CC BY
31
I
OCHRONA ZDROWIA
bryg dr inz. Robert Pieca)*, st. kpt. dr Barbara Szykuta-Pieca)
a>Szkota Glowna Sluzby Pozarniczej / Main School of Fire Service *Autor korespondencyjny/Corresponding author: rpiec@sgsp.edu.pl
Swiadomosc wptywu stresu na wypadki w akcjach ratowniczych wsrod strazakow Panstwowej Strazy Pozarnej
Awareness of the Influence of Stress Exposure on Accidents During Rescue Operations Among State Fire Service Firefighters
Осведомленность среди пожарных Государственной пожарной службы о влиянии стресса на несчастные случаи в спасательных операциях
ABSTRAKT
Cel: Celem wykonanych badan byla proba oceny swiadomosci strazakow Panstwowej Strazy Pozarnej na temat tego, jak stres wplywa na mozliwosc wystgpienia wypadkow przy pracy w akcjach ratowniczych. Poddano rowniez weryfikacji tez?, ze wiek i doswiadczenie strazakow wplywajg na ocen? sytuacji zagrazajgcej zdrowiu ratownika w prowadzonych dzialaniach ratowniczych.
Metody: W artykule zastosowano analiz? i syntez? materialow zrodlowych zwigzanych z charakterystykg srodowiska pracy strazaka, wypadkowoscig w Panstwowej Strazy Pozarnej oraz wnioskowanie statystyczne z wynikow przeprowadzonych badan ankietowych.
Wyniki: Analiza literatury wskazuje na niepodwazalny wplyw stresu na zachowanie strazaka. Zawod wykonywany przez funkcjonariusza PSP uznawany jest za jedng z niebezpieczniejszych i najbardziej stresujgcych profesji. To wlasnie stres definiowany jest w teorii jako najcz?stsza przyczyna wypadkow wsrod strazakow w akcjach ratowniczych. Wyniki z przeprowadzonych badan ukazujg, ze sposrod czynnikow zagrazajgcych zdrowiu strazakow zwigzanych z charakterem pracy zaleznych od specyfiki sluzby oraz od sposobu wykonywania pracy, na pierwszym miejscu respondenci wskazujg na narazenie na stres. Istotnosc zwigzku pomi?dzy doswiadczeniem ankietowanych a ich wskazaniami zbadano z wykorzystaniem testow chi-kwadrat. Wyniki obliczen nie pozwalajg na potwierdzenie zwigzku pomi?dzy doswiadczeniem respondentow a ich oceng istotnosci zagrozen.
Wnioski: Stres jest niezwykle groznym czynnikiem zagrazajgcym zdrowiu strazakow podczas akcji ratowniczych. Bardzo istotnie wplywa on na ryzyko zawodowe strazakow. Wyniki badan pozwalajg stwierdzic, ze juz od poczgtku sluzby strazacy prawidlowo postrzegajg zagrozenia zwigzane z charakterem pracy i wskazujg stres jako na glowny czynnik wplywajgcy na wypadki przy pracy w akcjach ratowniczych. Stowa kluczowe: wypadki w pracy, stres, dzialania ratownicze Typ artykutu: oryginalny artykul naukowy
Przyj^ty: 07.03.2018; Zrecenzowany: 02.10.2018; Zatwierdzony: 05.11.2018;
Procentowy wklad merytoryczny: Autorzy wniesli rowny wklad merytoryczny w opracowanie artykulu; Identyfikatory ORCID autorow: R. Piec - 0000-0002-5234-5639; B. Szykula-Piec - 0000-0002-4533-232X; ProszQ cytowac: BiTP Vol. 51 Issue 3, 2018, pp. 170-182, doi: 10.12845/bitp.51.3.2018.12; Artykul udostQpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).
ABSTRACT
Aim: The aim of this study was to assess awareness among State Fire Service (PSP) firefighters of the impact of stress on accidents at work in rescue operations. The thesis that the age and experience of firefighters affect the assessment of the situation that puts at risk the health of the rescuer in rescue operations was also verified.
Methods: The article uses the analysis and synthesis of source materials related to the firefighter's work environment, accidents in the State Fire Service and statistical inference from the results of the survey.
The analysis of the literature indicates a significant impact of stress on firefighter behaviour. The job of a PSP firefighter is considered one of the most dangerous and stressful professions. One of the most important causes of accidents among firefighters in rescue operations is stress. The results of the survey demonstrate that among the factors putting firefighters' health at risk which are related to the nature of the work depending on the specificity of the service and the way in which the work is performed, the respondents point to exposure to stress. Further, they indicate physical exertion, work at height, the need for full psychomotor mobilisation and variable daily rhythm of work and other factors. The significance of the relationship between the experience of the respondents and their responses was examined by performing chi-square tests. The results of the calculations do not allow the rejection of the null hypothesis about the lack of connection between the respondents' experience and their assessment of the indicated threats.
Conclusions: Stress is an extremely dangerous factor threatening the health of firefighters during rescue operations, which significantly affects the occupational risk of firefighters. The survey results allow to state that from the very beginning of the service, firefighters correctly perceive threats related to the nature of their work and indicate stress as the main factor leading to accidents at work in rescue operations. Keywords: accidents at work, stress, rescue operations Type of article: original scientific article
Received: 07.03.2018; Reviewed: 02.10.2018; Accepted: 05.11.2018; The authors contributed equally to this article;
Authors' ORCID IDs: R. Piec - 0000-0002-5234-5639; B. Szykuta-Piec - 0000-0002-4533-232X; Please cite as: BiTP Vol. 51 Issue 3, 2018, pp. 170-182, doi: 10.12845/bitp.51.3.2018.12;
This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).
АННОТАЦИЯ
Цель: целью проведенных исследований является попытка оценки осведомленности пожарных Государственной противопожарной службы о том, как стресс влияет на возможность возникновения несчастных случаев на рабочем месте во время спасательных операций. Также был проверен тезис о том, что возраст и опыт пожарных влияют на оценку ситуации, которая угрожает здоровью спасателя в ходе спасательных операций.
Методы: в статье используется анализ и синтез исходных материалов, связанных с рабочей средой пожарного и несчастными случаями в Государственной пожарной службе и статистический вывод из результатов опроса.
Результаты: анализ литературы указывает на неопровержимое влияние стресса на поведение пожарных. Профессия, выполняемая офицером PSP, считается одной из самых опасных и напряженных профессий. Именно стресс теоретически определяется как наиболее распространенная причина несчастных случаев среди пожарных во время спасательных операций. Результаты проведенных исследований показывают, что среди факторов, которые угрожают здоровью пожарных, связанных с характером работы в зависимости от специфики службы и способа ее выполнения, респонденты указывают прежде всего на стресс. Значение взаимосвязи между опытом респондентов и их показаниями изучалось с использованием хи-квадратных тестов. Результаты расчетов не позволяют подтвердить взаимосвязь между опытом респондентов и их оценкой серьезности угроз.
Выводы: Стресс является чрезвычайно опасным фактором, угрожающим здоровью пожарных во время спасательных операций. Он существенно влияет на профессиональный риск пожарных. Результаты исследования позволяют утверждать, что с самого начала службы пожарные должным образом воспринимают угрозы, связанные с характером работы, и указывают на стресс как на основной фактор, влияющий на несчастные случаи на работе во время спасательных операций. Ключевые слова: несчастные случаи на рабочем месте, стресс, спасательные операции Тип статьи:оригинальная научная статья
Принята: 07.03.2018; Рецензирована: 02.10.2018; Одобрена: 05.11.2018; Авторы внесли одинаковый вклад в создание этой статьи;
Идентификаторы ORCID авторов: R. Piec - 0000-0002-5234-5639; B. Szykuta-Piec - 0000-0002-4533-232X;
Просим ссылаться на статью следующим образом: BiTP Vol. 51 Issue 3, 2018, pp. 170-182, doi: 10.12845/bitp.51.3.2018.12;
Настоящая статья находится в открытом доступе и распространяется в соответствии с лицензией CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/
licenses/by-sa/4.0/).
Wprowadzenie
Strazak-ratownik, funkcjonariusz Panstwowej Strazy Pozar-nej (PSP), petni stuzbç, ktora wymaga posiadania szeregu wy-jqtkowych predyspozycji. Profesjonalizm, wiedza, sprawnosc fizyczna, silna psychika - sq to cechy determinujqce skuteczne dziatania ratownicze. Udziat w akcjach ratowniczych stwarza niebezpieczenstwo bezposrednie dla samych ratownikow. Zagro-zenia, ktore wiqzq siç z wykonywaniem pracy strazaka wynikajq zazwyczaj z charakterystyki dziatan ratowniczych. Strazacy pra-cujq w zmiennych warunkach pogodowych, niejednokrotnie przy zagrozeniu zwiqzanym ze zniszczonymi konstrukcjami, odpada-jqcymi elementami obiektow budowlanych, toksycznymi pytami i gazami, przy skrajnie zmiennych temperaturach itd. Narazeni sq oni na urazy zwiqzane m.in. z wypadkami komunikacyjnymi, katastrofami naturalnymi, technicznymi czy powodziami. Wy-konywane czynnosci podczas dziatan ratowniczych wiqzq siç
Background
Performing the service of a firefighter and rescuer, officer of the State Fire Service (PSP), requires an extraordinary set of skills. Professionalism, knowledge, physical fitness, mental strength - these are the factors determining effective rescue operations. Taking part in rescue operations involves a direct threat to the rescuers themselves. The threats connected with performing the profession of a firefighter are usually related to the specific conditions of rescue operations. Firefighters work in changing weather conditions and are often faced with threats coming from damaged structures, detaching building elements, toxic dust and gases, rapid shifts in temperature, etc. They are at risk of injuries connected with transport accidents, natural and technical disasters and floods. The actions undertaken during rescue operations are connected with significant physical exertion, which can lead to exhaustion and
z duzym wysitkiem fizycznym, ktöry moze doprowadzic do wy-czerpania organizmu oraz urazöw z przeciqzenia. Praca w syste-mie zmianowym, w oczekiwaniu na alarm, moze stanowic bardzo powazne zrödto stresu. Zdarzenia, w ktörych strazak ma kontakt z osobami rannymi, ofiarami smiertelnymi i ich rodzinami moze destrukcyjnie wptywac na zdrowie psychofizyczne ratowniköw.
Celem przedstawionych w artykule badan jest pröba oceny swiadomosci strazaköw Panstwowej Strazy Pozarnej o wptywie stresu na wypadki przy pracy w akcjach ratowniczych. Podda-no röwniez weryfikacji tezç, ze wiek i doswiadczenie strazaköw wptywajq na ocenç sytuacji zagrazajqcej zdrowiu ratownika w prowadzonych dziataniach ratowniczych.
W badaniach wykorzystano analizç i syntezç materiatöw zrö-dtowych zwiqzanych z charakterystykq srodowiska pracy strazaka oraz wypadkowosciq w Panstwowej Strazy Pozarnej. Wyniki badan literaturowych umozliwity przygotowanie kwestionariu-sza za pomocq ktörego w 2016 roku w Szkole Gtöwnej Stuzby Pozarniczej zostaty przeprowadzone badania ankietowe wsröd strazaköw Panstwowej Strazy Pozarnej metodq CAWI (Computer Assisted Web Interviews). Miaty one na celu identyfikacjç i hierar-chizaj postrzeganych przez ratowniköw zagrozen. Badaniem objçto pracowniköw i funkcjonariuszy Panstwowej Strazy Pozarnej z komend powiatowych. Do analiz zostato dopuszczonych 538 wypetnionych w sposöb prawidtowy formularzy.
W celu weryfikacji tezy, ze wiek i doswiadczenie strazaköw wptywa na ocenç sytuacji zagrazajqcej zdrowiu ratowni-ka w prowadzonych dziataniach zastosowano test nieparame-tryczny chi kwadrat.
strain injuries. Working in shifts and waiting for the alarm can be a very strong source of stress. Situations in which firefighters encounter injured people or dead bodies and meet their families may have a destructive impact on the psychophysi-cal health of the rescuers.
The objective of the study presented in this article is to assess awareness among State Fire Service firefighters of the impact of stress on accidents at work during rescue operations. The thesis that the age and experience of firefighters affect their assessment of health-threatening situations during rescue operations was also verified.
The study involved an analysis and synthesis of source materials connected with the characteristics of firefighters' work environment and accident rate in the State Fire Service. The results of literature studies facilitated the preparation of a questionnaire, which was used in 2016 at the Main School of Fire Service to conduct a survey among State Fire Service firefighters using the CAWI (Computer Assisted Web Interviews) method. It was aimed at the identification and hierarchisation of the threats perceived by rescuers. The survey covered the employees and officers of the State Fire Service from district fire departments. The analysis involved 538 correctly filled-in questionnaires.
The nonparametric Chi-square test was used to verify the thesis that the age and experience of firefighters affect their assessment of health-threatening situations during rescue operations.
Wypadki w Pañstwowej Strazy Pozarnej
Liczba wypadków wsród strazaków i pracowników PSP w ostatnich latach nieznacznie rosnie w porównaniu z latami ubiegtymi. W 201б roku obrazeniom ulegto o 4B9 osób wiçcej niz 2007 roku, co mozna na podstawie danych przedstawio-nych w tabeli 1.
Zbiorowych/Group 13 7 11 6
Zródto: Opracowanie wtasne na podstawie Biuletynów rocznych PSP. Source: Own study based on the PSP's annual bulletins.
Liczba wypadków zbiorowych w analizowanych latach pod-lega niewielkim zmianom, ale nie przekracza 20 wypadków w roku, co stanowi srednio prawie 1% wypadków ogótem. Analiza ciçzkosci wypadków pokazuje, ze wzrasta liczba wypadków lekkich. Wypadki smiertelne wystçpujq sporadycznie, wypadki ciçzkie wystçpujq srednio niespetna 3 razy w roku. W tabeli 2 przedstawiono siç rozktad wypadków ogótem, lekkich, ciçzkich i smiertelnych w latach 2007-2016.
Accidents in the State Fire Service
The number of accidents among PSP firefighters and employees has slightly increased in recent years in comparison to previous data. In 2016, 489 more people were injured than in 2007, which is demonstrated by the data presented in Table 1.
1014 2015 201б
б70 1825 1878
бб0 1805 18б7
11 12 9 10 20 11
The number of group accidents in the analysed years is subject to small changes, but it does not exceed 20 accidents per year, which is nearly 1% of all accidents on average. An accident severity analysis shows that the number of light accidents is increasing. Fatal accidents occur sporadically, while severe accidents on average 3 times a year. Table 2 presents the overall distribution of accidents (light, severe and fatal) in the years 2007-2016.
Tabela 1. Liczba wypadkow ogotem (indywidualnych i zbiorowych) w czasie stuzby i pracy w PSP w latach 2007-2016 Table 1. Total number of (individual and group) accidents during service and work in the PSP in the years 2007-2016
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2
Ogotem/ Total 1389 1349 1310 1260 1499 1589 1511 1
Indywidualnych/ Individual 1376 1342 1299 1254 1488 1577 1502 1
Tabela 2. Liczba wypadkow ogotem (lekkich, ciçzkich i smiertelnych) w latach 2007-2016 Table 2. The total number of (light, severe and fatal) accidents in the years 2007-2016
Wypadki/ Accidents Liczba poszkodowanych w latach/Number of cases by year
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Ogotem/Total 1409 1375 1330 1276 1516 1605 1533 1690 1855 1899
Lekkie/Light 1408 1371 1328 1274 1508 1601 1530 1686 1851 1896
Ciçzkie/ Severe 1 4 2 2 6 4 1 3 3 2
Smiertelne/ Fatal 0 0 0 0 2 0 2 1 1 1
Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie Biuletynow rocznych PSP Source: Own study based on the PSP's annual bulletins.
W poszczegolnych wojewodztwach liczba wypadkow jest zroznicowana. Spowodowane jest to zarowno wzgl^dami geo-graficznymi, jak i roznq liczbq osob stuz^cych i pracuj^cych w roznych wojewodztwach. W ponizszej tabeli widac wi^kszq liczb? wypadkow w duzych (powierzchnia), uprzemystowionych (liczba przedsi^biorstw) i ludnych (liczba zamieszkatych osob) wojewodztwach, takich jak mazowieckie, slqskie, dolnoslqskie czy pomorskie.
Tabela 3. Liczba wypadkow w wojewodztwach w latach 2011-2016 Table 3. The number of accidents in voivodships in 2011-2016
The number of accidents varies by voivodeship. This is caused by both the geographical location and the different number of people serving and working in various voivodeships. The table below shows the larger number of accidents in large (area), industrialised (number of companies) and highly populated (population) voivodeships, such as Mazowieckie, Slqskie, Dolnoslqskie and Pomorskie.
Wojewâdztwo/Voivodeship 2011 2012 2013 2014 2015 2016
dolnoslqskie 135 139 129 137 168 170
kujawsko-pomorskie 84 102 109 109 117 139
lubelskie 57 60 51 76 72 89
lubuskie 52 62 46 42 52 52
todzkie 105 123 120 154 172 167
matopolskie 103 103 66 84 98 76
mazowieckie 154 171 188 216 204 276
opolskie 53 70 67 72 73 88
Podkarpackie 88 84 98 73 100 99
podlaskie 36 39 48 69 60 45
pomorskie 108 110 91 123 119 125
slqskie 128 135 146 145 165 148
swiçtokrzyskie 58 30 40 44 54 57
warminsko-mazurskie 69 86 57 84 97 77
wielkopolskie 99 96 93 84 92 101
zachodnio-pomorskie 77 94 77 94 111 106
jednostki centralne i szkoty 93 85 85 64 71 170
Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie Biuletynow rocznych PSP. Source: Own study based on the PSP's annual bulletins.
Struktur? zatrudnienia odzwierciedlajq rowniez statystyki dotyczqce liczby wypadkow wsrod funkcjonariuszy PSP i pra-cownikow cywilnych (tabela 4).
The employment structure is also reflected in the statistics on the number of accidents among PSP officers and civilian employees (Table 4).
Tabela 4. Liczba wypadköw wsröd funkcjonariuszy PSP oraz wsröd pracowniköw cywilnych w latach 2011-2016 Table 4. Number of accidents among PSP officers and among civilian employees in 2011-2016
2011 2012 2013 2014 2015 2016
funkcjonariusze PSP/ PSP officers 1503 1582 1504 1673 1802 1859
pracownicy cywilni/ civilian employees 13 23 29 17 23 19
Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie Biuletynöw rocznych PSP. Source: Own study based on PSP's annual bulletins.
Duzo czçsciej zdarzajq siç wypadki wsröd funkcjonariuszy PSP niz wsröd pracowniköw cywilnych. Jednak liczba etatöw w jednostkach organizacyjnych PSP röwniez nie jest propor-cjonalna.
Tabela 5. Okolicznosci wypadköw w PSP w latach 2007-2016 Table 5. Circumstances of accidents at the PSP in 2007-2016
Accidents are much more common among PSP officers than among civilian employees. However, the number of positions at the PSP's organisational units is not proportional.
Wypadki zaistniate podczas:/Accidents during:
- m innej stuzby/other
tu 5<л (fl tu ■
.о® -, '.S service
S¡3 -§S ™ 3 ¡5 - 's g
й И О 3 .E С^И,- ■- .S" —
lï S« .= ûïâ S
I <u ¡5? ™ ^ - u 10 =
I I g S S'ä s = -S » =
£ = .о EM 'S« ЛЛ o 5 и S о
i r t
Rok/Year л ä : =.£-2 з|
> Ц ot £ .¡2 -rat
= ^ = f |ä =■§
E N ÎS^o :=.2
<5 ^ a° ES" "'S jE
z
— £ о 'S. -я w « ~
ezu
go o r
■s s
2007 33 315 17 15б 70 520 184 45 42 7
2008 29 313 28 118 49 527 1б1 59 44 21
2009 32 302 37 99 б4 551 14б 27 40 12
2010 32 305 22 99 74 485 1б1 27 б2 5
2011 35 284 70 114 70 б09 225 4б 43 1б
2012 37 294 32 117 78 720 183 30 74 8
2013 б0 258 15 4 119 б9 б70 194 38 б4 21
2014 52 335 21 2 127 72 719 219 38 б0 25
2015 б1 399 40 13 171 110 703 223 39 51 15
201б 49 405 35 2 183 10б 771 218 35 б7 7
Zródto: Opracowanie wtasne na podstawie Biuletynów rocznych PSP. Source: Own study based on the PSP's annual bulletins.
Analiza zebranych danych wskazuje jednoznacznie, ze do wypadków przy pracy najczçsciej dochodzi w zwiqzku z zajç-ciami sportowymi. To srednio ponad б20 wypadków rocznie w latach 2007-201б. Wypadków zwiqzanych z akcjq ratowni-czq jest srednio rocznie 321. Nastçpnq licznq grupq sq wypadki powstate w straznicy przy petnieniu innej stuzby oraz wypadki zaistniate w zwiqzku ze szkoleniami i cwiczeniami. Rozktad licz-by wypadków w przedstawionej powyzej tabeli odzwierciedla specyfikç stuzby i pracy oraz zagrozenia charakterystyczne dla pracy w PSP. Znaczna czçsc dziatan, w szczególnosci dziatan ratowniczych, zwiqzanych jest z wysitkiem fizycznym - nie-zbçdne zatem jest utrzymywanie sprawnosci fizycznej poprzez
An analysis of the collected data clearly indicates that most accidents at work occur in connection with sports activities. This was responsible for over 620 accidents per year on average in 2007-2016. The average annual number of accidents caused by rescue operations is 321. Another large group comprises accidents occurring at the station during other kinds of service and accidents occurring due to training sessions and exercises. The distribution of the number of accidents in the table presented above reflects the specific nature of the service and work and the hazards characteristic of working in the PSP. A significant proportion of operations, especially rescue operations, involve physical exertion, which requires maintaining physical fitness
cwiczenia i zajçciasportowe. Liczbawypadkow przy pracy ra-townikow w akcjachraOowniczzcO,a w zasopoie iaiz naioimaii-zacja, jest niezwykle wazna z jednego podstawowego powodu: ranny ratownik w akcji rntowuiczej n ia moze yoma с a scoaooi pa-szkodowanym w pozarze lub w innym miejscowym zagrozeniu.
Liczba wyfjozikowwakcjaah roZawrnczyah zmniezsza s— - z 315 w roku 2007 do 258 w roku 2013, a nastçpnie rosnie do 405 wypadkow w roku 2016 (rycina 1).
Rycina 1. Wypadki w akcji ratowniczej w latach 2007-2016 Figure 1. Accidents in the rescue operation in the years 2007-2016 Zrodto: Opracowaniewtasnena podstawieBiuletynowrocznych PSP. Source: Own study based on the PSP's annual bulletins.
Wypadki w akcji ratowniczej stanowiq drugq co do liczeb-nosci grupç wypadkow [^rz^e pra sy w PSP. Jak juz zostato pc^-wiedziane, dziataniom tyro Ckwarzyszy otpks, O^iJry jes^ owo-istq reakj organizmu na nienormalnq, trudnq, obci^zaj^cq sytuacjç. Chcqc zapobiegac wypadkom, warto przeprowadzic bardziej szczekCitowq maMy ickjsglçdnisjppp saecyfikpsjuzo by i pracy w Paostwowej SCraJk Poiamej pmy rcwnpczesnym pochyleniu siç nad minimalizacjq negatywnych skutkow dzia-tania stresorow.
Stres jako przyczyna wypadkow przy pracy strazakôw
Badania literaturowe wskazujq na stres jako jednq z istot-niejszych przyczyn wypadkow wsrod strazakow w akcjach ratowniczych. Praca strazaka zaliczana jest do najbardziej niebezpiecznych i stresujqcych zawodow w USA [5]. Naraze-nie na widok trudnych i czçsto przerazajqcych scen sq dobrze udokumentowanq i nieuniknionq czçsciq pracy strazaka [6]. Zawod ten wiqze siç ze stycznosciq z rozpaczq i bolem in-nych osob oraz przekazywaniem tragicznym informacji rodzi-nom poszkodowanych [7]. W opracowaniu Narazenie zawodowe funkcjonariuszy Panstwowej Strazy Pozarnej Irena Korenkiewicz wskazuje na dwa podstawowe czynniki zagrazajqce straza-kom [8]:
Opexorcisina ksj taJaiciearipg m JakrrecctiaitieJliris extreme-ky ilOJorryctto minimise the number of accidents at work suffered by rescuers during rescue operations for one fundamental reaso s - cn injs jed rescue! in a resc uo operation cannot help those who have been injured in a fire or another local threat.
uhe number of accidents in rescue operations decreased from 315 in 2007 to 258 in 2013, then, in 2016, it increased again to 405 accidents (Fig. 1).
Accidents during rescue operations are the second most frkciupsti^oup ^acddents at oeok in tkn PSP Aoclr andy men-tionaPl suoJoyerorions are ckuaHA aiУompaeied py stress, which is a specific bodily reaction to an abnormal, difficult and tense situation. To prevent accidents, it is worth performing impre ieraNed anplysiseokiog intk arneAnt ^esy^ific na-Sorer kj retoice anr woo in the State Fire Service, while trying to minimise the negative impact of stressors.
Stress as a cause of firefighters' accidents at work
Literature studies demonstrate that stress is one of the most significant causes of accidents among firefighters during rescue operations. In the USA, the job of a firefighter is considered one of the most dangerous and stressful occupations [5]. Exposure to difficult and often terrifying scenes is a well-documented and unavoidable part of every firefighter's work [6]. Firefighters witness the despair and pain of other people and have to communicate tragic news to the families of victims [7]. In the study Narazenie zawodowe funkcjonariuszy Panstwowej Strazy Pozarnej (Occupational risk exposure among State Fire Service officers), Irena Korenkiewicz indicates two primary groups of factors which are dangerous to firefighters [8]:
Wypadki w akcji ratowniczej
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
- czynniki srodowiska pracy,
- czynniki zwigzane z charakterem pracy.
Za czynniki srodowiska pracy najmocniej obcigzajgce zdro-wie strazaków uznano:
- oddziatywanie mikroklimatu,
- zanieczyszczenia powietrza (gazy, dymy i pyty),
- hatas.
Jako czynniki zwigzane z charakterem pracy zalezne od spe-cyfiki stuzby oraz od sposobu wykonywania pracy wskazano:
- obcigzenie wysitkiem fizycznym,
- narazenie na stres,
- zmienny rytm dobowy pracy,
- koniecznosc wykazania petnej sprawnosci psychoru-chowej,
- pracç na wysokosci.
Funkcjonariusze PSP sg nieustannie narazeni na dziatanie stresorów. Wymuszajg one uruchomienie posiadanych zaso-bów koniecznych do poradzenia sobie z nimi. Stres towarzyszg-cy zarówno bezposrednim dziataniom ratowniczym na miejscu zdarzenia, jak i stuzbie na stanowiskach kierowania, podczas których popetnienie btçdu moze kosztowac zdrowie, a nawet zycie ludzkie, jest definiowany jako stan obcigzenia systemu regulacji psychofizycznej. Powstaje on w sytuacji zagrozenia, utrudnienia lub niemoznosci realizacji waznych dla jednostki celów, zadan, wartosci [9]. Stan zagrozenia w pracy strazaka dziatajgcego w akcji ratowniczej jest elementem wystçpujg-cym powszechnie. Strazak ma za zadanie wejsc tam, skgd inni uciekajg i pomagac potrzebujgcym. Sg to sytuacje, które wystçpujg cyklicznie, podczas dziatan ratowniczych wrçcz wy-stçpuje staty stan wzmozonej uwagi i napiçcia. Wzorzec reak-cji organizmu na stres zdefiniowat w swoich pracach H. Saley, nazywajgc go ogólnym zespotem adaptacyjnym. Przebiega on w trzech fazach:
- reakcja alarmowa - organizm mobilizuje siç, urucha-miane sg zasoby niezbçdne, aby poradzic sobie z za-grozeniem, wydziela siç zwiçkszona ilosc adrenaliny,
- obronna - organizm skupia siç na zwalczaniu zagrozenia, utrzymuje w równowadze uktad krgzenia i przemia-nç materii, zasoby energetyczne przenoszone sg z nor-malnych funkcji na obronne,
- wyczerpania - organizm w nastçpstwie dtugotrwatego oddziatywania stresora jest pobudzony, zasoby sg na wyczerpaniu, dochodzi do rozregulowania funkcji fizjo-logicznych i spadku zdolnosci obronnych [1Q].
Stres wptywa na caty organizm. Wyniki badan wskazujg, ze stres wywotuje 14 QQQ zmian fizykochemicznych w orga-nizmie [11]. Konsekwencjg stresu moze byc zbiór zachowan ostrych, nagtych oraz przewlektych, które charakteryzujg siç rozmaitymi zaburzeniami. W todzi zostaty przeprowadzone badania w grupie 19Q funkcjonariuszy PSP, strazaków pet-nigcych stuzbç w jednostkach ratowniczo-gasniczych PSP majgce na celu zbadanie czynników traumatyzujgcych [12] (tabela б).
- work environment factors,
- work type factors.
The work environment factors considered the highest burden on firefighter health are the following:
- microclimate impact,
- air pollution (gas, smoke, dust),
- noise.
The factors connected with the type of work depending on the specific nature of the service and the method of performing the work were listed as follows:
- burden of physical exertion,
- exposure to stress,
- changing work shifts,
- the need for full psychomotor mobilisation,
- work at height.
PSP officers are constantly affected by stressors. Their occurrence necessitates the use of the available resources needed to deal with them. The stress that accompanies direct rescue operations at the scene and during service at management positions where mistakes might cost a human being's health or life, is defined as the state of overloading the psychophysical regulation mechanism. It occurs in a situation of danger, difficulty or helplessness in pursuing an individual's important goals, tasks or values [9] Being in danger during a rescue operation is a frequent occurrence in the profession of a firefighter. Firefighters enter places other people escape from and help those in need. These are regularly occurring situations, and during rescue operations there is a constant state of heightened attention and tension. The pattern of the body's response to stress was defined by H. Selye, who referred to it as the "general adaptation syndrome," It follows three stages:
- alarm - the body becomes mobilised and resorts to the resources necessary to deal with the threat, releasing an increased amount of adrenaline,
- resistance - the body focuses on resisting the threat, maintaining the circulation system and metabolism in balance, while energy resources are moved from normal to defensive functions,
- exhaustion - the body is stimulated due to the prolonged influence of the stressor, but the resources are depleting, the physiological function becomes deregulated and the defensive functions become weakened [10].
Stress affects the whole body. Study results have shown that stress causes 14,000 physicochemical changes in the body [11]. Stress may activate a number of sudden, abrupt and chronic behavioural patterns, which are characterised by various disorders. A survey of 190 PSP officers who were firefighters working at the PSP's fire and rescue units was performed in tódz with the aim of studying traumatic factors [12] (Table 6).
Tabela 6. Wyst^powanie poszczególnych czynników traumatyzujgcych w badanej grupie strazaków (N = 150) Table 6. Occurrence of individual traumatic factors in the tested group of firefighters (N = 150)
Lp./No. Rodzaj czynnika traumatyzuj^cego/(Particular traumatic factor) N %
1 Zagrozenie zycia (Life threat) 45 30.0
2 Zagrozenie zdrowia (Health hazard) 67 44.7
3 Uszczerbek na zdrowiu (Health damage) 12 8.0
4 Zagrozenie zycia kolegów (Colleagues' life threat) 67 44.7
5 Zagrozenie zdrowia kolegów (Colleagues' life damage) 83 55.3
6 Uszczerbek na zdrowiu kolegów (Colleagues' health damage) 20 13.3
7 Smierc kolegi (Colleagues' death) 3 2.0
8 Obecnosc dzieci wsród ofiar (Presence of children among victims) 45 30.0
9 Ofiara smiertelna (Fatality) 106 70.7
Zródto: N. Oginska-Bulik, I. Langer, Osobowosc typu di strategie radzenia sobie ze stresem a nasilenie objawów PTSD w grupie strazaków, Zaktad Psychologii Zdrowia Instytut Psychologii Uniwersytetu tódzkiego, tódz.
Source: N. Oginska-Bulik, I. Langer, Osobowosc typu d i strategie radzenia sobie ze stresem a nasilenie objawów PTSD w grupie strazaków, Zaktad Psychologii Zdrowia Instytut Psychologii Uniwersytetu tódzkiego, tódz.
Jak mozna zauwazyc 70% respondentów wskazato obecnosc ofiar smiertelnych jako czynnik traumatyzujqcy. Nalezy jednak pamiçtac, ze zdarzenie, aby miato znamiona trauma-tycznego, musi byc zwiqzane z ekspozycjq i doswiadczeniem zagrozenia zycia, zranienia, zagrozenia fizycznej integralnosci siebie lub innych [13].
W innych badaniach wsród strazaków, które przeprowa-dzono w populacji 110 strazaków Podziatu Bojowego Komendy Miejskiej Panstwowej Strazy Pozarnej w Biatej Podlaskiej, od-powiedzi wskazujq, ze tylko 22% ankietowanych strazaków nie odczuwa stresu podczas wykonywania stuzby. Najwiçkszym deklarowanym przez strazaków zródtem stresu jest odpowie-dzialnosc za zycie osób ratowanych i presja czasu w podejmo-waniu decyzji [11]. Sq to nieodzowne elementy strazaka dziata-jqcego w akcji ratowniczej.
Badania ankietowe majgce na celu okreslenie swiadomosci wptywu stresu na wypadki w akcjach ratowniczych wsród strazaków Pañstwowej Strazy Pozarnej
Badaniem objçto pracowników i funkcjonariuszy Panstwowej Strazy Pozarnej komend powiatowych na terenie Polski. Nalezy zaznaczyc, iz udziat w badaniu byt catkowicie anonimo-wy i dobrowolny. Docelowe pytania poprzedzone zostaty krótkq metryczkq charakteryzujqcq badanq populaj
Wedtug deklaracji respondentów srednia wieku próby wyno-si prawie 35 lat (34,9). Najmtodsi mieli 21 lat, natomiast najstarsi 5б lat. Sposród osób wypetniajqcych ankietç tylko 1 respondent nie byt funkcjonariuszem Panstwowej Strazy Pozarnej, pozo-state osoby to strazacy. Niemniej ze wzglçdu na fakt, ze badania byty prowadzone tylko w strukturach Panstwowej Strazy Pozarnej posród pracowników PSP, odpowiedz osoby niebçdq-cej funkcjonariuszem zostata równiez zakwalifikowana do dal-szej analizy. Kolejne pytanie, równie wazne z punktu widzenia
As presented above, 70% of respondents indicated the occurrence of fatalities as a traumatic factor. It should be remembered, however, that to be considered traumatic, an event must involve exposure to and the experience of a threat to life or physical integrity of oneself or others [13].
In another survey of firefighters conducted on a population of 110 firefighters of the Action Division of the Municipal Fire Department of the State Fire Service in Biata Podlaska, the responses indicated that only 22% of the respondents claimed they did not experience stress during service. The biggest cause of stress mentioned by the firefighters is responsibility for the lives of the people being rescued, and also the pressure of time when making decisions [11]. These are indispensable elements of a firefighter's work during rescue operations.
The surveys aimed at assessing the awareness among State Fire Service firefighters of the influence of stress on accidents during rescue operations
The survey covered the employees and officers of the State Fire Service from district fire departments in Poland. It should be emphasised that participation in the study was fully anonymous and voluntary. The target questions were preceded by a short questionnaire of personal information to characterise the surveyed population.
According to the respondents' declarations the average age of the sample was almost 35 years (34.9). The youngest respondents were 21 years old and the oldest were 56. Of the surveyed individuals only 1 respondent was not an officer of the State Fire Service and all others were firefighters. However, due to the fact that the surveys were conducted only within the State Fire Service and among PSP employees, the response of the aforementioned individual was also included in further
omawianej problematyki, opisujgce grupç respondentow, do-tyczyto stazu stuzby. Doswiadczenie zdobyte w trakcie pracy z jednej strony gwarantuje sprawdzone, pewne i sprawne dzia-tania oparte o wiedzç i powtarzalnosc wykonywanych czynno-sci, z drugiej zas moze wprowadzac rutynç, bezposrednig przy-czynç wielu wypadkow.
Swoj staz podato 526 osob. Sredni staz stuzby wynosi pra-wie 12 lat. Ankietç wypetniaty osoby zarowno o krotkim stazu - 1 rok, jak i doswiadczeni strazacy o stazu 33 lat. Do analizy danych zmienna stazu stuzby zostata rowniez podzielona na kategorie. Ustalone kategorie zostaty zaczerpniçte z przyjçte-go w PSP i publikowanego w Biuletynach Informacyjnych PSP podziatu wystugi lat stuzby.
Najwiçkszy odsetek respondentow - 38% - stuzy od 6 do 10 lat, 1/5 proby badawczej legitymizuje siç stazem od 11 do 15 lat, staz stuzby w przedziale 16 do 20 lat stanowi 16%, spo-srod strazakow stuzgcych do 5 lat ankietç wypetnito 76, co stanowi 14% respondentow. Z pozostatych grup stazu stuzby - 3% ankietowanych posiada staz od 26 do 30 lat i 2 strazakow staz stuzby od 31 do 35 lat. Rozktad ankietowanych jest zblizony do struktury zatrudnienia funkcjonariuszy PSP.
Jedno z zadanych pytan dotyczyto wskazania czynnikow zagrazajgcych zdrowiu strazakow zwigzanych z charakterem pracy orazzaleznych od sposobujee wykonywania oraz epe-cyfiki stuzby .
analysis. The next question, equally important in the context of the subject matter discussed in this paper, describing the group of respondents, referred to their seniority. The experience acquired from years of work on the one hand guarantees proven, reliable and effective methods of action based on knowledge and reproducibility of operations, but on the other hand, it may lead an individual to fall into a routine, which is the direct cause of many accidents.
526 people provided information about their seniority. The average seniority was nearly 12 years. The questionnaire was filled in by people who had been employed for a short period of time - 1 year as well as by experienced firefighters with 33 years' seniority. The variable of seniority was also divided into categories to facilitate data analysis. The specific categories were derived from the seniority division adopted by the PSP and published in the Information Bulletins of the PSP.
The largest percentage of respondents - 38% had worked for 6 to 10 years, 1/5 of the sample had a seniority of 11 to 15 years, 16% from 16 to 20 years and 14% (76 respondents) below 5 years. Of the remaining seniority groups - 3% had worked for 26 to 30 years and 2 respondents from 31 to 35 years. The distribution here is similar to the employment structure of PSP officers.
On e of the questions concerned factors putting firefighters' life at risk which were connected with the nature of their job and depended on the manner of performing it and the spe-fifics of the service.
2%
obcigzenie wysCtkcem fizycznym
nwawzenie nw sOaes
zmienny rytm dobowy pracy
konieconosc wykwowniw petnej spawwnosci psychoruchowej
pawow nw wysokosci
[obcigzenie wysitkiem fizycznym - burden of physical exertion; narazenie na stress - exposure to stress; zmienny rytm dobowy pracy - changing work shifts; koniecznosc wykazania petnej sprawnosci psychoruchowej - need for full psychomotor mobilisation; praca na wysokosci - work at height]
Rycina 2. Czynniki zwigzane z charakterem pracy zalezne od specyfiki stuzby oraz od sposobu wykonywania pracy zagrazajgce zdrowiu strazakow
Figure 2. Factors related to the nature of the work depending on the specifics of the service and the way in which work is performed
that endangers the health of firefighters
Zrodto: Opracowanie wtasne.
Source: Own elaboration.
Sposrod czynnikow zagrazajqcych zdrowiu strazakow zwiq- Of the factors having a negative effect on the health of fire-
zanych z charakterem pracy oraz zaleznych od specyfiki stuzby fighters connected with the nature of their job and depending on
orazod sposobu wykonywaniapracy,(rycina 2), zdecydowanie the specifics of the service and the manner of performing work
najczçsciej wybierano narazenie na stres - 30% i obciqzenie wysitkiem fizycznym 29%. Pracç na wysokosci wskazato 1 % ankietowanych, koniecznosc wykazania petnej sprawnosci psy-choruchowej 14%, zmienny rytm dobowy 9%.
Kolejnym etapem analizy byta weryfikacja wptywu stazu pracy i wieku na postrzeganie czynniköw zagrazajqcych zdro-wiu strazaköw. Istotnosc zwiqzku pomiçdzy doswiadczeniem ankietowanych a ich wskazaniami zbadano za pomocq testöw chi-kwadrat.
(Fig.2) most respondents indicated exposure to stress (30%) and physical exertion (29%). Work at height was indicated by 1 % of respondents, the need for full psychomotor mobilisation by 14% and the changing work shifts by 9%.
The next stage of the analysis involved verifying the effect of seniority and age on the perception of factors putting firefighters' health at risk. The significance of the relationship between the experience of the respondents and their answers was examined using Chi-square tests.
Tabela 7. Rozktad czynnikow zwigzanych z charakterem pracy grup stazu pracy Table 7. The distribution of factors related to the nature of work according to seniority
czynniki zwi^zane z charakterem pracy/work type factors.
obci^zenie wysitkiem-
fizycznym/burden of narazenie na zmienny rytm dobo- koniecznosc wykazania petnej spraw- praca na
physical exertion stres/exposure to wy pracy/changing nosci psychoruchowej/ the need for wysokosci/
stress work shifts full psychomotor mobilisation, work at height.
inne/ other
Ogâtem/ Total
1-5 39,5% 44,7% 2,6% 13,2% 100,0%
Straz 6-10 37,6% 38,0% 4,4% 8,3% 10,2% 1,5% 100,0%
stuzby
grupy/ 11-15 31,0% 47,4% 6,0% 2,6% 12,1% 0,9% 100,0%
Seniority 16 i wiç-
39,5% 41,9% 2,3% 7,8% 8,5% 100,0%
cej
Ogötem/ Total 36,9% 42,0% 3,6% 6,1% 10,6% 0,8% 100,0%
Source: Opracowanie wtasne na podstawie badari. Source: Own elaboration.
Wszyscy respondenci we wszystkich grupach wiekowych najczçsciej wskazali na stres jako czynnik zwiqzany z charakterem pracy, ktöry stwarza najwiçksze zagrozenie dla strazaka w akacji ratowniczej. Srednio ponad 6% mniej badanych wybie-rato obciqzenie wysitkiem fizycznym, pozostate czynniki wska-zywane sq zdecydowanie rzadziej.
All respondents in all age groups usually indicated stress as the factor related to the nature of work which creates the biggest threat to the firefighter in a rescue operation. On average over 6% fewer respondents indicated physical exertion and other factors were much less popular.
Tabela 8. Test Chi-kwadrat badajgc istotnosc zwigzku pomi^dzy czynnikami zwigzanymi z charakterem pracy a stazem pracy Table 8. Chi-square test examining the significance of the relationship between factors related to the nature of work and seniority
Wartosc/ df Istotnosc asymptotyczna (dwustronna)/ Value Asymptotic (bilateral) significance
Chi-kwadrat Pearsona/Pearson's chi-square 18,965a 15 0,215
Iloraz wiarygodnosci/Likelihood ratio 23,608 15 0,072
Test zwigzku liniowego/Linear correlation test 0,165 1 0,684
N Waznych obserwacji/N valid observations 526
a. 33,3% komorek (8) ma liczebnosc oczekiwang mniejszg niz 5. Minimalna liczebnosc oczekiwana wynosi ,58. a. 33.3% units (8) have an expected size lower than 5. The minimum expected size is 58.
Source: Opracowanie wtasne na podstawie badari. Source: Own elaboration.
Wysoka wartosc istotnosci testu chi-kwadrat badajqcego zwiqzek pomiçdzy czynnikami zwiqzanymi z charakterem pracy a stazem pracy nie pozwala na odrzucenie hipotezy zerowej o braku zwiqzku pomiçdzy analizowanymi zmiennymi.
The high value of significance of the chi-square test examining the relationship between factors related to the nature of work and seniority does not allow the rejection of the null hypothesis on the lack of connection between the analysed variables.
Tabela 9. Rozktad czynnikow zwigzanych z charakterem pracy grup wiekiem Table 9. Distribution of factors related to the nature of work by age
czynniki zwi^zane z charakterem pracy/work type factors
obci^zenie wysit- narazenie
kiem fizycznym/ na stres/ zrnl enny J™1 0 petnej sprawnosci psycho- praca na wysokosci/ inne/ Total burden of physical exposure wy pro^cky s^h iHn^ging ruchowej/the need for full work at height other exertion to stress psychomotor mobilisation
koniecznosc wykazania
20-29
39,2%
44,3%
1,0%
3,1%
11,3%
1,0%
Ogâtem/
100,0%
Wiek grupy/ 30 34 Age 35-39
40,3%
34,7%
3,2%
8,9%
12,1%
0,8%
100,0%
Ogotem/Total
36,7%
41,5%
3,5%
6,7%
10,8%
0,9%
100,0%
40-44
Source: Opracowanie wtasne na podstawie badari. Source: Own elaboration.
Sposrod grup wiekowych ankietowanych funkcjonariuszy i pracownikow PSP trzy grupy - najmtodsza w wieku 20-29 oraz dwie najstarsze 35-39 i 40-44 - wskazaty na narazenie na stres jako stwarzaj^cy najwiçksze zagrozenie dla straza-ka w akacji ratowniczej. Tylko respondenci w wieku 30-34 lat wskazali na obciqzenie wysitkiem fizycznym, stres natomiast wybierany byt w drugiej kolejnosci.
Of the age groups of the surveyed PSP officers and employees, three groups - the youngest, between 20 and 29 years of age and two oldest (35-39 and 40-44), indicated stress as the most dangerous factor for a firefighter during a rescue operation. Only respondents aged 30-34 years indicated the burden of physical exertion, and stress was the second choice.
Tabela 10. Test chi-kwadrat badajgcy istotnosc zwigzku pomi^dzy czynnikami zwigzanymi z charakterem pracy a wiekiem Tabela 10. Chi-square test assessing the significance of the correlation between the nature of work and age
Wartosc/Value df Istotnosc asymptotyczna (dwustronna)/Asymptotic (bilateral) significance
Chi-kwadrat Pearsona Pearson's chi-square 11,324a 15 0,729
Iloraz wiarygodnosci Likelihood ratio 12,159 15 0,667
Test zwigzku liniowego Linear correlation test 0,060 1 0,807
N Waznych obserwacji N valid observations 463
a. 33,3% komorek (8) ma liczebnosc oczekiwang mniejszg niz 5. Minimalna liczebnosc oczekiwana wynosi 0,84. than 5. The minimum expected size is 0.84. a. 33.3% of units (8) have an expected size lower
Source: Opracowanie wtasne na podstawie badari. Source: Own elaboration.
Wyniki obliczeri zaprezentowane w tabeli 10, a w szczegol-nosci wysoka wartosc istotnosci testu niezaleznosci analizo-wanych zmiennyc,h nie pozwala na stwierdzenie, ze istnieje zwiqzek pomiçdzy analizowanymi zmiennymi.
The results of calculations presented in Table 10, and particularly the high significance value of the independence test for the analysed variables, do not show a connection between the analysed variables
Wnioski
Celem artykutu byta analiza postrzegania wypadkow w akcjach ratowniczych wsrod strazakow Paristwowej Stra-zy Pozarnej przez pryzmat wtasnych doswiadczeri. W prowa-dzonych badaniach zatozono, ze strazacy biorqcy udziat w akcjach ratowniczych, bazujqc na wtasnym doswiadczeniu, mogq inaczej, zapewne wtasciwiej, ocenic hierarchic zagrozeri zwiq-zanych z wypadkami przy pracy w dziataniach. Aby uzyskac jak najbardziej wiarygodnq prôbç badawczq, ankieta zostata przeprowadzona w komendach powiatowych i podlegtych im jednostkach ratowniczo-gasniczych. Sposrod ankietowanych zdecydowana wiçkszosc - 99% ankietowanych brata udziat
Conclusions
The aim of this article was to analyse the perception of accidents during rescue operations among State Fire Service firefighters, as seen from their own experience. The conducted studies assumed that firefighters taking part in rescue operations can use their experience to make a different, perhaps more accurate, assessment of the hierarchy of threats connected with accidents at work during actions. To obtain as reliable a study sample as possible, the survey was conducted at district fire departments and their subordinate firefighting and rescue units. A vast majority, i.e. 99%, of the respondents have taken part in rescue operations. The respondents were asked to indicate
w akcjach ratowniczych. Ankietowani zostali poproszeni o wska-zanie, jakie czynniki zwiqzane z charakterem pracy stwarzajq najwiçksze zagrozenie dla strazaka w akacji ratowniczej. Spo-sröd tego zbioru zdecydowanie najczçsciej wybierano narazenie na stres - 30% i obciqzenie wysitkiem fizycznym 29%. Pra-cç na wysokosci wskazato 16% ankietowanych, koniecznosc wykazania petnej sprawnosci psychoruchowej 14%, zmienny rytm dobowy 9%. Staz pracy i wiek ankietowanych nie wpty-wajq istotnie na ocenç zagrozen i przyczyn wypadköw. Zatem, bez wzglçdu na doswiadczenie zawodowe czy tez wynikajqce z uptywu lat, juz od poczqtku stuzby strazacy prawidtowo po-strzegajq zagrozenia zwiqzane z charakterem pracy i wskazujq na stres jako gtöwny czynnik wptywajqcy na wypadki przy pracy w akcjach ratowniczych.
which factors related to the nature of their work posed the biggest threat to a firefighter during a rescue operation. Among these, exposure to stress (30%) and physical exertion (29%) were the most frequently selected. Work at height was indicated by 16% of respondents, the need for full psychomotor mobilisation by 14% and the changing work shifts by 9%. The seniority and age of the respondents did not have a significant effect on the assessment of threats and causes of accidents. Therefore, regardless of work experience or age, firefighters are able to correctly identify the threats related to the nature of their work and indicate stress as the primary factor leading to accidents at work during rescue operations.
Wykaz skrótów
List of abbreviations
PSP - Panstwowa Straz Pozarna,
CAWI - Computer Assisted Web Interviews,
USA - (ang. United States of America), Stany Zjednoczone Ameryki,
SWD-ST - System Wspomagania Decyzji - ST.
PSP - State Fire Service, CAWI - Computer Assisted Web Interviews, USA - United States of America, DSS-ST - Decision Support System - ST.
Literatura/ Literature
[1] Miçdzynarodowa karta charakterystyki zagrozeri zawodowych strazaka, https://rn.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/ pl?_nfpb=true&_pageLabel=P7200142851340545953779&html_ tresc_root_id=19019&html_tresc_id=18999&html_klucz=19019&ht-ml_klucz_spis= [dostçp: 01.02.2018].
[2] Shirley A., Murphy S., Beaton R.D., Pike K.C., Johnson L.C., Occupational Stressors, Stress Responses, and Alcohol Consumption Among Professional Firefighters: A Prospective, Longitudinal Analysis, „International Journal of Stress Management", Vol. 6, No. 3, 199.
[3] Deppa K.F., Saltzberg J., Resilience Training for Firefighters. An Approach to Prevent Behavioral Health Problems, University of Pennsylvania, Wynnewood, PA, USA 2016.
[4] Radko J., Wtörny zespôi stresu pourazowego w pracy strazaköw i pra-cowniköw pogotowia ratunkowego - przeglqd badan, „OPUSCULA SOCIOLOGICA" 2013, 3, 74.
[5] Korenkiewicz I., Narazenie zawodowe funkcjonariuszy Panstwowej Strazy Pozarnej, http://pis.msw.gov.pl/is/materialy-szkoleniowe/ higiena-pracy [dostçp: 01.07.2015].
[6] Encyklopedia PWN.
[7] Selye H., Stres okietznany, PIW, Warszawa 1977, 36-38.
[8] Koradecka D., (red.), Bezpieczenstwo ihigienapracy, Centralny Instytut Ochrony Pracy - Paristwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2008, 497.
[9] Oginska-Bulik N., Langer I., Osobowosc typu diStrategie radzenia so-bie ze stresem a nasilenie objawöw PTSD w grupie strazaköw, Zaktad Psychologii Zdrowia Instytut Psychologii Uniwersytetu Lodzkiego, „Medycyna Pracy" 2007, 58 (4), 309.
[10] Zdankiewicz-Scigata E., Przybylska M., Trauma. Proces i diagnoza. Mechanizmy psychoneurofizjologiczne, Wyd. Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 2002.
[11] Oskwarek P. P., Tokarska-Rodak M., Stres w srodowisku pracy strazaköw, Rozprawy Spoteczne 2017, Tom 11, Nr 2, 59.
[12] Bednarska S., Cypryanska M. (red.), Statystycznydrogowskaz 1. Prak-tyczne wprowadzenie do wnioskowania statystycznego, Wyd. Akade-mickie Sedno, Warszawa 2013.
[13] Nawojczyk M., Przewodnikpo statystyce dla socjologöw, SPSS Pol-ska, Kraköw 2010.
[14] Bednarska S., Brzezicka A. (red.), Statystyczny drogowskaz. Prak-tyczne poradnik analizy danych, Wydawnictwo szkoty Wyzszej Psychologii Spotecznej „Academica", Warszawa 2007.
[15] Mockatto Z., Stres pourazowy wzawodzie strazaka - przeglqdbadan, „Bezpieczenstwo Pracy: nauka i praktyka" 2009, 6, 2-5.
ST. KPT. DR BARBARA SZYKUtA-PIEC - absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, Wydziatu Filozofii i Socjologii, Instytutu Socjologii. Zainteresowania naukowe tqczy z dziatalnosciq praktycznq, pracujqc z osobami uzaleznionymi jako wolontariusz oraz lektor przy Fundacji im. Stefana Batorego w Warszawie. Od roku 2002 pracuje w Szkole Gtównej Stuzby Pozarniczej. Uczestniczka licznych szkolen i kursów z obszaru interwencji kryzysowej. Pod koniec 2014 roku obronita ty-tut doktora socjologii na Uniwersytecie w Biatymstoku. Zagadnienia
SENIOR CAPTAIN BARBARA SZYKUtA-PIEC, PH.D. - graduated from the University of Warsaw, Philosophy and Sociology Department, Institute of Sociology. In addition to pursuing her research interests she is also active in working with addicts as a volunteer and instructor in the Stefan Batory Foundation in Warsaw. Since 2002 she has worked at the Main School of Fire Service. She has participated in a number of training sessions and courses on emergency intervention. In late 2014 she defended her doctoral dissertation in sociology at the University of Bialystok.
poruszane w rozprawie dotyczyty wptywu czynników spoteczno-eko-nomicznych na poczucie bezpieczenstwa mieszkanców powiatów. Tematy zwigzane ze stresem, przemocg, dyskryminacjg i równoscig wobec prawa, to oprócz badan nad kulturg zaufania, zachowaniami, relacjami grupowymi, wptywem spotecznym, gtówne obszary zainte-resowan. Obecnie, z ramienia Panstwowej Strazy Pozarnej, jest czton-kinig Komisji Kobiety w Stuzbach ratowniczych przy Miçdzynarodo-wym Komitecie Technicznym Prewencji i Zwalczania Pozarów.
BRYG. DR INZ. ROBERT PIEC - absolwent inzynierskich i magister-skich studiów na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowe-go Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej. Doktor nauk technicznych w dyscyplinie inzynieria srodowiska nadany uchwatg Rady Nauko-wej Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Panstwowego Instytutu Badawczego. Ukonczyt równiez studia podyplomowe Zarzgdzenie w Stanach Zagrozen w Szkole Gtównej Stuzby Pozarniczej, studia podyplomowe Bazy danych w Wyzszej Szkole Informatyki Stosowanej i Zarzgdzania oraz studia podyplomowe z seminariami doktoranckimi Analiza ryzyka w Akademii Finansów. Jest autorem lub wspótautorem wielu artykutów, rozdziatów monografii oraz referatów prezentowa-nych na konferencjach krajowych i zagranicznych. Obecnie petni obo-wigzki Kierownika Katedry Bezpieczenstwa Inzynierii Wydziatu Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej.
The issues covered in her dissertation were related to the impact of socio-economic factors on the sense of safety among the residents of districts. Subjects connected with stress, violence, discrimination and equality before law, in addition to studies of a culture of trust, behaviour, group relationships and social influence, are her main fields of interest. Currently she is representing the State Fire Service as a member of the Commission for Women in Fire and Rescue Services of the International Association of Fire and Rescue Services (CTIF).
BRIGADIER ROBERT PIEC, PH.D. ENG. - graduated from the Faculty of Fire Safety Engineering at the Main School of Fire Service with the title of MSc Eng. Doctor of technical sciences in environmental engineering conferred by Resolution of the Scientific Council of the Central Institute for Labour Protection - National Research Institute. He also completed postgraduate studies in the field of Emergency Management at the Main School of Fire Service, postgraduate studies in the field of Databases at the Warsaw School of Information Technology and postgraduate studies with Ph.D. seminars "Risk Analysis" at the Academy of Finance. He is the author or co-author of numerous articles, monograph chapters and papers presented at domestic and international conferences. Currently, he is the Head of the Chair of Engineering Safety of the Faculty of Civil Safety Engineering at the Main School of Fire Service.
Stworzenie anglojçzycznych wersji oryginalnych artykutów naukowych wydawanych w kwartalniku „BITP. Bezpieczeñstwo i Technika Pozarnicza" - zadanie finansowane w ramach umowy 658/P- DUN/2018 ze srodków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyzszego przeznaczonych na dziatalnosc upowszechniajgcg naukç.
Minister stwo Nauki i Szkolnictwa Wyzszego
