Научная статья на тему 'ОИЛАДА СОҒЛОМ ЭЪТИҚОДНИ ТАРБИЯЛАШДА ПЕДАГОГИК ЁНДАШУВ МАСАЛАЛАРИ'

ОИЛАДА СОҒЛОМ ЭЪТИҚОДНИ ТАРБИЯЛАШДА ПЕДАГОГИК ЁНДАШУВ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
28
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МАЪНАВИЙ қАДРИЯТЛАР / БАРКАМОЛ АВЛОД / АХЛОқИЙ КАМОЛОТ / ЎЗ-ЎЗИНИ ТАРБИЯЛАШ / ТАРБИЯВИЙ ТАМОЙИЛЛАР

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Kамбарова Д.С.

Мақолада буюк алломаларининг тарбия ҳақидаги фикр ва қарашлари баён этилган бўлиб, ахлоқий камолотга эга бўлишнинг тарбиявий тамойиллари кўрсатиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IN EDUCATING A HEALTHY FAITH IN THE FAMILY ISSUES OF PEDAGOGICAL APPROACH

There is discussed in the article views and ideas of the great thinkers of the East about bringing up a harmoniously developed generation, revealing the educational principles of achieving moral perfection.

Текст научной работы на тему «ОИЛАДА СОҒЛОМ ЭЪТИҚОДНИ ТАРБИЯЛАШДА ПЕДАГОГИК ЁНДАШУВ МАСАЛАЛАРИ»

Kамбарова Д. С.

Андижон давлат университеты Умумий педагогика кафедраси уцитувчиси

ОИЛАДА СОГЛОМ ЭЪТЩОДНИ ТАРБИЯЛАШДА ПЕДАГОГИК

ЁНДАШУВ МАСАЛАЛАРИ

Аннотация: Мацолада буюк алломаларининг тарбия уацидаги фикр ва царашлари баён этилган булиб, ахлоций камолотга эга булишнинг тарбиявий тамойиллари курсатиб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: маънавий цадриятлар, баркамол авлод, ахлоций камолот, уз-узини тарбиялаш, тарбиявий тамойиллар.

Kambarova D.S.

teacher

department of general pedagogy Andijan State University

IN EDUCATING A HEALTHY FAITH IN THE FAMILY ISSUES OF PEDAGOGICAL APPROACH

Annotation: There is discussed in the article views and ideas of the great thinkers of the East about bringing up a harmoniously developed generation, revealing the educational principles of achieving moral perfection.

Keywords: spiritual values, mature generation, self- training, educational principles.

Давлат ва жамиятнинг нечогли мустахкам булиши инсонларнинг аклу-иродасига, иймони ва соглом эътикодига боглик. Оила жамиятнинг бир бугинидир. Оила хаётнинг абадийлигини, авлодлар давомийлигини таъминлайдиган, мукаддас урф- одатларни саклайдиган, баркамол инсонларни тарбиялаб вояга етказадиган тарбия учогидир. Демак соглом оилалар жамият тараккиётини белгилайди.

Фарзандларимизни вазмин, хушфеъл, хушахлок булиб етишишлари учун ота- оналар тарбиявий имкониятлардан тулик фойдалана билишлари керак. Чунки ота- она фарзанд тарбияси борасида купрок масъулдир. Инсон камолотининг 50 фоизи 6-7 ёшгача булган даврларда амалга ошар экан. Демак, фарзанд тарбиясида куп нарса оилага боглик. Зеро, барча эзгулик деб аталмиш хисларнинг митти уруглари бола калбига оилада, оила мухитида ташланади. Фарзанд олдидаги бурч ва масъулиятни унутиш тузатиб булмас хатоларга олиб келиши мумкин. Агар оилада, мактабда тарбияга мустахкам пойдевор куйилган булса, турли салбий таъсирларга берилиш холлари камайиши табиий. Фарзандларнинг баркамол рухий

дунёси, уларнинг маънавий-ахлокий жихатлари оилада хукм сурган соглом маънавий мухит ва соглом турмуш тарзига боглик. Ота-оналар маънавий жихатдан канчалик бой булсалар, улар уз фарзандларига нисбатан шу кадар жиддий ва масъулиятли буладилар. Фарзандларидан яхши хулк ва одобни талаб килиш учун ота-онанинг узи хам инсонийлик, одамийлик фазилатларига эга булиши керак. Узида йук, узи мухтож булган ахлок-одобни фарзандидан талаб кила олмайдилар. Мухими, оилада маънавий бушлик булмаслиги, ёшларнинг назоратсиз колиб умрларини максадсиз, бефойда утказишларига йул куймаслик керак. Зеро, хадиси шарифда «Х,еч бир ота-она уз фарзандига хулку-одобдан буюкрок мерос бера олмайди», дейилади. Шу билан бирга «Фарзандингизни иззат-икром килиш билан бирга, тарбиясини, одобини хам яхшиланглар» деб фарзанд тарбиясида ота-оналар урнини белгилаб утилган. Вактдан унумли фойдалана билмаслик, хар кунлик фаолиятни изга сололмаслик ёшлар онгида бушлик пайдо булишига олиб келади. «Мусибатларнинг энг каттаси вактни бехуда кетказишдир»,- дейилади хадис илмида. Дархакикат, бехуда кетган вактнинг бирор дакикасини кайтариб булмайди. Хддисда бир бор берилган умрнинг хар дакикасидан унумли фойдаланиб колишга даъват этилади. Инсон жиноятчи ёки тарбиясиз булиб тугилмайди. У оилада факат кукрак сути, нон-чой, кийим-бош билангина эмас, балки таълим-тарбия, тушунча ва гоялар билан хам парваришланиши лозим. «Соф сут билан кирган хулк улгунча айнимайди»,- дейилади халк хикматларида. Ёшлар онгида маънавият, ахлок, иймон-эътикод каби эзгу, инсоний фазилатларни юксалтиришга ахамият бериш лозим. Чунки, шахснинг салохиятини унинг маънавий киёфаси белгилайди. Оилалардаги тушунмовчиликлар, носоглом мухит парокандаликларга сабаб булади. Оилалардаги низонинг жабрини ота-онадан кура купрок фарзандлар тортадилар. Бу хол жамиятга хам моддий, хам маънавий зарар келтиради. Шахслараро муносабатлар низоларсиз булмайди. Ижтимоий муносабатлар эса тегишли маълумот ва малака талаб этади. Демак, бу масалага онгли ёндашиш учун хар биримизга билимлар мезони ва харакат дастури керак.

^ар бир вужуднинг узи алохида бир олам. Соглом эътикод эгалари хар кандай вазиятдан окилона чикиб кетиш йулларини, узини салбий эмоционал холатлардан химоя килиш механизмларини ишлаб чикиши даркор. Оилада доимо ахиллик ва тотувликнинг хукм суриши оиланинг мукаддаслигини ва дахлсизлигини таъминлайди. Зеро, хаётда чинакам, тулаконли инсоний бахтни инъом этадиган ёки аксинча, хар томонлама таъминланган булишга карамасдан бахтини яримта киладиган хам оилавий хаётдир. Ёшларни оилавий хаётга тайёрлаш, турли келишмовчиликлардан сакланишга ургатиш лозим. Ота-она фарзандига шажараси хакида, аждодлари борасида амалий курсатмалар бериши керак.

Биз учун фарзанд тарбиясида маънавий асос бор. Шарк алломаларининг оила хакидаги пурхикмат фикрларини, оилавий

муносабатлар хакидаги хадисларни урганиш оркали соглом турмуш тарзини окилона режалаштириш мумкин. Шундай экан, ёш авлодни маънавий жихатдан баркамол, замонамизнинг муносиб кишилари килиб камолга етказиш ишларини янада такомиллаштириш ва энг мухими соглом эътикодни тарбиялаш ишларига эътибор каратмок лозим. Тарбиявий жараён ута масъулиятли ва огир кечадиган жараёндир. Агар жамиятнинг хар бир индивидуал шахсга булган талаби унинг баркамол инсон булиб шаклланишидан иборат эканлигини эътиборга олсак, тарбиянинг накадар мухимлигини курамиз. Инсоннинг маънавий маданияти шундай бир уммонки, унинг сехрли сирларини оча борган сари янги-янги кирралари мавж ура бошлайди. Инсоннинг маънавий фазилатлари уни канчалик юксакларга кутарса, аксинча салбий жихатлари уни тубанликка судрайди. Инсон хулк-одобининг бу икки жихатини унинг ички дунёси, маънавиятини улчовчи тарозининг икки палласига куйилган юкларга ухшатиш мумкин. Инсон маънавий жихатдан салбий томонга хам, ижобий томонга хам мойиллик холатида булади, натижада кутилмаган низолар келиб чикиши мумкин. Инсоннинг маънавий дунёкараши канчалик соглом булса, у шунчалик пасткашлик боткогига ботишдан йирок булади ва аксинча, инсон канчалик тубанликда булса, уни бу тубанликдан тортиб олиш шунчалик мушкул булади. Шудгорда маданий усимликларга караганда ёввойи утлар тезрок илдиз отганидек, ахлок борасида тубанлашиш осон, лекин юксалиш кийин.

Хдётдаги узгаришлар оила ёки ижтимоий мухит таъсири остида руй берсада, эътикоднинг согломлиги инсонни юриш туришини тартибга солади.

Одамнинг калби, онги доимо хаётбахш соглом гояга эхтиёж сезиб яшайди. Жамият хаётида соглом гоя устивор булмаса, одамларнинг калби ва онгини ёт, зарарли гоялар эгаллаб олади.

Бу борада Шаркона ва миллий кадриятларимиздан фойдаланиш, таълим-тарбия тизимида хаётга нисбатан ахлокий муносабатни, мустахкам эътикодни тарбиялаш мухимдир. Тарихимиз ойдинлашгани сайин, ота-боболаримиз яратган маънавий мерос сарчашмалари янада мукаммаллик касб этмокда. Шаркда азалдан комилликка интилиш хар томонлама олий кадрият даражасига кутарилган. Шахснинг зохирий ва ботиний оламини, айникса, калб оламини урганиш, билиш, тахлил этиш гоятда кийин, бу рухият билан боглик холатдир. Айникса, оилавий масалаларда аждодлар меросидан унумли фойдаланиш бу борадаги ишларни мазмунан бойитади.

Биз одамларни дунёда яшагани учун эмас, балки ахлокан етуклик даражасига кутарилгани билан кадрлаймиз. Бу дунёдан доно хам, нодон хам, тугри хам, эгри хам утади. Инсонга яхши ахлок шон-шухрат келтиради. Шу сабабли утганларга бир хил бахо берилмайди. Саховатли ишлар билан колдирилган яхши ном инсон учун иккинчи умрдир. Куръони Каримда «Одам боласини хамма нарсада мукаррам этдим» дейилади. Бу

6уюк инсоний шaрaфнинг кддрига етмок кервк. Дyнёдa инсондaн yлyF хилкдт йук. Шунинг учун инсон гузад хислaтлap, яхши фaзилaтлap, соFлом эътиккод Ba покизa yмидлap билaн комилликкa интилиб яшaши кеpaк. Инсондa aкд билж нaфс тyЙFyси 6ули6, нaфс худбинликни, «Узим бул^» фaдсaфaсини яpaтaди. Шфс домигa тyшгaн инсон хеч нapсaдaн Tan тоpтмaйди, хapом-хapиждaн xa3ap этмaйди. O^róa^a y золим, риёкор булиб колaди, турли кyнгилхиpaдикдap Ba низолapнинг сaбaбчисигa aйлaнaди. Эзгуликни aнглaш, мaънaвият чaшмaсини излaш инсон эътикодини белгиловчи эхтиёждир.

Фapзaндлapимизни озод Ba демокpaтик Узбекистоннинг муносиб yFил-кдзлapи этиб тapбиялaш мaсaдaси долзapб. СоFлом эътикод бapкaмолликнинг белгисидир. Бapкaмолликкa эришиш жaмиятимизнинг бугуни, эpтaси Ba келaжaги учун мухим бyлгaн жapaёндиp. X,ap томонлaмa бapкaмол бyлишгa уриниш бapчa дaвp Ba миллaт кишилapигa хос бyлгaн умуминсоний, бокий фaзилaтдиp. Жaмиятни ислох килишни хap биримиз yзимиздaн, оилaмиздaн бошлaмоFимиз кеpaк. Бyндaй онгли ёндaшyв бизни хaёт ^aAp^raap^a якднлaштиpaди, соFлом турмуш сapи олиб боради.

Мaъpифaтпapвap олим Ризоуддин Ибн Фaхpyддиннинг "Oraa" aсapидa оилaдa фapзaнд тapбияси мaсaдaдapигa aдохидa эътибор беpилгaн. Бир болa дунёга келyви биpлa, унинг энг aBBanra тapбия мaктaби онaсининг кyчоFидиp. (2.57) Онaлap болaдapининг бошидaги мaктовли тождиpлap. (2.58) Болaгa гуз^ тapбия беpилмaсa, шу холнинг узи хaм тapбиясизликкa ypгaтиш булур. (2.11) Буюк бир зот: '^ap бир хотуннинг aкдини улчшокчи бyлсaнгиз, унинг кул остидaги болaдapигa бокинг!", дегaн экaн. (2.13) Хотун aгap гузад хулкли бyлсa, бутун оилaнинг pохaтидиp. (2.22)

Фойдаланилган адабиётлар:

1. K.Хошимов. С.Нишоновa Педaгогикa тapихи. Алишер Нaвоий номидaги Узбекистон Миллий кyтyбхонaси нaшpиёти. Тошкент, 2005 йил

2. Ризоуддин Ибн Фaхpyддyн. "Oraa" pисолaси. Тошкент- "Мех^т", 1991 йил.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.