Научная статья на тему 'Воспитание залог социального развития общества'

Воспитание залог социального развития общества Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
28
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
современное общество / образование / воспитание / национальные ценности / общечеловеческие ценности / развитие. / modern society / education / upbringing / national values / universal values / development.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Азимжон Аxмедов, Замирахон Туракулова

В статье исследуются роль и значение национальных и общечеловеческих ценностей в современном обществе, а также анализируется развитие этих ценностей в Узбекистане и Корее. Выявлено, что гармония материальной и духовной жизни семьи и общества является важнейшим фактором развития общества, особенно формирования и развития гражданского общества. Также указано, что в некоторый период он возник в результате одностороннего взгляда на проблемы, препятствующие развитию общества.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Education – upbringing society development guarantee

The article explores the role and importance of national and universal values in modern society, as well as analyzes the process of development of these values in Uzbekistan and Korea. It has been revealed that the harmony of the material and spiritual life of the family and society is the most important factor in the development of society, especially the formation and development of civil society. It has also been pointed out that in some periods it has arisen as a result of a one-sided view of the problems which hinder the development of society.

Текст научной работы на тему «Воспитание залог социального развития общества»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Education - upbringing society development guarantee

Azimjon AHMEDOV1, Zamirakhon TURAKULOVA2

Andijan State University

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received April 2021 Received in revised form 20 April 2021 Accepted 15 May 2021 Available online 25 June 2021

Keywords:

modern society, education, upbringing, national values, universal values, development.

The article explores the role and importance of national and universal values in modern society, as well as analyzes the process of development of these values in Uzbekistan and Korea. It has been revealed that the harmony of the material and spiritual life of the family and society is the most important factor in the development of society, especially the formation and development of civil society. It has also been pointed out that in some periods it has arisen as a result of a one-sided view of the problems which hinder the development of society.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Таълим-тарбия жамият тараккиётининг гарови

Калит сузлар:

замонавий жамият,

таълим,

тарбия,

миллий кадриятлар, умуминсоний кддриятлар, ривожланиш.

АННОТАЦИЯ

Маколада замонавий жамиятда миллий ва умуминсоний кадриятларнинг урни ва ах,амияти урганилган, шунингдек, Узбекистон х,амда Кореяда ушбу кадриятларнинг ривожланиши жараёни тах,лил килинган. Оила, жамият моддий ва маънавий х,аётининг уйгун холда булиши жамият тараккиёти, хусусан фукаролик жамияти шакилланиши ва ривожланишида энг мух,им омил экани очиб берилган. Шунингдек, айрим даврларда жамият тараккиётига салбий таъсир этадиган, тусик буладиган муаммоларга бир ёклама караш натижасида вужудга келганлиги ёритилган.

1 Lecturer, Andijan State University Andijan, Uzbekistan.

2 Lecturer, Andijan State University, Andijan, Uzbekistan.

Воспитание - залог социального развития общества

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова:

современное общество,

образование,

воспитание,

национальные ценности,

общечеловеческие

ценности,

развитие.

В статье исследуются роль и значение национальных и общечеловеческих ценностей в современном обществе, а также анализируется развитие этих ценностей в Узбекистане и Корее. Выявлено, что гармония материальной и духовной жизни семьи и общества является важнейшим фактором развития общества, особенно формирования и развития гражданского общества. Также указано, что в некоторый период он возник в результате одностороннего взгляда на проблемы, препятствующие развитию общества.

Таълим-тарбия миллатнинг равнак топишидаги ажралмас манба х,исоб-ланади. Инсон бор экан таълим-тарбия хам у билан бирга улгаяди, усади, ривожланади. Шу тари;а инсон шаклланиб маълум ютукларга эришади, хаётий кийинчиликларни енгишда унинг оиласидан олган таълим-тарбияси кумак беради. Зеро, "хар ;айси миллатнинг узига хос маънавиятини шакллантириш ва юксалтиришда, хеч шубхасиз, оиланинг урни ва таъсири бе;иёсдир. Чунки инсоннинг энг соф ва покиза туйгулари, илк хаётий тушунча ва тасаввурлари биринчи галда оила багрида шаклланади. Боланинг характерини, табиати ва дунё;арашини белгилайдиган маънавий мезон ва карашлар - яхшилик ва эзгулик, олижаноблик ва мехр-о;ибат, ор-номус ва андиша каби мукаддас тушунчаларнинг пойдевори оила шароитида ;арор топиши табиийдир. Шунинг учун хам айнан оила мухитида пайдо буладиган ота-онага хурмат, уларнинг олдидаги умрбод карздорлик бурчини чукур англаш хар кайси инсонга хос булган одамийлик фазилатлари ва оилавий муносабатларнинг негизини, оиланинг маънавий оламини ташкил этади" [1, 38].

Узбек хал;и ;адим-;адимдан оилани мукаддас деб билган. Оила ахил ва тотув булса жамиятда тинчлик ва хамжихатликка эришилади, давлатда осойишталик ва баркарорлик хукм суради. Оила фаровонлиги миллий фаровонлик асосидир. Оила-жамиятнинг бошлангич ижтимоий бугини хамдир. У узида оила аъзоларининг эхтиёжлари, кизикишлари, майллари, тарбияси ва бошка ижтимоий фаолият турларини акс эттиради. Ота-оналарнинг бола шахсига илмий дунёкараш асослари, маънавий-ахлокий, нафосат, мехнат ва бошка ижтимоий омилларни шакллантириш максадида тизимли таъсир курсатиш жараёнига оилавий тарбия дейилади.

Узбек халкининг миллий хусусиятлари: ахлокийлик, узини-узи англаш, миллий туйгу, миллий маданият, миллий кийиниш ва юриш-туришда уз аксини топадики, узбек оиласининг тузилиши ва шахслараро муносабатини урганишда буларни четлаб утиш мумкин эмас. Узбек оилалари тузилишига куйидаги сифатлар хосдир: куп болалилик; оилада отанинг бош тарбиячи сифатида намоён булиши; кариндошчилик, бир неча авлодларнинг биргаликда яшаши ва бошк. Бу хакда фикр юритганда, аввало Абдулла Авлонийнинг "Тарбия биз учун ё хаёт - ё мамот, ё нажот - ё халокат, ё саодат - ё фалокат масаласидир" деган чукур маъноли сузларини эслаш кифоя. Буюк маърифатпарвар бобомизнинг бу сузлари асримиз бошида миллатимиз учун канчалар мухим ва долзарб булган булса, хозирги вактда хам биз учун шунчалик, балки ундан хам кура мухим ва долзарб ахамият касб этади" [1, 44].

niiSfipnrp

Uli lv"'" Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 5 (2021) / ISSN 2181-1415

Оиланинг иктисодий функцияси унинг асосий тарбиявий функцияси хисобланади. Болаларнинг аклий, жисмоний, ахлокий-эстетик тарбиясига оилада асос солинади. Оила инсон деб аталувчи бинонинг факат пойдеворини куйиш билан чекланмай, балки унинг сунги гишти куйилгунича жавобгардир. Жамиятнинг комил фукаросини шакллантириш, тарбиялаш хозирги замон оиласининг мухим функцияси даражасига киради. Чунки шахснинг ижтимоийлашуви даставвал оилада амалга ошади. Х,амда ёшларни ватанпарварлик, миллий гурур, миллий онг, миллий гоя, миллий одоб, фидоийлик фазилатларини шакллантиришда таълим муассасалари, ижодий ташкилотлар ва бош;алар билан хамкорлик килади.

Шу уринда маънавиятнинг юксалиши билан чамбарчас богли; булган яна бир мезон - мукаддас динимиз ха;ида алохида тухталиб утишни зарур, деб хисоблаймиз. Барчамизга яхши маълумки, дин азалдан инсон маънавиятининг таркибий ;исми сифатида одамзотнинг юксак идеаллари, ха; ва ха;и;ат, инсоф ва адолат тугрисидаги орзу-армонларини узида мужассам этган, уларни баркарор коидалар шаклида мустахкамлаб келаётган гоя ва карашларнинг яхлит бир тизимидир [1, 26]. Шундай экан, таълим-тарбия юксак маънавият бирлигидир: "Х,ар доимгидай Аллох таолодан мадад сураб тонг сахарда бир дустим билан ишга томон йул олдик. Бизни бошлик кутиб олди ва иш жойимизнинг манзилини ва иш берувчининг телефон ракамини бир парча варакка ёзиб берди. Биз булсак, хатто кандай ишга кетаётганлигимизни хам билмас эдик. Циска масофа юрганимиздан сунг манзилга етиб келдик. Дустим иш берувчига кунгирок килиб унинг офисига кириб кетди. Мен эса кийимларимни алмаштириб бироз кейинрок ичкарига кирдим. Хона менга бошкача бир файзли туюлди. Кейин англаб етдимки, бу бежиз эмас эди. Бу, мен хозирда ёзишга жазм килган хаётий бир тахлил томон ташланган кадам эди. Хуллас, мен ичкарига кирдим ва тез фурсатда дустим ва корейс амаки уртасидаги сухбатга киришиб кетдим. Биз танишиб олдик ва у амаки биздан ватанимиз хакида суради. Бир оз утиб амаки кореялик одамлар тугрисида айтиб берди. У инсон бу ерлик ахолини бир бирларига ёрдам бермасликларини, пули булса одам, булмаса ажралиб колишини ва хатто ака-укалар хам бир бирларига факат пули булсагина яхши муомала килишларини айтди. Шунингдек, жуда куп ёшлар ишлашни ёктирмайди, шунинг учун хам Корея хукумати четдан ишлатиш учун одам жалб килади, хаттоки COVID-19 карантин даврида хам фукароларга факат давлат моддий ёрдам берди, молиявий бой инсонлар ёки ташкилотлар эмас, дейди. Бу инсоннинг дастлабки маълумотлари эди. Энди биз унга ватанимиз хакида гапиришни бошладик. Бизда карантин даврида хукумат купрок ночор инсонларга ёрдам беришга харакат килди. Аникроги, тиббий томондан хаммага бойга хам, камбагалга хам аммо моддий томондан эса факир инсонларга хам давлат, хам бой инсонлар ёрдам берди. Бундан ташкари, бизда фарзандлар ота-оналари билан бирга яшашлигини, уларни хурматлаши ва гамхурлик килишлари, ишлаб топган пулларини уларга олиб келиб беришларини, ака-ука ва опа-сингиллар билан жуда якин алокалар борлигини ва биринчи навбатда ана ушаларга хам моддий, хам маънавий ёрдам берилишини, дустлар билан доимий бирдамликни, хаттоки айрим дустларда пул булмаса хам , буни дустлар орасида умуман ахамият касб этмаслигини ва бунинг энг асосий сабаби динимиз эканлигини биз хам унга айтдик. Маълумот учун, хозир Кореяда мен санаб утган сифатларнинг тамоман тескариси амалий хаётда кузатилади.

У булса бунга жавобан, "бизда хам 1960-1970 йилларда шундай булган. Инсонлар турмушга каттик эътибор беришган, кийинчиликларга сабр килишган, каттик мехнат килишган ва уларнинг 4-5 тадан фарзандлари булган. Х,озиргичалик куча таомларига муккасидан кетишмаган. 1970-йилларда Саудия Арабистони уз давлат чегараларини кореяликлар учун очиб беришган ва кореялик усталар у жойда катта-катта курилишларда ишлашган. Саудияга борган усталар жуда катта микдорда пул ишлаб топган ва Корея давлатидан узлари учун экин майдонлари ва уйлар сотиб олишган. Циска килиб айтганда улар бойиб кетишган.

Шуни таъкидлаш лозимки, узбекистонлик жуда куплаб ёшлар хозирда чет давлатларда тахсил олиш, савдо-сотик, ишчи мухожирлар сифатида истикомат килишади ва албатта ватанимиз иктисодиётига катта фойда келтиради. Лекин биз, бу вазиятга бепарво булмаслигимиз ва уларнинг маънавий томонига, аникроги тарбиявий томонига хам ахамият беришимиз лозим. "Мен узимнинг хаётимдан мисол келтирсам", деб амаки сухбатни давом эттирди, "менинг киз фарзандим бор ва у енгил атлетика буйича жахон чемпиони. Унинг пули жуда хам куп. У хар ойда Африка давлати учун хайрия пули бериб боради, аммо менга хеч нарса бермайди" деди ва шунда хам у кизидан хафа эмаслигини кушиб куйди. Мана шу гаплардан сунг, биз дустим билан миллий кадриятларимиз, узбекона урф-одатларимиз ва хар доим ота-онага хурмат-эхтиромда булиш кераклигини таълим берадиган ислом динимизни канчалик азиз, соф ва инсоний кадриятларга асосланган эканлигини калбимизнинг туб-тубидан хис килдик.

"Корейс ёшлари, деб гапида давом этди ана уша амаки, "аксарият корейс ёшлари дангаса ва ишёкмас. Улар узларининг аксарият вактларини кунгилхушлик билан утказишади, телефонда хар хил уйинларга муккасидан кетишган, айрим ёши катта инсонлар метроларда ночор ахволда уй-жойи йук яшаб келишади, шунинг учун корейс бизнесменлар четдан ишчи кучига мухтож, хам анча арзон, хам анча самаралирок", деб ижтимоий холатдан хам норозичилик билдирди. Шу уринда, мен амакига савол бердим: "Сиз бу муаммоларнинг ечими нимада деб уйлайсиз?", шунда амаки гап бошлади: "Агар ана уша дангаса инсонлар ишласа, мехнат килса, муаммолар уз-узидан ечим топади". Мен айтдим: "Агар улар ишласа ва куп пулга эга булса, улар хам хозирги бой корейсларга ухшаб зикна булиб коладику", у амаки булса тинмай уз фикрини маъкуллар эди. Мен шунда тушундимки, бу инсон бундан ортигини тасаввур кила олмайди. У инсон канчалик куп гапирса, менда хайратланиш шунчалик ортиб борар эди. Узбек ва корейс миллати маданиятининг хозирги куринишини таккослаш бошланганди. Энди бизнинг жавобимизни эшитинг амаки, деб гап бошладим, "Инсоннинг икки каноти булади, худди куш каби. Агар уларнинг бири синган булса куш парвоз кила олмайди. Худди шунингдек инсонда хам маънавий, хам моддий тарафлар мавжуд. Агар уларнинг бири булмаса, инсон хам олдинга караб кета олмайди. Сизларда хаётнинг моддий томони жуда хам зур ривожланган, пул, мол-дунё, хашаматли бинолар, ишлаб чикариш, саноат, аммо миллат уларок маънавий томонингиз кашшоклашиб кетганлиги сабабли, сиз хозирда санаб утган барча салбий холатлар хаётингизда намоён булмокда. Сизлар таълим билан бир каторда тарбияга хам ахамият бермас экансизлар, узларингизнинг миллий кадрият ва тарихингизни ёш авлодга ургатмас экансизлар мана шу холат давом этаверади. Узингиз юкорида айтдингиз, "1960-1970 йилларда бизда хам сизлар билан бир хил ижтимоий вазият хукм сурган" деб, хаттоки якин

50 йиллик тарихингизни хам унутишингизгача олиб келган нарса, мана шу моддий фаровон хаётдир". Мана шу жойда орага бир оз сукунат чумди ва шундан сунг биз ишимизни бошлаш учун хонадан ташкарига чикиб кетдик.

Биз дустлар билан дастурхон атрофида утириб булган вокеани мухокама килдик. Хакикатдан хам, Осиё халклари орасида хар доим маънавий холат юкори даражада булган, яъни узаро мехр-мухаббат, инсонийлик, оилавий кадриятлар, ота-онага хурмат-эхтиром, кичикларга иззат ва бу мувозанат моддий томон устун куйилгандагина бузилган. Шунингдек, Корея давлати моддий жихатдан ривожланган, лекин бу уларнинг миллий кадриятларини туб-тубдан, аста -секинлик билан емирилиб бораётганидан далолат эмасми? [4]".

Хулоса урнида, биз бу макола оркали миллатлар уртасидаги дустлик ришталарини поймол килмокчи эмасмиз, балки 50-60 йил мобайнида корейс миллатининг яшаш тарзини, оилавий анъаналарини, кадриятларини, ёшлар ва ёши улуг инсонлар орасидаги хурмат ва эхтиром туйгуларини салбий томонга узгариш омилларини тахлил килиш ва уз миллатимиз келажаги учун устоз-мураббийлар сифатида юкоридаги маълумотлардан тугри хулоса чикаришимиз лозимлигини миллатимизга англатиш ва билдиришдир. Юкорида таъкидлаб утганимиздек, хозирда хам айнан жуда куплаб ёшларимиз чет эл давлатларида укиб, ишлаб ва истикомат килиб келишмокда. Хеч ким бизнинг миллат хам 50-60 йиллардан кейин ота-онага бепарво, ёшлари дангаса, ишёкмас, кунгилхушликка муккасидан кетган бир миллатга айланмаслигига кафолат бера олмайди. Шунинг учун хам биз бу вазиятни урганиб, тахлил килиб, узимиз учун тугри хулоса чикаришимиз ва миллатмиз ёшларига миллий-маънавий кадриятларимизни, урф-одатларимизни, оилавий ришталарни мукаддас эканлигини, ёши улуг инсонларга хурмат ва эхтиром туйгуларини, мехнатсеварлик, мехр-окибат тушунчаларини ва асрлардан бери кон-конимизга сингиб кетган динимиз исломдан таълим беришимиз даркор.

Бугун хам инсонларнинг фаолиятларига тусик булиб турган, уларнинг фаолашиши учун етишмаётган нарса ана шу гоянинг чукур сингдирилгани, уни янгича куриш кийин булаётганлиги билан хам боглик булиб колаётганга ухшайди. Бугун ижтимоий хаёт узгариши учун моддий буюмлар ишлаб чикарадиган инсон узгариши керак. Унинг кандай яшаши, нима еб-ичиши ва кийим кийиши, аввало унинг онгу таффакурига, салохиятига, малакасига боглик. Шунда тараккиётнинг хал килувчи омили булган инсоннинг ички салохияти туларок юзага чиккан булар эди.

Хулоса килиб айтганда, моддий ва маънавий хаётнинг уйгунлиги жамият тараккиётининг мухим омили хисобланади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Тошкент: Маънавият, 2008.

2. Абдулла Шер. Ахлокшунослик. Дарслик. - Тошкент: "Узбекистон файласуф-лари миллий жамияти" нашриёти, 2010.

3. Каримов И.А. Баркамол авлод орзуси. - Тошкент: Узбекистон миллий энциклопедияси, 2000.

4. Интервью. Ахмедов Азимжон Илхомовичнинг Жанубий Корея Республикасида 2017-2020 йилларда магистратурада тахсил олиш даврида бир кореялик амаки билан булган сухбат жараёнидан ёзиб олинган. 18.03.2019.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.