Научная статья на тему 'АРХИТЕКТУРА ВА ҚУРИЛИШ СОҲАСИДА КОМПЬЮТЕР ГРАФИКАСИ ФАНИНИ ЎҚИТИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

АРХИТЕКТУРА ВА ҚУРИЛИШ СОҲАСИДА КОМПЬЮТЕР ГРАФИКАСИ ФАНИНИ ЎҚИТИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
94
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Эҳтиёж / ҳаракат / восита / билим / куч / имконият / жамият / давлат / технология / касб.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Мавланов Собиржон Пардабаевич

Мамлакатимизда глобаллашув жараёнининг жадал суръатлар билан кириб келиши мутахассис-кадрларни тайёрлаш соҳасида муҳим ўзгаришларни талаб қилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АРХИТЕКТУРА ВА ҚУРИЛИШ СОҲАСИДА КОМПЬЮТЕР ГРАФИКАСИ ФАНИНИ ЎҚИТИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

"RAQAMLI TA'LШNШG ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI УА ^АИШ TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-оИаЬг 2023-уИ

АРХИТЕКТУРА ВА ЦУРИЛИШ СО^АСИДА КОМПЬЮТЕР ГРАФИКАСИ ФАНИНИ УЦИТИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Мавланов Собиржон Пардабаевич

Тошкент архитектура-курилиш университети "Ракамли технологиялари" кафедраси катта

укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.10038212

Аннотация. Мамлакатимизда глобаллашув жараёнининг жадал суръатлар билан кириб келиши мутахассис-кадрларни тайёрлаш со%асида му%им узгаришларни талаб цилади.

Мацолада компьютер технологияларидан самарали фойдаланиш %амда ихтисослашган рассом, махсус эффектор, векторли арт-устаси, CAD-устаси, модельер, аниматор, текстурами, визуализатор ва бошца янги со%аларни малакали мутахассислар билан таъминлашда «Компьютер графикаси» фанининг а%амияти ёритиб берилган.

Калит сузлар: Э%тиёж, %аракат, восита, билим, куч, имконият, жамият, давлат, технология, касб.

Ахборот технологиялари асрида барча соха вакиллари замон билан хамнафас равишда уз фаолиятига янада замонавий, самарали усулларни жорий этиш масаласини илгари сурмокда. Замонавий автоматлаштирилган дастурлардан фойдаланиш баъзи жараёнларни сезиларли даражада тезлаштиришга, хисоб - китобларнинг аниклигини оширишга, хатолар эхтимолини камайтириш ва жамовий иш муддатлари ва вазифаларни бажариш сифатини оптималлаштириш имкониниятини беришади.

Ривожланган давлатларда архитектура ва курилиш сохасидаги таълим муассасалари хозирги узгарувчан дуниёда мухандисларни тайёрлаш методологиясини такомиллаштириш зарурлигини тан олиб, талабаларни инновация ва мукаммалликка интилиш рухида тарбиялашга интилмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 8 ноябрдаги ПК -416 сонли "Архитектура-курилиш сохасида кадрлар тайёрлаш тизимини яанада такомиллаштириш чора тадбирлари тугрисида"ги Карорида архитектура-курилиш ва мухандислик сохаларида халкаро касб стандартлари асосида олий маълумотли мутахассислар хамда илмий-педагогик кадрларни тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш буйича узлуксиз таълим тизимини яратиш, укув жараёнига халкаро таълим стандартларини жорий этиш, талабаларнинг касбий компетенцияларни чукур эгаллашини таъминлаш каби долзарб масалаларни хал этиш мамлакатимизда таълим ва тадкикотни уйгунлаштириш оркали иктисодиёт тармоклари учун илгор инновацион технологияларни ишлаб чикиш хдмда уларнинг трансфери буйича самарали тизимни шакллантиришни назарда тутади [1].

Мамлакатимизда глобаллашув жараёнининг жадал суръатлар билан хаётимизга кириб келаётган бир даврда уз билими, кучи, имкониятларига таянадиган, жамият, давлат манфаатларини уз манфаатлари билан уйгун холда курадиган етук мутахассис-кадрларни тайёрлаш, демократик узгаришларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамияти асослари концепциясини амалга ошириш шароитида мустакил, ижодий фикрловчи, замонавий фан-техника ва унинг ишлаш технологиясини мукаммал эгаллаган, лойихачи мухандисларни тайёрлашга катта эътибор берилмокда. Жумладан, «Ёшларга ахборот технологияларидан фойдаланиш куникмаларини ривожлантириш, улар уртасида

"RAQAMLI TA'LШNШG ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI УА ^АИШ TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-оИаЬг 2023-уИ

китобхонликни таргиб килиш, компьютер технологиялари ва интернетдан самарали фойдаланишни ташкил этиш» каби мухим вазифалар белгилаб берилди. Шу маънода архитектура ва курилиш сохасида талабаларни компьютерда лойихалаш дастурларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш, ахборот технологияларини чукур узлаштириш ва ишлаб чикаришга кенг тадбик этиш, архитектура фанини укитиш жараёнида ва архитектура ва курилиш сохасида кадрлар тайёрлаш тизимини илгор хорижий тажриба хамда халкаро стандартлар асосида трансформация килиш, таълим жараёнида замонавий лойихалаш дастурларидан фойдаланишни ташкил килиш ва дастурлардан фойдаланиш компетенцияларини ривожлантириш хамда илмий-тадкикот самарадорлигини ошириш мухим ахамият касб этади.

М.В.Матвееванинг фикрича: талабалар тайёр график, анимацион ва видеолавхали укув материалларни узлаштириш вактида компьютер графикасининг иллюстратив функцияси бажарилади. Улар билимни урганилаётган объектнинг математик моделини тузиш оркали узлаштирсалар, компьютер графикасининг когнитив функцияси бажарилади. Компьютер графикасининг иллюстратив ва когнитив функциялари шартли равишда фаркланади. Бир томондан, оддий график тасвир хам талабада янги гоя тугилишига ёки унда янги кирраларнинг очилишига сабаб булиши мумкин. Бошца томондан, когнитив функцияси хар доим хам тулик амалга ошмайди, масалан, талаба урганилаётган объектнинг аллакачон маълум булган хусусиятларинигина акс эттирганда, шунчаки иллюстратив функцияси бажарилади [3].

«Компьютер графикаси» фанини укитиш жараёнига компьютер технологияларини жорий этиш ва укитишни такомиллаштириш юзасидан кореялик олим Z.Zuo илмий тадкикот олиб борган. У илмий тадкикот ишида «Чизма геометрия ва мухандислик графикаси» ни «Компьютер графикаси»фани билан билан уйгун холда олиб бориш кераклигини илмий асослаб берган.

Америкалик олим P.W.Bridgman [5] узининг илмий тадкикот ишида касбий дизайнер, мухандис педагогларни тайёрлашда автоматлаштирилган лойихалаш жараёнини узлаштириш, бунда 2D ва 3D моделлаштириш имкониятларидан фойдаланиш юкори самара беришини илмий асослаганлар.

Мамлакатимизда компьютерда лойихдлаш дастурларидан фойдаланиб "Компьютер графикаси" фанини укитишни ривожлантириш ва такомиллаштиришнинг назарий-методологик, услубий асослари Н.Саидахмедов; олий таълим муассасаларида «Компьютер графикаси» фанини укитишда талабаларнинг мотивациясини шакллантириш масалалари Н.Шокирова, Т.Рихсибоевлар ва бошкаларнинг илмий-тадкикот ишларида тадкик этилган

[4; 2].

Х,озирги кунда ОТМларда укитилаётган «Компьютер графикаси» фанининг урни ва ахамияти, ижтимоий хаётимизда зарур булган моддий ва маънавий эхтиёжларнинг кондирилишида хамда барча соха мутахассисларини уз иш фаолиятларини автоматлаштириш имкониятларининг кенглигида деб караш мумкин. Шунинг учун хам, айни пайтда Республикамиз ОТМларда компьютер графикасини турли сохаларга булиб урганиш, унинг имкониятларидан катор сохаларда фойдаланишнинг методик асосларини яратиш, компьютер технологияларидан самарали фойдаланиш хамда хаётимизга кириб келаётган янги сохалар, ихтисослашган рассом, махсус эффектор, векторли арт-устаси, СЛВ-устаси, модельер, аниматор, текстурачи, визуализатор ва бошка малакали

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGIRESPUBLIKAILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

мутахассислар билан таъминлаш масаласи ОТМларда «Компьютер графикаси»ни фан сифатида укитилишига булган эхтиёжнинг ошишига олиб келди. Бугунги кунда ОТМларда «Компьютер графикаси» фанини укитишда талабаларни фанга нисбатан максадли харакатларини шакллантириш ва шу оркали бирор бир натижага эришиш мумкинлигини сингдиришда, керакли педагогик ва психологик воситаларни амалда куллаш ва уларни илмий асослаш мухимдир.

Маълумки, ОТМга келгунга кадар талабалар «Компьютер графикаси» фани буйича керакли бошлангич билим ва куникмаларга эга булсалар, уларнинг графика фанларида зарур булган фазовий тасаввурлари, чизмани укий олиш хусусиятлари шаклланади. Бу эса, бунга оид курсларни урта махсус, касб-хунар таълим тизимидан бошланиши максадга мувофиклигидан далолат беради. ^атор тадкикотчиларнинг бу борадаги илмий изланишлари туфайли, амалий тадбиги таълим жараёнига катта самаралар бера оладиган илмий натижаларга эришилмокда.

«Компьютер графикаси» фанини укитишдан максад, тайёрланаётган кадрларнинг ракобатбардошлигини таъминлаш, замонавий фан ва техника ютукларидан амалда фойдаланиб, ижобий натижаларга эришишларига шароит яратиш ва янги соха мутахассисларини интеллектуал салохиятга эга булган холда тарбиялашдан иборатдир. Бунинг учун, замон талабидаги фанларни таълим жараёнига замонавий техника ва технологияларни куллаган холда укитиш зарурлигини курсатмокда. Шундай экан, профессор-укитувчилар бугунги кун талабаларига замонавий билим ва куникмаларни беришда таълим жараёнига ахборот коммуникатив ва педагогик технологияларни кенг фойдаланишдек масъулиятли ва айни пайтда кечиктириб булмайдиган вазифаларни бажаришни уз зиммаларига олишлари керак. Бу эса, уз навбатида профессор-укитувчилардан уз касбининг мохир устаси, педагогик кобилиятларни узларида мужассам этадиган, компьютер техника ва технологияларидан фойдаланишга оид етарли билим ва малакаларга эга булиш, узокни кура биладиган, бир суз билан айтганда, фидоий булиш талаб этилади.

Шу уринда, ОТМ талабаларига «Компьютер графикаси» фанини укитишнинг услубий жихатлари ва методик ёнлашувларни кайта куриб чикиш, фанни укитиш методикаси таркибий кисмларини уч улчамли моделлаштириш асосида кайта ишлаб чикиш, асослаш ва таълим жараёнига тадбик килиш, компьютер графикаси сохасида малакали мутахассис тайёрлашга имкон берадиган замонавий педагогик шарт-шароитларни аниклаш, электрон ишланмалар, укув-услубий таъминот, укув кулланма ва услубий курсатмалар ва бошкаларни ишлаб чикиш ва уларни укув жараёнига жорий этиш ва замон мехнат бозори шароитида ракобатбардош мутахассис тайёрлаш оркали жавоб берш мумкин.

«Компьютер графикаси» фан сифатида шаклланганига хали куп вакт булмаган булсада, киска вакт ичида шундай ривожланганининг асосий сабабларидан бири бу, кам вакт сарфлаш эвазига юкори натижалар олишга эришиш мумкинлигидадир. Бу холат фанни ривожланишига, кенг оммалашишига олиб келди. Бугунги кунга келиб, «Компьютер графикаси» фани факатгина информатика ва ахборот технологиялари йуналиши учунгина эмас, балки бошка мутахассисликлар учун хам кулай ва самарали булиб колмокда. Масалан, бино иншоотлар курилиши, архитехтура ва дизайн, алока ва ахборотлаштириш, гидротехник иншоотлар курилиши, автомобил ва темир йуллар курилиши ва бошка

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGIRESPUBLIKAILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

ривожланган йуналишлар учун жуда керакли соха сифатида урганилмокда. «Компьютер графикаси» фанида график ишлар ва масалаларни компьютерда моделлаштириш имкониятларидан фойдаланилади. У бевосита «Чизма геометрия ва мухандислик графикаси» фанининг кейинги боскичи булиб, уни узлаштирмасдан туриб, «Компьютер графикаси» фанини урганиб булмайди. «Компьютер графикаси» фанини урганишда энг ривожланган ва оммабоп Autodeks компаниясида ишлаб чикарилган CAD дастурларидан бири AutoCAD график дастурини, айнан «Компьютер графикаси» фанини укитишда кенг фойдаланиш мумкин булиб, унда улчам куйиш коидалари, стандартлар, чизманинг иккита куринишига кура учинчи куринишини топиш, кирким ва кесим бериш, чизик турлари хамда шу каби асосий конуниятларни билмасдан туриб режалаштирилган лойихалаш ишларини бажариш мутлако нотугри хисобланади.

Маълумки, «Компьютер графикаси» фанини укитишда турли хилдаги график дастурлардан фойдаланилади ва уларнинг барчасида хам график тасвирларни моделлаштириш имкониятлари мавжуд. Талабалар мухандислик графикасига оид топширикларни бажариш давомида, уларнинг тасвирини куз олдиларига келтиришга, яъни фазовий тасаввур килишга кийналган пайтларида деталнинг чизмасини битта куриниши оркали уни моделини куришга доир масалани ечиш зарур. Ечиш жараёнида берилган деталга нисбатан тула тасаввур пайдо булади ва талабаларнинг фанга булган кизикишлари ортади. Моделлаштириш имкониятини турли график дастурлар оркали амалга ошириш мумкин. Уларнинг хаммаси узига хос хусусиятларга эгадир. Масалан, AutoCAD график дастури оркали мухандислик масалаларини тез ва кулай усуллар ёрдамида ечиш имкониятини борлиги; ArchiCAD дастури архитекторларнинг ишончли дастури булиб, курилиш иншоотларини лойхалашда кулланилиши; 3dMax, Corel Draw, Adobe Illustrator -векторли уч улчовли ва икки улчовли моделлаштириш дастури булиб, харакатли тасвирлар яратиш имкониятларининг мавжудлиги ва хоказо дастурларни мисол сифатида келтириш мумкин.

График дастурлардан таълим жараёнида мавзуларнинг берилишига караб, энг макбул булганларини танлаш ва уларнинг имкониятларидан педагогик технология сифатида фойдаланиш, талабаларнинг фанга булган кизикишларини янада оширибгина колмай, уларда фанга оид ижодий фаолликни ривожлантиришда энг яхши восита сифатида хизмат килиши хам мумкин.

Олиб борилган тадкикот натижаларига кура, республика олий таълим муассасаларида «Компьютер графикаси» фанини укитишда:

ОТМларида «Компьютер графикаси» фанини укитиш жараёни маъруза, амалий ва тажриба машгулотларини стандарт тизимга солинмаганлиги;

талабаларни «Компьютер графикаси» фанидан ижодий фаоллигини ривожлантиришда график дастурларнинг имкониятларидан талаб даражасида фойдаланилмаётганлиги;

«Компьютер графикаси» фанидан илмий-методик кулланма ва дарсликларнинг етишмаслиги;

график фанларини укитиш охасида предметлараро алокадорликни мавжуд эмаслиги; график фанларни укитадиган малакали кадрларни етарли эмаслиги; график фанларни укитиш соатларининг етишмаслиги;

"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA

JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARI" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI

25-oktabr 2023-yil

фанни укитишда зарур булган электрон укув кулланмалар ва ургатувчи дастурларнинг йуклиги ;

график топширикларнинг умумлашган методик тизими талаб даражасида эмаслиги каби камчиликлар аникланди.

Шу боис, график таълим самарадорлигини оширишда зарур булган талабаларнинг «Компьютер графикаси» фанидан фазовий тасаввури ва ижодий фаоллигини ривожлантиришда, график дастур имкониятлари булган уч улчамли моделлаштириш воситасидан фойдаланиш оркали талабаларнинг фазовий тасаввурини ривожлантириш хамда график дастурларда мукаммал ишлаш малакасини хосил килиш имконияти кенгаяди.

Шунинг учун олий таълим муассасаларида «Компьютер графикаси» фанидан талабаларнинг фазовий тасаввурини ривожлантиришнинг педагогик-психологик, дидактик, техник даражалари мезонлари аниклаштириш зарур. «Компьютер графикаси» фанини укитиш жараёнинида унинг методик тизими соха йуналишларини визуал моделлаштириш оркали такомиллаштириш каби муаммоларни бартараф этиш лозим.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг ^арори. Архитектура-курилиш сохасида кадрлар тайёрлаш тизимини яанада такомиллаштириш чора тадбирлари тугрисида. 2022 йил 8 ноябрь. Щ -416 сон.

2. Рихсибоев Т. "Компьютер графикаси" укув кулланма. Т.: 2006. - 167 б.

3. Сайидахмедов Н. Замонавийлик. Методология. Педагогика // Ж. Узлуксиз таълим. -Тошкент, 2004. - № 1. - 8-14 б.

4. Шокирова Н.А., Ортиков О.А. "Чизма геометрия" амалий машгулотлар учун укув кулланма. Т.: Таълим нашриёти. 2015 й. 140 бет

5. Bridgman PW. The effect of pressure on several prop-erties of the alloys of bismuth-tin and of bismuth-cadmium. Proc Am Acad Arts Sci. 1953;82:101-156.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.