Научная статья на тему '“МУҲАНДИСЛИК ГРАФИКАСИ” ФАНИНИ ЎҚИТИШДА АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТИЗИМЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ'

“МУҲАНДИСЛИК ГРАФИКАСИ” ФАНИНИ ЎҚИТИШДА АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТИЗИМЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

92
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
муҳандислик графикаси / масофавий таълим технологиялари / педагогика / онлайн тест / баҳолашнинг кредит системаси. / Инженерная графика / технологии дистанционного обучения / педагогика / онлайн-тест / кредитная система оценки.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдулазиз Иргашевич Азаматов, Абдурахим Нозимжон Ўғли Набижонов

Ушбу мақолада олий таълимда “Муҳандислик графикаси” фани мисолида масофадан туриб билимни талабага сифатли етказиш, уларни баҳолаш тизимларини оптималлаштириш тадқиқ этилган. Ушбу жараѐнни амалга ошириш учун 2019/20, 2020/21 ўқув йилларида Тошкент шаҳридаги Турин политехника университетида (ТТПУ) ахборот коммуникация тизимлари (АКТ) дан кенг кўламда фойдаланилди ва талабаларга фан бўйича маълумотлар муваффақиятли етказилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ ДИСЦИПЛИНЫ “ИНЖЕНЕРНАЯ ГРАФИКА”

В данной статье изучаются возможности улучшения качество дистанционного обучения студентам на примере дисциплины «Инженерная графика», а также предложены примеры вопросов для эффективной оценки полученных знаний. Для реализации этого процесса в 2019/20, 2020/21 учебных годах в Туринском политехническом университете в Ташкенте (ТТПУ) широко использовались информационно-коммуникационные системы (ИКТ), и студентам была успешно предоставлена вся информация по предмету.

Текст научной работы на тему «“МУҲАНДИСЛИК ГРАФИКАСИ” ФАНИНИ ЎҚИТИШДА АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТИЗИМЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ»

"МУХДНДИСЛИК ГРАФИКАСИ" ФАНИНИ У^ИТИШДА АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТИЗИМЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Абдулазиз Иргашевич Азаматов

Тошкент шахридаги Турин политехника университети доценти

Абдурахим Нозимжон ^ли Набижонов

Тошкент шахридаги Турин политехника университети уцитувчиси

Аннотация: Ушбу мацолада олий таълимда "Мухандислик графикаси" фани мисолида масофадан туриб билимни талабага сифатли етказиш, уларни бахолаш тизимларини оптималлаштириш тадциц этилган. Ушбу жараённи амалга ошириш учун 2019/20, 2020/21 уцув йилларида Тошкент шахридаги Турин политехника университетида (ТТПУ) ахборот коммуникация тизимлари (АКТ) дан кенг куламда фойдаланилди ва талабаларга фан буйича маълумотлар муваффациятли етказилди.

Калит сузлар: мухандислик графикаси, масофавий таълим технологиялари, педагогика, онлайн тест, бахолашнинг кредит системаси.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ ДИСЦИПЛИНЫ "ИНЖЕНЕРНАЯ

ГРАФИКА"

Аннотация: В данной статье изучаются возможности улучшения качество дистанционного обучения студентам на примере дисциплины «Инженерная графика», а также предложены примеры вопросов для эффективной оценки полученных знаний. Для реализации этого процесса в 2019/20, 2020/21 учебных годах в Туринском политехническом университете в Ташкенте (ТТПУ) широко использовались информационно-коммуникационные системы (ИКТ), и студентам была успешно предоставлена вся информация по предмету.

Ключевые слова: Инженерная графика, технологии дистанционного обучения, педагогика, онлайн-тест, кредитная система оценки.

USE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN

TEACHING THE DISCIPLINE "ENGINEERING GRAPHICS"

Abstract: This paper describes an improvement aspects of the quality of distance learning for students on the example of the discipline "Engineering drawing". An evaluation ways of students gained knowledge also discussed. An information and communication systems (ICT) were widely used at the Turin Polytechnic University in

Tashkent (TTPU) to implement this process in the 2019/20, 2020/21 academic years, and students were successfully provided with all the information on the subject.

Keywords: Engineering drawing, distance learning, pedagogy, online test, ECTS

Хрзирги кунда халкаро таълим тизимида ягона таълим стандартларини яратиш (масалан, Болония жараёни), узаро тан олиш тамойили асосида укитувчилар ва талабалар мобиллигини ошириш, юкори салохиятли кадрлар тайёрлаш, олий таълим тизимида барча академик даражалар ва бошка ихтисосликларни мехнат бозори талаблари асосида бир хил шакллантириш хисобига битирувчиларни муваффакиятли иш билан таъминлашни йулга куйиш мухим ахамият касб этмокда [1].

Пандемияларда, масофавий таълимдаги ва умуман таълимда билимни, информацияни талабага етказиб бериш билан боглик муаммоларни хал этиш учун дарсни ташкил этишда, дарс жараёнида ва урганилган билимларни текширишда АКТ воситаларидан иложи борича кенг куламда ва самаралирок фойдаланиш талаб этилади.

1. Дарсни ташкил этишда АКТ воситаларидан фойдаланиш

LMS Moodle - (инглиз тилида "Learning Management System" -"Таълимни бошкариш тизими" ва "Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment" - объектга йуналтирилган модулли динамик укитиш мухити) web мухитда укитиш ва онлайн режимдаги дарсларни ташкил килувчи кучли педагогик дастурий мажмуа хисобланади [2]. ТТПУ да бугунги кунда тизимнинг 3.11 версияси ишлатилмокда.

Бугунги кунда "Moodle" тизимидан нафакат университетларда, балки коллежлар, мактаблар, нотижорат ташкилотлар ва турли фирмаларда хам фойдаланилади. Moodle тизими укувчилар мустакил равишда узлуксиз таълим олиши ва ижодкорлигини ривожлантириш имкониятини яратади. Бу тизим талабалар бир-бирлари билан ёзишмалар оркали хабар алмашинуви, укувчиларнинг мустакил ишлашини таъминлаши, замонавий укитиш усулларини жорий этиши ва турли таълим хизматларини такдим килиш билан белгиланади [3].

Дарс соатларининг хисоб-китобини олиб бориш учун турли тайёр дастурий таъминотлардан ёки хар бир олий таълим муассасаси (ОТМ) уз талабларидан келиб чиккан холда кастомизация килинган (мослаштирилган) дастурий таъминотлардан фойдаланиши мумкин. Ушбу дастурлар хар бир профессор-укитувчи учун алохида логин ва парол билан шахсий сахифа

очиб, режадаги дарс соатларини киритиб, сунгра утилган дарсларни бажарилганлиги микдорини йил давомида курсатиб бориш имконини беради.

ASC Timetable электрон дарс жадвали дастурий таъминоти [4] оркали дарс жадвали тузилишини автоматлаштириш мумкин. Укитувчилар, укувчи ёки талабалар кун тартибидаги вакти, хона ва аудиторияларнинг имкониятлари ва бошка курсаткичлар буйича оптимал ечимларни дастурий таъминот узи таклиф этади. Барча иштирокчилар - укитувчилар, талабалар, аудиториялар учун махсус жадвал хосил килиб уни эълон килишни осонлаштиради, бу жараёнда компьютер ёки мобил курилмалардан фойдаланиш имконини беради.

Telegram Messenger [5] ижтимоий тармок дастурининг имкониятларидан канал (Channel) сифатида бир томонлама талабаларга машгулотлар буйича назарий маълумотлар, маъруза ёки амалий машгулотнинг назарий кисми видеоси, аудио, презентация слайдлари, PDF адабиётларни етказишда фойдаланиш мумкин. Гурух (Group) яратиб эса таълим жараёнида вужудга келувчи савол-жавоблар, эълонлар, онлайн дарслар качон ва кайси хавола оркали утказилиши ва хк. маълумотлар учун махсус узаро чат сифатида фойдаланиш мумкин. Дарс жараёни бошлангунча ушбу канал ва гурухларни хосил килиб олиб, дарсда бевосита талабаларга канал ва гурухларни линкларини бериш ва маълумот олишлари учун ушбу линкларга уланишларини талаб килиш максадга мувофикдир. Ушбу ресурслардан кейинги семестрларда хам фойдаланиш имконияти мавжуд. Telegram гурухларида дарс жараёнида ёки курс тугалланиши арафасида суровномалар хам утказилиши мумкин. Бундай суровномалар келгусидаги курснинг мазмунини янада бойитиш, таълим жараёни сифатини оширишда талабалардан янги таклифларни олиш имкониятини беради.

2. Дарс жараёнида АКТ воситаларидан фойдаланиш

Zoom Cloud meetings (Zoom булутли мажлислари) - Zoom Video Communications (А^Ш, Силикон водийси) компанияси томонидан ишлаб чикилган видеотелефония дастури [6]. Унинг бепул версиясида бир вактнинг узида 100 тагача булган иштирокчиларга 40 дакикали вакт чеклови билан видеоалока хизматини такдим этади. Пуллик режаларнинг максимал имконияти бир уланишда 30 соатгача давом этувчи видеоалока 1000 тагача иштирокчиларга хизмат килади. Видеоалокалар ёзиб олиб кейинчалик видео материал сифатида фойдаланилиш имконияти мавжуд.

Microsoft Teams - Microsoft компанияси томонидан ишлаб чикарилган Microsoft 365 дастурий таъминотлар гурухига кирувчи бизнес алока

платформасидир. Ундан таълим учун хам фойдаланиш мумкин. Microsoft Teams иш жойидаги сухбатлар, видеоконференциялар, файллар алмашиш ва дастурларни интеграциясини таъминлайди [7]. Microsoft Teams бошка Microsoft томонидан бошкариладиган видеоконференция платформаларини, шу жумладан Skype for Business ва Microsoft Classroom ни урнини босмокда.

COVID-19 пандемияси пайтида фойдаланувчилар томонидан Microsoft Teams, Zoom, Google Meet ва бошка шу каби дастурлар катта кизикиш уйготди, чунки куплаб учрашувлар, мажлислар, дарслар виртуал мухитда амалга оширилди.

SMART Technologies ("SMART технолоджийз"), шунингдек, Смарт номи билан танилган, Канада штати, Калгари, Алберта, Канадада жойлашган ва тулик Foxconn компаниясига тегишли компания. Смарт 1987 йилда ташкил топган булиб, у энг куп таълим ва бизнесда ишлатиладиган "SMART Board" ("СМАРТ Боард") маркали интерактив доскаларни ишлаб чикарувчиси сифатида танилган [8]. Куйида ушбу компания дастурий таъминот махсулотлари Smart Notebook ва Smart Board Tools курсатилган.

Smart Notebook дастурий таъминоти анъанавий дарсларда доскада чизилиши лозим булган чизмалар, шакллар ва ёзувларни онлайн дарсларда компьютер экранида хосил килишга ёрдам беради. Укитувчи доскасиз, махсус график планшет ёки стилуссиз хам оддий сичконча ва ноутбукдан фойдаланиб керакли информацияни экранга чизиб талабаларга етказа олади. Яъни укитувчи уз уйидан онлайн дарсни укита олади, у учун махсус студия ёки университетга дарс утиш учун келиш талаб этилмайди.

Smart Board Tools дастурий таъминоти онлайн дарсларда компьютер экранида курсатилаётган слайдлар ва маълумотлар тушунтирилаётганда улар тушунарлирок булиши учун кушимча белгилар, ёзувлар хосил килишга ёрдам беради. Чизик турлари, чизик калинлиги, ранги ва хк. лар узгартирилиши мумкин. Курсатилган белгили слайдлар расмга олиниб, компьютер хотирасига саклаб олиниши ва дарс иштирокчиларига юборилиши хам мумкин.

Camtasia (Camtasia Studio) - TechSmith фирмаси томонидан яратилган, тугридан-тугри экрандан ёки Microsoft PowerPoint га урнатиладиган махсус плагин ёрдамида экранни ёзиб олувчи, видео дарсликлар ва видео-презентациялар яратиш учун мулжалланган дастурий таъминот [9]. Овозли ёки бошка мультимедия ёзувлари бир вактнинг узида ёзилиши ёки бошка манбадан алохида кушилиши мумкин. Дастур видео ва аудио маълумотларни

оддий фойдаланувчилар томонидан хам осон монтаж килиш имкониятини беради.

3. Талабалар билимини текшириш

Масофавий таълимда урганилган билимларнинг микдори ва сифатини аниклашга, яъни имтихон ва тестларга катта урин берилади. Чунки амалий иш, мустакил ишларни талаба аудиторияда бажармайди, шунинг учун уларни нотугри бажариши, назарий билимларни тулик тушунмасдан лаборатория ишларини бажариши хатоликларга олиб келиши мумкин. Бундан ташкари талабалар амалий ва лаборатория ишларини масофадан топширганда плагиат (кучирмачилик) га замин яратилиши ёки плагиат микдори куп булиши мумкин. Шунинг учун талабалар билимини ушбу амалий ишларга караб бахоланиши, улар билимининг хакикий холатини курсатмаслиги мумкин.

ТТПУ да талабалар амалий ва лаборатория ишларини самарали урганишлари учун купрок куч лаборатория утказиладиган курилмага эмас, балки жараённи урганишга купрок йуналтирилади. Масалан, "Мухандислик графикаси" фанидан амалий машгулотларда танланган узел ва деталлар аввал чизмачилик куроллари билан кулда чизилади. Сунгра лаборатория машгулотларида эса айнан шу деталлар ва йигув бирикмалари компьютерда лойихалаш дастурлари (CAD) ёрдамида 3D модели хосил килинади. Иккала турдаги ишлар белгиланган санагача укитувчининг электрон почтасига юборилади. Талабанинг битта детал устида икки маротаба ишлаши, чизиш ва моделлаштириш жараёнига купрок эътибор беришига ва пировард натижада купрок маълумотни тушунишига сабаб булади.

Имтихонлар онлайн (интернет оркали) ва офлайн (анъанавий) тарзда утказилиши мумкин. Онлайн имтихонлар тест саволлари куринишида булиши мумкин. Лекин "Мухандислик графикаси" каби фанлар буйича офлайн имтихонлар самарадорлик жихатидан онлайн имтихонлардан устун туради. Онлайн тестларни курс давомида бир неча марта утказиш ёки куп маротаба ва куп алмашувчи жавобли вариантлар билан утказиш самарадорликни ошириши мумкин. График ва мантикий куринишидаги саволлардан фойдаланиш юкори натижа беради. Биринчидан, талабалар назарий билимларни саволларга жавоб бериш оркали урганади. Иккинчидан, талабалар график шаклларни эслаб колиш осонлиги учун керакли маълумотларни осонрок эслаб коладилар.

Талабалар проекцияларни тугри тасаввур кила олишлари учун нукталар проекцияларини топиш вазифаси хам фойдали булиши мумкин.

"Мухандислик графикаси" каби фанларда график куринишидаги саволлар текст куринишидаги саволларга нисбатан тушунилиши осонрок ва самаралирок булади. Ушбу саволларда талаба тест вазифасини тугри тушунишга вакт сарфламайди ва диккатини тугридан-тугри жавобларга каратади.

4. Таълим жараёни сифатини бахолаш

ISO 9001 буйича мижозларнинг фикр-мулохазаларини аниклаш, тахлил килиш жараёни сифат менежменти тизимининг мухим кисмидир ва шунинг учун учинчи томон аудити давомида унга етарлича эътибор берилиши керак. Мижознинг фикр-мулохазалари бу QMS (инглизча "Quality management system" - сифат менежменти тизими) умумий самарадорлигини бахолаш учун ишлатилиши мумкин булган асосий курсаткичлардан биридир [10]. Бизнинг, яъни университет нуктаи назаридан каралганда мижоз бу - талаба, унинг фикр-мулохазаларини давомли равишда урганилиши ва укитилаётган курсларга татбик этилиши таълим жараёни сифатини таъминланишида ва ошишида мухим уринни эгаллайди.

Турли даражадаги: университет микёсида, факультетлар микёсида ва хар бир фандан суровномаларни утказилиши университет таълимидаги шаффофликнинг ошишига хизмат килади. Профессор-укитувчилар курс давомида бир неча маротаба ёки курс охирида бир маротаба аноним суровнома утказишлари мумкин. Суровнома натижаларидан кейинги курсда фойдаланиб таълим сифатини оширишлари, ижобий суровнома натижаларидан эса жараён сифатини эътироф этишда фойдаланишлари мумкин.

Google Forms - бу Google компанияси томонидан такдим этилган бепул, веб-алокага асосланган Google Docs тахрирловчи дастурлари тупламига кирувчи суровномаларни яратиш, бошкариш дастури [11]. Шунингдек, ушбу иловага Google Docs, Google Sheets, Google Slides, Google Drawings, Google Sites ва Google Keep киради. Google Forms факат веб-дастур сифатида мавжуд. Илова фойдаланувчиларга реал вакт режимида бошка фойдаланувчилар билан хамкорлик килишда суровномаларни онлайн яратиш ва тахрирлашга имкон беради. Тупланган маълумотлар автоматик равишда электрон жадвалга киритилиши ва диаграммалар шаклида ифодаланиши мумкин.

5. Хулоса

Мамлакатимиз тараккиёти, келажаги учун олий таълимнинг хиссаси бекиёсдир, Шунинг учун хар кандай шароитларда унинг узлуксизлиги ва

сифати таъминланиши лозим. Мураккаб вазиятлар, хусусан пандемияларда билимни етказиб беришдаги камчиликлар бошка мавжуд АКТ технологиялар ва педагогик усуллар оркали тулдирилиши лозим. Ушбу маколада ОТМ ларда масофавий таълимни йулга куйишда, хусусан, пандемия шароитида вужудга келувчи муаммолар тахлил этилди. Мураккаблик даражасидаги узига хосликлар туфайли "Мухандислик графикаси"дан укитишни енгиллатувчи АКТ воситалари, дастурий таъминотлари санаб утилди. Пандемия шароитида масофадан туриб талабаларнинг билимларини текширишга алохида ёндашув кераклиги баъзи тест саволлари мисолида куриб утилди. Масофавий таълимга утилган пайтлар (2019/20, 2020/21 укув йиллари)да ТТПУ да АКТ дан кенг куламда фойдаланилди, турли тизимлар синовдан утказилди ва талабаларга фан буйича маълумотлар муваффакиятли етказилди. Уларнинг билимини тест саволлари оркали бахолаш учун купрок график ва мантикий саволлардан фойдаланиш тавсия этилди.

Таълим тизимидаги яна бир асосий нукта бу унинг сифатини бахолаш, сифат курсаткичларини таълимга татбик этиш масаласидир. Таълим сифати ОТМларнинг юкорисида турувчи ташкилотлар ёки турли учинчи ташкилотлар томонидан бахоланиши яхши, лекин асосий бирламчи курсаткич бу талабалар фикридир. Аноним тарзда талабалардан хам фикр олиниши ва бунда текин дастурий таъминотлардан фойдаланиб суровнома утказиш таклиф этилди.

REFERENCES

1. Рахимов О.Д. Электрон таълим ресурсларини яратиш талаблари ва технологияси. // «Замонавий таълим» журнали, 2016 йил, 2-сон. - 45-50 бетлар.

2. Интернет ресурс: moodle.org

3. Юлдошев И.А. Укувчилар мустакил таълимини ташкил этишда мобил технологиялардан фойдаланиш. // «Замонавий таълим» журнали, 2017 йил, 12-сон. - 65-70 бетлар.

4. Интернет ресурс: www.asctimetables.com

5. Интернет ресурс: telegram.org

6. Интернет ресурс: zoom.us

7. Warren T. (November 2, 2016). "Microsoft Teams launches to take on Slack in the workplace". The Verge. Интернет ресурс: www.theverge.com

8. Интернет ресурс: www.smarttech.com

9. Интернет ресурс: www.techsmith.com/video-editor.html

10. ISO 9001 Auditing Practices Group Guidance. Интернет ресурс: committee.iso.org/home/tc176/iso-9001-auditing-practices-group.html

11. workspace.google.com/products/forms/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.