Научная статья на тему 'КОМПЬЮТЕР ИМИТАЦИОН МОДЕЛЛАРИ АСОСИДА ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ЗООЛОГИЯ ФАНИ БЎЙИЧА БИЛИМЛАРИНИ ОШИРИШ МЕТОДИКАСИ'

КОМПЬЮТЕР ИМИТАЦИОН МОДЕЛЛАРИ АСОСИДА ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ЗООЛОГИЯ ФАНИ БЎЙИЧА БИЛИМЛАРИНИ ОШИРИШ МЕТОДИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
260
40
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
виртуал лаборатория / мультимедиа дастурлари / график / видео / фотоахборот / компьютер имитацион модели ва визуаллаштириш. / виртуальная лаборатория / мультимедийные программы / графика / видео / фотоинформация / компьютерная имитационная модель и визуализация.

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Ишқобилов Фаррух Хайруллоевич

Мақолада компьютер имитацион моделлар асосида ўқувчиларнинг зоология фанига оид дунёқарашини кенгайтириш билан амалий фаолиятларини боғлаган ҳолда зоология фани бўйича олган билимларини ҳаётга татбиқ эта олиш салоҳиятини шакллантириш ва ривожлантириш услублари тавсия қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МЕТОДИКА ПОВЫШЕНИЯ ЗНАНИЙ УЧАЩИХСЯ ПО ЗООЛОГИИ НА ОСНОВЕ КОМПЬЮТЕРНЫХ ИМИТАЦИОННЫХ МОДЕЛЕЙ

В статье рекомендуются методы формирования и развития потенциала для применения знаний, полученных в области зоологии, путем увязки практической деятельности учащихся с расширением мировоззрения зоологии на основе компьютерных имитационных моделей.

Текст научной работы на тему «КОМПЬЮТЕР ИМИТАЦИОН МОДЕЛЛАРИ АСОСИДА ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ЗООЛОГИЯ ФАНИ БЎЙИЧА БИЛИМЛАРИНИ ОШИРИШ МЕТОДИКАСИ»

Иш^обилов Фаррух Хайруллоевич,

Карши мух,андислик - иктисодиёт институти "Ахборот технологиялари" кафедраси укитувчиси

КОМПЬЮТЕР ИМИТАЦИОН МОДЕЛЛАРИ АСОСИДА ЦУВЧИЛАРНИНГ ЗООЛОГИЯ ФАНИ БУЙИЧА БИЛИМЛАРИНИ ОШИРИШ МЕТОДИКАСИ

УУК: 378

ИШЦОБИЛОВ Ф.Х. КОМПЬЮТЕР ИМИТАЦИОН МОДЕЛЛАРИ АСОСИДА ЩУВЧИЛАРНИНГ ЗООЛОГИЯ ФАНИ БУЙИЧА БИЛИМЛАРИНИ ОШИРИШ МЕТО-ДИКАСИ

Маколада компьютер имитацион моделлар асосида укувчиларнинг зоология фанига оид дунёкарашини кенгайтириш билан амалий фаолиятларини боFлаган х,олда зоология фани буйича олган билимларини х,аётга татбик эта олиш салох,иятини шакллантириш ва ривожлан-тириш услублари тавсия килинган.

Таянч суз ва тушунчалар: виртуал лаборатория, мультимедиа дастурлари, график, видео, фотоахборот, компьютер имитацион модели ва визуаллаштириш.

ИШКОБИЛОВ Ф.Х. МЕТОДИКА ПОВЫШЕНИЯ ЗНАНИЙ УЧАЩИХСЯ ПО ЗООЛОГИИ НА ОСНОВЕ КОМПЬЮТЕРНЫХ ИМИТАЦИОННЫХ МОДЕЛЕЙ

В статье рекомендуются методы формирования и развития потенциала для применения знаний, полученных в области зоологии, путем увязки практической деятельности учащихся с расширением мировоззрения зоологии на основе компьютерных имитационных моделей.

Ключевые слова и понятия: виртуальная лаборатория, мультимедийные программы, графика, видео, фотоинформация, компьютерная имитационная модель и визуализация.

ISHKOBILOV F.KH. METHODS OF INCREASING STUDENTS' KNOWLEDGE IN ZOOLOGY ON THE BASIS OF COMPUTER SIMULATION MODELS

The article recommends the methods of formation and development of the potential for the application of the knowledge gained in zoology science by linking the practical activities of students with the expansion of the worldview of Zoology on the basis of computer simulation models.

Key words and concepts: virtual laboratory, multimedia programs, graphics, video, photo Information, computer imitation model and visualization.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

Кириш.

Бугунги кунда жахонда биология таълими сохасини такомиллаштириш, таълим жараё-нига замонавий укитиш услубларини, шу жум-ладан ахборот-коммуникация технологияла-рини кенг жорий килиш, зоология фани буйича таълим сифатини тубдан ошириш, юкори мала-кали педагог ва илмий ходимларни тайёрлаш, таълим муассасаларини замонавий лаборато-риялар, дарсликлар ва бошка укув жихозлари билан таъминлаш, илмий ташкилотларнинг салохиятини ривожлантириш, уларнинг фаоли-ятини самарали ташкил этиш каби масалаларга зарурият туFилмокда.

Жумладан, укувчиларнинг зоология фанига кизикишларини кучайтиришга етарли эъти-бор бериш, таълим дастурлари укувчиларда мустакил, креатив фикрлашни шакллантиришга ва ривожлантиришга каратиш, таълим сифатини таъминлаш буйича амалга оширилаёт-ган ишлар замон талабларига жавоб бериш лозим эканлиги, зоология фани буйича замонавий дарсликлар яратишни яхши йулга куйиш, лаборатория ишларини бажариш буйича кулланмалар, компьютер имитацион моделла-рини яратишга эътибор каратиш лозимлигини замоннинг узи такозо этмокда.

Умумтаълим мактаб укувчилари томонидан зоология фанининг узлаштирилишида укув-илмий лабораторияларда замонавий асбоб-ускуналардан самарали фойдаланиш мумкин-лиги, компьютер имитацион моделлар асосида зоология фани буйича тажрибаларнинг бажа-рилиш технологиясини ишлаб чикиш х,амда укув жараёнида замонавий ахборот технологи-яларидан самарали фойдаланиш мухим ах,амият касб этмокда.

Республикамиз х,аётидаги сиёсий, ижти-моий ва иктисодий узгаришлар жамиятнинг юкори малакали, мустах,кам ва чукур билимли, уз устида ишлайдиган, кобилиятли кадрларга булган талабига мос равишда амалга оши-риладиган касбий таълимнинг табиий жара-ёнига х,ам уз таъсирини утказмокда. Хозирги кунда янги усиб келаётган авлодни укитишда илFор педагогик технологияларни дарс жара-ёнларига татбик килиш кескин ривожланмокда. Узбекистон Республикаси Халк таълими тизи-мини 2030 йилгача ривожлантириш концепци-ясида «... хорижий тил, информатика, математика, физика, кимё, биология фанларини чукур

урганишга мулжалланган дидактик материаллар ва мультимедиа махсулотларининг янги авлод-ларини" тайёрлаш устувор вазифа килиб белги-ланди1.

Умумтаълим мактаблари учун зоология дарслиги буйича мультимедиали электрон дарслик яратиш бугунги кунда жуда долзарб хисобланади. Бу борада хукуматимиз томонидан хам бир канча карорлар ишлаб чикилган. Жумладан, Узбекистон Республикаси Президен-тининг 2020 йил 12 августдаги "Кимё ва биология йуналишларида узлуксиз таълим сифатини ва илм-фан натижадорлигини ошириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК.-4805-сон карори мазкур муаммо ечими учун хукукий асос булади2.

Мацсад.

Компьютер имитацион моделлари асосидаги виртуал лабораториялардан фойдаланиб умумтаълим мактаб укувчиларида зоология фанининг мавжуд лаборатория жараёнларини куза-тиш, тахлил килиш ва биологик ходисаларини урганиш буйича умумий компетенцияларни шакллантиришдан иборат.

Мавзу буйича бошка олимлар илмий асар-лари кискача тахлили.

^КиМепнинг "The learning effects of computer simulations in science education" номли илмий тадкикот ишида сунгги ун йилликда компьютер симуляциясини таълим самарадорлигига ижобий таъсири буйича тажриба-синов ишини олиб борган. Тадкикотда асосий эътибор иккита омилга каратилган холда урганилган. Булар, компьютер симуляциясидан фойдаланган холда анъанавий таълим самарадорлигини ошириш мумкинлиги хамда укув жараёнида нати-жадорликни яхшилаш учун компьютер симуляциясидан фойдаланиш. Хусусан, маълумотни визуаллаштириш, укитишни куллаб-кувватлаш ва компьютер симуляциялари дарс ишланма-

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги "Узбекистон республикаси Халк таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида"ги ПФ-5712-сонли Фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами (06/19/5712/3034)

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 12 августдаги "Кимё ва биология йуналишларида узлуксиз таълим сифатини ва илм-фан натижадорлигини ошириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-4805-сонли Карори. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами (07/20/4805/1174 )

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

сига киритилишидаги узгаришларнинг таъсир-лари куриб чикилган1.

Summers R.L. "Computer simulation studies and the scientific method" буйича илмий ишида компьютер симуляцияси тадкикотлари илмий усулда оралик кадам сифатида х,амда биотиб-биёт тажрибаларида ишлатиладиган х,айвонлар сонини камайтириши мумкинлиги, компьютер симуляцияси тадкикотлари х,айвонларнинг био-медикал тадкикотлари ва таълимда фойдала-нишни чеклашнинг бошка усуллари х,ам тадкик этилган2.

Муаллифлар K.Aljuhani, M.Sonbul, M.Althabiti va M.Meccawyларнинг "Creating a Virtual Science Lab (VSL): the adoption of virtual labs in Saudi schools" номли илмий тадкикот ишида зоология фанидан лаборатория тажрибалар утказиш оркали укувчиларнинг амалий куникмаларини шакллантириш мух,имлиги тадкик этилган. Шунингдек, виртуал лаборатория оркали Сау-дия Арабистон давлатида урта мактабларида укувчилар учун хавфсиз ва интерактив лаборатория мух,итини жорий етиш оркали таълим ёндашувларини яхшилаш учун мулжалланган веб-платформа ишлаб чикилган ва амалиётда самарали фойдаланилган3.

Таълимда замонавий ахборот технология-ларидан фойдаланиш асносида укувчиларда табиий ва илмий фанларга оид умумий компе-тенцияларни шакллантириш, оламнинг физик манзараси ва хусусиятларига оид дунёкарашини кенгайтириш билан амалий фаолиятларини боFлаган х,олда физик билимларни х,аётга татбик эта олиш салох,иятини шакллантириш ва ривож-лантиришда мух,им ах,амият касб этади. Бунинг асосий омилларидан бири шундаки, компью-тернинг техник таъминоти биринчи навбатда физик билимлар асосида курилиши деб бил-сак, иккинчидан эса физик хрдисаларни укитиш воситаси сифатида каралади. Бунда маълум бир жисмоний объектни эмас, балки физик жараён ва хрдисаларни онгли равишда кузатишда ком-

1 N.Rutten "The learning effects of computer simulations in science education" (https://www.sciencedirect.com/ science/article/abs/pii/S0360131511001758)

2 Summers R.L. Computer simulation studies and the scientific method // (https://pubmed.ncbi.nlm.nih. gov/16363976/)

3 Khulood Aljuhani, Marwa Sonbul, Mashail Althabiti va

Maram Meccawy "Creating a Virtual Science Lab (VSL): the adoption of virtual labs in Saudi schools" //

https://slejournal.springeropen.com/articles/10.1186/ s40561-018-0067-9

пьютер моделлари укувчиларда физик билим-ларини оширишга имкон беради. Физик жараён ва хрдисаларни урганишда махсус симуля-торлар, анимация ва видео роликлар, вир-туал лаборатория ишлари ва физик жараён-ларни моделлаштириш имкониятини берувчи дастурий таъминотлар бугунги кунда мавжуд. Буларга Crocodile Physics, Interactive physics, Electronics Workbench, Phun physics каби симу-лятор (ракамли моделлаштириш) дастурлари компьютер дастури тажрибани утказиш мумкин булмаган ёки тажриба кузатиб булмас дара-жада х,аракатланган пайтда кулланилиши билан ажралиб туради4.

Таълим сох,аси ходимлари, олимлар, дастур-чилар, мультимедиа таълим воситалари ишлаб чикарувчилари ва укитувчи-амалиётчиларнинг биргаликдаги саъй-х,аракатлари билан янги ахборот-таълим мух,ити яратилиб, унда таълим мазмуни, укитиш усуллари ва технологияла-рига таълим ва ахборот ёндашувларининг инте-грациялашуви х,ал килувчи ах,амият касб этди. Янги ахборот-таълим мух,ити асосий элемент-ларидан бири бу мультимедиа технологияси-дир. Мультимедиа технологиялари сох,анинг энг истикболли ва машх,ур йуналишларидан бири-дир5. Улар «интерфаол интерфейс ва бошка назорат механизмларини уз ичига олган овоз, видео, анимация ва бошка визуал эффектлар (симуляция) билан бирга тасвирлар, матнлар ва маълумотлар тупламларини уз ичига олган мах,сулотни яратиш максадига эгадирлар». Ушбу таъриф 1988 йилда янги технологияларни жорий этиш ва улардан фойдаланиш муаммо-лари билан шуFулланадиган энг йирик Европа комиссияси томонидан шакллантирилган.

Мацоланинг илмий мо^ияти.

Жамиятни ахборотлаштиришнинг етакчи тенденцияларидан бири компьютер имитацион моделлари асосида виртуал лабораторияларни ривожлантириш, уларнинг ижтимоий х,аётнинг турли сох,аларига кириши, жумладан: ишлаб чикариш, бизнес, илм-фан, таълим ва омма-вий истеъмол маданияти эътироф этилади. Кон-

4 Хамидов В.С. Физика фанини укитишда INTERACTIVE PHYSICS дастуридан фойдаланиш. - Тошкент: 2008. (http://elearning.zn.uz/files/2015/03/IP.pdf)

5 Бегматова Н.Х., Жураев Т.Н., Юлдошев И.А. Мультимедиа в дошкольных образовательных учреждениях // Информатизация образования: теория и практика. -2014. - С. 250-251.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

тент ва шаклнинг бойлигини таъминлаш, турли хил анимациялар ва графиклар, видеолар, фото-ахборот хамда уларни олиш усулларининг хилма - хиллигини бирлаштириб, ушбу техноло-гиялар дунёнинг мультимедиа инъикосини шак-ллантиради.

Компьютер имитацион моделлар асосида яратилган виртуал лабораториялардан фойда-ланиш, укув жараёнини ташкил этиш, шунинг-дек, укувчиларнинг ижодий кобилиятларини ривожлантириш учун янги имкониятлар эши-гини очади. Фаол укитиш усулларини самарали жорий этиш учун етарли микдорда компьютер техникаси билан жихозлаш, шунингдек, укув жараёнини ташкил этишда услубий ва ахбо-рот базасини тайёрлаш буйича катта ва жид-дий ишлар талаб этилади. Бу бозор шароити-даги талаб ва талабларни инобатга олган холда мутахассисларни тайёрлаш сифатини оши-ришда фаол укитиш усулларини амалга оши-ришни таъминлайди.

Бугунги кунда компьютер имитацион моделлар асосида яратилган виртуал лаборатори-ялар укув жараёнида янги ахборот техноло-гияларининг жадал ривожланиб бораётган йуналишларидан биридир.

Биринчи вазифа-мантикий фикрлашга хос булган нарсаларни ва мажозий фикрлаш билан шуFулланадиган тасвирларни ифодалаш учун монотон воситаларни такдим этиш имконини берадиган билимларни такдим этишнинг бун-дай моделларини яратишдир. Иккинчи вазифа - бу инсоний билимларни визуализация ёки симуляция килишдир, улар учун матнли тавсиф-ларни танлаш мумкин эмас. Учинчиси, кузатил-ган расмларнинг тасвирларидан уларнинг дина-микасининг оркасида яширилган механизмлар ва жараёнлар хакида баъзи гипотезаларни шак-ллантиришга утиш йулларини излашдир.

Шундай килиб, укув жараёнини ташкил этишда мультимедиа технологиялари (ахборот-дан тезкор фойдаланиш, аудио ва визуал мате-риалларни улаш ва бошкалар)дан фойдаланиш, шубхасиз, аник афзалликларга эга. Бун-дай технологиялардан фойдаланиш укув маъ-лумотларини сезиларли даражада фаоллашти-ради, уни идрок килиш ва ассимиляция килиш осонрокдир.

Тадк,ик,отнинг объекти.

Мазкур илмий-тадкикот объекти сифатида зоология фанининг биологик жараёнларини компьютер имитацион моделлар асосида яратилган виртуал лабораторияларда намоён этиш жараёни олинган.

Тадк,ик,отда цулланилган усуллар.

Компьютер имитацион моделлари имко-ниятидан фойдаланган холда виртуал лабораториялардан укув жараёнларида фойдаланиш узининг самарасини беради. Жумладан, биологик тажрибаларни анъанавий утказишда мумкин булмаган ёки тажрибада кузатиб булмас даражада харакатланган жараёнларни кузатиш ва тахлил этиш имконини беради.

Натижалар ва амалий мисоллар.

Хозирги вактда умумтаълим мактаблари укувчиларига зоология фанидан бир хужайрали содда хайвонлар, куп хужайрали хайвонлар, ясси ва тугарак чувалчанг типлари, халкали чувалчанг типлари ва уларни хаётий жараёнини урганишда компьютер имитацион моделлари асосида яратилган виртуал лаборатори-яларига эхтиёж сезилмокда. Масалан, сохта оёклиларнинг яшаш мухити ва тузилиши хамда харакатларини куришимиз мумкин:

Яшаш мухити ва тузилиши. Амёба тукилган барглар ва хасчуплар билан ифлосланган кулмак сувлар тубида хаёт кечиради. Танаси-нинг катталиги 0,2-0,5 мм, шаффоф булади. Амёба хужайрасининг шакли доимо узгариб туради. Бошка хужайралар сингари амёба танаси хам куюк дилдирок модда, яъни сито-плазмадан иборат. Ситоплазмада битта ядро ва хужайра органоидлари жойлашган. Хужайра мембранаси ситоплазмани ташки мухитдан ажратиб туради.

Харакатланиши. Амёба хужайраси сиртида калин каттик кобик булмаганлигидан ситоплаз-маси кайси томонга окиб утса, танасининг уша томони буртиб чикиб, «сохта оёклар» деб ата-ладиган муваккат усимталар хосил килади. Амё-банинг харакатини бир томчи сувнинг окишига ухшатиш мумкин. Сохта оёклар тухтовсиз хосил булиб ва йуколиб турганидан амёбанинг тана шакли хам узгариб туради1 (1-расм).

Амёбаларнинг харакати эндоплазмада сито-плазманинг кучли окимлари окими оркали

1 Mavlonov О. Biologiya (Zoologiya) uchun darslik.

- Toshkent-2017 у.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

_/

1-расм. Амёба ^аракати. 2-расм. Амёба протеуси.

@ Macromedia Flash. Player fl — □ X

File View Control Help

3-расм. Амёба булинишининг кетма-кет боск,ичлари.

© Macromedia Flash Player 8 - □ X

File View Control НеГр

©в

амалга оширилади, бу эса уз навбатида экто-плазмада псевдоподия куринишидаги чикишга олиб келади. Эндоплазманинг катта кисми бу чикишга окади. Бу анимация амёба лимакси-нинг х,аракатини симуляция килади.

Анимацияда унинг танаси ташкаридан куринади, юпка ситоплазматик мембрана билан копланган, шундан кейин шаффоф, зич эктоплазма катлами жойлашган. Бундан ташкари, гранулали ярим суюк эндоплазма мавжуд булиб, у х,айвон танасининг асосий кисмини ташкил килади.

Бу жараён ядронинг митотик булиниши билан бошланади. Енгил тутилиш танада пайдо булади, аста-секин энг содда танани кесиб, уни иккита кизга бо^аб куяди. Булиниш даврида озик-овкат истеъмол килиш одатда тухтайди. Ёрдамчи организмлар дарх,ол мустакил х,аётга утадилар.

Амёбаларнинг х,аракатини укувчиларга тушу-нарли тарзда етказиш учун мультимедиа дастур-

ларидан бири булган Macromedia Flash дастури ёрдамида амалга ошириш мумкин. Мазкур дастурнинг фаол элементларидан фойдаланган х,олда амёбаларнинг х,аракатини электрон анимация шаклда куришимиз мумкин. Бунинг учун Macromedia Flash дастурида «Амёба х,аракати» яъни, амёба х,аракатини курсатувчи компьютер имитацион моделни куриш жараёни билан танишамиз.

Macromedia Flash дастурини ишга тушира-миз. Дастурнинг файл менюси оркали янги жужжат яратамиз. Янги жужжат ойнасининг юкори чап кисмида "амёбани х,аракатланиш" тасвирини ясаймиз (4-расм).

Дастурнинг "Timeline" бандидан "Add Moution Guide" буйру™ ёрдамида объек-тга йуналтирувчи х,аракат катламини ясаймиз (5-расм).

Хосил килинган катламда калам ускунаси ёрдамида х,аракат йуналишини, яъни ихтиё-рий х,аракат йуналишини чизиб оламиз. Ажра-тилган объектга контекст менюдан "Create Motion Tween" буйру^ни фаоллаштирамиз. Натижада экранда объект автоматик равишда йуналтиргичнинг бошлан^ч нуктасига утади, яъни фойдаланувчи томонидан олдиндан бел-гилаб олинган х,аракат йуналиши буйлаб ани-мацион тарзда х,аракатланади. Анимация сах,насининг охирги кадрини белгилаб, контекст менюдан калит кадрни куйиб оламиз. Охирги кадрда объектни ажратилган кисмдан чикариб, йуналтиргичнинг охирига, яъни чизиб олган траекторияни охирига суриб оламиз. Бу жараён бир неча марта такрорланиб, алох,ида-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

4-расм. Macromedia Flash дастурида "Амёбани х,аракатланиш" тасвирини тайёрлаш жараёни1.

5-расм. "Монтажный стол" мулок,от ойнаси.

6-расм. Macromedia Flash дастури му^итида амёбани ^аракатланиши.

алох,ида катламларда тайёрланади. Натижада Macromedia Flash дастури мух,итида амёбани х,аракатланиш жараёнини тасвирлашимиз мумкин (6-расм).

Хулоса ва амалий таклифлар.

Таъкидлаш жоизки, баъзи х,олларда укитувчилар томонидан укувчиларга биологик жараёнларни керакли асбоб-ускуналарсиз доскада ёки о€заки равишда тасвирлаш ва намойиш этиш х,олатлари учраб келди. Аммо замонавий ахборот технологияларини ривожланиши мазкур вазиятни узгартирди. Укитувчилар зоология фанидан таълим ресурс-ларини мустакил ярата олиши ва укувчиларга намойиш этиш жуда кийин эмаслиги, шунинг-дек, сифатли таълим ресурси тайёрлашнинг куплаб вариантларини такдим этди.

Компьютер имитацион моделларидан фой-даланган х,олда зоология фанининг х,ар бир

1 Macromedia Flash дастурида "Амёбани х,аракатланиш" тасвирини тайёрлаш жараёни.

лабораторияларини укитиш, укувчиларни билим ва куникмаларини янада оширади.

Умуман олганда, компьютер имитацион моделлар асосида яратилган виртуал лабо-раторияларни куллаш таълим жараёнининг сифатини оширишга имкон беради. Буларни куйидагича тавсия этиш мумкин:

• укувчиларга янги мавзуни урганаётганда (мураккаб назарий тушунчаларни, формула-ларни, диаграммаларни ва бошкаларни) виртуал ёки визуал тарзда такдим этилиши;

• кейсларни ишлаб чикишда (назарий мавзуларни узлаштириш оркали амалий мисол-ларни ечиш);

• маърузалар ва амалий маш^улотлардан такдимотни урганиш оркали;

• укувчилар мавзуларни мустакил узлаштиришида кузатишимиз мумкин.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

с МАКТАБ ТАЪЛИМИ / ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 63 и

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги "Узбекистон республикаси Халк, таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш т^рисида" ги ПФ-5712-сонли Фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами (06/19/5712/3034)

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 12 августдаги "Кимё ва биология йуналишларида узлуксиз таълим сифатини ва илм-фан натижадорлигини оши-риш чора-тадбирлари туFрисида"" ги ПК.-4805-сонли Карори. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами (07/20/4805/1174)

3. N.Rutten "The learning effects of computer simulations in science education" (https:// www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0360 131511001758)

4. Summers R.L. Computer simulation studies and the scientific method // (https:// pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16363976/

5. Khulood Aljuhani, Marwa Sonbul, Mashail Althabiti va Maram Meccawy "Creating a Virtual Science Lab (VSL): the adoption of virtual labs in Saudi schools" // https://slejournal. springeropen.com/articles/ 10.1186/s40561 -018-0067-9

6. Бегматова Н. Х., Жураев Т. Н., Юлдошев И. А. Мультимедиа в дошкольных образовательных учреждениях // Информатизация образования: теория и практика. - 2014. -С. 250-251.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

7. Хамидов В.С. Физика фанини укитишда INTERACTIVE PHYSICS дастуридан фойда-ланиш. - Тошкент: 2008. (http://elearning.zn.uz/files /2015/03/I P.pdf

8. Mavlonov O. Biologiya (Zoologiya) 7-sinfi uchun darslik. Toshkent-2017 y.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.