Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК ЎҚИТУВЧИЛАРДА РАҚАМЛИ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ –XXI АСРНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОСИ СИФАТИДА'

БЎЛАЖАК ЎҚИТУВЧИЛАРДА РАҚАМЛИ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ –XXI АСРНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОСИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
13
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Мамлакатимизда олий таълим муассасаларининг ўқув-тарбия жараёни моддий-техника ва ахборот базасини мустаҳкамлаш / юқори сифатли ўқув адабиётлари ва илғор педагогик технологиялар билан таъминлаш / жаҳоннинг етакчи илмий-таълим муассасалари билан ҳамкорлик қилиш борасида олиб борилаётган ислоҳотлар педагог кадрларнинг замонавий касбий билимлари ва педагогик маҳоратларини доимий ошириш заруратини кучайтирмоқда.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ибраимов Холбой Ибрагимович

Мамлакатимизда олий таълим муассасаларининг ўқув-тарбия жараёни моддий-техника ва ахборот базасини мустаҳкамлаш, юқори сифатли ўқув адабиётлари ва илғор педагогик технологиялар билан таъминлаш, жаҳоннинг етакчи илмий-таълим муассасалари билан ҳамкорлик қилиш борасида олиб борилаётган ислоҳотлар педагог кадрларнинг замонавий касбий билимлари ва педагогик маҳоратларини доимий ошириш заруратини кучайтирмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК ЎҚИТУВЧИЛАРДА РАҚАМЛИ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ –XXI АСРНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОСИ СИФАТИДА»

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARF MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

БУЛАЖАК УЦИТУВЧИЛАРДА РАКАМЛИ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ -XXI АСРНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОСИ СИФАТИДА

Ибраимов Холбой Ибрагимович

Т.НДори Ниёзий номидаги Узбекистон педагогика фанлари илмий тадкикот институти директори, педагогика фанлари доктори, профессор. https://doi.org/10.5281/zenodo. 10036586

"Агар биз кеча уцитганимиз каби болаларимизни уцитсак, бизуларни келажагини угрилаган буламиз".

Жон Дьюи, Файласуф ва таълим ислохртчиси.

Мамлакатимизда олий таълим муассасаларининг укув-тарбия жараёни моддий-техника ва ахборот базасини мустахкамлаш, юкори сифатли укув адабиётлари ва илгор педагогик технологиялар билан таъминлаш, жахоннинг етакчи илмий-таълим муассасалари билан хамкорлик килиш борасида олиб борилаётган ислохотлар педагог кадрларнинг замонавий касбий билимлари ва педагогик махоратларини доимий ошириш заруратини кучайтирмокда. Узбекистон Республикаси олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш чора-тадбирларида "мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотларда олий таълим муассасаларининг иштироки хамда ташаббускорлигини ошириш, профессор-укитувчиларнинг билими ва педагогик махорати мониторингини юритиш" [1] каби вазифалар белгиланган.

Хар кандай мураккаб замонавий ахборот коммуникация технологиялари, интеграциялар, фан сохасидаги оламшумул янгиликлар, ракамли тенденциялар, аввало укитувчи томонидан узлаштирилиб, сунгра унинг билими, савияси, кобилияти эвазига талабалар онгига ва тафаккурига етказилади. Йилдан йилга укитувчининг касбий фаолиятига нисбатан талаблар кучаймокда. Бу хозирги замон талаби. Демак, укитувчига нисбатан кулланиладиган - педагогик махорат атамаси хеч качон уз мавкеини йукотмайди, балки тобора такомиллашиб, бойиб ва замон талабларига мос узгариб бораверади.

Ракамли жамиятни ривожланишида булажак мутахассисларни касбий салохият жихатдан тайёрлаш асосини технологик ишлаб чикариш ва жамият конуниятлари таъсир этадиган сохага оид, билимларга асосланиб тайёрлаш максадга мувофик. Замонавий таълим мухитидаги ракамли компетентликга эга булган укитувчиларни соха фаолиятга тайёрлаш механизмлари, воситалари, технологияларини ишлаб чикиш муаммолари долзарб булиб колмокда. Уз навбатида ушбу фаолият сохасида ракамли компетентлиги юкори булган укдтувчиларни тайёрлаш мохиятини илмий жихатдан англаш зарурлигини билдиради.

"Ракамли" атамаси келиб чикишига кура лотин ва инглиз тилларига тааллукли холда "digital" сузидан олинган ва "ракамлардаги маълумотлар, сигнал", "кадам-бакадам" [2] маъноларида кетма-кетликни билдирувчи сифат даражасини англатади. Уткан аср 90 йилларнинг урталарида узбек муомала тилига кириб келган ушбу суз энг аввало "ракамли иктисодиёт" суз бирикмаси куринишида намоён булди ва хозирда хам "иктисодиёт" сохасини тарк этмаган холда уз маъно доирасини кенгайтириб, жамловчи маъновий буёкда бошка жабхаларга кириб келди ва ахборот технологиялари сохасининг мухим атамаларидан бирига айланди. Ушбу суз кулланилишига кура шу даражада кенг куламлилик ва сермахсуллик даражасига етдики, эндиликда у атама сифатида эмас, муболагасиз равишда узбек тилининг умумистеъмол сузига айланди. "Ракамли компетенция" суз бирикмаси

"RAQAMLI ТА'ЫМЧГге ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI ТА'ЬГМ-ТАКЫУА

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARГ' MAVZUSIDAGI КЕБРЦБЫКА 1ЬМХУ-АМАЬ1У KONFERENSIYASI

25-оМаЪг 2023-у11

турли касбий йуналишларда махсус со^а билимлари билан боглик ^олда ракамли жи:щзларни куллаш ^акидаги билим ва малакаларни" англатади [3].

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йилнинг 5 октябрдаги "Ракамли Узбекистон - 2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чоратадбирлари тугрисида"ги ПФ-6079 сон Фармонининг "Ахборот технологиялари со^асида таълим бериш ва малака ошириш йуналиши" бобида "ракамли куникмаларга эга булган а^оли улушуни ошириш максадида юкори малакали мутахассислар иштирокида бепул онлайн курслар ташкил этиш' вазифаси куйилган [4]

Ракамли компетенциялар тушунчаси фаолият самарадорлигини ошириш максадида инсон (фукаро, ишчи, талаба) нинг ахборот-коммуникация технологияларидан ^ар хил шароитларда (иш, буш вакт, машгулот) фойдаланиш кобилиятининг узига хос хусусияти сифатида тавсифланади.

Яна бошка хорижий манбаларда ракамли компетенция- бу иш, таълим, буш вакт, жамиятда иштирок этиш билан боглик максадларга эришиш учун АКТдан ишончли, танкидий ва ижодий фойдаланиш, деб таърифланади.

Бугунги кунда ракамли компетенциясига эга булган мутахассисларни шакллантириш замонавий жамият таълим тизимининг асосий вазифаларидан биридир. куйилган вазифага факатгина АКТ компетенциясини мултимедиали таълим технологиялари асосида укитиш методикасини максадли олиб бориш билан эришиш мумкин, бунда таълим олувчига янги билимларни тушунишга, улардан дарс машгулотларида мохирона фойдаланиш асносида янгилик яратиши ва яратилган янги методикаларини амалиётга самарали тадбик этишига имкон берилиши лозим.

Айнан шунинг учун ^ам ^озирги замонавий таълимнинг ракамлаштириш даврида олий таълим ташкилот тизимини талабаларининг интерактив технология ва мултимедиа восталари ёрдамида уларнинг ракамли компетентлигини ривожлантириш замонавий таълимнинг асосий вазифаларидан бири саналмокда.

Олимлар Е.Е.Щербик, А.А.Кондакова таъкидлашича ракамли компетенцияларнинг шаклланишини ба^олашда учта даражани аниклаш мумкин:

- юкори. Ракамли ва ахборот-коммуникация технологияларидан тулик фойдаланиш кобилияти (шу жумладан ракамли ма^сулотни яратиш) билан тавсифланади;

- урта. Бу барча ракамли компетенцияларнинг мавжудлигини билиш, аммо уларни факат кисман куллаш сифатида тавсифланиши мумкин;

- паст. Ракамли компонентлар ^акидаги билимларнинг мавжудлигидан фарк килади, билимни таркибий кисмларини касбий вазифалар билан узаро боглаш мумкин эмас.

Шунинг учун ракамли компетецияларни ривожлантириш учун нафакат фанлар аро богланишлардан фойдаланиш, балки урганилаётган фанларга индивидуал интерфаол методлардан фойдаланган ^олда замонавий дарс олиб бориш методларини ^ам киритиш керак. Мутахассисларнинг фикрига кура, ракамли компетенция ^аётнинг барча со^аларида ахборот жамияти технологияларидан ишончли ва танкидий фойдаланишни назарда тутади [5]. Ракамли компетенция ахборот-коммуникация технологиялари со^асидаги асосий куникмаларга асосланади (компьютерларни маълумот излаш, ба^олаш, такдим этиш, саклаш ва алмашиш, электрон воситалар ва Интернет оркали мулокот килиш учун) .

XXI асрдаги тадкикотчиликнинг мущм хусусиятлари куйидагиларда намоён булади:

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARF MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

- ахборотни яратиш;

- ахборотни кидириш;

- ахборотни саралаш;

- ахборотни узлаштириш.

Таълимда ракамли технологияларни укитиш сифатини саклаб колган холда самарали куллаш учун куйидаги вазифалар муваффакиятли хал этилмоги дакор:

Биринчидан, албатта мамлакатимизда Интернет инфратузилмасини яхшилашимиз, мобил операторлар томонидан курсатилаётган хизматлар сифатини ошириш ва энг мухики ахолининг, айникса талаба ёшларни замонавий ахборот-коммуникатсия технологияларининг сунг ютукларини узлаштиришга шарт-шароитлар хамда имтиёзлар яратиб бериш лозим;

Иккинчидан, укув жараёнини ташкил этишда ракамли технологиялардан фойдаланиш куламини кенгайтириш ва ахборот ресурслари, укитиш воситалари ва масофавий укитиш технологияларини ривожлантириш, ижодкор талабаларни университетни ракамлаштириш лойихаларига жалб килиш билан олий таълим муассасалари фаолиятини тартибга солувчи норматив-хукукий хужжатларга узгартириш киритиш буйича ваколатли органларга таклифлар бериш, юкори самарадорликка эга ракамли курилмалар билан жихозланган тузилмалар, укув хоналари, лабораториялар, медиастудиялар ва бошкаларни уз ичига олган марказларни ташкил этиш хамда унда орттирилган тажрибани Узбекистоннинг барча олий таълим муассасаларида куллаш;

Учинчидан, замонавий ахборот-коммуникатсия технологиялари ва таълим технологияларининг мустахдам интеграциясини таъминлаш, бу борада педагог кадрларнинг касбий махоратини узлуксиз ривожлантириб бориш учун кушимча шароитлар яратиш;

Туртинчидан, интерфаол такдимот тизимларидан фойдаланиш, маъруза ва семинар дарслари учун интернет билан боглик холда интерфаол ва мултимедиали такдимотларни ишлаб чикиш каби мавзулар буйича укитувчиларнинг малакасини ошириш учун курсларни ташкил килиш ва утказиш;

Бешинчидан, реал вакт режимида интерфаол такдимот тизимлари, видеоконферецалока тизимлари, виртуал заллар, электрон ресурслардан фойдаланиб исталган вактда масофавий укитиш жараёнини амалга ошириш.

Олтинчидан, булутли технологиялар, виртуал вокелик, кенгайтирилган вокеликдан фойдаланиш хамда дидактик материаллар ва тажриба дизайнларини ишлаб чикишда 3Д принтерини куллаш, ракамли дидактика ва ракамли таълим моделларини куллаш, укитувчилар ва талабалар учун лойихалар, диплом ишлари, илмий изланишлар ва бошкаларини мухокама килиш учун илмий веб-сайтлар ишлаб чикиш лозим. Шундагина, биз ракамли технологиялардан фойдаланиб таълим сифатини туширмаган холда талаба-ёшларга бугунги кун талаби даражасида билим олишларига эришамиз.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 июндаги "Олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARF MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги П^-3775-сон ^арори. - Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами: 07/18/3775/1313-сон. 06.06.2018 й.

2. Duden.Das Fremdwörterbuch. Mannheim. 1997. - 191 б

3. www.karriereakademie.de Was ist digitale Kompetenz?

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йилнинг 5 октябрдаги "Ракамли Узбекистон - 2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари" тугрисидаги ПФ-6079 сон Фармони.

5. Тоджибаева К. С. К. Формирование мотивационной сферы нравственных качеств учащихся //Проблемы педагогики. - 2017. - №. 4 (27). - С. 14-16.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.