитмини тaкoмиллaштиpиш aco-cидa укув мaълумoтлapини виpтуaл лaбopa-

тopиялap шapoитидa кУpгaзмaли-oбpaзли тapздa x1aвoлa этишни тeхнoлoгиялaштиpиш мeтoди ишлaб чикилмaгaн.

Taдrçиrçотнинг мarçcaди "Анaлитик кимë" фaнини укитиш мeтoдикacини тaкoмиллaш-тиpишдa aхбopoт-кoммуникaция вa пeдaгo-гик тeхнoлoгиялap интeгpaцияcи opкaли тaъ-лим caмapaдopлиги oшиpиш x1aмдa ишлaб чикилгaн мeтoдик тaвcиялapни aмaлиëтгa тaтбик этишдaн ибopaт.

Taдrçиrçотнинг объекти cифaтидa кимë фaни oлий тaълимдaги «Анaлитик кимë» тaъ-лими жapaëни тaнлaб oлинди.

Taдrçиrçотнинг предмети. "Анaлитик кимë" фaни Укитилaдигaн oлий тaълим муaccaca-лapидa aхбopoт-кoммуникaция вa пeдaгo-гик тeхнoлoгиялap интeгpaцияcидa «Анaлитик кимë» фaнини укитиш мeтoдикacининг мaз-мун вa шaклини тaкoмиллaштиpиш уcул вa вocитaлapи.

Taдrçиrçотнинг ycyллaри. Kимë

Укитувчилapининг илFop иш тaжpибaлapини Уpгaниш вa умумлaштиpиш; мoдeллaшти-pиш, coциoмeтpик ^^a, тecт) cУpoвнoмa yткaзиш; бeвocитa вa билвocитa пeдaгoгик кузaтув; киëcлaш; пeдaгoгик тaжpибa-cинoв; мaтeмaтик cтaтиcтикa уcуллapи.

Аш^й ц^м.

i^e^ci^ Рecпубликacи Пpeзидeнти-нинг 2G22 йил 28 янвapдaги ПФ^-шн Фap-мoни билaн тacдиклaнгaн "2G22-2G26 йил-лapгa мyлжaллaнгaн Янги Узбeкиcтoннинг тapaккиëт cтpaтeгияcини «Иншн кaдpини улуFлaш вa фaoл мax1aллa йили»дa aмaлгa oшиpишгa oид Дaвлaт дacтуpи"дa бeлгилaнгaн вaзифaлap ижpocини тaъминлaш, шунингдeк, aхбopoт-кoммуникaция тeхнoлoгиялapи имш-ниятлapидaн cox^a caмapaли фoйдaлaниш мaкcaдидa i^e^ci^ Рecпубликacи Олий Мaжлиcи Сeнaтининг 2G22 йил 3 фeвpaлдaги СK-464-IV-coнли кapopидa куйидaгилap бeл-гилaнгaн:

мacoфaвий тaълимни мaхcуc плaтфopмa ëpдaмидa ëки мaвжуд плaтфopмaлapдaн фoй-дaлaнгaн x1oлдa тaшкил этиш;

мacoфaвий тaълим бyйичa укув жapaëнини дaвлaт тaълим cтaндapти, кacбий cтaндapтлap вa мaлaкa тaлaблapи acocидa ишлaб чикил^н

ЗAMOHAВИЙ TAЪЛИM I COBPEMEHHOE OБPAЗOВAHИE 2G22, Ю (119)

ук,ув режалари х,амда укув дастурлари асо-сида амалга ошириш;

масофавий таълимга талабаларни кабул килиш ва укув жараёнини ташкил килиш тар-тибини белгилаш, шунингдек, масофавий таъ-лим сифати мониторингини ташкил этиш1.

Замонавий таълим ва ахборот технологи-яларини интеграциялаш кимё укитиш жараёнини такомиллаштиришнинг мух,им шартига айланмокда. Замонавий цивилизация доира-сида яшовчи одам учун маълумотни визуал идрок этиш истаги характерлидир. Олий таълим муассасаларида кимё фанини укитишда янги ахборот технологияларидан фойдаланиш талабаларнинг укишга булган кизикишини сезиларли даражада ошириши (фаол билим фаолиятида иштирок этиш оркали) ва нати-жада билим сифатини ошириши мумкин2.

Компьютердан фойдаланишнинг биринчи йуналиши лабораторияда микроскоп объект-ларида курсатиш деярли мумкин булмаган кимёвий хрдисалар ва жараёнларни модел-лаштиришдир.

ОТМ кимё курси жуда мураккаб материал-ларга эга, уларни урганиш ва тушуниш ривож-ланган хаёлий фикрлашни, тах,лил килиш ва таккослаш кобилиятини талаб килади. Купгина талабалар эса хрдисаларни чукур тушуниш учун зарур фикрлаш куникмаларига эга эмаслар, кучсиз образли тафаккурга эга буладилар ва урганиш объектини курмаган ва тегмаган булсалар материални тушунмайди-лар3. Компьютер моделларидан фойдаланиш урганилаётган объектнинг мух,им алокаларини очиб беришга, унинг накшларини чукуррок очиб беришга имкон беради, бу охир-окибат материални яхширок узлаштиришга олиб келади.

1 Ergashovich S.I. Preparation for the International Assessment System Using Modern Methods in Teaching Students in the General Secondary Education System // International Journal on Integrated Education. - T. 3. -№.12. -300-305-b.

2 Шерназаров И.Э. Академик лицейларда «Органик кимё» фанини укитишда ахборот технологияларидан фоидаланиш// Современное образование (Узбекистан). - 2019. - №. 1 (74). - С. 40-45.

3 Шерназаров И.Э. Академик лицейларда «Органик

киме» фанини укитишда интеграциялашган технологи-ялар ва улардан фойдаланиш//Современное образование (Узбекистан). - 2019. - №. 7 (80). - С. 37-43.

Компьютердан фойдаланишнинг иккинчи йуналиши-виртуал экспериментдир.

Виртуал экспериментдан фойдаланиш унинг афзалликларига эга:

Талабаларни реал шароитда кимёвий семинарга тайёрлаш:

а) асбоб-ускуналар билан ишлашнинг асо-сий куникмаларини ишлаб чикиш;

б) виртуал лабораториянинг хавф-сиз мух,итида хавфсизлик талабларига риоя килишга ургатиш;

в) кузатишни ривожлантириш, асосий нар-сани таъкидлаш, ишнинг максад ва вазифа-ларини аниклаш, экспериментнинг бори-шини режалаштириш, хулосалар чикариш кобилияти;

д) оптимал ечимни топиш куникмаларини ривожлантириш, х,акикий муаммони модел шароитларига утказиш кобилияти ва аксинча;

е) уз ишларини лойих,алаш куникмаларини ривожлантириш.

Лаборатория: виртуал лабораторияда утказиладиган 150 та кимёвий таж-риба, шу жумладан керакли кимёвий уску-налар ва реактивлар. Кимёвий ускуналар ва кимёвий жараёнларни тасаввур килиш учун 3Д графика ва анимация воситалари х,амда видеоклиплардан фойдаланилади, виртуал улчаш воситаларидан фойдаланиш ва тажриба параметрларини узгартириш таъ-минланади. Демак, ахборот-маълумотнома манбалари-фотосуратлар, анимациялар, гра-фикалар, формулалар, укув матнлари, кимё-гарлар х,акидаги маълумотлар, дарслик, маъ-лумотнома жадваллари, Интернет ресурсла-рига х,аволалар туплами оркали анимацион ва аудиовизуал жараёнлар тайёрлаш оркали дарсларни ташкил этиш лозим4.

Кимё фанини укитиш жараёнида АКТдан фойдаланишнинг учинчи йуналиши-бу укитувчининг аник, мавзулардаги маъ-рузасига иллюстрация сифатида курсни дастурий таъминлашдир. Тайёр дастурий мах,сулотлардан фойдаланиш энг содда ва самарали усулдир. Улар катта имкониятларга

4 Shernazarov I.E., Abdukadirov A. A. Information technology usage methods in expressing components in organic chemistry course //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). - 2018. - Т. 7. - №. 9. -С. 453-460.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 10 (119)

эга ва укув жараёнининг мазмуни ва таш-килий хусусиятларига караб уларни куллаш усулларини узгартиришга имкон беради. Кургазмали воситалар (анимация, видео, динамик чизмалар, товуш) дан фойдаланиш урганиш имкониятларини сезиларли дара-жада кенгайтиради, укув материали мазму-нини янада кургазмали, тушунарли, кизикарли килади.

Видео нафакат такдим этилаётган маълу-мотлар микдорини оширади, балки куриш ва эшитиш анализаторларини фаоллашти-риш оркали талабалар эътиборини оширади. Мультимедиа такдимотлари кимё укитувчиларига ушбу кийинчиликларни енгишга ёрдам беради1.

Кимё укитиш жараёнида АКТдан фой-даланишнинг туртинчи йуналиши такдимотлар яратиш. Замонавий мультимедиа такдимоти бир вактнинг узида график, матнли ва аудиовизуал маълумот-ларни уз ичига олган х,ар кандай материални такдим этиш ва урганишнинг самарали усули х,исобланади.

Слайдли плёнкалардан фойдаланиш (кувват нуктаси) дарснинг юкори даражасини, унинг ахборот билан туйинганлигини, дина-миклигини, кургазмалилигини таъминлайди. Укитувчи уз дарслари учун куп вакт талаб киладиган бундай такдимотларни мустакил равишда яратиши ёки тайёр нарсалардан фойдаланиши мумкин. Интернетда олин-ган тажрибани х,исобга олган х,олда осон-гина тузатиладиган, тулдириладиган ёки кайта тикланадиган мавзулар буйича тайёр укув такдимотлари туплами мавжуд.

Турли синфдан ташкари ишлар, умумлаш-тирувчи, уйин дарсларини утказишда мул-тимедиа материалларининг роли куп марта ортади.

Кимё укитиш жараёнида АКТдан фойдала-нишнинг бешинчи йуналиши лойицавий фао-лиятдир. Ушбу усулнинг афзаллиги шундаки, у мавзуга юкори мотивацияга эга булган талаба учун мотивациясини ошириш учун х,ам яхши. Айнан шу усул, менинг фикримча, «укитувчи -

1 Shernazarov I. E., Abdukadirov A. A. Methodology of information technology information of ifodalization of components in organic chemistry course //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). - 2018. - Т. 7. - №. 9. - С. 425-432.

Ta.a6a»HuHr y3apo TatcupuHu akko. HaMoMum этa,цu. ByHgaM x,o.fla yK,uTyB4u yKyBmimapHumr MycTaKii.fi um.apura pax,6ap.uK Ku.agu, y.apra KepaK.u ëpgaM Ba KyMaK 6epagu. ^oMux,ara acoc.aHraH yKyB TexHo.oruflcugaH ^oufla.a-Hum uxoguM ^uKp.amHu maK..aHTupum MyaM-Mo.apuHu x,a. K,u.umra umkoh 6epagu, Ta.a6a-.apHuHr Tama66ycKop.uru Ba MycTaK,u..uruHu puBox.aHTupumHu TatMuH.aMgu, yKyB xapa-ëHuga o.uHraH 6u.uM.apHu aMa.uu MyaMMo-.apHu x,a. Ku.umga K,y..amra umkoh 6epagu2.

rypyxga um.am, Ta.a6a.ap My.oKOT K,o6u.uflT.apuHu эгa..aмAu.ap. KuMëHu yKuTumga .ouux,a ycy.u Ha^arçaT cuH^garu yKyB xapaëHura Moc Ke.agu, 6a.Ku MaB3y 6yuma cuH^gaH Tamrçapu um.apHuHr maK..a-pugaH 6upugup.

Ta.a6a.ap Mat.yM BaKT gaBOMuga uHgu-Bugya. ëKu rypyxga um.auguraH Ta.a6a.apra Terum.u MyaMMOHu TaH.am. ym6y 6ocK,u4fla Ta.a6a.ap MyaMMOHu aHuK,.am Ko6umumTMHM puBOx.aHTupaflu.ap.

Ba3ü$amp¿a MyeofiüK, müux,aHu 6axa-puw. By epga yKyB^u.apga $apa3.apHu u.rapu cypum, Ta6uuM o6teKT.ap 6u.aH Taxpu6a.ap yTKa3um, o.uHraH Mat.yMoT.apHu Tu3uM.am-Tupum Ba yMyM.amTupum, Typ.u MaH6a.ap-gaH o.uHraH Mat.yMoT.apHu Tax,.u. K,u.um Ko6u.u^Tu puBOx.aHagu.

Mw Hamuxa^apuHU capyuœ6 kuauw. ym6y 6ocK,m yKuTyB^ura MaKTa6 yKyB^u.apuHuHr acoc.u xy.oca.ap mK,apum, экcпepuмeнтa. Ba экcпepuмeнтa. Mat.yMoT.apHu K,aMTa um.am, o.uHraH HaTuxa.apHu pacMuu.amTupum, 6u.um Ba uxoguM Ba3u$a.apHu x,a. K,u.umra, x,aMKop.uKfla um.amra ypraTum ko6u.uatuhu puBox.aHTupumra umkoh 6epagu3.

Ta.a6a.ap MycraK,u. paBumga .ouux,aHuHr My.TuMegua TaK,fluMoTuHu Taûëp.aûflu.ap, ga.u..ap tu3umuhu Kypagu.ap. TaK,fluMoTHu HaMoMum этum xapaëHuga Ta.a6a.ap hotuk.uk 6yüu4a Taxpu6a opTTupagu.ap, 6y a.6aTTa KeMuHru ^aëT.apuga ^oüga.u 6y.agu.

2 Shernazarov I. E. « Organic chemistry» laboratory of information technologies in teaching process//TRANS Asian Journal of Marketing & Management Research (TAJMMR). - 2018. - T. 7. - №. 11. - C. 44-52.

3 Ismailov S.A., Avazova K.E., Dangalova A.A. Theoretical basis of using interactive media resources in teaching chemistry //innovative development in the global science. - 2022. - T. 1. - №. 6. - C. 147-149.

3AM0HABMÑ TAMMM / C0BPEMEHH0E 0EPA30BAHME 2022, 10 (119)

Талабаларнинг барча ишлари энг юкори даражада олинмаса хам, лекин хатто буни узлари килганликлари хам уларни кейинги тадкикотлар учун илхомлантиради.

Кимё фанини укитиш жараёнида АКТдан фойдаланишнинг олтинчи йуналиши талабаларнинг илмий ютукларини назорат килиш ва бацолашдир. Укитувчи ишидаги мухим боскич талабалар билимини назорат килишни ташкил этишдир ва бу ерда АКТдан фойдаланиш мухим роль уйнайди. Натижаларни бахолашнинг бундай тизими хар бир мавзу буйича талабанинг рейтингини аниклаш, академик курсаткичлар динамикасини кузатиш ва укув жараёнини курсатилган натижаларга мувофик созлаш имконини беради. Бундан ташкари, мониторинг дастурларидан фойдаланиш талабалар уртасида етарли даражада уз-узини хурмат килишни шакллантиришга ёрдам беради.

Кимё укитиш жараёнида АКТдан фойдаланишнинг еттинчи йуналиши интернет-дан фойдаланиш цисобланади1. Интернет таъ-лим хизматларининг (электрон почта, кидирув тизимлари, электрон конференциялар) улкан салохиятига эга ва замонавий таълимнинг ажралмас кисмига айланади. Тармокдан таъ-лимий ва мазмунли ахборот олиш оркали укувчилар куникмаларга эга буладилар:

ахборотни максадли равишда топиш ва белгиланган хусусиятларга мувофик тизим-лаштириш;

ахборот хабарида асосий нарсани ажратиб курсатиш учун маълумотни кисмларга ажра-тиш эмас, балки бутун сифатида куриш2.

Интернет учта вазифани амалга оширишга имкон беради:

1) кушимча таълим маълумотларини топиш ва кейинчалик турли фойдаланувчилар томо-нидан кайта ишлатиш учун магнит мухитида саклаш;

2) тубдан янги маълумотларни топиш, уни маълум булган маълумот билан таккослаш, яъни конструктив мулокотни бошлайдиган муаммоли вазиятни яратиш;

1 Berdikulov R.S. Developmental factor of chemical thinking of future chemistry teachers//European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. - 2020. -Т. 2020.

2 Berdikulov R.S. Deduction of chemical thought //

European Research. - 2017. - №. 5. - С. 62-68.

3) талабанинг лoйиxа иши ^фатида баxoланиши мумкин булган тахлилий шаpx, oлдиндан тузилган мавзy бyйича peфepат тузиш3 .

Xoзиpги вактда интepнeтдан таълим ма^-лалаpи бyйича маълyмoт кидиpиш учун хам фoйдаланиш мумкин;

• УКУВ тeлeкoммyникация лoйиxалаpини Утказиш;

• укув видeo даcтypлаpини eтказиб бepиш;

• укитувчининг малака^ни oшиpиш;

• уз маълyмoтлаpини вeб-cайтлаpга жoйлаштиpиш;

фан oлимпиадалаpида, тypли даpажа-даги танлoвлаpда катнашиш ва па^ cифатли ва кимёвий xавфли маълyмoтлаpга танкидий мyнocабатда булинг.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Элeктpoн пoчтадан фoйдаланиб, укитувчи уй вазифа^ни бажаpишда кийинчиликлаpга дуч кeлганда талабалаpга маcлаxат бepиши мумкин4. Каcал булган yкyвчилаpнинг cавoл-лаpига жавoб бepиш ва матepиални уйда мycтакил pавишда ypганиш, даpcлаpга тайëp-гаpлик ^иш.

Хулоса.

Хyлocа килиб шуни таъкидлаш кepакки, аxбopoт тexнoлoгиялаpидан фoйдаланган Xoлда даpcлаp клаccик таълим тизимидан фаpк килади. Бу фаpк укитувчининг poлини yзгаpтиpишдан ибopат: у энди аш^й билим манба эмаc, унинг фyнкциялаpи маcлаxат ва мyвoфиклаштиpишга киcкаpтиpилди. Бу замoнавий элeктpoн даpcликлаp, мyлтимeдиа такдимoтлаpи, Интepнeт, pакамли укув маp-казлаpи ва янги укув вocиталаpидан фoйда-ланишни такoзo этмoкда. Укитувчининг вази-фаcи ушбу вocиталаpни укув матepиалининг мазмуни, мактаб Укyвчилаpининг ёши ва п^-xoлoгик xycycиятлаpига мyвoфик танлашдиp.

3 Madatov R. The importance of using the cluster approach in the educational process // European International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies. - 2G22. - T. 2. - №. G7. - С. 76-B1.

4 Iskandarov A.Y. To combinate the chemical tasks on the basis of systematic analysis // European International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies. - 2G22. - T. 2. - №. G4. - С. 73-77.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ I СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2G22, 1G (119)

с 38 ОЛИЙ ТАЪЛИМ / ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ у

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018-йил 19-февралдаги "Ахбо-рот технологиялари ва коммуникациялари сох,асини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тyFрисида"ги ПФ-5349-сон Фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018-йил 19-февралдаги "Узбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги фаолиятини ташкил этиш тyFрисида"ги ПК.-3549-сон карори.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018-йил 5-июндаги "Олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга ошири-лаётган кенг камровли ислох,отларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора-тадбирлар тyFрисида"ги ПК.-3775-сон карори.

4. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2018-йил 10-октябрдаги "Олий таълим муассасаларини укув адабиётлари билан таъминлаш тyFрисида" 816-сонли карори.

5. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2021-йил 7-майдаги "Ахборот-коммуникация технологиялари сох,асида кадрлар тайёрлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тyFрисида" 288-сон карори.

6. Ergashovich S.I. Preparation for the International Assessment System Using Modern Methods in Teaching Students in the General Secondary Education System // International Journal on Integrated Education. - T. 3. - №.12. -300-305-b.

7. Шерназаров И.Э. Академик лицейларда «Органик кимё» фанини yкитишда ахборот технологияларидан фоидаланиш// Современное образование (Узбекистан). - 2019.

- №. 1 (74). - С. 40-45.

8. Шерназаров И.Э. Академик лицейларда «Органик киме» фанини yкитишда инте-грациялашган технологиялар ва улардан фойдаланиш//Современное образование (Узбекистан). - 2019. - №. 7 (80). - С. 37-43.

9. Shernazarov I.E., Abdukadirov A. A. Information technology usage methods in expressing components in organic chemistry course //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). - 2018. - Т. 7. - №. 9. - С. 453-460.

10. Shernazarov I. E., Abdukadirov A. A. Methodology of information technology information of ifodalization of components in organic chemistry course //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). - 2018. - Т. 7. - №. 9. - С. 425-432.

11. Shernazarov I. E. « Organic chemistry» laboratory of information technologies in teaching process//TRANS Asian Journal of Marketing & Management Research (TAJMMR).

- 2018. - Т. 7. - №. 11. - С. 44-52.

12. Ismailov S.A., Avazova K.E., Dangalova A.A. Theoretical basis of using interactive media resources in teaching chemistry //innovative development in the global science. -2022. - Т. 1. - №. 6. - С. 147-149.

13. Berdikulov R.S. Developmental factor of chemical thinking of future chemistry teachers// European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. - 2020. - Т. 2020.

14. Berdikulov R.S. Deduction of chemical thought //European Research. - 2017. - №. 5. - С. 62-68.

15. Madatov R. THE IMPORTANCE OF USING THE CLUSTER APPROACH IN THE EDUCATIONAL PROCESS //European International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies. - 2022. - Т. 2. - №. 07. - С. 76-81.

16. Iskandarov A.Y. TO COMBINATE THE CHEMICAL TASKS ON THE BASIS OF SYSTEMATIC ANALYSIS //European International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies. - 2022. - Т. 2. - №. 04. - С. 73-77.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 10 (119)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.