Научная статья на тему 'ОИЛАВИЙ МУНОСАБАТЛАРДАГИ БЕГОНАЛАШУВНИНГ ИЖТИМОИЙ ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ'

ОИЛАВИЙ МУНОСАБАТЛАРДАГИ БЕГОНАЛАШУВНИНГ ИЖТИМОИЙ ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Социологические науки»

CC BY
63
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Ключевые слова
оила / муносабатлар / бегоналашув / фан-техника / психологик омиллар / ижтимоийлашув. / family / relationships / alienation / science and technology / psychological factors / socialization.

Аннотация научной статьи по социологическим наукам, автор научной работы — Жумаева Гулжаҳон Ўраловна

Ушбу мақолада оилавий муносабатлардаги бегоналашув жараѐнининг ижтимоий психологик омиллари, бегоналашувнинг оилавий ҳаѐтда пайдо бўлиш сабаблари, инсон ҳаѐт тарзининг ривожланиб, технологияларнинг ютуқлари ҳисобланган уй-рўзғор техникаларининг ҳар бир оилага кириб келиши оилавий муносабатларга ҳам бевосита таъсир кўрсатаѐтганлиги ѐритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOCIO-PSYCHOLOGICAL FACTORS OF ALIENATION IN FAMILY RELATIONS

This article highlights the socio-psychological factors of the process of alienation in family relationships, the causes of alienation in family life, the development of a person's lifestyle and the direct impact of penetration into each family of household appliances, which is a breakthrough in technology.

Текст научной работы на тему «ОИЛАВИЙ МУНОСАБАТЛАРДАГИ БЕГОНАЛАШУВНИНГ ИЖТИМОИЙ ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ»

ОИЛАВИЙ МУНОСАБАТЛАРДАГИ БЕГОНАЛАШУВНИНГ ИЖТИМОИЙ

ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ Жумаева Гулжах,он Ураловна

Термиз давлат университети Психология кафедраси укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.6751662

Аннотация. Ушбу мацолада оилавий муносабатлардаги бегоналашув жараёнининг ижтимоий психологик омиллари, бегоналашувнинг оилавий уаётда пайдо булиш сабаблари, инсон %аёт тарзининг ривожланиб, технологияларнинг ютуцлари щсобланган уй-рузгор техникаларининг %ар бир оилага кириб келиши оилавий муносабатларга щм бевосита таъсир курсатаётганлиги ёритиб берилган.

Калит сузлар: оила, муносабатлар, бегоналашув, фан-техника, психологик омиллар, ижтимоийлашув.

СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ФАКТОРЫ ОТЧУЖДЕНИЯ В СЕМЕЙНЫХ ОТНОШЕНИЯХ

Аннотация. В данной статье освещаются социально-психологические факторы процесса отчуждения в семейных отношениях, причины отчуждения в семейной жизни, развитие образа жизни человека и непосредственное влияние проникновения в каждую семью бытовой техники, являющейся прорывом в технологиях.

Ключевые слова: семья, отношения, отчуждение, наука и техника, психологические факторы, социализация.

SOCIO-PSYCHOLOGICAL FACTORS OF ALIENATION IN FAMILY

RELATIONS

Abstract. This article highlights the socio-psychological factors of the process of alienation in family relationships, the causes of alienation in family life, the development of a person's lifestyle and the direct impact ofpenetration into each family of household appliances, which is a breakthrough in technology.

Key words: family, relationships, alienation, science and technology, psychological factors, socialization.

КИРИШ

Оила инсон зоти яратилганидан бошлаб давом этиб, инсоният тарихининг хамма даврларида хар кандай тузум ва шароитда хам кишиларнинг асосий ва мухим хамда шарафли кадриятларидан хисобланади. Оила инсоннинг бахт-саодатини таъминловчи кургондир. Шаркда кадим-кадимдан оила мукаддас Ватан саналган. Агар оила соглом ва мустахкам булса, махаллада тинчлик ва хамжихатликка эришилади. Бинобарин, махалла-юрт мустахкам булсагина, давлатда осойишталик ва баркарорлик хукм суради. Зеро, оила фаровонлиги - миллий фаровонлик асосидир. Халкимиз тарихига назар ташлайдиган булсак, энг кимматли анъаналар: халоллик, ростгуйлик, ор-номус, шарму-хаё, мехру-окибат, мехнатсеварлик каби барча инсоний фазилатлар, энг аввало, оилада шаклланган.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Бугунги кунда хам ана шу анъаналарни давом эттириб, узбек оилалари оиланинг соглом иклими, ота-онанинг бир-бирига мехри ва хурмати шароитида, оила багрида фарзандларини эл-юртининг муносиб угил-кизлари, Ватанининг хакикий содик фукароси

булиб вояга етишларида жон куйдирмокдалар. Шунинг учун хам узбек халкида "куш уз уясида курганини килади" деб, бежизга айтилмаган, бунда чукур маъно-мазмун бор.

Оила жамиятнинг асосий негизи. Соглом оила мухитини яратиш, она ва бола саломатлигини мухофаза килиш, соглом авлодни шакллантириш эса соглом келажак демакдир. Оила хакида гапирар эканмиз, авваламбор, оила хаётнинг абадийлигини, авлодларнинг давомийлигини таъминлайдиган, мукаддас урф-одатларимизни саклайдиган, шу билан бирга, келажак насллар кандай инсон булиб етишишига бевосита таъсир курсатадиган тарбия учоги эканини тан олишимиз даркор.

Статистик маълумотларга кура 2021 йил 4 ой давомида 12 806 та оилавий ажрашиш булган, оилавий ажрашишлар сони олдинги йилга нисбатан 4897 тага куп булган. Ушбу маълумотдан куриниб турибдики ажралишлар сони ортиб бормокда. Ёшлар орасида никох, оила муносабатларини куриб чикиш, уларни оилавий хаётга тугри тайёрлаш,оилавий ажримларнинг сабабини тушунишга харакат килишимиз керак. Оиланинг бузилишига олиб келиши мумкин булган сабаблардан бири бу бегоналашувнинг пайдо булиши оилавий муносабатларга салбий таъсир килади.

ТАД^И^ОТ НАТИЖАЛАРИ

Бегоналашувнинг оилавий хаётда пайдо булишининг бир неча сабабалри мавжуд. Бир томондан , турмуш тарзимиз ривожланиб, технологияларнинг ютуклари хисобланган уй-рузгор техникалари хар бир оилага кириб келди. Технологиялар туфайли одамлар бир-бирига якинрок ва оилавий юмушларни бажаришда кулай имкониятларга эга булишди. Бошка томондан, одамлар бир-бирларидан жуда узоклашдилар. Учрашув, утириш ва юракдан сухбатлашиш урнига, одамлар бир-бирига киска хабар ёзадилар. Демак, жуда катта микдордаги тушунмовчилик мавжуд, чунки хар ким ёзилган нарсани хар хил тушунади! Х,озир куп одамлар тизимга мувофик яшайдилар: мен бир кулогим билан тинглайман - иккинчиси эса телефонда, бир кузим билан карайман - иккинчиси эса компютерда. Хиссий муносабатлар оила аъзолари орасида нотугри талкин килинса, бир-бирларини тушуниш кийинлашади ёки тушуниш учун вакт ажратишни истамайдилар. Бегоналашунинг пайдо булиши нафакат эр-хотинлар уртасида, балки ота-она ва фарзандлар муносабатларида хам содир булади.

Узбекистон мустакилликка эришган даврдан буён мехнат миграцияси миллионлаб одамлар учун хаёт стратегиясига айланиб колди. Этник, сиёсий, ижтимоий, гендер масалаларига ёндашувлар ва уз мамлакатида хаёт сифатини яхшилашга булган умидлар каби омиллар ушбу ходисанинг харакатлантирувчи кучи булиб колмокда. Узбекистонда мигрант ота-онанинг фарзандлари купинча васийлар вазифасини бажаруви кариндош-уруглар, оила аъзоларининг карамогида коладилар. Бундай болалар ривожланиш нуксонлари, хиссий муаммоларга дуч келиши мумкин булиб, бунда ота-оналарнинг сафардалиги болага гамхурлик килишда муаммолар тугдиради. Ота-оналарнинг миграцияси, хусусан, боланинг таълимига, соглигига ва ижтимоий холатига салбий таъсир курсатиши кузатилмокда. Ота-оналарнинг сафарда булиши боланинг овкатланиши, таълим олиш даражасига салбий таъсир килиши хамда депрессия холатини келтириб

чикариши мумкин булган уй юмушлари ва унинг зиммасига юклатилган масъулият боланинг эрта улгайишига сабаб булади.

2018 йил декабр ойида ЮНИСЕФ Европа Иттифокининг «Жануби-Шаркий, Жанубий ва Марказий Осиёда миграция таъсирига учраган болаларни химоя килиш» минтакавий лойихаси билан хамкорликда Узбекистоннинг Бухоро, Сурхондарё, Фаргона, Хоразм вилоятларини уз ичига олган турт худудда (шахар ва кишлок жойларида) «Миграциянинг болаларга салбий таъсири» деб номланган тадкикотнинг натижаларидан куйидаги маълумотлар олинди. МУ^ОКАМА

Ота-оналарнинг миграцияси болаларнинг хиссий холатига салбий таъсир килади. Тахминан 33 фоизи узини бахтсиз хис килади, 21 фоизи эса доимий хавотирда яшайди. Суровда катнашган болаларнинг ярми ота-оналари кетгандан сунг дархол кайфиятларининг ёмонлашгани хакида хабар беришган.Суровда катнашган болаларнинг 33 нафари оилавий фермада ишлаш, укаларига гамхурлик килиш ва ота-оналари зиммасида булган бошка уй юмушларини бажариш каби мажбуриятлар куламининг кенгайганлиги тугрисида хабар беришди. Оилада улар зиммасига тушган жавобгарликнинг ортиши болаларнинг кайфиятига салбий таъсир килади, натижада бунда улар уз ота-оналарини айбдор санашиб, улардан рухан узоклашишни бошлашади. Х,амда болаларнинг асосий кисми ота-оналарининг хаёт йулларини такрорламаслик учун таълим олишни давом эттириш зарурлигини тадкикот суровномаларида таъкидлаганлар. ХУЛОСА

Бугун узгарган замонамизга хос булган хусусиятларига жадал харакатланиш, шиддат ва жушкинлик, яратиш ва бунёдкорлик завки, одамларнинг кучли томонларига таяниш, касбий профессионализмни узлуксиз такомиллаштириб бориши, максадни аник белгилаш, хар бир бошланган ишни охирига етказиш, ватанпарварликни халкка мехр-мухаббат куйиш асосида намоён этиш, миллий-маънавий кадриятларга садокат, тинчликни кафолатли таъминлашнинг гарови, деб узаро дустлик ва хамкорликни билиш ва уни кучайтириш, тирнокдан кир кидириш эмас, балки инсон такдирига масъулиятли ёндашиш, багрикенглик, шавкатлиликни намоён килиш, барча соха ва йуналишларда адолатга катъий риоя этиш, кучли ижтимоий сиёсатни олиб бориш, хар бир инсон хаётини бахтли ва фаровон килиш, Оллох берган табиатни асраш, оила кадриятини хар томонлама мустахкамлаш, тарбия жараёнларида ота-она, педагог, рахбар, махалла фаолларининг шахсий ибрат омилига таяниш ва бошкаларни киритиш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Каримов Б.Ш.,Шахслараро муносабатларда мехрлилик даражасини ракамлаш технологияси .Journal of Social Studies. 2020. vol. 3.

2. Мухаммадиев Б., Оила — мукаддас кургондирДидоят.уз. 2019 йил

3. Исмайлова Р.,Оилани кандай саклаб колиш мумкин? . https://api.moiti.uz/

4. 2018 йил декабрь ойида ЮНИСЕФ Европа Иттифокининг «Жануби-Шаркий, Жанубий ва Марказий Осиёда миграция таъсирига учраган

ISSN: 2181-3337

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

2022 № 3

öo^a^apHH x,HM0fl K^num» MHHTaKaBHH ,noHHx,acH. TomKeHT, Email: delegation-uzbekistan@eeas.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.