Научная статья на тему 'ОИЛАГА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ КЎРСАТИШДА СУҲБАТ ОЛИБ БОРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ'

ОИЛАГА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ КЎРСАТИШДА СУҲБАТ ОЛИБ БОРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

147
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
психолог / мутахассис / оила / маслаҳат / мулоқот / суҳбат / тамойиллар / вербал / новербал таъсир / тинглаш / psychologist / specialist / family / consultation / communication / conversation / principles / verbal / non-verbal influence / listening.

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Феруза Акмаловна Акрамова

Жамиятда маҳалла ва оила институтига хизмат кўрсатиш долзарб масала бўлиб, бундай хизмат кўрсатишда қўлланиши лозим бўлган суҳбат ва маслаҳатни тўғри ташкил этишда қўлланиладиган технологияларни билиш зарурдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

An urgent problem in society is the provision of service to the institutes of the family and makhalla; in the provision of service, knowledge about conducting conversations and consultations, their effective technologies are needed.

Текст научной работы на тему «ОИЛАГА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ КЎРСАТИШДА СУҲБАТ ОЛИБ БОРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ»

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

ОИЛАГА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ КУРСАТИШДА СУХ,БАТ ОЛИБ БОРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Феруза Акмаловна Акрамова

Психология фанлари доктори, доцент, Низомий номидаги ТДПУ

akramova feruza@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Жамиятда махалла ва оила институтига хизмат курсатиш долзарб масала булиб, бундай хизмат курсатишда кулланиши лозим булган сухбат ва маслахатни тугри ташкил этишда кулланиладиган технологияларни билиш зарурдир.

Калит сузлар: психолог, мутахассис, оила, маслахат, мулокот, сухбат, тамойиллар, вербал, новербал таъсир, тинглаш.

ABSTRACT

An urgent problem in society is the provision of service to the institutes of the family and makhalla; in the provision of service, knowledge about conducting conversations and consultations, their effective technologies are needed.

Keywords: psychologist, specialist, family, consultation, communication, conversation, principles, verbal, non-verbal influence, listening.

Кириш. Оила институти жамиятда улкан ахамиятга эга маскан булиб, ижтимоий психология, амалий психология, оила психологияси доирасида унинг ривожланиш конунларини, баркарорлиги ва мустахкамлиги омилларини аниклаш, аникланган ижтимоий-психологик хусусиятлари буйича илмий хулосалар ишлаб чикиш, оиланинг хар бир аъзоси учун психологик хизматдан фойдаланиш имконини яратиш мухим амалий ахамият касб этади.

Узбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев: «Ахоли билан доимий мулокот килиш, унинг конуний талаблари, суров ва таклифларини амалга ошириш учун аник чоралар куришни мен узим учун энг мухим ва устувор вазифа, деб хисоблайман» - деб таъкидлайди. Шунингдек, мазкур масала, «одамларнинг ичига кириш, уларнинг дарду ташвишлари билан яшаш, инсон манфаатларини таъминлаш киска муддатли эмас, балки энг устувор вазифа булиб колади ва бу хакикатни хаммамиз чукур тушуниб, яхши англаб олишимиз шарт» [1; 592] деб

May 6

648

олиниши нихоятда долзарб масала хисобланади. Шу нуктаи назардан, Узбекистонда инсон кадри ва унинг ижтимоий муносабатлари уртасида юзага келадиган муаммоларда психологик хизматнинг амалга оширилиши ахамиятли масаладир.

Адабиётлар тахлили ва методология. Республикада оилавий муносабатлар тизимидаги муаммоларни хал килишга амалий ёрдам берувчи психологик хизматнинг барча фукаролар фойдаланиши мумкин булган даражада ташкил килинмаганлиги нихоятда долзарб масала булиб колмокда. Шунингдек, оилага психологик ёрдам бериш энг мухим ижтимоий муаммо булиб, бирок бу борада оилалар билан ишлашининг вазифалари, методологияси, усуллари, шакллари билан боглик илмий ишланмалар етарли даражада мавжуд эмас.

Республикада оилавий муносабатлар тизимидаги муаммоларни хал килишга амалий ёрдам берувчи психологик хизматнинг барча фукаролар фойдаланиши мумкин булган даражада ташкил килинмаганлиги нихоятда долзарб масала булиб колмокда. Шунингдек, оилага психологик ёрдам бериш энг мухим ижтимоий муаммо булиб, бирок бу борада оилалар билан ишлашининг вазифалари, методологияси, усуллари, шакллари билан боглик илмий ишланмалар етарли даражада мавжуд эмас.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 февралдаги "Жамиятда ижтимоий-маънавий мухитни согломлаштириш, махалла институтини янада куллаб-кувватлаш хамда оила ва хотин-кизлар билан ишлаш тизимини янги даражага олиб чикиш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5938-сон Фармони жамиятда махалла ва оила институтига хизмат курсатишни долзарб масалага айлантирди.

Хрзирги даврда оилавий психологик хизмат оила масалалари билан шугулланувчи нафакат амалиётчи психологнинг эмас, балки оилага ижтимоий-маънавий-психологик ёрдам курсатадиган Махалла ва оилани куллаб-кувватлаш вазирлиги, Ёшлар Иттифоки, Маънавият ва маърифат маркази, Дин ишлари буйича кумита каби ташкилотлар мутахассисларининг асосий вазифалари хисобланади. Бу ташкилотларнинг барчасида хам амалиётчи психолог штат бирлиги ажратилмаган, лекин иш хажмида оилалар билан ишлаш масаласи киритилган. Бу уз навбатида жойларда оилалар билан ишлайдиган мутахассисларнинг иш услубида ташкилий ва амалий жихатларни урганишни таказо этади. Психолог вазифасини бажарадиган мутахассиснинг оилавий

_May 6

психологик хизмат курсатишда куллаши лозим булган муносабатни тугри ташкил этишда сухбатни олиб бориш технологиясини узлаштириши лозим булганлиги боис, мазкур маколада шу муаммога оид илмий-амалий далилларни келтирамиз.

Психологик амалиётда мижоз (ахоли вакили, махалла фукароси, оила аъзоси) билан психологик хизматни олиб боришнинг муносабат позицияси уч хил куринишда булиши мумкин: тенглик позицияси, "юкоридан" муносабатда булиш, "куйидан" муносабатда булиш позициялари (Цзен И.В., Пахомов Ю.В., 1985). Турли назарий йуналишларда психолог эгаллаши лозим булган позицияларга хар хил нуктаи назардан таъриф берилади.

Тенглик тамойили асосидаги позицияда мижоз узини тенг хукукли шерик сифатида хис этади ва шунинг учун психолог билан биргаликда муаммони хал этишда тушуниб, англаб, фаол, самарали иш олиб боради. Тенглик тамойилида мижоз психологнинг самимий муносабатда булаётгани, унга танкидий куз билан карамаётгани, хатти-харакатини бахоламаётгани, мухокама килмаётгани хис этади, шу сабабли мижозда узи хакидаги бирор маълумотни яшириш ёки узгартиришга асос колмайди. Мохият эътиборига кура, тенглик позицияси шароитида психологнинг узи хам маълум маънода мижоз каршисида ожиз колади, чунки инсон кай даражада нуфузли хисобланса, унга шу даражада дахлсиз каралади; инсондан канчалик куп нарса кутилса, шунчалик унинг бу муносабатга мос келиши кийин кечади. Албатта, тенглик позициясини эгаллагач, психолог ютиши эмас, ютказиши хам мумкин: чунки "юкоридан" муносабатда буладиган шахсга купрок кулок соладилар, у билан хисоблашадилар. Узининг айнан шундай нуфуз, эътибор, обруга эгалигини таъкидлаш купчилик профессионал гипнозчилар (турли фирибгар, каллоб, муттахам, товламачиларнинг хам) муваффакияти сиридир. Уларнинг позицияси ва узгалар назарида шон-шухратга эгалиги самарали таъсир ва натижали фаолиятни таъминлайди. Психолог позициясини мижоз билан учрашув вактида котиб колган, узгармайдиган жихат сифатида кабул килиш ярамайди. Профессионал психологни яхши актёрга ухшатиш мумкин, у зарур пайтда "юкоридан" муносабатда булиб, чукур билим эгаси ва кучли мутахассис сифатида мижозда ёркин таассурот колдиришни хам; мижознинг паст узига узи бахосини кутариш максадида унинг кобилияти ва ижобий хусусиятларини таъкидлаш, кукка кутариш, макташни хам эплаши зарур.

Америкалик психолог, психоаналитик Эрик Леннард Берн уч хил эго-холат: "Karra одам", "Ота-она" ва

_May 6

"Бола"ни тахлил этиб, мулокотда одам шу уч эго-холатнинг бирини уз хулкида намоён этишини асослаб берган. Эрик Берн фикрича, хар бир холат шахс тизимини ифодалайди. "Катта одам" эго холатида вазиятни тугри бахолаш оркали карорни хам шу тарзда окилона кабул килса, "Ота-она" эго холати хар бир одамнинг уз ота-онаси проекцияси сифатида намоён булади. Бу холатда асосан ота-онанинг иккита вазифаси: "назорат килувчи" - бу моделда биринчи уринга такиклар устун булиши; "гамхурлик килувчи" - бу моделда куллаб-кувватлаш, маслахат бериш устуворлиги намоён булади. "Ота-она" эго холатида "назорат килувчи" модели учун хулк-атворнинг узлаштирилган куринишлари: кадриятлар тизими, ижтимоий нормалар, купинча "мажбур", "килиш керак", "шундай булиши керак" деган иборалар кулланади. "Катта одам" эго холатида хулк-атворнинг узлаштирилган куринишлари сифатида: далиллар асосида иш куриш, акл холатининг устунлик килиши, карорнинг аклга асосланиши кузатилади. "Бола" эго холати шахснинг эмоционал жихати хисобланиб, бу холатда ишонувчанлик, бегуборлик, беозорлик хислатлари хос ва карорнинг хохиш ва истакларга асосланиши, "хохлаш"- "хохламаслик" энг мухим омил булади. Бу эго холатлар оилавий психологик хизматни олиб боришда муносабат позициясини белгилаб олиш ва шунга кура сухбатни олиб боришни жорий эта олишга хизмат килади. Оилавий психологик хизматни олиб боришда мулокот урнатиш энг мухим булиб, мутахассис психолог ва мижоз бир - бирлари билан мулокотга киришар экан, уларнинг асосий кузлаган максадларидан бири - узаро бир-бирларига таъсир курсатиш, яъни фикр-гояларига кундириш, харакатга чорлаш, установкаларни узгартириш ва яхши таассурот колдириш хисобланади. Психологик таъсир - бу турли воситалар ёрдамида инсонларнинг фикрлари, хиссиётлари ва хатти-харакатларига таъсир курсата олишдир.

Натижалар ва мухокама. Ижтимоий психологияда психологик таъсирнинг асосан уч воситаси фаркланади.

1. Вербал таъсир - бу суз ва нутк оркали курсатиладиган таъсир булиб, бундаги асосий воситалар хисобланади. Асосий максад узаро сузлашув, муомала жараёнини сузлар оркали амалга ошириб, монологик нуткда хам, диалогик нуткда хам мутахассис ёки одам узидаги барча сузлар захирасидан фойдаланиб, шеригига таъсир курсатишни хохлайди.

2. Паралингвистик таъсир - бу нуткнинг атрофидаги нуткни безовчи, уни кучайтирувчи ёки сусайтирувчи омиллар булиб, нуткнинг баланд ёки паст товушда

_May 6

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023

Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

y

ифодаланаётганлиги, артикуляция, товушлар, тухташлар, дудукланиш, йутал, тил билан амалга ошириладиган харакатлар, нидолар кабилар киради.

3. Новербал таъсир - бу "нутксиз" дир. Бунга сухбатдошларнинг фазода бир-бирларига нисбатан тутган уринлари, холатлари (якин, узок, интим), киликлари, мимика, пантомимика, карашлар, бир-бирини бевосита хис килишлар, ташки киёфа, турли сигналлар (шовкин, хидлар) киради. Уларнинг барчаси мулокот жараёнини янада кучайтириб, сухбатдошларнинг бир-бирларини яхширок билиб олишларига ёрдам беради.

Ижтимоий мутахассис, психологнинг профессионал равишда таъсир курсатиш имкониятлари кенг ва турли-тумандир. Лекин улар орасида шубхасиз асосийси, вербал мулокот, яъни мижоз билан бевосита сухбатдир. Мулокотнинг бундай тури хаётда учрайдиган куринишларидан тубдан фарк килади ва профессионал даражада унга хос малака, куникмаларни эгаллаш мухим жихати хисобланади. Сухбат жараёни кузда тутилган натижага эришиш учун кулланадиган турли усул ва техникалардан иборат мураккаб тузилма булиб, мазкур усул ва техникалар орасида психологик маслахатни тугри олиб бориш, мижоз фикрларини кувватлаш, мулохазаларини рагбатлантириш, психолог нуткининг киска, лунда ва мазмундор булиши кабилар мухим урин эгаллайди. Ушбу техникаларни уз урнида куллаш психологик таъсирнинг самарадорлигини, мижоз ва психолог уртасида алока урнатилишини таъминлайди.

жараёнида юзага келиши мумкин булган нокулайликларни бартараф этиш учун кулланиладиган усул ва техникалар мухим урин тутади. Улар орасида мижознинг позициясини узгартириш ва коррекциялаш, мижознинг у ёки бу карорни кабул килишига йуналтирилган, аник белгилаб олинган саволлар, вазифалар хамда мунозаралар мавзулари булади. Одатда ушбу техникалар сухбат жараёни, мазмуни билан чамбарчас богланган булиб, улардан келиб чикади, мижоз учун кутилмаган характерга эга булмайди. Бундай усул ва техникаларга эгалик, сермулохазалик, гояларнинг турли-туманлиги мутахассиснинг тажрибаси, психологик хизмат, маслахат буйича амалга оширилган назарий тадкикотлар натижаларидан бохабарлиги, шунингдек, хамкасблари билан касбий мулокотига богликдир.

Психологик хизматнинг бир тури сифатида психологик маслахат

Таъсир курсатишнинг вербал воситалари ташкари маслахат курсатувчи мутахассис куз караш ифода овоз оханги, гавда холати билан тавсифланадиган новер

таъсир воситаларидан хам максадга мувофик тарзда фойдаланиши талаб этилади. Мулокот жараёнида новербал таъсир воситаларидан фойдаланиш одатда, маълум бир максадга эришишни кузда тутмайди, балки мижознинг психологик зурикишини пасайтириш, унинг учун кулай шарт-шароит, психолог билан алокага киришини таъминлаш максадида кулланади.

Самарали психологик таъсирнинг асосий шарти - сухбатни тугри ташкил этиш булиб, мижоз билан сухбат олиб бориш технологияси бу борада энг асосий компонентни ташкил этади. Психологик маслахат амалиётини бажармаган киши консультант ва мижоз сухбатини кузата туриб, шунчаки, бир киши узини ташвишлантираётган муаммолар хусусида бошкасига хикоя килиб беряпти, иккинчиси эса тинглаб утирибди, деган фикрга бориши мумкин. Аслида эса психологик ёрдам учун мурожаат килган шахс мутахассисни сухбат жараёнида етакчи сифатида тан олса, шунчалик яхши; чунки психологнинг курсатмаларини кабул килиши осон кечади, уз хатти-харакатлари ва хулк-атворини узгартириш юзасидан йул-йурикларни танкидсиз, тахлилсиз узлаштиради, бу эса кузланган максадга эришишни тезлаштиради.

Мижоз билан психологик маслахатни олиб боришнинг узига хос технологиялари мавжуд булиб, булардан бири - сухбат жараёнида психолог ёки мутахассис нутки хисобланади. Сухбат давомида асосан мижоз гапириши лозим; психологик маслахат берувчи шахснинг таклиф, мулохазалари иложи борича киска, лунда булиши хам сухбат жараёнида йуналтирувчи вазифасини бажариши керак.

Оила масаласи ва бошка масалаларда мурожаат килган инсонга психологик хизмат курсатишнинг энг оддий ва кадимий усулларидан бири булган мижознинг бор гапни гапиришига имкон берилишидир. Бу усулни куллашда сухбатдошнинг диккат-эътибор билан уни тинглаётгани мижозни илхомлантиради, унда психологга нисбатан ишонч хосил булади, муаммосини айтиб булгач, асабийлик, тангликдан халос булиб, хотиржам тортади. Бу усул одатда англанмаган холда инсонлар орасида куп кулланади, яъни кишилар огир вазиятдаги якинларига йиглаш ёки кунглидагини тукиб солишни маслахат берадилар, шунда одам анча енгил тортиши тажрибада синалган.

Психология фанлари доктори, профессор Васила Каримова муомала ёки мулокотнинг асосий томони сифатида сухбатдошни тинглашнинг мухим эканлигини кайд этган. Унга кура, "машхур америкалик нотик, психолог Дейл Карнеги "Яхши сухбатдош - яхши гапиришни биладиган эмас, балки яхши тинглашни

_May 6

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023

Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

y

биладиган сухбатдошдир" деганда айнан шу кобилиятларнинг инсонларда ривожланган булишини назарда тутган эди." Бундан шундай хулоса келиб чикадики, тинглаш кобилияти оилавий психологик хизматни олиб боришда одамга купрок фойда келтирар экан.

эслаш исталмайдиган нохуш кечинмалар билан боглик булиши, бундай холларда эса мутахассиснинг камгаплиги мижозда унинг муаммосига психолог эътибор бермаётгандек таассурот колдириши мумкин. Бирок психолог хар канча камгап ёки сузамол булмасин, доимо ортикча бирор нарса гапириб куйиши эхтимоли борки, бу мижоз томонидан нотугри идрок этилади. Мисол учун, "Нега узингиз хакингизда бундай фикрлаяпсиз?" деган лукма гуё уни айблашаётган сингари кабул килиниши мумкин. Шунинг учун психолог нимани кандай сураш ёхуд айтишни билмаса, жим тургани ёки иложи борича кискарок гапиргани маъкул.

гапираётганида унинг фикрини имкони борича булмасдан, хурмат ва эътибор билан эшитиш, киска муддатли пауза ва тухтамлар орасида сузлаб кетмаслик талаб этилади. Мижоз муаммосини баён этаётганда 1-2 минутли тухтам, паузалар учраши табиий хисобланади ва бу инсоннинг зур бериб мушохада килаётгани билдиради (бирок бундай пауза бошка холларда анча узок тухтам хисобланади).

Хулоса ва таклифлар. Психологик маслахат олиб борувчи мутахассис нутки мижоз томонидан тушунарсиз, гоят илмий маъруза сифатида идрок этилмаслиги мухим ахамиятга эга. Психолог мижоз нуткига мослашиши, у кандай услубда сузлаган булса, ушандай гапириши, бир-бирларини семантик, маъно, мантик жихатидан тушунишлари мулокотнинг самарали утаётганидан дарак беради. Нуткнинг мураккаб куринишда булиши эса мижознинг уз ички фикрига берилиши, хиссий жихатдан узини психологдан четга тортиши, сухбат жараёнига нисбатан кизикишининг йуколишига сабаб булади. Купчилик профессионал психологларга махсус илмий атамаларни кулламаган холда "жайдари", оддий тилда сузлаш анча кийинчилик тугдиради. Масалан, адекват, паттерн, депрессия, мотивация терминларни улар деярли хар доим ишлатадилар, бирок бошкалар учун бу иборалар тушунарсиз булиб, сухбат жараёнида уз муаммоси билан мурожаат килган шах чучитиб юбориши, саросимага солиб куйиши мумк

Баъзан кишини психолог олдига келишга мажбур килган вазият

Психологик маслахатда аввало, мижоз уз муаммоси тугрисида

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023

Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

Психологнинг сузлари, турли ибора, фразеологизмларни куллашдаги тажрибаси эхтиёткор булишини талаб этади.

Психолог мулохазаларининг киска ва аник булиши тамойили сухбат давомидаги хар бир фикр ва савол максимал даражада мижоз муаммосига йуналтирилиши кераклигини билдиради.

Маслахат жараёнида куллаш мумкин булган энг муваффакиятли усуллардан бири - сухбат умумий мазмунидан маъносини англаш мумкин булган киска саволлардан фойдаланиш булиб, бу саволлар берилаётганда маслахат жараёнида мижозни тезрок тушуниш имконини беради. Мижознинг уз муаммосни равон, батафсил баён этишига олиб келади.

Демак, психолог мутахассиснинг оилавий психологик хизматни самарали утказиши учун унинг муносабат позицияси ва сухбат олиб бориш технологияси асосий амалий жихатларидан хисобланар экан.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. «Эркин ва фаровон, демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз». - Тошкент: «Узбекистон», 2016. - 56 б.

2. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. 1-жилд. - Т.: «Узбекистон», 2018. - 592 б.

3. Акрамова, Ф. А. (2020). Психологическая помощь семье как необходимый фактор поддержки и укрепления семей. Институты развития человеческого потенциала в условиях современных вызовов.-Том II.-Екатеринбург, 2020, 5-10.

4. Акрамова, Ф. А. (2019). Узбекистонда оилавий психологик хизматнинг ижтимоийпсихологик муаммолари. Монография. Т.: OOO "NORI"МЧЖ, 186.

5. Шоумаров ГБ, А. Ф. (2011). Оила психологияси.

6. Акрамова, Ф. А. (2020). Влияние межличностных отношений и типов семьи на её стабильность. ББК 72 Р107, 213.

7. Акрамова, Ф. А. (2017). Оилада соглом психологик мухитнитаркибтоптириш жамият баркарорлигининг асоси сифатида. Современное образование (Узбекистан), (12), 4-15.

8. Акрамова Ф.А. Оиладаги зуравонлик профилактикаси ва ижтимоийпсихологик реабилитацияси: Монография. - Тошкент: «Lesson-press» нашриёти, 2021. - 138 б.

9. Акрамова Ф.А. Оилада соглом психологик мухитни таркиб топтириш - жамият баркарорлигининг асоси сифатида // Замонавий таълим. 2017 № 12, Б. 4-15.

^ May 6

https://tma.uz/ International Scientific and Practical Conference

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va vechimlar

y

10. Акрамова Ф.А. Психологическая помощь семье: семейно-брачные трансформации и неформальные браки // Ilim ha'm ja'miyet Нукус. Нукус давлат педагогика институти. № 1 2020. С. 113-114.

11. Акрамова, Ф. А. (2022). ОИЛАГА ПСИХОЛОГ ХИЗМАТ КУРСАТИШНИНГ АСОСИЙ МУАММОЛАРИ. BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI, 2(11), 439-443.

12. Акрамова, Ф. А. (2021). ОИЛАГА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ КУРСАТИШ ДОЛЗАРБ МУАММО СИФАТИДА. Современное образование (Узбекистан), (11 (108)), 64-70.

13. Каримова В.М. Акрамова Ф.А. Психология. Укув кулланма. - Т.: А.Кодирий номидаги халк мероси нашриёти, "УАЖБНТ" маркази, 2002. - 205

14. Эрик Берн. Игры, в которые играют люди. Психология человеческих взаимоотношений. - Екатеринбург: ЛИТУР, 200. - 576 с.

15. Мелибаева, Р., & Ахмедова, М. (2021). Бола нуткини чиройли ривожлантириш-ноадабий сузлар таназзулидир.

16. Нарметова, Ю. (2020). Оила хотиржамлиги-болалардаги психосоматиканинг олдини олиш омили сифатида. Бола ва замон.

б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.