Научная статья на тему 'OЛИЙ ҲАРБИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ'

OЛИЙ ҲАРБИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
43
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
таълим / компьютер / рақамлаштириш / коммуникация / ахборот-коммуникация технологиялари / видеопроектор / махсус экран / видео камера / веб-камера / сканер / принтер / интернет.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Абдурахмонов Зафар Батирович

Мақолада олий таълим, хусусан олий ҳарбий таълим фаолиятини ахборот технологиялари асосида ташкил қилиш масалаларига эътибор қаратилган. Бу борада таълим самарадорлигини оширишда ахборот-коммуникация технологиялари муҳим восита сифатида хизмат қилиши ҳамда шу жиҳатдан бугунги кунда компьютер технологияларининг шиддат билан ривожланиши асосида уларнинг ўқув жараёнига интенсив равишда татбиқ этилиши таълим тизимида том маънодаги ижобий ўзгаришларга олиб келиши ифодаланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по истории и археологии , автор научной работы — Абдурахмонов Зафар Батирович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «OЛИЙ ҲАРБИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ»

"RAQAMLI TA'LШNШG ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI УА TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-оИаЬг 2023-уИ

ОЛИЙ ^АРБИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ

АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ Абдурахмонов Зафар Батирович

Божхона институти, Ахборот технологиялари ва математика кафедраси, катта укитувчи, тел: +998909630306, е-таП:исе111@таП.ги https://doi.org/10.5281/zenodo.10035873

Аннотация. Мацолада олий таълим, хусусан олий %арбий таълим фаолиятини ахборот технологиялари асосида ташкил цилиш масалаларига эътибор царатилган. Бу борада таълим самарадорлигини оширишда ахборот-коммуникация технологиялари му%им восита сифатида хизмат цилиши %амда шу жщатдан бугунги кунда компьютер технологияларининг шиддат билан ривожланиши асосида уларнинг уцув жараёнига интенсив равишда татбиц этилиши таълим тизимида том маънодаги ижобий узгаришларга олиб келиши ифодаланган.

Калит сузлар: таълим, компьютер, рацамлаштириш, коммуникация, ахборот-коммуникация технологиялари, видеопроектор, махсус экран, видео камера, веб-камера, сканер, принтер, интернет.

Бугунги кунда мамлакатимиз олий укув юртларида, хусусан олий харбий таълим муассасаларида малакали ва хар томонлама салохиятли кадрларни тайёрлаш уларни жахон андазалари даражасидаги назарий ва амалий билимлар билан куроллантириш, барча сохаларда илмий-тадкикот ишларини ривожлантириш, ахборот-коммуникация технологиялари асосида таълим жараёнини ташкил этиш ва шу каби муаммоларни юкори даражада хал этишни такозо этмокда.

Шу сабабли республикамизда олий хдрбий таълим тизимини такомиллаштириш, кадрлар тайёрлаш мазмунини замонавий талаблар асосида тубдан кайта куриб чикиш, ракобатбардош олий маълумотли харбий мутахассислар тайёрлаш хамда сохани жахон стандартлари даражасида ривожлантиришда олий харбий таълим тизимига ахборот-коммуникация технологиялари ва инновацион гояларни татбик этишга, фаолиятни бошкаришни такомиллаштиришга алохида эътибор каратилмокда.

Мазкур йуналишда таълим муассасаларининг моддий-техника базасини ва тармокли инфратузилмани ривожлантириш, таълим жараёнига ахборот- коммуникация технологияларини татбик этиш ва шу асосда укитишнинг янги усулларини яратиш, шунингдек таълим ва тарбия жараёнларининг ракамлаштирилган тизимини йулга куйиш каби масалаларни хал этиш зарурати пайдо булмокда. Ушбу муаммоларни урганиш ва хал этиш хар бир олий харбий таълим муассасаси олдига узига хос талабларни куяди.

Жумладан, агарда республикамизда ундан ортик харбий ёки харбийлаштирилган олий таълим муассасалари борлигини эътиборга олсак, уларнинг ички тартиб коидалари ва харбий таълим жараёнларининг аксарият кисми ёпик мазмунни касб этиши, шунингдек харбий таълим ва тарбия жараёнларига ахборот-комммуникация технологияларини татбик этиш йуналишда очик мазмундаги манбааларнинг деярли йуклигини хисобга олсак мазкур йуналиш биздан алохида ёндашувни талаб этади.

Коммуникация сузи лотин тилидан (соттитсаИо) олинган булиб ахборотларни узатиш деган маънони англатади.

"RAQAMLI TA'LШNШG ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI УА TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-оИаЬг 2023-уИ

Ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) - маълумотларни узида туплаш, саклаш, кайта ишлаш, улардан фойдаланиш воситалари оркали барча сохаларда кескин ривожланишга имкон яратиб берувчи технология хисобланади. Бу технологиянинг асосини ахборот ва уларни кайта ишлаш воситалари (асосан компьютер, планшет, мобил воситалари, аклли кул соатлари ва х.к.з.) ташкил килади. Бу технологиядан хозирги вактда деярли барча сохаларда кенг фойдаланиб келинмокда. Шу жумладан таълим-тарбия жараёнларида хам.

Кейинги йилларда таълим жараёнини ракамлаштиришга катта эътибор берилмокда, чунки замонавий укитиш технологияларидан дарс жараёнида фойдаланиш катта ижобий натижалар бериб келмокда. Таълим жараёнини ракамлаштириш ёки ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш дастурига куйидагиларни киритиш мумкин:

- таълим тизимининг барча погоналарида ахборотлаштиришни етакчи бугин эканлигини таъминлаш;

- барча сохалар буйича билим беришда ахборотлаштиришни ривожлантиришни лойихалаш ва яратиш;

- техник таъминот - компьютерлар, ахборот технологиясининг бошка курилмалари билан тъминлаш хамда уларга техник хизмат курсатиш;

- телекоммуникация тармоклари;

- алоканинг шаклига кура локал ёки корпоратив тармокларини таъминлаш;

- таъминот ресурслари (дастурий таъминот, интернетдаги ахборотлар мажмуи, маълумотномалар ва х. к.);

- таълим муассасаси укитувчиларини ахборот-коомуникация технологиялари буйича билимларини ривожлантириш (ахборот технологияларини таълим жараёнига татбик этиш малака ва куникмаларини шакллантириш) .

Бугунги кунда таълим жараёнига ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) шиддат билан кириб келиши билан бирга, у таълимнинг самарадорлигини оширишда энг кулай омиллардан бири булиб колмокда. Шунинг учун хам илгор мамлакатлар таълим тизимида компьютер техникасидан, замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан унумли фойдаланишга каратилган изланишлар тухтовсиз кечмокда.

Таълим тизимига ахборот-коммуникация технологиялари ва инновацион гояларни татбик этиш йуналишида катор хорижий ва мамлакатимиз олимлари томонидан таълим тизимини такомиллаштириш масалалари, таълим менежментнинг назарий ва методологик асослари, шунингдек таълим тизимида ахборот технологияларини куллаш усулларига багишланган бар канча илмий-тадкикот ишлар килинганлигини куришимиз мумкин.

Жумладан, олий таълимда таълим жараёнини бошкаришнинг автоматлаштирилган тизимини ишлаб чикиш О.А.Бубарева, илмни бошкаришни А^Ш тажрибасини урганган М.М.Иванов, олий таълим тизимида бошкарув карорларини кабул килишнинг Россия тажрибасини урганган А.Панова ва бошка тадкикотчиларнинг илмий карашларини келтиришимиз мумкин [1].

Шу билан биргаликда кейинги йилларда ахборот-коммуникация технологияларини ривожлантириш масалаларига багишланган илмий ишлар А.Н.Арипов [2], кадрларни тайёрлаш, олий таълим тизимида ахборот коммуникация технологияларидан фойдаланиш ва персонални бошкаришда хорижий мамлакатлар тажрибаси масалалари Д.Н. Рахимова [3], замонавий шароитда олий таълим тизимини бошкаришни такомиллаштириш

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGIRESPUBLIKAILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

масалалари Б.Ю.Ходиев [4] каби республикамиздаги етакчи олимлари томонидан урганилган ва илмий-тадкикот ишлари олиб борилган.

Юкоридагилардан келиб чикиб, бизга маълум булган хорижий ва республикамиз микёсидаги бажарилган тадкикот натижаларидан унумли фойдаланган холда олий харбий таълим муасасаларида таълим ва тарбия жараёнларига ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий килиш асосида фаолият самарадорлигига эришиш бугунги кунда энг долзарб масала хисобланади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан замонавий компьютер технологияларидан олий таълимда самарали фойдаланишга доир бир катор карор ва фармонлар кабул килинган. Уларда асосан, ёшларимизга берилаётган билим ва куникмаларни янгича усулларда тушунтириш назарда тутилган. Шу сабабли, айни пайтда хар бир укитувчи-педагоглардан иш фаолиятини пухта режалаштириш, куйилган масаланинг тулаконли ечимини топиши учун зарур булган ахборотларни тезкор топа олиш, урганилаётган объект ёки жараённинг моделини кура олиши хамда янги технологиялардан унумли фойдаланиши учун етарли малакаларга эга булиши талаб этилмокда.

Кейинги масала таълим муассасаларидаги ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш самарадорлиги хисобланади. Ушбу йуналиш буйича мавжуд муаммолар сирасига куйидагиларни киритишимиз мумкин:

- моддий-техника базани такомиллаштириш, маънан эскирган техникаларни янгилаш. Яъни, таълим муассасасини замонавий техник курилмалар, замонавий компьютер, мобил воситалар, видеопроектор, махсус экран, телевизор, видео камера, веб-камера, сканер, принтер, интернет, юкори тезликдаги интернет тармоги билан таъминлаш;

- дастурий махсулотлар етарли даражада эмаслигини хисобга олиб, уларни мультимедиа электрон дарсликлар, ургатувчи тренажёрлар, виртуал лаборатория, техник курилмаларнинг дастурий таъминоти, уларни ишлатиш ва ургатиш буйича кулланмалар билан таъминлаш;

- таълим ва тарбия жараёнларини олиб бориш, бошкариш ва мониторинг килишни узида мужассамлаштирган "Таълимнинг автоматлаштирилган ахборот тизими" (электрон журнал, электрон кафедра, электрон деканат ва бошка)ни яратиш ва ундан унумли фойдаланиш;

- укитувчиларнинг маълум бир кисми замонавий компьютер техникаси ва технологияларидан хамда автоматлаштирилган таълим тизимларидан укув жараёнида етарли даражада фойдаланиш малакасига эга эмас. Шу сабабли олий таълим муассасаларидаги укитувчилар компьютер ва замонавий техникаларда мукаммал ишлашни билишлари, унинг имкониятларидан укитиш жараёнларида унумли фойдаланиш малакаларини шакллантириш мухим ахамият касб этади.

Таълим жараёнида ахборот технологияларидан унумли фойдаланишга таъсир этувчи асосий омиллар хакида гап кетганда аввало, укитувчиларни компьютерда ишлашга ургатишни икки боскичда амалга ошириш максадга мувофикдир.

Биринчи боскич - таълим муассасасида укитувчиларнинг компьютер саводхонлиги, таълим жараёнига ахборот технологияларини татбик этиш буйича билим даражасини аник белгилаб олиш керак. Бунинг учун таълим муассасасидаги укитувчи-мураббийлардан тест синовлари ёки суровномаларни утказиш лозим булади. Бу оркали компьютер техникасидан таълим жараёнида фойдаланиш даражасига кура куйидагилар аникланади:

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGIRESPUBLIKAILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

- компьютер техникаси билан ишлашни кисман биладиганлар (унча мураккаб булмаган операциялар бажаришни, маълум дастурларга кириш ва чикишни биладиганлар);

- компьютер техникаси билан ишлашни яхши биладиганлар (компьютердаги дастурлар билан ишлай олувчилар, компьютердан фойдаланувчи сифатида фойдаланувчилар);

- компьютер техникасидан фойдаланишни мукаммал эгаллаганлар (дастурлар билан ишлай олишдан ташкари, маълум бир тилда узлари истаган дастурларни туза олувчилар).

Шу сабабли биз таълим муассасасидаги компьютер саводхонлиги буйича "компьютер техникаси билан ишлашни кисман билувчиларни" компьютер техникаси билан мулокотни яхши биладиганлар даражасига етказишимиз лозим булади. Яъни укитувчиларга "office" дастурларида ишлаш тулик ургатилади. Укитувчиларининг компьютер техникаси билан мулокотни яхши биладиганлар даражасига етказилиши фанлардан мавзуларнинг маълум кисмини замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган холда утиш, хозирги ахборот-коммуникация технологиялари асосида бутун жахон ахборот тизими Интернетга уланиш, ундан материаллар олиш ва дарс жараёнида мазкур материаллардан фойдаланиш, мавзулар буйича дарс машгулотларини лойихалаш, дастурлаштиришга имкон яратади.

Укитувчи мавжуд дастурлардан аввалдан режалаштирган холда дарс жараёнида фойдаланиши, зарур холларда дастурларга вазият такозосига караб айрим узгартиришлар киритиши, дарс жараёнида дастурларни алмаштириши хам мумкин. Бундай даражадаги укитувчига дарсга тайёргарлик, дарс жараёнида, дарсдан кейин бошка марказлардан кумак олишга хам имкони булади. Бу боскичнинг хаётга татбик килиниши таълим муассасасида амалга оширилаётган таълим жараёнининг хозирги давр талаблари, илгор мамлакатлар таълим тизими даражасига етказиш имкониятини яратади.

Иккинчи боскичда - компьютер техникасидан укув жараёнида унумли фойдаланган холда амалий машгулотлар ва семинар-тренинг дарслар утказиш хисобланади. Бу боскичда асосан профессионал даражада биладиганлар кисмидан фойдаланилади. Бундай укитувчилар гурухини асосан, олийгохлардаги "Ахборот технологиялари фанлари" кафедраларининг укитувчилари ташкил килади. Улар колган хар бир фан укитувчиларига узларининг фанларидан келиб чикиб, АКТдан дарс жараёнида фойдаланиш, узларининг фанларидан оддий биринчи даражали электрон кулланмаларни *.doc,*.html ва *.swf форматларида тайёрлашга ургатишади. Кейинги навбатда, уларга мураккаб дастурлар (яъни, Macromedia Flash, Macromedia Dreamweaver, Adobe Premiere Pro, Adobe Photoshop каби)да ишлашни ургатиш кузланган максадга олиб келади. Бу боскич жуда мураккаб ва давомли жараён булиб, унда хар бир фан укитувчисидан катта масъулият талаб этади.

Хулоса урнида шуни таъкидлашимиз лозимки, таълим жараёнида ахборот-коммуникация технологияларидан самарали фойдаланиш таълим муассасаси олдига куйидаги вазифаларни куяди:

- кулай шарт-шароитлар яратиш (моддий техника базаси, локал ва корпоратив тармок, зарур дастурий таъминот ва бошка);

- таълим муассасасида профессор-укитувчиларнинг компьютер саводхонлиги, таълим жараёнига ахборот технологияларини татбик этиш буйича билим даражасини ошириш;

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

- таълим ва тарбия жараёнларини олиб бориш, бошкариш ва мониторинг килиш жараёнларини узида мужассамлаштирган "Таълимнинг автоматлаштирилган ахборот тизими" (электрон журнал, электрон кафедра, электрон деканат ва бошка)ни яратиш.

REFERENCES

1. Б.Отаниёзов. Таълим менежментининг автоматлаштирилган электрон тизими ва унинг ахамияти. Узбекистон божхона ахборотномаси, 2019 йил 2-сон.114—119 бет.

2. Рахимова Д.Н., Арипов А.Н. вабошкалар. Замонавий менежмент: назария ва амалиёт. -Т.: Гофур Гулом ижодий уйи, 2011 й.

3. Рахимова Д.Н., Касимова Н. Принципы управления персоналом в Японии. Потенциал современной науки. 2016. №4(21).

4. Ходиев Б.Ю. Совершенствование системы управления вузами в современных условиях.-Т.: Иктисодиёт ва таълим. 2003 г.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.