Научная статья на тему 'ҲОЛАТИ ЗАНГЗАНИИ ЭЛЕКТРОХИМИЯВИИ ХУЛАИ НОҚИЛИ АЛЮМИНИЙ E-AlMgSi (“АЛДРЕЙ”) БО НИКЕЛ ДАР МУҲИТИ ЭЛЕКТРОЛИТИ NaCl –и 0,03% ДОНИШКАДАИ ЭНЕРГЕТИКИИ ТОҶИКИСТОН'

ҲОЛАТИ ЗАНГЗАНИИ ЭЛЕКТРОХИМИЯВИИ ХУЛАИ НОҚИЛИ АЛЮМИНИЙ E-AlMgSi (“АЛДРЕЙ”) БО НИКЕЛ ДАР МУҲИТИ ЭЛЕКТРОЛИТИ NaCl –и 0,03% ДОНИШКАДАИ ЭНЕРГЕТИКИИ ТОҶИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
15
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
хӯлаи алюминийи бо никел / оксидшавӣ / коркардаи термикӣ / никел / гиперболии оксидшавии хӯла / усулҳои маълуми рехтагарӣ / муқовимати электрикиӣ.

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — Рашидов Акрам Раҷабович, Зувайдуллозода Файзулло Зикир, Одинаев Некқадам Хушқадамович, Ҷаҳонгири Абдулвоҳид

Дар мақолаи зерин, мақсади таҳқиқот ин аниқкунии хосиятҳои оксидшавии хӯлаҳои алюминийи тамғаи А7 бо никел мебошад. Барои тадқиқоти таъсири никел ба кинетикаи оксидшавии алюминий, дар ҳолати сахт, хӯлаҳо бо миқдори таркибии аз 0.01 то 0.5 %-и вазн никел ҳосил карда шуданд. Ҳангоми сохтани хӯлаҳои ноқилӣ бояд талаботи асосии зерин риоя карда шаванд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по химическим наукам , автор научной работы — Рашидов Акрам Раҷабович, Зувайдуллозода Файзулло Зикир, Одинаев Некқадам Хушқадамович, Ҷаҳонгири Абдулвоҳид

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҲОЛАТИ ЗАНГЗАНИИ ЭЛЕКТРОХИМИЯВИИ ХУЛАИ НОҚИЛИ АЛЮМИНИЙ E-AlMgSi (“АЛДРЕЙ”) БО НИКЕЛ ДАР МУҲИТИ ЭЛЕКТРОЛИТИ NaCl –и 0,03% ДОНИШКАДАИ ЭНЕРГЕТИКИИ ТОҶИКИСТОН»

ХИМИЧЕСКИЕ НАУКИ CHEMICAL SCIENCES

A

ХИМИЧЕСКИЕ НАУКИ

ХОЛАТИ ЗАНГЗАНИИ ЭЛЕКТРОХИМИЯВИИ ХУЛАИ НОЦИЛИ АЛЮМИНИЙ E-AlMgSi ("АЛДРЕЙ") БО НИКЕЛ ДАР МУХИТИ ЭЛЕКТРОЛИТИ NaCl -и 0,03% ДОНИШКАДАИ ЭНЕРГЕТИКИИ ТОЧИКИСТОН

РАШИДОВ АКРАМ РАЧДБОВИЧ

Саромузгор, номзади илмхри техникй-и кафедраи "Автоматонии х,аракатоварх,ои

бар;й"

ЗУВАЙДУЛЛОЗОДА ФАЙЗУЛЛО ЗИКИР

Саромузгор, номзади илмх,ои педагогй-и кафедраи "Автоматонии х,аракатоварх,ои

бар;й"

ОДИНАЕВ НЕКЦАДАМ ХУШЦАДАМОВИЧ

Саромузгор, номзади илмх,ои техникй-и кафедраи "Автоматонии х,аракатоварх,ои

бар;й"

ЧДХОНГИРИ АБДУЛВОХИД

Саромузгор, номзади илмх,ои техникй-и кафедраи "Автоматонии х,аракатоварх,ои

бар;й"

Аннотатсия: Дар мацолаи зерин, мацсади та^ЦЩот ин анщкунии хосиящои оксидшавии хула^оиалюминийитамгаиА7боникелмебошад. Бароитадцщотитаъсири никел ба кинетикаи оксидшавии алюминий, дар %олати сахт, хулах,о бо мицдори таркибии аз 0.01 то 0.5 %-и вазн никел %осил карда шуданд. Х,ангоми сохтани хулах,ои ноцим бояд талаботи асосии зеринриоякарда шаванд.

Калимацои калиди: хулаи алюминийи бо никел, оксидшавй, коркардаи термикй, никел, гиперболии оксидшавии хула, усущои маълуми рехтагарй, муцовимати электрикш.

Алюминий яке аз металлх,ои маъмултарин (8,8%) дар ;ишри замин ва аз ин ру унсури дастрас мебошад. Ин аввалин металлест, ки дар авиатсия х,амчун маводи сохторй истифода мешавад. Дар айни замон хулах,ои алюминий дар сохтмони х,авопаймох,о та;рибан 60% -ро ишгол мекунанд. Истех,соли алюминий ва шумораи хулах,ои истифодашаванда дар баробари рушди авиатсия меафзуд. Агар то соли 1900 дар тамоми ч,ах,он ;ариб 6 х,азор тонна истех,сол карда шуда бошад, пас х,озир вазни ;иёсии алюминийи аввалия ба бештар аз 15 миллион тонна расидааст. Дар айни замон истифодаи хулах,ои алюминий торафт гуногунтар мешавад. Дар коркарди техналогияи мошинасозй, киштисозй, наклиёт, сохтмон ва дигар сох,ах,ои саноат истифода бурдани хулах,ои конструктивй мунтазам вусъат меёбад. Алюминийи соф ва камхула дар электротехника, х,аёти х,арруза ва саноати хурокворй бештар истифода мешаванд [1].

Дар баробари хосиятх,ои баландсифат, истифодаи гуногуни хулах,ои алюминий ба истех,соли баланди онх,о вобаста аст, ки барои ба даст овардани мах,сулот аз руи х,ама усулх,ои маълуми рехтагарй ва коркарди пластикй шароити зарурй фарох,ам меорад. Дар як ;атор мавридх,о дар электротехника истифода бурдани алюминийи ногувор аз сабаби ;увваи механикии пасти он душвор буда, аксар вакт имконнопазир аст. Но;илй алюминий, ки дар натичаи деформатсияи хунук сахт шудааст, дар х,арорати та;рибан 100 ° С ;увваи худро гум мекунад. Баланд шудани ;увваи механикии алюминий

422

CHEMICAL SCIENCES

аз хисоби ворид кардани иловахои хуладор, яъне эчоди хулахо имконпазир аст. Дар ин маврид цувваи механикй зиёд шуда, боиси афзоиши назарраси муцовимати электрй мегардад [1].

Хангоми сохтани хулахои ноцилй бояд талаботи асосии зерин риоя карда шаванд. Чунин элементхои хулакунандаро (ё иловахоро) интихоб кунед, ки дар баробари афзоиши хосиятхои мустахкам муцовимати электрикии алюминийро каме зиёд кунанд.

Иловахои хула бояд харорати дубора кристаллизатсияи алюминий ва муцовимати онро ба харорат зиёд кунанд. Ба кор андохтани иловахои омехташаванда бояд ба бехтар намудани хосиятхои технологии он: цобилияти кафшеркунй ва гайра нигаронида шавад. Барои цонеъ гардондани эхтиёчоти саноати электротехники як катор хулахои дорои хосиятхои хосияташон гуногун, яъне. цувват, тагйирпазирй ва барц гузаронй. Аз ин лихоз, чамъи иловахои хулакунанда ахамияти халкунанда дорад [1].

Барои бехтар кардани хосиятхои хидматрасонй, хулаи алюминийи E-AlMgSi (алдрей) бо никел омехта карда шуд. Хулахо дар печи муцовимати лаборатории чохи навъи СШОЛ (Лабаратории шахтная печь) дар харорати 750-8000С бо рохи илова кардани никелхои металлй ба гудохтаи хулаи алюминийи ибтидоии E-AlMgSi "алдрей" ба даст оварда шуданд. Таркиби хулахои хосилшуда тавассути баркашидани заряд ва хулахой ба даст овардашуда назорат карда мешавад. Вацте, ки кафомонии вазни хулахо аз 1-3% синтези хулахо аз нав гузаронида шуд.

Намунахои силиндрии диаметри 10 мм ва дарозиашон 140 мм аз гудохтахои ба даст омада ба цолаби металлй рехта шуданд. Кисми охири намунахо хамчун электроди корй барои омузиши хосиятхои электрохимиявй хизмат мекард. Пеш аз тадциц электродхои корй бо сангреза тоза карда шуда, пай дар пай аз пораи дурушт ба зумуррад (рацами 2-00) мегузаранд. Хамин тавр, тайёр кардани сатхи электрод асосан аз коркарди механикии он иборат буд. Дар мархилаи охирин сатхи электрод бо спирт тоза карда мешавад.

Хангоми цабули хатхои потенциодинамикй дар потенциостати ПИ-50-1,1 инчунин поляризатсияи катодикии сатхи электрод ва хисоби чараёни зангзанй дода шудааст. Натичахои тадцицот тибци усулхои дар [2-5] тавсифшуда дар чадвал оварда шудаанд. 1 ва 2.

Натичахои тадцицот нишон медиханд, ки иловахои никел потенсиали зангзании озоди хулахоро ба доираи арзишхои мусбат омехта мекунанд. Дар ин холат, хар цадар бештар илова кардани компоненти хулакунанда, потенсиал хамон цадар мусбат аст (чадвали 1). Вобаста аз таркиби никел дар хулаи ибтидоии алюминийи E-AlMgSi «алдрей», потенсиали зангзании чуцурй ва репассиватсия низ ба доираи мусбати арзишхо омехта мешавад.

Сатхи зангзании хулахо бо консентратсияи чузъи хулакунанда аз 15,74 г/м2-соат барои хулаи аслй то 12,73 г/м2-соат барои хулаи дорои 0,5 ват.% никел паст мешавад.

Хамин тариц, нишон дода шудааст, ки никел метавонад хамчун иловаи хулакунанда барои бехтар кардани муцовимат ба зангзании хулаи алюминийи профлюории E-AlMgSi (алдрей) истифода шавад.

Чддвали 1

Вобастагии вацт аз потенсиали зангзании озод (-Esv.kor., V) хулаи алюминий E-AlMgSi («алдрей») аз таркиби никел, дар мухити 0,03% NaCl_

Вацти нигохдорй, дацицахо Иловаи никел, мас.%

0.0 0.01 0.05 0.1 0.5

0 0,946 0,935 0,930 0,917 0,910

А

CHEMICAL SCIENCES

0,15 0,937 0,928 0,923 0,905 0,898

0,2 0,928 0,919 0,916 0,895 0,890

0,3 0,920 0,910 0,908 0,887 0,880

0,4 0,912 0,901 0,900 0,880 0,872

0,5 0,906 0,893 0,892 0,873 0,864

0,6 0,899 0,885 0,883 0,866 0,857

2 0,893 0,878 0,875 0,859 0,850

3 0,886 0,871 0,867 0,853 0,844

4 0,879 0,865 0,860 0,847 0,838

5 0,873 0,859 0,853 0,842 0,833

10 0,868 0,854 0,847 0,837 0,828

20 0,863 0,849 0,842 0,833 0,824

30 0,859 0,845 0,838 0,829 0,820

40 0,856 0,842 0,855 0,826 0,817

50 0,854 0,840 0,832 0,824 0,815

60 0,853 0,840 0,832 0,824 0,814

424

Чддвали 2

Хусусиятхои зангзанй ва электрохимиявии хулаи алюминийи E-AlMgSi («алдрей») бо никел, дар мухити электролитии 0,03% NaCl__

Иловаи никеля дар хула, мас.% Потенсиали электрохимия, В Суръати зангзанй

-Есв.кор -Екор -Еп.о -Ерп ^ор.10-2 К-10-3

А\М2 г/м2-ч

- 0,853 1,097 0,596 0,716 0,047 15,74

0.01 0,840 1,085 0,587 0,710 0,045 15,07

0.05 0,832 1,070 0,575 0,705 0,043 14,40

0.1 0,824 1,052 0,562 0,705 0,040 13,04

0.5 0,814 1,037 0,549 0,700 0,038 12,73

CHEMICAL SCIENCES

АДАБИЁТ

1. Усов В.В., Займовский А.С. Проводниковые, реостатные и контактные материалы. Материалы и сплавы в электротехнике Том II. -М.: Госэнергоиздата,1957.184 с.

2. Якубов У.Ш., Ганиев И.Н., Сангов М.М., Амини Р.Н. Влияние добавок кальция на коррозионно-электрохимическое поведение сплава АЖ5К10, в водных растворах №С1 // Вестник ЮУрГУ. Серия: Металлургия. 2018. Т. 18. № 3. С. 5-15.

3. Якубов У.Ш., Ганиев И.Н., Сангов М.М., Ганиева Н.И. О коррозионном потенциале сплава АЖ5К10, модифицированного щелочноземельными металлами, в среде электролита №С1 // Вестник МГТУ им. Г.И. Носова. 2018. Т. 16. № 3. С. 109-119.

4. Джайлоев, Дж.Х. Потенциодинамическое исследование сплава Л1+2.18%Ре, легированного барием / Дж.Х. Джайлоев, И.Н. Ганиев, И.Т. Амонов, Х.Х. Азимов -Известия высших учебных заведений. Химия и химическая технология. 2014. Т. 57. №2 С. 97-98.

5. Джайлоев, Дж.Х. Анодное поведение сплава Л1+2.18%Бе, легированного кальцием в среде электролита №С1 / Дж.Х. Джайлоев, И.Н. Ганиев, И.Т. Амонов, Х.Х. Азимов -Известия высших учебных заведений. Химия и химическая технология. 2015. Т. 58.

№12 С. 38-42.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.