CC BY
41
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.11
mgr inz. Dorota Wandzich1 dr hab. Grazyna Plaza1
Przyjçty/Accepted/Принята: 02.02.2015; Zreœnzowany/Reviewed/Рецензирована: 09.06.2015; Opublikowany/Published/Опубликована: 31.12.2015;
Ocena stanu bezpieczenstwa pracy w oparciu o analizç wypadkowosci bezwzglçdnej i rodzajowej w zakladzie tworzyw sztucznych i materialow wybuchowych2
Safety at Work Assessment Based on an Analysis of Severity and Nature of Accidents in a Plastics and Explosives Production Plant
Оценка уровня безопасности труда на заводе искусственных и взрывчатых материалов на основе анализа тяжести и типов несчастных случаев
ABSTRAKT
Cel: Ocena stanu bezpieczenstwa pracy w zakladzie zajmuj^cym siç produkj tworzyw sztucznych i materialów wybuchowych. Wprowadzenie: Wypadki przy pracy, jako nagle wydarzenie zwi^zane z prac^, wywolane przyczyn^ zewnçtrzn^ i prowadz^ce do urazów lub utraty zycia stanowi^ z globalnego punktu widzenia powazny problem zdrowotny oraz ekonomiczny. Na calym swiecie w wypadkach przy pracy ginie rocznie kilkaset tysiçcy osób, a wiele milionów ludzi staje siç w ich nastçpstwie niepelnosprawnymi. W Polsce rocznie zdarza siç kilkadziesi^t tysiçcy wypadków przy pracy, w których ginie okolo tysi^ca osób (dane GUS - 2014).
Jedn^ z najniebezpieczniejszych galçzi przemyslu, zwi^zanych z nieodl^cznym ryzykiem, nios^c^ ze sob^ wiele zagrozen jest produkcja materialów wybuchowych.
Produkcja, magazynowanie i transport materialów wybuchowych zawsze byly zajçciem niebezpiecznym. W wypadkach, które wydarzyly siç podczas tej dzialalnosci czlowieka zginçly tysi^ce ludzi, a straty materialne s^ wrçcz niemozliwe do oszacowania. Nieszczçscia, które wydarzyly siç podczas produkcji i stosowania materialów wybuchowych doprowadzily z biegiem czasu do powstania licznych aktów prawnych i innych przepisów maj^cych na celu zminimalizowanie zagrozenia zwi^zanego z tymi materialami zawieraj^cych szereg wymagan, które musz^ bye spelnione podczas produkcji, dystrybucji i stosowania materialów wybuchowych. Metodologia: Analiza wypadkowosci rodzajowej i bezwzglçdnej oraz analiza wskazników wypadków przy pracy. Wnioski i znaczenie dla praktyki: Badanie i rejestrowanie wypadków przy pracy, analiza ich przyczyn i okolicznosci, a takze analiza wypadkowosci w zakladzie, branzy, regionie czy tez w skali kraju jest waznym elementem monitorowania srodowiska pracy i ma istotne znaczenie dla prewencji wypadkowej.
W celu poprawy stanu bhp w przedsiçbiorstwach, nalezy wprowadzie usprawnienia organizacyjne takie jak poprawa jakosci szkolen, informowanie pracowników o zagrozeniach i o koniecznosci stosowania srodków ochronnych, rozszerzenie palety stosowanych srod-ków ochronnych, wprowadzenie na terenie zakladu plakatów o tematyce bhp docieraj^cych do pracowników i uswiadamiaj^cych im o koniecznosci przestrzegania przepisów bhp oraz srodków ochrony indywidualnej.
Slowa kluczowe: bezpieczenstwo pracy, wypadkowose bezwzglçdna, wypadkowose rodzajowa, bezpieczenstwo i higiena pracy Typ artykulu: z praktyki dla praktyki
ABSTRACT
Aim: To assess work safety levels at an industrial plant engaged with the production of plastics and explosives.
Introduction: Accidents at work are unexpected incidents occasioned by external causes, giving rise to injury or loss oflife. From a global viewpoint, they create a serious health and economic problem. Worldwide, hundreds of thousands people lose their life each year and
Politechnika Sl^ska, Gliwice / The Silesian University of Technology, Poland; [email protected]; Wklad merytoryczny w powstanie artykulu / Percentage contribution: D. Wandzich - 75%, G. Plaza - 25%;
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.11
many millions become disabled as a result of accidents at work. In Poland, every year, there are tens of thousands accidents at work where about a thousand people die (Data GUS - 2014). One of the most hazardous industries, associated with an inherent risk of much danger, involves the production of explosives. Production, storage and transportation of explosives was always a hazardous occupation. Accidents associated with these activities culminated in thousands of deaths, but material losses are simply impossible to estimate. Tragedies, which occurred during production and use of explosives gave rise, eventually, to an emergence of many laws and other regulations aimed at minimising dangers associated with such materials. Regulatory documents contain a range of requirements, which must be complied with, during production, distribution and use of explosive substances.
Methodology: Analysis of severity and nature of accidents, and evaluation of accident indicators at work.
Conclusions and relevance for practice: Survey and recording of accidents at work, analysis of causes and circumstances, as well as analysis of accident frequency at individual plants, industry, region and across the entire country, are all important elements of monitoring in the work domain and are essential for prevention of accidents. In order to improve industrial health and safety at work it is necessary to introduce organisational improvements such as improvements to the quality of training, dissemination of information about dangers and need for application of protective measures, expanding the range of protective measures, display of safety posters across the plant and making employees aware of the necessity for compliance with health and safety regulations as well as personal protection measures.
Keywords: safety at work, severity of accident, nature of accident, health and safety at work Type: best practice in action
АННОТАЦИЯ
Цель: Оценка уровня безопасности труда на заводе c производством искусственных и взрывчатых материалов. Введение: Несчастные случаи на работе, определяемые как внезапное происшествие связанное с работой, вызванное внешней причиной и вызывающее травмы или смерть, с глобальной точки зрения, являются серьёзной проблемой, связанной со здоровьем и экономикой. Во всем мире каждый год вследствие несчастных случаев гибнет несколько сотен тысяч людей, а многие миллионы становятся инвалидами. В Польше каждый год происходит десятки тысяч несчастных случаев на работе, в результате которых гибнет около тысячи человек (данные ГСУ за 2014 год). Одной из самых опасных отраслей промышленности, неотъемлемо связанной с риском и вызывающей много угроз, является производство взрывчатых веществ. Продукция, хранение и транспортировка взрывчатых веществ всегда были опасным занятием. В происшествиях, которые случились во время этой деятельности погибли тысячи людей, а материальные потери невозможно определить. Несчастья, которые произошли во время производства и применения взрывчатых веществ, привели со временем к появлению множества законов и других нормативных актов, направленных на снижение уровня угрозы, связанной с такими веществами. Данные положения содержат ряд требований, которые должны соблюдаться во время производства, продажи и использования взрывчатых веществ.
Методология: Анализ тяжести и типов несчастных случаев, а также анализ их показателей на производстве. Выводы и значение для практики: Исследование и регистрирование аварий на производстве, анализ их причин и обстоятельств, а также анализ несчастных случаев на заводе, в отрасли, в области или в глобальном масштабе является важным элементом мониторинга трудовой среды и имеет огромное значение для предупреждения несчастных случаев. С целью улучшения состояния безопасности труда на предприятиях, следует ввести организационные улучшения, такие как повышение качества обучения, информирование работников об угрозах и необходимости использования защитных средств, расширение гаммы используемых защитных средств, размещение на территории завода постеров на тему охраны труда, которые были бы понятны работникам и помогли бы им понять необходимость соблюдения требований безопасности труда и средств индивидуальной защиты.
Ключевые слова: безопасность труда, анализ тяжести несчастных случаев, анализ типов несчастных случаев, охрана труда Вид статьи: с практики для практики
1. Wprowadzenie
„Za wypadek przy pracy uwaza nagle zdarzenie wywolane przyczyny zewn^trzn^ powoduj^ce uraz lub smierc, ktore nast^pilo w zwi^zku z prac^:
- podczas lub w zwi^zku z wykonywan^ czynnosci^ zwykl^ przez pracownika
- wykonywaniem polecen przelozonych,
- podczas lub w zwi^zku z wykonywaniem przez pracownika czynnosci w interesie zakladu pracy, nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakladu pracy w drodze mi^dzy siedzib^ zakladu pracy a miejscem wykonywania obowi^zku wyni-kaj^cego ze stosunku pracy" [3].
Aby mozna bylo uznac dane zdarzenie za wypadek przy pracy, musz^ byc spelnione l^cznie trzy warunki:
- zdarzenie musi cechowac si§ naglosci^,
- zdarzenie musi byc spowodowane zadzialaniem czynnika zewn^trznego,
- zdarzenie musi miec zwi^zek z prac^.
Naglosci zdarzenia nie nalezy rozumiec doslownie
i kwalifikowac jako wypadki przy pracy wyl^cznie takie zdarzenia, ktorych skutek wyst^puje natychmiast po za-dzialaniu jednorazowej przyczyny zewn^trznej.
Przyczyny zewn^trzn^ zdarzenia moze byc kazdy czyn-nik zewn^trzny zdolny wywolac w istniej^cych warunkach negatywne skutki. Poj^cie nalezy rozumiec bardzo szeroko, a wi^c nie ograniczac przyczyny zewn^trznej wyl^cznie do narz^dzi pracy, czy tez maszyn i urz^dzen
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ
technologicznych. Przyczyny zewnçtrzn^ moze byc tez sama praca i czynnosci poszkodowanego lub innej osoby. Aby zakwalifikowac zdarzenie jako wypadek przy pracy, nie ma znaczenia zachowanie poszkodowanego pracownika, które przyczynilo siç do zaistnialego zdarzenia oraz czy zdarzenie bylo zawinione, czy niezawinione. Moze równiez miec miejsce zbieg przyczyn zewnçtrznej i wewnçtrznej, który doprowadzil do zdarzenia. Przepisy nie wymagaj^, aby przyczyna zewnçtrzna byla wyl^czn^ przyczyny zda-rzenia [1].
Wypadki przy pracy dziel^ siç na:
- smiertelne - takie, w wyniku których nast^pila smierc w miejscu wypadku lub w okresie nieprze-kraczaj^cym б miesiçcy od dnia wypadku,
- ciçzkie - takie, w wyniku których nast^pilo ciçz-kie uszkodzenie ciala, mianowicie utrata wzroku, sluchu, mowy, zdolnosci plodzenia lub inne uszko-dzenia ciala albo rozstrój zdrowia, naruszaj^ce podstawowe funkcje organizmu, a takze choroba nieuleczalna lub zagrazaj^ca zyciu, trwala choroba psychiczna, trwala calkowita lub znaczna niezdol-nosc do pracy w zawodzie lub trwale powazne zeszpecenie lub znieksztalcenie ciala,
2. Analiza wypadkowosci bezwzglçdnej 2.1. Podzial wypadków
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.11
- zbiorowe - takie, gdzie w wyniku tego samego zdarzenia wypadkowi ulegly co najmniej dwie osoby,
- pozostale - powoduj^ce inne skutki niz wypadki wymienione wczesniej [3].
Wypadkowosc jest to „suma wypadkow zaistnialych w okreslonym czasie, zazwyczaj w ci^gu roku, przedsta-wiona za pomoc^ wskaznikow. Wskazniki umozliwiaj^ porownywanie, ocenianie i szeregowanie zakladow, branz i panstw pod wzglçdem wielkosci wypadkowosci" [1].
Analiza wypadkow przy pracy moze zostac przepro-wadzona w trzech formach:
- analizy bezwzglçdnej - opartej na porownaniu licz-by zdarzen (liczbie poszkodowanych - wypadek indywidualny i zbiorowy) wedlug ciçzkosci skutkow (wypadki smiertelne, ciçzkie, pozostale);
- analizy rodzajowej - opartej na porownywaniu zdarzen wedlug okreslonych kryteriow m.in. miejsca zdarzenia, charakterystyki poszkodowanego, cza-su zdarzenia, przyczyny posredniej i bezposredniej zdarzenia;
- analizy wskaznikowej - opartej na porownaniu zdarzen wedlug okreslonych wskaznikow charaktery-zuj^cych badane zjawiska, np. wskazniki struktury, natçzenia, dynamiki.
Tabela 1. Wypadki zaistniale w zakladzie tworzyw sztucznych w latach 2010-2014 Table 1. Accidents in a factory manufacturing plastics in the period 2010-2014
Wypadki Accidents 2010 2011 2012 2013 2014 Suma wypadków Total
Smiertelne / Fatal 0 2 0 0 0 2
Ciçzkie / Severe 0 1 0 0 б 7
Lekkie / Light 18 13 22 13 1б 82
Razem / Total 18 1б 22 13 22 91
Zródlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Najwiçcej wypadków mialo miejsce w latach 2012 i 2014. W analizowanych latach przewazaj^ wypadki lek-kie. W 2011 roku wyst^pil spadek ogólnej liczby wypadków w stosunku do 2012 r. o 2 wypadki, lecz zaobserwowano wzrost ich ciçzkosci oraz nieznaczny wzrost liczby dni nie-zdolnosci do pracy zwi^zanych z wypadkami (dwa wypadki smiertelne i jeden ciçzki). Przyczyny wypadków smier-telnych byla obsluga nabojarki Niepmann. W 2012 roku stwierdzono wzrost ogólnej liczby wypadków w stosunku
do 2011 r. o б zdarzeñ (z 1б w 2011 r. do 22 w 2012 r.) oraz wzrost liczby dni niezdolnosci do pracy zwi^zanych z wypadkami o blisko 80%. W 2013 roku mialo miejsce zmniejszenie ogólnej liczby wypadków w stosunku do
2012 r. o 9 wypadków oraz zmniejszenie liczby dni nie-zdolnosci do pracy zwi^zanych z wypadkami o blisko 70%. W 2014 roku nast^pil wzrost wypadków o 9 w stosunku do
2013 roku, co jest zwi^zane ze zmianami organizacyjnymi oraz zwiçkszeniem produkcji.
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.11
liceba wypadków I number of accidents
25
20
15
10
nà
2010 2011
2012 2013
lata / years
2014
□ smiertelne I fatal
□ ciçzkie I severe
□ lekkie I light
Ryc. 1. Wykres wypadków za okres 2010-2014 Fig;. 1. Chart of accidents for the p eriod 2010 to 22014 ¿ródlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
2.2. Wystçpowanie wypadków w poszczególnych miesi^cach w latach 2010-2014
Tabela 2. Wystçpowanie wypadków w poszczególnych miesi^cach Table 2. Monthly accidents
5
0
Miesi^c / Month 2010 2011 2012 2013 2014 Razem w miesiacach / Total
Styczen, January 2 2 1 1 1 7
Luty, February - - 1 - 2 3
Marzec, March - - 1 3 3 7
Kwiecien, April - 1 1 1 - 3
Maj, May 3 1 3 - 7
Czerwiec, June 1 2 1 2 - 6
Lipiec, July 6 1 13 2 6 28
Sierpien, August 3 1 1 - 2 7
Wrzesien, September 1 - 1 1 3 6
Pazdziernik, October 1 4 1 - 2 8
Listopad, November - 1 - - - 1
Grudzien, December 1 3 1 - 3 8
Razem / Total 18 16 22 13 22 91
¿ródlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Analizuj^c lata 2010-2014, mozna stwierdzic, ze w listopadzie. Zwi^zane jest to z rotaj pracowników oraz
najwiçcej wypadków mialo miejsce w lipcu, a najmniej urlopami wakacyjnymi.
2.3. Wystçpowanie wypadków w ukladzie zmian
Tabela 3. Wypadki a uklad zmian w Zakladzie Tworzyw Sztucznych w latach 2010-2014 Table 3. Accidents and system changes at factory manufacturing plastics in 2010-2014
Zmiana robocza / Working practice changes 2010 2011 2012 2013 2014 Razem w zmianach roboczych / Total working practice changes
I 8 10 21 8 10 57
II 4 4 - 2 2 12
III 6 2 - 3 8 19
IV - - 1 - 2 3
Razem / Total 18 16 22 13 22 91
¿ródlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.11
W analizowanych latach 2010-2014 w zakladzie pra- zmiany, a najmniej wypadkow mialo miejsce podczas cy najwiçcej wypadkow mialo miejsce podczas pierwszej czwartej zmiany.
3. Analiza wypadkowosci rodzajowej
Tabela 4. Ocena stanu wypadkowosci w zaleznosci od wyst^pienia niebezpiecznego zdarzenia dla Zakladu Tworzyw Sztucznych Table 4. Evaluation of accidents, depending on circumstances associated with a hazardous event in a factory manufacturing plastics
Wydarzenie powoduj^ce wypadek / Cause of the accident 2010 2011 2012 2013 2014 Razem / Total
Upadek / fall 3 2 3 3 4 15
Przygniecenie, crush 2 1 3 1 4 10
Uderzenie przez ruchomy obiek / struck by a moving object 1 1 2 4
Niewlasciwe uchwycenie czynnika materialnego / improper grasping of materials 3 2 3 3 10
Zly dobor srodkow ochrony indywidualnej / improper selection of personal protective equipment 1 1 2
Wykonanie pracy rçcznie zamiast przy uzyciu czynnika materialnego / manual performance of tasks instead of utilisation of equipment 1 2 3
Nadmierny wysilek fizyczny / overexertion 2 2
Brak oslon osobistych / absence of protective guards 2 2
Zle dojscia / przejscia / poor access/crossings 2 1 1 4
Niewlasciwe tempo pracy / improper working speed 1 1
Ruchome czçsci maszyn i urz^dzen / moving parts of machinery and equipment 1 3 4
Spadaj^ce przedmioty, falling objects 3 2 3 1 8
Nieodpowiedni czynnik materialny / unsuitable materials 2 2
Uderzenie, przygniecenie czlowieka przez czynnik materialny transportowany mechanicznie lub rçcznie / collision, crushing of humans by materials transported mechanically or manualny. 3 4 5 2 14
Chwycenie czlowieka przez maszyny lub ich czçsci, urz^dzenia i srodki transportu / seizure of humans by machines or their working parts, equipment and vehicles. 2 2 3 1 8
Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
W powyzszym zestawieniu przedstawiono wydarzenia bezposrednio powoduj^ce obrazenia fizyczne, najczçstsze przyczyny wypadkow przy pracy oraz skutki wypadkow przy pracy w analizowanych latach 2010-2014 w badanym zakladzie pracy.
W 2010 roku najczçsciej dochodzilo do wypadkow na stanowiskach pracy w Oddziale Produkcji MW Nitro-glicerynowych. Wypadki te wynikaly z niewlasciwego uchwycenia czynnika materialnego, upadku, poslizgniçcia czy tez uderzenie lub potr^cenia przez spadaj^cy lub trans-portowany czynnik materialny. Skutkami byly: skaleczenia
i urazy konczyn dolnych i gornych. W 2011 roku najwiçcej wypadkow odnotowano w Oddziale Produkcji MW Ni-troglicerynowych oraz w Zakladzie Wyrobow Tworzyw Sztucznych. Najczçstsze skutki tych wypadkow to urazy konczyn dolnych i gornych oraz glowy, amputacje czçs-ciowe czçsci konczyn gornych. W 2012 roku w Zakladzie Produkcji Nitrogliceryny mial miejsce wybuch (produk-cja nitroestrow), skutkiem tego zdarzenia byl wypadek zbiorowy i 21 poszkodowanych (urazy konczyn gornych i dolnych, poparzenia, urazy akustyczne i cisnieniowe oraz reakcja na stres).
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.11
3.1. Ocena stanu wypadkowosci wedlug wieku i stazu pracownikow
Tabela 5. Podzial wypadkow wedlug wieku poszkodowanych Table 5. Classification of accidents by victim age
Wiek poszkodowanych Age of the victims (years) 2010 2011 2012 2013 2014 Razem / Total
21-30 lat 3 0 1 0 0 4
31-40 lat 3 7 12 5 8 35
41-50 lat 10 9 7 6 11 43
51-60 lat 2 0 2 2 3 9
Zrödlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
W analizowanym zakladzie pracy w latach 2010-2014 wypadkom ulegali najczçsciej pracownicy w wieku 41-50 lat a najrzadziej w wieku 21-30 i 51-60 lat. 3.1.1. Struktura wiekowa zatrudnienia
Tabela 6. Struktura wiekowa zatrudnienia w latach 2010-2014 Table 6. The age structure of employees in the years 2010-2014
Wiek pracownikow Employee age (years) 2010 2011 2012 2013 2014 Razem / Total
21-30 lat 112 307 268 200 195 1082
31-40 lat 700 600 500 520 480 2800
41-50 lat 200 100 200 116 208 824
51-60 lat 100 90 100 100 98 488
Ogolem zatrudnionych / Total employees 1112 1097 1068 1026 981 5194
Zrödlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Ze struktury wiekowej zatrudnienia w latach 2010-214 21-30 lat, natomiast najmniejsz^ grupç zatrudnionych
wynika, ze najwiçksz^ grupç zatrudnionych stanowili stanowili pracownicy w wieku 51-60 lat. pracownicy w wieku 31-40 lat oraz pracownicy w wieku 3.1.2. Podzial wypadkow wedlug stazu pracy
Tabela 7. Podzial wypadkow wedlug stazu pracy poszkodowanych
Table 7. Distribution of accidents according to victim's length of employment
Staz pracy poszkodowanych Victim's length of employment (years) 2010 2011 2012 2013 2014 Razem Total
Mniej niz 10 lat < 10 years 1 0 3 1 4 9
10-20 lat 2 7 8 5 5 27
20-30 lat 14 9 10 6 11 50
Wiçcej niz 30 lat > 30 years 1 0 1 1 3 6
Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
W latach 2010-2014 najwiçcej wypadkow bylo wsrod 10-20 lat, a najmniej wsrod pracownikow ze stazem 30 pracownikow ze stazem 20-30 lat i pracownikow ze stazem lat i wiçcej.
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.11
4. Analiza wskazników wypadków przy pracy
Okreslenie wypadkowosci jako wysokiej, sredniej lub ni-skiej dokonywane jest na podstawie analizy zmian wartosci wskazników w rocznych lub kilkuletnich okresach, a takze na podstawie porównywania wypadkowosci dotycz^cej innego przedsiçbiorstwa. W tym celu stosuje siç wskazniki czçstosci wypadków oraz wskazniki ciçzkosci wypadków.
[1]
= ^ 103 Zz
Gdzie:
Wz - Wskaznik czçstosci wypadkow na 1000 zatrudnio-nych osob zalogi
C - wskaznik ciçzkosci wypadkow
Ds
c = — [2]
w
W przypadku korzystania ze wskaznikow czçstosci i ciçzkosci wypadkow wystçpuje niedogodnosc wyra-zaj^ca siç tym, ze obydwa mierniki nie charakteryzuj^ w pelni dynamiki wypadkowosci, co wyraza siç tym, iz jeden wskaznik moze siç zwiçkszac, podczas gdy jednoczesnie drugi siç zmniejsza (w porownywalnym okresie czasu).
Niedogodnosc tç mozna wyeliminowac, stosuj^c uogol-niony wskaznik strat uzyskany w wyniku mnozenia wskaz-nika czçstosci i wskaznika ciçzkosci wypadkow (w odnie-sieniu do jednego zatrudnionego) [2].
Ds
W = W • C = —
[3]
Gdzie:
W - liczba wypadkow z - liczba zalogi
Ds - liczba dniowek straconych wskutek wypadku
Wskaznik czçstosci wypadkow na 1000 zatrudnionych osob zalogi
Gdzie:
W - wskaznik czçstosci wypadkow w odniesieniu do jednego zatrudnionego C - wskaznik ciçzkosci wypadkow
=-103
[4]
Tabela 8. Wskaznik czçstosci wypadkow.
Table 8. Accident frequency Source: personal elaboration
Rok, year 2010 2011 2012 2013 2014
Liczba wypadkow W / Number of accidents 18 1б 22 13 22
Liczba zalogi Z / Number of employees 1112 1097 10б8 1026 981
Wskaznik czçstosci / Frequency index 1б,1 14,5 20,5 12,б 22,4
Zrödlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Najwiçcej wypadkow mialo miejsce w latach 2012 i 2014. Byly to wypadki lekkie. Wtedy tez wyst^pil spadek
zatrudnienia, dlatego wskaznik w 2014 roku jest wysoki w stosunku do wczesniejszych lat.
25i 20 15 10 5 0
2010 2011 2012 2013
lata / years
2014
wartosc wskaznika czçstosci wypadków / accidents index rate
□ wskaznik czçstosci wypadków / frequency indicator
Ryc. 2. Zmiany wskaznika czçstosci wypadkow w latach 2010-2014 Fig. 2. Changes to the accident frequency indicator for the years 2010-2014 Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.11
Tabela 9. Wskaznik ciçzkosci wypadkow Table 9. Accident severity indicator
Rok, / Year 2010 2011 2012 2013 2014
Liczba dni niezdolnych do pracy / number of days unit for work 886 1040 2002 595 289
Liczba wypadköw / number of accidents 18 16 22 13 22
Wskaznik ciçzkosci wypadkow / accident severity index 49,2 65,78 91,36 45,7 13,1
Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Najwyzszy wskaazník cí^zIcc^^cí wypadków wyst^-pil w 2012 roku (najwiçksza líczba straconych dníówek
wartosé wskaznika ciçzkosci wypadków
/ severity of accidents index value
100 80 60 40 00 0
w pracy), a najnizszy w ЮМ oo ku (najmniejsza liczba stra-conych dniówek).
/—
ŒH
1
J
0010
0011
0010
lata / year's
0013
0014
□ wskaznik ciçzkosci wypadkkw / severity of accidents index
Ryc. 3. Wskaznik ciçzkosci wypadkow w latach 2010-2014 Fig. 3 . Severity о f accident index for the years 2010-2014 Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Tabela 10. Uogölniony wvskaznik strat w latach 2010-20141 Table 10. Generalized loss index for the years 2010-2014
Rok / "Year 2010 2011 2012 2013 2014
Liczba dni niezdolnych do pracy Ds / Number of days unfit for work 886 1040 2002 585 289
Liczba zalogiZ / Number of employees 1112 1097 1068 1026 981
WUS- uogolnionywskaznik strat / generalized loss index 0,7 0,9 1,8 0,5 0,3
Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Najwiçkszy wskaznik start mial miejsce w 2012 roku Najnizszy wskaznik obserwujemy w 2014 roku, w ktörym
- wtedy wyst^pila najwi çksza liczba str aconych dniöwek. liczba straconych dniöwek byla najmniejsza.
2
wartosc uocklnionego 1 ,5 wskaznika strat / ^
value of a generalized loss 0,5 index
0
Ш1
ZZ7I
/ У
/
2010 2011 2012 2013
lata / years
2014
<r
i'
□ uogklniony wskaznik strat / a generalized loss index
Ryc. 4. Uogölniony wskaznik strat w latach 2010-2014 Fig. 4. A generalized loss index fo r the years 2010 -2014 Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ
5. Profilaktyka wypadkow przy pracy
Profilaktyka wypadkow przy pracy obejmuje szereg dzialan, ktorych zadaniem jest ksztaltowanie bezpiecznych i higienicznych warunkow pracy [4].
Najczçsciej podejmowane w zakladach pracy dzialania dotycz^ce profilaktyki wypadkow przy pracy to przede wszystkim: szkolenia bhp dla pracownikow, proby szacowa-nia ryzyka przy wykonywaniu okreslonych prac wdrozenia systemu zarz^dzania bezpieczenstwem w zakladach pracy, bezposredni nadzor i kontrola nad warunkami pracy, powo-lanie komisji bezpieczenstwa, wystçpowanie i dzialalnosc sluzb bezpieczenstwa pracy, prowadzenie rejestru dotycz^-cego wypadkow przy pracy, stosowanie przez pracownikow sprzçtu ochrony indywidualnej oraz zastosowanie na tere-nie zakladu pracy srodkow ochrony zbiorowej, prowadzenie dzialalnosci propagandowej w postaci plakatow lub ulotek na terenie zakladu pracy, obligowanie pracownikow do utrzymania ladu i porz^dku na stanowiskach pracy.
Srodki powszechnie stosowane do promocji bezpieczenstwa pracy to przede wszystkim przepisy reguluj^ce ogolne warunki pracy, projektowanie, budowç, utrzymywanie obiektow budowlanych, stosowanego sprzçtu, obowi^zki pracodawcow i pracownikow, szkolenie wstçpne i okresowe, badania lekarskie oraz nadzor wynikaj^cy z obowi^zuj^-cych przepisow.
Duz^ rolç w promocji bezpiecznej pracy odgrywaj^ badania statystyczne dotycz^ce: rodzaju wypadkow przy pracy, czynnosci powoduj^cych wypadek przy pracy, czç-stosci wypadkow przy pracy, wiek i kwalifikacje pracownikow, ktorych dotyczy wypadek przy pracy, najczçstszych przyczyn wypadkow przy pracy, wykazow stanowisk, na ktorych najczçsciej dochodzi do wypadku.
Kolejny popularnym srodkiem promuj^cym bez-pieczenstwo pracy jest nauczanie bezpieczenstwa pracy w szkolach wyzszych i srednich oraz na kursach przygo-towuj^cych do zawodu, a nastçpnie praktyczne szkolenia pracownikow w obszarze bezpieczenstwa pracy.
Kolejnym krokiem jest stosowanie zachçt finansowych do popierania przedsiçwziçc maj^cych na celu profilaktykç wypadkow przy pracy np. zroznicowanie wysokosci skladki ubezpieczenia w zaleznosci od ksztaltowanych w zakladzie pracy warunkow bezpieczenstwa i higieny pracy.
6. Podsumowanie i wnioski
Wyniki analizy statystycznej karty wypadkow w Zakladzie Tworzyw Sztucznych wykazaly, ze: • najczçstszymi wydarzeniami bezposrednio powoduj^-
cymi obrazenia fizyczne byly: zetkniçcie siç czlowieka
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.11
z ostrymi, szorstkimi czynnikami materialnymi, ude-rzenie przez spadaj^cy czynnik materialny, uderzenie pionowe w nieruchomy obiekt, uwiezienie czlowieka pod czynnikiem materialnym, kolizja z poruszaj^cym siç obiektem, uderzenie przez ruchomy obiekt;
• naj czçstszymi przyczynami wypadku byly: niewlasciwe poslugiwanie siç czynnikiem materialnym, ukryte wady materialne czynnika materialnego, nieznajomosc zasad i przepisow bhp, niewlasciwy dobor srodkow ochrony indywidualnej, niewlasciwe naprawy lub remonty czynnika materialnego, niedostateczne przygotowanie zawodowe pracownika, niewlasciwa ogolna organizacja pracy, niedostateczna koncentracja na wykonywanej pracy, zaskoczenie niespodziewanym zdarzeniem, za-klocenie w procesie technologicznym (wybuch);
• najczçstsze skutki wypadkow w analizowanych latach 2010-2014 to: skaleczenia, zlamania, zmiazdzenia, am-putacje, urazy konczyn gornych i dolnych, oparzenia termiczne i chemiczne, urazy glowy, uraz akustyczny, cisnieniowy, reakcja na ciçzki stres, urazy oczu;
• najczçsciej wypadkom w latach 2010-2014 ulegali pra-cownicy w wieku 41-50 lat;
• najwiçcej wypadkow bylo w latach 2012 i 2014 stano-wily wypadki lekkie. Najwyzszy wskaznik ciçzkosci wypadkow zaistnial w 2012 roku, wtedy bylo najwiçcej straconych dniowek w pracy, a najnizszy w 2014 roku. Natomiast uogolniony wskaznik strat najwyzszy byl w 2012 roku.
W celu poprawy warunkow bhp w firmie nalezy wpro-wadzic usprawnienia organizacyjne takie jak: poprawa jakosci szkolen, informowanie pracownikow o zagroze-niach i o koniecznosci stosowania srodkow ochronnych, rozszerzenie palety stosowanych srodkow ochronnych, wprowadzenie na terenie zakladu plakatow o tematyce bhp docieraj^cych do pracownikow i uswiadamiaj^cych im koniecznosc przestrzegania przepisow bhp oraz srodkow ochrony indywidualnej, wprowadzenie i rozwoj metod systemowego zarz^dzania bezpieczenstwem i higien^ pracy, ze szczegolnym uwzglçdnieniem oceny i ograniczania ryzyka zawodowego. Istotne jest wprowadzenie rowniez innowacyjnych rozwi^zan organizacyjnych i technicznych, ukierunkowanych na rozwoj zasobow ludzkich oraz no-wych wyrobow, technologii, metod i systemow zarz^dzania, ktorych wykorzystanie przyczyni siç do znacz^cego ogra-niczenia liczby osob zatrudnionych w warunkach naraze-nia na czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uci^zliwe oraz ograniczenia zwi^zanych z nimi wypadkow przy pracy, czy nawet chorob zawodowych, a co za tym idzie wynikaj^cych strat ekonomicznych i spolecznych.
Literatura
[1] „Ocena zagrozen w srodowisku pracy", Materialy szkole-niowe, praca zbiorowa, CIOP, Warszawa 1991.
[2] Markowski A.S., Zapobieganie stratom wprzemysle. Czçsc II. Zarzqdzanie bezpieczenstwem i higienq pracy, Wydaw-nictwo Politechniki todzkiej, todz 1999.
[3] Ustawa z dnia 30 pazdziernika 2002 r. o ubezpieczeniu spolecznym z tytuly wypadkow przy pracy i chorob zawodowych (Dz.U. 2009 nr 167, poz. 1322).
[4] Strona internetowa Europejskiiej Agencji Bezpieczenstwa i Zdrowia w Pracy, https://osha.europa.eu/pl/topics/ accident_prevention/index_html, [Dostçp 01.07.2014].
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.11
* * *
mgr inz. Dorota Wandzich - absolwentka Wydzialu Gornictwa i Geologii Politechniki Sl^skiej, Ukonczyla kierunek Za-rz^dzanie i Inzynieria Produkcji ze specjalizaj „Technika i organizacja bezpieczenstwa pracy". Obecnie doktorantka w Instytucie Inzynierii Produkcji na Wydziale Organizacji i Zarz^dzania Politechniki Sl^skiej.
dr hab. Grazyna Plaza - dyscyplina inzynieria srodowiska, specjalizacja: mikrobiologia techniczne. Pracownik naukowy w Instytucie Inzynierii Produkcji Wydzialu Organizacji i Zarz^dzania Politechniki Sl^skiej. Zakres tematyczny: ergonomia i higiena przemyslowa, czynniki materiale srodowiska pracy, ze szczegolnym uwzglçdnieniem czynnikow biologicznych, zagadnienia bioprzemyslu i biogospodarki.
