Научная статья на тему 'USE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN TEACHING THE SUBJECT OF CHEMISTRY IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS'

USE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN TEACHING THE SUBJECT OF CHEMISTRY IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
62
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Ученый XXI века
Область наук
Ключевые слова
ХИМИЯ / ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ / ПРОГРАММНОЕ ОБЕСПЕЧЕНИЕ / ЭЛЕКТРОННЫЙ УЧЕБНИК

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бердиева З.М., Ниязов Л.Н.

В статье анализированы проблемы применения информационно-коммуникационных технологий в преподавании предмета химия в высших учебных заведениях. Изучено значение ИКТ в преподавании предмета химия.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА "ХИМИЯ" В ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ

In article analyzed the problem of the use of information and communication technologies in teaching chemistry subject in higher education. It have been studied the importance of ICT in subject teaching chemistry.

Текст научной работы на тему «USE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN TEACHING THE SUBJECT OF CHEMISTRY IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS»

УДК 54:372.854:004.9(07)

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА КИМЁ ФАНИНИ УЦИТИШДА АХБОРОТ КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ

З.М. Бердиева1, Л.Н. Ниязов2

Аннотация

Маколада олий таълим муассасаларида кимё фанини укитишда ахборот коммуникация технологияларидан фойдаланиш муаммолари тахлил килинган. АКТларга таъриф берилиб, кимё фанини укитишдаги ахамияти урганилган.

Таянч сузлар: кимё, олий таълим муассасаси, ахборот коммуникация технологиялари, компьютер, дастурий таъминот, электрон дасрлик.

Мамлакатимиз Президенти Ислом Каримов "Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш - мамлакатни баркарор тараккий эттириш ва модернизация килишнинг энг мухим шарти" мавзусидаги халкаро конференцияда сузла-ган нуткида: "Бугунги кунда, умумий эътирофга кура, XXI аср глобаллашув ва чегараларнинг бардам топиш даври, ахборот-коммуникация технологиялари ва интернет асри, жахон майдонида ва дунё бозорида тобора кучайиб бораётган ракобат асрига айланиб бораётганини исботлаб беришга хожат йук, албатта" [1], - дея таъкидлаган.

Таълим жараёнига илгор ахборот технологияларини жорий этиш талабалар ва укувчиларни интеллектуал ривожлантириш хамда жамиятимизни ижтимоий-иктисодий тараккий эттиришнинг мухим шартидир. Бу борада истиклол йилларида мамлакатимизда катта ютукларга эришилди. Ахборотлаштиришни ривожлантириш сохасида давлатимиз сиёсати мамлакатимизни бевосита жахон ахборот маконига интеграциялашувига йуналтирган булиб, бу борадаги асосий тамойиллар Президентимиз Ислом Каримов томонидан белгилаб берилган. Давлатимиз рахбари 2012 йил 21 мартдаги кабул килинган "Замонавий ахборот-коммуникация технологияларни янада жорий этиш ва ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карори ушбу жараённи ривожлантиришда мухим омил булмокда.

Х,озирда анъанавий таълим воситаларини янгилаш ва таълим жараёнига ахборот коммуникацион технологиялар (АКТ) ни тадбик килиш масаласи долзарб эканлиги хаммага маълум. Айникса, техник олий таълим муассасаларида мухандис ва технолог кадрларни тайёрлаш жараёнида АКТлар мухим хисобланади. Шуни таъкидлаш керакки, таълим жараёнида АКТлардан фойдаланишда узга хос камчиликлар хам мавжуд. АКТлардан фойдаланишда тасвирий, овоз компонентлардан фойдаланиш укув материалини тушунарли ва кизикарли булишига хамда динамик расмлар ёрдамида амалда курсатиб булмайдиган ходисаларни тушунитириш мумкин булади.

Аммо, баъзи фундаментал фанларни, шу жумладан кимё фанлари укитиш жараёнида бу турдаги инновацияларни тадбик килишда кийинчиликлар вужудга келади. Буларга укитиш материалларининг кам ишлаб чикилганлиги, педагог-ходимларнинг АКТлардан кенг фойдаланмаслиги, дастурий таъминотларнинг кийин математик амаллар ва графикларга асосланганлигини мисол келтириш мумкин.

Шунга карамасдан АКТларни кимё фанларини укитишда куллаш ишлари амалга оширилмокда. Кимё фанлари кийин фанлар тоифасига кирганлиги туфайли, талабалардан мустакил ишлашни куп талаб этади. Шу сабали замонавий компьютер укитиш дастурий воситаларини ишлаб чикиш айникса долзарб хисобланади.

Таълим жараёнида фойдаланиладиган АКТларни бир неча хил турга ажратиш мумкин. Буларга электрон дарслик, маъруза, матнлар, электрон

1Бердиева Зулфия Мухитдиновна - старший преподаватель кафедры химия, Бухарский инженерно-технологический инстиут, Узбекистан.

2Ниязов Лазиз Нурхонович - старший преподаватель кафедры химия, Бухарский инженерно-технологический инстиут, Узбекистан.

лаборатория ва амалий ишлар, тренажерлар, энциклопедия маълумотномалари, тест технологиялари ва бошкалар.

Н.А. Шкильменская АКТларнинг ишлатилиш функциясига караб бир нечта масалаларни ечишни таклиф килади, булар: янги материални урганиш ва мустахкамлаш; лаборатория ёки практикумлар утказиш; янги материални намойиш этиш; мустакил билим олиш ва назорат [2, 64 б.].

М.Е. Соловьев, М.М. Соловьевлар кимё фанини укитишда ахборот коммуникациялар (АК) ни аник вариантлар таклиф киладилар. Булар универсал кимёвий дастур воситалари пакетлари, яъни, ChemOfice и HyperChem булиб, хозирги кунда турли давлатлар кимёвий лабораторияларида ишлатиладиган оммабоп дастурлардан бири хисобланади. Бу дастурий таъминотлар молекулаларнинг фазовий структурасини икки ва уч улчамда визуаллаштириш, органик бирикмаларнинг физик-кимёвий хоссаларини прогнозлаштириш, классик механика усуллари ёрдамида молекуланинг конформация ва динамикасини тадкик этиш, молекулалараро узаро таъсирларни моделлаштириш имконини беради [3].

А.Г. Тихобаев таълимда интерактив технологиялар самарадорлигини таъкидлаб, диалог иштирокчиларига караб куйидаги классификацияни таклиф килади: инсон-инсон (иш ва ролли уйинлар, гурухларда ишлаш, дискуссия, аклий хужум); инсон-машина (виртуал реаллик, компьютер уйинлари, интерактив воситалар ва бошкалар); инсон-машина-инсон (масофавий таълим, локал телекоммуникацион технологиялар, компьютерда тест жараёни ва бошкалар) [4, 82 б.]. Муаллиф Model ChemLab (турли хил кимёвий жараёнларни симуляциялаш) дастурий таъминотини ишлатишни таклиф килиб, уни виртуал реаллик технологиясига киритади.

ЮНЕСКО нинг таърифига кура, ахборот технологиялари, бу - маълумотга хисоблаш техникалари ёрдамида ишлов бериш ва саклаш билан банд инсонларнинг мехнат фаолиятини самарали усулларини ташкил этишни, хамда ишлаб чикариш ускуналари билан инсонларнинг узаро таъсири усулларини ташкил этиш ва амалда куллашни урганувчи илмий, технологик ва мухандислик фанларининг узаро боглик комплексидир [5].

Бугунги кунда педагогика фанида ахборот технологияларни куллаш амалиёти умумлаштирилмокда. Олимларнинг фикрича, замонавий ахборот технологияларнинг имкониятларидан келиб чикккан холда таълимни ахборотлаштириш дарс жараёнида факат ахборот технологияларни ишлатиш эмас, балки, таълим тизими сифатини оширишда тадбик килиш ва кенг жалб килиш лозим. Замонавий талабларга асосан олий таълим тизимида укитишнинг мультимедия воситалари етакчи уринни эгалламокда.

Бугунги кунда электрон дарсликлар турли хил технологиялар ёрдамида ишлаб чикилмокда, буларга алгоритмик тиллар, мульитмедиа воситалари, гипремедиа воситалари. Баъзилар эса веб-технологияларни куллашади. Бунда электрон дарсликлар мураккаб гиперматндан ташкил топган булиб, унга иллюстрациялар ва бошка материаллар киритилади. Бошка холларда инструментал кобиклар тузилиб, матн ва график материаллар билан тулдирилади.

Юкоридаги манбаларга асосланиб, "Химия" электрон укув кулланмаси ишлаб чикилди. Укув материалини тузишда биз куйидагиларга асосландик:

>укув материаллар блоклар ёки модуллар куринишида булади;

>компьютер экранида факат фойдаланувчи узлаштириши керак булган мавзу юзасидан маълумотлар пайдо булади, бунда фойдаланувчи хохишига кура бошка маълумотларга утиши мумкин булади;

>матнда гиппер хаволалар ишлатилади;

>кулланмада интерактивлик ва диалогни амалга ошириш учун ургатувчи ва назорат тестлари хамда масалалар мавжуд.

Ишлаб чикилган укув кулланма дарахтсимон структурага эга булиб, кисмларга булинган. Укув кулланманинг технологик базаси сифатида web-технологиянинг гипер матн мухаррири (HTML), javascript ва каскад жадваллар услублари (CSS) ишлатилган.

Асосий ва куйи сахифалар html-файлллар булиб, меню кисмида гиппер хаволалар билан богланган. Асосий сахифа туртта кисмдан иборат: юкори кисмда укув кулланма номи; чап кисмда интерактив меню, бунда курсор босилганда кулланманинг тегишли кисмига мурожаат этилиб унг томонда керакли маълумот пайдо булади; унг томон экраннинг асосий кисмида электрон куллнманинг мазмуни ва муаллифлар тугрисида маълумот; пастки кисмда эса Бухоро мухандислик-технология институти ёзуви мужассамлашган.

Дар бир мавзудан сунг тегишли мавзу буйича топшириклар, масалалар ва тестлар тарикасида келтирилган. Агар талаба масалага ечим топа олмаса тегишли тугма оркали айнан тегишли мавзунинг сахифасига кайтиши мумкин булади. Тестлар назорат сифатида булим ёки блок охирида келтирилган. Тестдан хам етрали балл ололмаса, тушунмаган мавзуси сахифасига кайтиши мумкин. Тестлар тугри жавобни топиш, формулани ёзиш, моддани формуласига караб номи тегишли хоначага киритиш, график формуласига караб кимёвий формуласини топиш, кимёвий тенгламаларни ёзиш, коидаларни тегишли тугри келадиган сузлар билан тугри топиш ва бошкалардан фойдаланилган. Бунда хар бир танлаган жавобини бевосита текшириш тугмаси ёрдамида текшириб бориш имконияти мавжуд.

Шу билан бирга меню кисмида глоссарий, фойдаланилган адабиётлар гиппер хаволалари келтирилган. Глоссарий гиппер хаволаси босилганда янги ойна очилади ва унда асосий коида ва тушунча таърифлар алфавит кетма-кетлигида келтирилган. Глоссарийдан чикиш учун ойнанинг юкори кисмидаги расмга курсор босилса, ойна асосий сахифага утади. Яна бир янгилик сифатида адабиётлар руйхати хам гиппер мурожаат сифатида келтирилган. Бунда талаба кушимча маълумотларни олиш учун узи танлаган адабиётни (дасрлик, укув кулланма, практикум, лаборатория иши) укиш имкониятига эга. Адабиёт танланиб тугма босилганда кушимча ойнада адабиёт очилади. Адабиётлар кенгайтмаси PDF, DJVU ва WORD шаклларида укув кулланмага гиппер хаволаси ёрдамида бириктирилган. Шу билан бирга укув кулланмада PDF ва DJVU кенгайтмали файлларни очиш учун тегишли дастурлар хам бириктирилган булиб, уларни шахсий комптютерга осонгина юклаб олиш мумкин.

Тадкикотларимиз шуни курсатадики, ахборот технологиялари талабаларнинг номаълум вазиятларда маълумотларни актив ва мотивлаштирилган холда кидиришга; мустакил фикрлашга; муаммоларни аниклаш ва гипотезаларни ишлаб чикишга; кузатув ва тажриба; олинган натижани анализ килиш ва унинг асосида вазиятни бахолаш ва прогнозлаш имконини беради. Фикримизча, ушбу йуналиш буйича илмий тадкикотлар олиб бориш, олий таълим муассасасида мухандис ва технологларни тайёрлашда АКТларнинг таълим жараёнида кулланилиш имконият ва конуниятларни урганиш, хамда самарали дастурий таъминотларни яратиш булажак мухандис ва технологларнинг юкори малакага эга булишларига имкон беради.

Адабиётлар:

1. Президент Ислом Каримовнинг "Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш - мамлакатни баркарор тараккий эттириш ва модернизация килишнинг энг мухим шарти" мавзусидаги халкаро конференцияда сузлаган нутки. // Маърифат. - 2012. - 18 февраль.

2. Шкильменская Н.А. Основные функции современных информационно-коммуникационных технологий в условиях гуманитаризации образования // Известия РГПУ им. А. И. Герцена. — 2008. — № 83. — с. 58-69.

3. Соловьев М.Е. Компьютерная химия: для студентов и преподавателей / М. Е. Соловьев, М. М. Соловьев. — М.: Солон-Пресс, 2005. — 535 с.

4. Тихобаев А.Г. Интерактивные компьютерные технологии обучения // Вестник Томского государственного педагогического университета. — 2012. — № 8. — с. 81-84.

5. Heine P. UNESCO ICT Competency Framework for Teachers / Paul Hine. Paris: UNESCO, 2013. — 92 p.

© З.М. Бердиева, Л.Н. Ниязов, 2016.

УДК 54:372.854:004.9(07)

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРЕПОДАВАНИИ ПРЕДМЕТА «ХИМИЯ» В ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ

З.М. Бердиева, Л.Н. Ниязов

Аннотация. В статье анализированы проблемы применения информационно-коммуникационных технологий в преподавании предмета химия в высших учебных заведениях. Изучено значение ИКТ в преподавании предмета химия.

Ключевые слова: химия, высшие учебное заведение, информационно-коммуникационные технологии, компьютер, программное обеспечение, электронный учебник.

© З.М. Бердиева, Л.Н. Ниязов, 2016.

UDC 54:372.854:004.9(07)

USE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN TEACHING THE SUBJECT OF CHEMISTRY IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS

Z.M. Berdiyeva, L.N. Niyazov

Abstract. In article analyzed the problem of the use of information and communication technologies in teaching chemistry subject in higher education. It have been studied the importance of ICT in subject teaching chemistry.

Keywords: chemistry, universities, information and communication technology, computer software, electronic textbook.

© Z.M. Berdiyeva, L.N. Niyazov, 2016

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.