Научная статья на тему 'ГРАФИК ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМ ВА КЎНИКМАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИНТЕНСИВ УСУЛЛАРИ'

ГРАФИК ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМ ВА КЎНИКМАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИНТЕНСИВ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

117
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
чизма геометрия ва муҳандислик графикаси / фазовий тасаввур / мультимедиали электрон дарслик / мультимедиали электрон китоб / интелектуал компьютер ўйинлари / виртуал детал моделлари / видеодарс / топшириқлар тўплами / даражали тестлар / компьютер графикаси. / начертательная геометрия и инженерная графика / пространственное воображение / мультимедийный электронный учебник / мультимедийная электронная книга / интеллектуальные компьютерные игры / виртуальные модели / видеоуроки / набор заданий / тесты уровня / компьютерная графика.

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Абдурахим Абдубаннаевич Қаҳҳаров, Бобур Акбаров

Мақолада чизма геометрия ва муҳандислик графикаси фанини ўқитишда талабалар фазовий тасаввурини компьютер технологиялари ва интелектуал компьютер ўйинлари интенсив ривожлантириш воситалари ва усуллари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИНТЕНСИВНЫЕ МЕТОДЫ РАЗВИТИЯ ЗНАНИЙ И НАВЫКОВ СТУДЕНТОВ ПРИ ОБУЧЕНИИ ГРАФИЧЕСКИМ ПРЕДМЕТАМ

В статье представлены средства и методы интенсивного развития пространственного воображения студентов при обучении предмета «Начертательная геометрия и инженерная графика» с использованием компьютерных технологий и компьютерной графики.

Текст научной работы на тему «ГРАФИК ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМ ВА КЎНИКМАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИНТЕНСИВ УСУЛЛАРИ»

ГРАФИК ФАНЛАРНИ УЦИТИШДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМ ВА

КУНИКМАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИНТЕНСИВ

УСУЛЛАРИ

Абдурахим Абдубаннаевич ^авдаров

НамМ^И a.a. qahharov@mail.ru

Бобур Акбаров

АДУ магистранти

Аннотация: Ма^олада чизма геометрия ва мухандислик графикаси фанини укитишда талабалар фазовий тасаввурини компьютер технологиялари ва интелектуал компьютер уйинлари интенсив ривожлантириш воситалари ва усуллари келтирилган.

Таянч сузлар: чизма геометрия ва мухдндислик графикаси, фазовий тасаввур, мультимедиали электрон дарслик, мультимедиали электрон китоб, интелектуал компьютер уйинлари, виртуал детал моделлари, видеодарс, топширщлар туплами, даражали тестлар, компьютер графикаси.

ИНТЕНСИВНЫЕ МЕТОДЫ РАЗВИТИЯ ЗНАНИЙ И НАВЫКОВ СТУДЕНТОВ ПРИ ОБУЧЕНИИ ГРАФИЧЕСКИМ ПРЕДМЕТАМ

Аннотация: В статье представлены средства и методы интенсивного развития пространственного воображения студентов при обучении предмета «Начертательная геометрия и инженерная графика» с использованием компьютерных технологий и компьютерной графики.

Ключевые слова: начертательная геометрия и инженерная графика, пространственное воображение, мультимедийный электронный учебник, мультимедийная электронная книга, интеллектуальные компьютерные игры, виртуальные модели, видеоуроки, набор заданий, тесты уровня, компьютерная графика.

INTENSIVE METHODS OF DEVELOPING KNOWLEDGE AND SKILLS OF STUDENTS IN TEACHING GRAPHIC SUBJECTS

Abstract: The article presents the tools and methods of intensive development of students' spatial imagination in the teaching of the subject "Descriptive Geometry and Engineering Graphics" using computer technology and computer graphics.

Keywords: descriptive geometry and engineering graphics, spatial imagination, multimedia electronic textbook, multimedia e-book, intellectual computer games, virtual models, video tutorials, set of tasks, level tests, computer graphics.

Янгиланаётган Узбекистонда таълим тизимига доир ислохотлар доирасида олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясида "таълим сифатини яхшилаш борасидаги илгор хорижий тажрибаларни урганиш ва амалиётга татбик этиш жараёнларини жадаллаштириш ва укитиш усулларини такомиллаштириш"[1], ракобатбардош кадрлар тайёрлаш ва уларнинг иктисодиётнинг ривожланишига муносиб хисса кушиши, таълим тизимидаги ислохотлар натижасида олий таълим муассасасини халкаро эътироф этилган ташкилотлар рейтингининг биринчи 1000 та уриндаги олий таълим муассасалари руйхатига киритишга катта эътибор каратилмокда. 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегиясида "таълим ва укитиш сифатини бахолашнинг халкаро стандартларини жорий этиш асосида олий таълим муассасалари фаолиятининг сифати хамда самарадорлигини ошириш" устувор вазифа этиб белгиланган. Бундан келиб чикадики, олий таълим тизимида бажарилаётган илмий-тадкикот ишларида укитишнинг мультимедиали компьютер технологияларга асосланган замонавий усулларини куллаш мухим.

Республикамизда график таълимнинг укув методик жихатдан такомиллаштириш, талабалар фазовий тасаввурини ривожлантириш масалалалари Р.Хорунов, И.Рахмонов, А.Холмирзаев, Ш.Муродов, Д.Кучкарова, Э.Рузиев, А.Хамракулов, С.Сайдалиев, И.П.Истомина, А.В.Пилипер, Ю.А.Волкова, А.И.Хубиев, Л.Н.Анисимов, П.А. Острожков, Ж.Ж.Джанабаев, Charles A, Rankovskiy, Minaruth Galey, Neda Bokan, Marko Ljucovich, Srdjan Vukmirovich ва бошкалар томонидан урганилган.

Олий таълим муассасаларида "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанини укитиш натижасида талабаларнинг график компетенцияларини ривожлантириш хамда сохага оид график билимларни эгаллашга асос яратилади. Чизма техниканинг тилидир деб бежизга айтишмаган. Шундан келиб чикиб, "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанини укитишдаги асосий муаммо хисобланган талабаларнинг фазовий тасаввурини ривожлантиришдир. Таълимдаги ислохотлар натижасида олий таълимга хужжатлар топширишда мос йуналишларни танлаш имкониятлари берилганлиги натижасида ижтимоий соха буйича академик лицейлар, касб-хунар мактаблари, коллежлар, техникумларни битирган ёшлар техника, технология, курилиш, илшаб чикариш сохларига укишга кабул килиниши мумкин. Бу бир томондан олий маълумот олишга булган эхтиёжни кондириш буйича килинаётган ислохотларни амалий

натижаси булса, иккинчи томондан мазкур йуналишда укиш учун график компетенцияларини юкори даражасида булишини талаб этади.

"Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанини укитишда талабалар фазовий тасаввури ривожланмаганлиги фан буйича билимларни беришда турли хилда муаммоларни хосил килади. Мавжуд муаммони макбул ечимини топишда замонавий мультимедиали компьютер технологиялари ва комьютер графикасидан унумли фойдаланиш лозим. "Чизма геометрия ва мухдндислик графикаси" фанини узлаштириш олинаётган билимларни тушуниш ва мустахкамлаш учун талабаларда фазовий тасаввур ривожланган булиши таълим сифати ва самарадорлигини таъминлашга хизмат килади. Юкоридаги фикрлардан келиб чикиб, талабаларнинг фазовий тасаввурини интенсив усулда ривожлантириш масаласи кун тартибига чикмокда. Бунинг учун мультимедиали электрон дарслик, компьютер графика, визуаллаштирилган виртуал кургазмали воситалар оркали талабаларда фан мазмуни ва тушуна олиш куникмалари шаклланади.

"Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанини укитишда талабалар фазовий тасаввурини интенсив усуллар асосида ривожлантириш буйича тажриба-синов ишлари бажарилди. Бунинг учун "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанидан мультимедиали электрон дарслик(мультимедиали электрон китоб, табакалаштирилган (даражали) топшириклар туплами, интелектуал компьютер уйинлари, видеодарс, купваринатли табакалаштирилган(даражали) тест, виртуал детал моделлари, глоссарий) яратилди.

Мультимедиали компьютер технологиялари, мухандислик компьютер графикаси ва визуаллаштирилган виртуал воситалардан "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанида фойдаланиш имкониятлари(1-расм).

"Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанини укитишда талабаларнинг фазовий тасаввурини ривожлантиришнинг интенсив усулларини куллашда: ургатувчи-интелектуал компьютер уйинлари, назорат килувчи-даражали топшириклар ва ташхисловчи-виртуал детал моделлар туплами таълимнинг рефлексив, интенсив узлаштириш усулларида ижобий ва салбий омиллари таъсирини тизимлаштириш асосида талабаларнинг фазовий тасаввури ривожлантириш мухим ахамият касб этади.

ТАЛАБАЛАР ФАЗОВИИ ТАСАВВУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИНТЕНСИВ УСУЛЛАРИ

МУЛЬТИМЕДИАЛИ

КОМПЬЮТЕР ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

Мультимедиали электрон дарс ишланмалари

Табакалаштирилган автоматлаштирилган ностандарт тестлар

МУХДНДИСЛИК КОМПЬЮТЕР ГРАФИКАСИ

Табакалаштирилган график топшириклар туплами

Интелектуал компьютер уйинлари

Ностандарт виртуал детал моделлари

J V

ВИЗУАЛЛАШТИРИЛГАН ВИРТУАЛ ВОСИТАЛАР

Анимацион

плакатлар

J V

Анимацион кургазмали таркатмали материаллар

Анимацион глоссарий

1-расм. "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанини укитишда талабалар фазовий тасаввурини ривожлантиришнинг интенсив усуллари.

"Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанини укитишда талабалар фазовий тасаввурини ривожлантириш учун мультимедиали компьютер технологиялари имкониятларидан фойдаланиб, фазовий тасаввурни ривожлантиришга каратилган мультимедиали электрон дарс ишланмалари, маъруза ва амалий дарсларга мулжалланган видеодарслар, талабалар фазовий тасаввурини ривожланганлигини тахлил этиш учун табакалаштирилган куп вариантли тестларни яратиш, компьютер графикаси имкониятларидан фойдаланиб талабалар фазовий тасаввурини ривожлантиришга каратилган табакалаштирилган график топшириклар, интелектуал компьютер уйинлари, виртуал детал моделларини ишлаб чикиш хамда яратиш ишлари амалга оширилди.

"Чизма геометрия ва мухдндислик графикаси" фанидаги мавзуларни тушунтиришда AutoCAD график дастурининг виртуал моделлаштириш(2Э,

3D) ва интерфаол деталларни ясаш имкониятларидан фойдаланиш оркали талабаларга узлаштираётган билимларни кулай, содда, самарали куринишда бериш имкони яратилади.

Дарс турига караб фан укитувчиси мультимедиали компютер технологиялари хамда компютер графикасидан фойдаланиш вактини аниклаб таксимлайди. Натижада дарс вактининг зарур кисмида мультимедиали элекрон дарслик ёки компьютер графикасига мурожаат килиб мавзу буйича талабаларга берилаётган маълумотларни тушуна олиши, чизма деталларни, топширикларни фазовий тасаввур эта олиши учун фойдаланиш максадга мувофикдир. Бунда берилаётган маълумотлар, анимацион, видеофрагмент, визуал, иллюстратив ва бошкалар оркали талабалар узлаштираётган маълумотларни фазовий тасаввур кила олишида мухим ахамият касб этади. Талаба качонки чизмаларни куриниши, вазияти, холати, шакли, хажмини тасаввур этсагина олаётган билимини узлаштиради.

Жахон тажрибасидан маълумки, мустакил таълим олишга имкониятлар яратиш, фан буйича зарурий маълумотларни замонавий куринишда булиши талабалар мустакил билим олишига ёрдам беради. "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фани буйича яратилган мультимедиали электрон дарслик таълимнинг барча турларида билим олишга мулжалланган. Бундан ташкари мустакил хамда масофавий таълим учун фан буйича маълумотларни олиш, урганиш ва эгалланган билимларни назорат килиш имкониятлари яратилган. Мультимедиали электрон дарсликда мавзуларга оид чизмаларни анимацион ва видео куринишда куриши ва урганиши мумкин. Бундан ташкари чизмалар чизилиш кетма-кетлигини автоматик ва узи бошкариш имконияти яратилган. Амалий топширикларни варианти ва уларнинг бажарилиш намунаси оркали куриши мумкин. Талаба топширикни бажарилиши кетма-кетлиги ва тушунмаган кисмини мустахкамлаш хамда узлаштириши учун кайтариб куриши мумкин. Бу талабаларга репититор вазифасини бажаради.

Мультимедиали электрон дарслик фан буйича кургазмалиликни тулик таъминлаб, "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанини укитишда талабалар фазовий тасаввурини ривожлантириш учун асосий омил хисобланади. Яъни талабалар фазовий тасаввури кургазмали, визуал, иллюстратив, консуптуал материаллар асосида ривожлантирилади. Бундан ташкари таълим сифатини ошириб, билимларни бойитиш, синаб куриш, шакллантириш ва шулар асосида ривожлантиришга асос булади.

Олиб борилган илмий фаразни тугрилигини аниклаш максадида мультимедиали компьютер технологиялари ва компютер графикасидан фойдаланиб "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанини укитиш буйича тажриба-синов ишлари укув семестр давомида мунтазам олиб борилди. Тадкикот утказиш учун Наманган мухандислик-курилиш институтида тажриба ва назорат гурухлари танлаб олинди: 1-назорат гурухи(44-45-ТИЭ-19), 2-тажриба гурухи(30-31-АЙА-19) булар 2019-2020 укув йилининг бахорги семестри яъни пандемия шароитида масофадан online тарзда амалга оширилди. Кейинги боскичда 2020-2021 укув йили кузги семетрида 43-44-ЙМ-20, 45-46-47-ЙМ-20 гурухларида хам онлайн хам анъанавий шаклда утказилди. Тажриба-синовларни утказишда хафталар кесимида олиб борилди. Тажриба синов ишлари кутилгандек натижа берди. Назорат гурухига нисбатан, тажриба гурухининг узлаштириш курсаткичлари уртача 13,5 % юкори булганлиги кузатилди. Бундан ташкари 2018-2019 укув йилида тажриба синовлари утказилган ва тажриба гурухининг назорат гурухига нисбатан натижалар уртача 13,2 % юкорилиги кузатилган эди. 20202021 укув йилида эса уртача 13,8 % юкори эканлиги аникланди.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-5847 сонли фармони.

2. Kakhharov A.A. Method of development of emergency descriptions of students in training scientific geometry. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. Vol. 7 No. 12, 2019 Special Issue: Education in Uzbekistan ISSN 2056-585. 68-74 p.

3. Kahharov A.A Developing students' spatial imagination in the teaching the subject of "descriptive geometry and engineering graphics" with the help of modern computer graphics. International congress on modern education and integration. Vol.5 Special Issue. http: //iejrd.com/index.php/%20/article/view/1178

4. Каххаров А.А. Особенности преподавания начертательной геометрии и инженерной графики с использованием современных компьютерных технологий // Nauka-rastudent.ru. - 2015. - No. 06 (18) / [Электронный ресурс] - Режим доступа. - URL: http://nauka-rastudent.ru/18/2733/

5. Занфирова Л.В. Формирование технического мышления в процессе подготовки студентов агроинженерных вузов. Автореф...дис.кан.пед.наук. Москва 2008. 24 с.

6. Хамракулов А.К. Чизма геометрияни укитишда компьютер технологияларини куллаш методикаси ("Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фани мисолида). Дисс.... пед.фан.ном.-Наманган 2009.-143 б.

7. Neda Bokan, Marko Ljucovi'c, Srdjan Vukmirovi'c. Computer-Aided Teaching of Descriptive Geometry. Journal for Geometry and Graphics Volume 13 (2009), No. 2, 221-229.

8. Ramon Rubio Garcia, Javier Suarez Quiros, Ramon Gallego Santos,Santiago Marti'n Gonzalez, Samuel Mora'n Fernanz. Interactive multimedia animation with Macromedia Flashin Descriptive Geometry teaching. Computers & Education 49 (2007) 615-639.

9. ^аххаров А.А. Интеллектуал уйинларни компьютер ёрдамида ташкил этиш йули билан таълим самарадорлигини ошириш //Замонавий таълим. -Тошкент: 2018. -№2. 56-61-6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.