CC BY
43
DOI:10.12845/bitp.40.4.2015.1
dr inz. Maria Teresa Markiewicz1
Przyjçty/Accepted/Принята: 24.11.2014; Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: 10.09.2015; Opublikowany/Published/Опубликована: 31.12.2015;
Analiza wybranych dokumentow planistycznych pod wzgl^dem zagrozenia awariami przemyslowymi na przykladzie Poznania
An Analysis of Selected Planning Documents in Context of Hazards Presented by Industrial Accidents: Case Study Involving Poznan
Анализ выбранных документов планирования относительно угрозы промышленных аварий на примере г. Познань
ABSTRAKT
Cel: Ocena dokumentow planistycznych z obszaru Poznania pod wzgl^dem zapisow dotycz^cych zagrozenia powaznymi awariami przemyslowym i.
Wprowadzenie: Zaklady przemyslowe, w szczegolnosci te zaliczane do zakladow o duzym ryzyku (ZDR) lub zakladow o zwi^kszonym ryzyku wyst^pienia awarii przemyslowej (ZZR), w przypadku wyst^pienia awarii mog^ stanowic zagrozenie dla srodowiska oraz miesz-kancow i ich mienia. Planowanie przestrzenne jest jednym z narz^dzi pozwalaj^cych na zmniejszanie tego zagrozenia poprzez odpo-wiednie zagospodarowanie terenow wokol takich zakladow, co powinno byc odzwierciedlone w zapisach dokumentow planistycznych. Na terenie Poznania wyst^puje 5 zakladow ZZR. Zakladow ZDR nie ma. Studium dla Poznania uchwalono w 1999 r. i uaktualniano je w latach 2008 i 2014. Tylko trzy sposrod pi^ciu zakladow ZZR z Poznania obj^te s^ miejscowymi planami.
Metodologia: Wykonywanie pracy przebiegalo w nast^puj^cych etapach: okreslenie lokalizacji zakladow ZZR na terenie Poznania, przyporz^dkowanie poszczegolnym zakladom miejscowych planow, przeprowadzenie analizy zapisow dost^pnych dokumentow planistycznych. W analizach wykorzystano metodf opisow^.
Wnioski: Informacja o lokalizacji zakladu ZZR i zagrozeniu powazn^ awari^ znajduje si§ tylko w jednym na trzy analizowane zestawy dokumentow planistycznych. Mozna to probowac wyjasnic tym, ze wszystkie analizowane miejscowe plany zostaly uchwalone przed wprowadzeniem obowi^zku ich opiniowania pod wzgl^dem zagrozenia powaznymi awariami przemyslowymi i tylko jeden z rozwazanych zakladow zostal zgloszony jako ZZR przed uchwaleniem planu. Optymizmem nastrajaj^ wyrazne zapisy - wprowadzone do aktualizacji studium z 2014 r. - o istniej^cych na terenie Poznania zakladach ZZR, strefach zagrozen wokol nich i mozliwosciach wyst^pienia powaznej awarii przemyslowej. Nie zaobserwowano, aby poj^cie odleglosci bezpiecznej bylo uzywane w praktyce planistycznej. W artykule przed-stawiono regulacje prawne obowi^zuj^ce na dzien 15 wrzesnia 2015 r. oraz propozycje zmian zwi^zanych z koniecznosci^ dostosowania przepisow obowi^zuj^cych w Polsce do wymagan nowej Dyrektywy Seveso III, ktora weszla w zycie 1 czerwca 2015 r. Zdaniem autorki warto zastanowic nad rozszerzeniem projektu Rozporz^dzenia Ministra Srodowiska w sprawie ustalania bezpiecznej odleglosci przy lokalizacji zakladow stwarzaj^cych zagrozenie wyst^pienia powaznej awarii o referencyjny model matematyczny do wyznaczania stref zagrozenia.
Slowa kluczowe: zagospodarowanie przestrzenne, Dyrektywa Seveso, powazna awaria przemyslowa Typ artykulu: z praktyki dla praktyki
ABSTRACT
Aim: The evaluation of planning documents for Poznan area, in context of recording hazards presented by major industrial accidents. Introduction: In case of an accident, industrial plants, particularly those categorised as high risk (higher category), or plants with an elevated industrial accident risk (lesser category), may be a source of danger to the environment, inhabitants of the area and their property. Regional development planning provides a facility to mitigate such a risk through suitable planning of developments in the immediate vicinity of industrial plants and this information should be reflected in planning documents. There are five plants with an elevated industrial accident risk potential located in Poznan. There are no plants categorised as high risk plants in the area. A study covering the Poznan area was adopted in 1999 and revised in 2008, and in 2014. Only three out of five plants with an elevated industrial accident risk potential in Poznan are encapsulated by local management plans.
Politechnika Warszawska / Warsaw University of Technology; maria.markiewicz@is.pw.edu.pl;
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.1
Methodology: Work was performed in the following stages; identification of plant location in Poznan, assignment of area management plans to the plants and analysis of provisions within accessible planning documents. Descriptive methods were used in the analysis. Conclusion: Information about the location of plants with an elevated risk of an industrial accident and danger of a serious accident were found in one of the three analysed planning documents. This may be explained by the fact that all analysed local management plans were adopted before the introduction of regulatory requirements to incorporate an opinion about dangers of a serious industrial accidents. Consequently only one plant under scrutiny was categorised as a plant with an elevated risk of an industrial accident before adoption of the plan. A degree of optimism is generated by clear records, revealing the existence of industrial plants with an elevated risk of industrial accidents in the Poznan region, identification of the danger zone surrounding the plants and potential for a serious industrial accident, which was introduced into the study update of 2014. There was no evidence to show that that the concept of 'safe distance' was applied during planning. The article identified legal requirements effective from 15 September 2015, as well as proposed changes associated with the need to align Polish regulations to requirements of the new Seveso III Directive, which came into force on 1 June 2015. It may be pertinent to consider broadening draft regulations from the Minister for the Environment, dealing with the establishment of safe distances for the location of plants with a risk of a major accident, with the use of a mathematical reference model to identify danger zones.
Keywords: regional development planning, Seveso Directive, major industrial accident Type of article: best practice in action
АННОТАЦИЯ
Цель: Оценка документов планирования на примере города Познань с точки зрения положений, касающихся угрозы возникновения серьёзных промышленных аварий.
Введение: Промышленные предприятия, в частности те, которые относятся к предприятиям большого риска (ZDR) или предприятиям повышенного риска возникновения промышленной аварии (ZZR), в случае возникновения аварии могут представлять угрозу для окружающей среды, жителей и имущества. Пространственное планирование является одним из инструментов, позволяющих снизить эту угрозу путем соответствующего использования районов вокруг предприятий, что должно быть отражено в документах планирования. На территории г. Познань находится пять предприятий повышенного риска возникновения промышленной аварии (ZZR). Предприятий большого риска (ZDR) нет. Анализ для г. Познань был принят в 1999 году и обновлен в 2008 и 2014 годах. Только 3 из 5 предприятий повышенного риска возникновения промышленной аварии в г. Познань взяты во внимание в местных планах.
Методология: Работа выполнялась следующими этапами: определение местоположения предприятий повышенного риска возникновения промышленной аварии (ZZR) на территории г. Познань, принадлежность местных планов к отдельным предприятиям, проведение анализа записей имеющихся документов планирования. В анализах использован описательный метод. Выводы: Информация о месте нахождения предприятия повышенного риска возникновения промышленной аварии (ZZR) и угрозе крупной аварии присутствует лишь в одном из трех наборов анализируемых документов планирования. Это можно объяснить тем, что все анализируемые местные планы были приняты до введения их обязательной оценки касающейся угрозы возникновения крупных промышленных аварий, и только одно из рассматриваемых предприятий было определено как ZZR до принятия плана. Оптимистическими являются четкие записи о существующих предприятиях на территории г. Познань ZZR, зонах угрозы вокруг них и возможной крупной промышленной аварии, внедрённые до обновления анализа 2014 года.
Не замечено использования понятия безопасное расстояние в практике планирования. В статье представлены правовые нормы, действующие на день 15 сентября 2015 года, а также предложения изменений, связанные с необходимостью адаптации правил в Польше с требованиями новой директивы Севезо III, которая вступила в силу 1 июня 2015 года. Возможно было бы целесообразно рассмотреть вопрос расширения проекта Распоряжения Министра охраны окружающей среды относительно определения безопасного расстояния вокруг предприятий, представляющего угрозу крупной аварии, реферативной математической моделью для определения опасных зон.
Ключевые слова: пространственное планирование, Севезо, серьёзная промышленная авария Вид статьи: с практики для практики
1. Wprowadzenie
Zaklady przemyslowe w przypadku wyst^pienia awarii mog^ stanowic zagrozenie dla srodowiska oraz mieszkañ-ców i ich mienia. Z tego wzgl^du niezwykle istotne jest podejmowanie dzialañ, które prowadz^ do zapobiegania wyst^pieniu takich sytuacji oraz minimalizacji ich ewen-tualnych skutków. Planowanie przestrzenne jest jednym z narz^dzi pozwalaj^cych na realizaj tego celu. Dzieje si§ to poprzez odpowiedni^ lokalizaj zakladów przemyslo-wych, jak równiez dzi^ki niedopuszczeniu do powstawania zabudowy mieszkaniowej oraz uzytecznosci publicznej w okolicy juz istniej^cego zakladu.
Glównymi dokumentami planistycznymi na poziomie gminy s^: studium uwarunkowañ i kierunków zagospo-darowania przestrzennego gminy oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Studium okresla poli-tyk^ przestrzenn^ gminy. Zakres ustaleñ studium musi byc zgodny z art. 10 Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o plano-waniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2015 r., poz. 774) [1] i Rozporz^dzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu studium uwarunkowañ i kierunków zagospoda-rowania przestrzennego (Dz.U. z 2004 r. nr 118, poz. 1233) [2]. Na podstawie studium, przy uwzgl^dnieniu zawartych w nim wytycznych, opracowywane s^ miejscowe plany. Zakres miejscowych planów okresla art. 15 Ustawy z dnia
ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА БЛАГО БЕЗОПАСНОСТИ D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.1
27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu prze-strzennym [1] i Rozporz^dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzen-nego (Dz.U. z 2003 r. nr 164, poz. 1587) [3].
W dokumentach planistycznych, a takze w prognozach oddzialywania na srodowisko - sporz^dzanych obowi^z-kowo do tych dokumentów na mocy art. 46 Ustawy z dnia 3 pazdziernika 2008 r. o udostçpnianiu informacji o srodo-wisku i jego ochronie, udziale spoleczeñstwa w ochronie srodowiska oraz o ocenach oddzialywania na srodowisko (Dz.U. z 2013, poz. 1235) [4] - nalezy uwzglçdniac zagrozenie wynikaj^ce z mozliwych powaznych awarii przemyslowych.
Zgodnie z definij zawart^ w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony srodowiska (Dz.U. z 2015, poz. 933) [5] powazna awaria to „zdarzenie, w szczególnosci emisja, pozar lub eksplozja, powstale w trakcie procesu przemyslo-wego, magazynowania lub transportu, w których wystçpuje jedna lub wiçcej niebezpiecznych substancji, prowadz^ce do natychmiastowego powstania zagrozenia zycia lub zdrowia ludzi lub srodowiska, lub powstania takiego zagrozenia z opóznieniem" [5, s. 7]. Gdy zdarzenie takie ma miejsce w zakladzie - rozumianym zgodnie z Ustawy jako „jedna lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadz^cy instalacje posiada tytul prawny, oraz znajduj^ce siç na nim urz^dzenia" [5, s. 14] - mamy wtedy do czynienia z powazn^ awari^ przemyslow^.
W publikacji przedstawiono ocenç wybranych doku-mentów planistycznych dla Poznania pod wzglçdem zapisów zwi^zanych z zagrozeniem powaznymi awariami przemy-slowymi. Analizy studium uwarunkowañ i kierunków za-gospodarowania przestrzennego Poznania oraz wybranych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wraz z ich prognozami oddzialywania na srodowisko zosta-ly przeprowadzone w ramach pracy statutowej w Katedrze Ochrony i Ksztaltowania Srodowiska na Wydziale Inzynie-rii Srodowiska Politechniki Warszawskiej [6]. Realizacja pracy wymagala: okreslenia miejsc lokalizacji zakladów zagrozonych ryzykiem powaznej awarii przemyslowej na obszarze Poznania, przyporz^dkowania tym zakladom od-powiednich miejscowych planów i przeprowadzenia analizy zapisów tych dokumentów. Wykorzystano metodç opisow^. Studium i miejscowe plany byly zgromadzone na stronie internetowej Miejskiej Pracowni Urbanistycznej w Pozna-niu, a prognozy oddzialywania na srodowisko pracownia udostçpnila na pisemn^ prosbç autorki.
2. Najwazniejsze akty prawa miçdzynarodowego i Unii Europejskiej dotycz^ce uwzglçdniania zagrozenia awariami przemyslowymi w zagospodarowaniu przestrzennym
Wsród przepisów miçdzynarodowych najwazniejsze s^: Konwencja Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych (EKG ONZ) w sprawie trans-granicznych skutków awarii przemyslowych sporz^dzona w Helsinkach dnia 18 marca 1992 r., zwana Konwenj
awaryjn^ [7], Konwencja EKG ONZ o ocenach oddzialywania na srodowisko w kontekscie transgranicznym sporz^-dzona w Espoo dnia 25 lutego 1991 r. [8] oraz Konwencja EKG ONZ o dostçpie do informacji, udziale spoleczenstwa w podejmowaniu decyzji oraz dostçpie do sprawiedliwosci w sprawach dotycz^cych srodowiska, podpisana w Aarhus 25 czerwca 1998 roku [9].
Wsrod najwazniejszych przepisow Unii Europejskiej nalezy wymienic: Dyrektywç Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie kon-troli zagrozen powaznymi awariami zwi^zanymi z sub-stancjami niebezpiecznymi czyli tzw. Dyrektywç Seveso III [10], Dyrektywç Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewiduj^c^ udzial spoleczenstwa w odniesieniu do sporz^dzania niektorych planow i programow w za-kresie srodowiska [11] oraz zmieniaj^ce w odniesieniu do udzialu spoleczenstwa i dostçpu do wymiaru sprawiedliwosci Dyrektywy Rady 85/337/EWG [12] i 96/61/WE [13] oraz Dyrektywç 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wplywu niektorych planow i programow na srodowisko czyli tzw. Dyrektywç SOOS [14].
Nalezy zaznaczyc, ze Dyrektywa Seveso III zast^pila obowi^zuj^c^ do 31 maja 2015 r. Dyrektywç Rady 96/82/ WE z dnia 9 grudnia 1996 r. dotycz^c^ zarz^dzania powaznymi awariami przemyslowymi z udzialem substancji niebezpiecznych czyli tzw. Dyrektywç Seveso II [15] i Dy-rektywç Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/105/WE z dnia 16 grudnia 2003 r. nowelizuj^c^ zapisy Dyrektywy Seveso II [16]. Glownym celem nowej Dyrektywy bylo podniesienie poziomu ochrony przed awariami w sek-torze gospodaruj^cym substancjami niebezpiecznymi. Kluczowym powodem przyjçcia nowej regulacji byla ko-niecznosc uwzglçdnienia zmian dotycz^cych klasyfiko-wania substancji i mieszanin chemicznych. Nowy system klasyfikacji substancji niebezpiecznych wprowadzony zostal Rozporz^dzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniaj^c i uchylaj^c Dyrektywy 67/548/EWG] i 1999/45/WE oraz zmieniaj^c rozporz^dzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz.Urz. UE L 353 z 31.12.2008) (Rozporz^-dzenie CLP) [17].
W Dyrektywie Seveso III, oprocz zmian zwi^zanych z dostosowaniem kryteriow kwalifikacyjnych do Rozpo-rz^dzenia CLP, konieczne bylo uwzglçdnienie aspektow okreslonych w Konwencji dotycz^cej dostçpu do informacji, udzialu spoleczenstwa w podejmowaniu decyzji oraz dostç-pu do wymiaru sprawiedliwosci w sprawach dotycz^cych srodowiska [9], a takze dotycz^cych zagadnien zwi^zanych z zagospodarowaniem przestrzennym czy kontrol^ instalacji. Termin transpozycji Dyrektywy Seveso III uplyn^l 31 maja 2015 r. Procedura ta nie zostala zakonczona.
Warto zauwazyc, ze szczegolowe omowienie zapisow Dyrektywy Seveso III ze wskazaniem wprowadzo-nych zmian w stosunku do zapisow Dyrektywy Seveso II mozna znalezc na przyklad na stronie internetowej CIOP [18], z ktorej pochodzi nastçpuj^cy cytat, odno-sz^cy siç do sposobu ujçcia w Dyrektywie Seveso III
kwestii planistycznych: „Duzy nacisk zostal polozony na zagadnienia zwi^zane z zagospodarowaniem prze-strzennym, m.in. kontrolowaniem lokalizacji nowych zakladów, zmianach, które powinny zostac wprowadzone w istniej^cych zakladach oraz w ich otoczeniu, z uwzglçd-nieniem tzw. bezpiecznych odleglosci lub wprowadzeniem dodatkowych srodków technicznych, a takze koniecznosci blizszej wspólpracy miçdzy róznymi organami, w tym równiez wspólpracy miçdzy pañstwami czlonkowskimi a KomisjY' .
3. Regulacje prawne dotycz^ce uwzglçdniania zagrozenia powaznymi awariami przemyslowymi w zagospodarowaniu przestrzennym w Polsce
W artykule przedstawiono regulacje prawne obowi^zu-j ^ce w Polsce na dzieñ 15 wrzesnia 2015 r., które s^ zwi^zane z tematyk^ pracy oraz propozycje zmian prawa krajowego, obecnie realizowane, które dostosowuj^ je do postanowieñ Dyrektywy Seveso III.
W prawodawstwie polskim zagadnienia dotycz^ce powaznych awarii przemyslowych w nawi^zaniu do za-gospodarowania przestrzennego zawarte zostaly przede wszystkim w Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony srodowiska (Dz.U. z 2015 r., poz. 933) [5], Ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2015 r., poz. 774) [1], Ustawie z dnia 3 pazdziernika 2008 r. o udostçpnianiu informa-cji o srodowisku i jego ochronie, udziale spoleczeñstwa w ochronie srodowiska oraz o ocenach oddzialywania na srodowisko (Dz.U. z 2013 r., poz. 1235) [4], Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pañstwowej Strazy Pozarnej (Dz.U. z 2015 r., poz. 881) [19], Ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Srodowiska (Dz.U. z 2015 r., poz. 1223) [20] oraz w szeregu akt wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, które wymieniono w dalszej czçsci artykulu.
Zgodnie z art. 73 Ustawy Prawo ochrony srodowiska [5] lokalizacja zakladów stwarzaj^cych zagrozenie wyst^-pienia powaznej awarii powinna uwzglçdniac bezpieczne odleglosci od: budynków mieszkalnych oraz uzytecznosci publicznej, obszarów chronionych przepisami Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2015 r., poz. 1045) [21] oraz Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2015 r., poz. 469) [22], upraw wie-loletnich, dróg krajowych i linii kolejowych o znaczeniu pañstwowym. Lokalizowanie tych zakladów powinno odbywac siç takze w bezpiecznych odleglosciach od istnie-j^cych zakladów, których dzialalnosc moze byc powodem wyst^pienia powaznej awarii. Dla istniej^cych zakladów, które zlokalizowane s^ bez zachowania bezpiecznych odleglosci, odpowiednie organy Inspekcji Ochrony Sro-dowiska, po uzyskaniu opinii wlasciwego organu Pañ-stwowej Strazy Pozarnej, mog^ nakazac wprowadzenie dodatkowych rozwi^zañ technicznych w celu poprawy bezpieczeñstwa ludzi.
Mozna zauwazyc, ze regulacje prawne nie podaj^ ani de-finicji „odleglosci bezpiecznej" ani referencyjnej metodyki
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.1
jej wyznaczania. Próba definicji tego terminu pojawia siç w opracowaniu wydanym przez Glówny Inspektorat Ochrony Srodowiska o charakterze wytycznych, a wiçc nieobligatoryjnym pt. Metodología okreslania bezpiecznych lokalizacji zakladów mogqcych powodowac powazne awarie [23] i brzmi: „jest to odleglosc pomiçdzy obiektami stwarzaj^cymi zagrozenie powazn^ awari^ a obszarami wrazliwymi (np. osiedla mieszkaniowe, urzçdy, obszary przyrodniczo chronione)" [23 s. 5].
Zgodnie z art. 248 Ustawy Prawo ochrony srodowi-ska [5] zaklady stwarzaj^ce zagrozenie powazn^ awari^ przemyslow^, w zaleznosci od rodzaju, kategorii i ilo-sci substancji niebezpiecznej wystçpuj^cej w zakladzie, uznaje siç za zaklady o duzym ryzyku wyst^pienia awarii przemyslowej (ZDR) albo za zaklady o zwiçkszonym ryzyku wyst^pienia awarii przemyslowej (ZZR). Rodzaje i ilosci substancji niebezpiecznych, decyduj^ce o zalicze-niu zakladu przemyslowego do któregos z wymienionych rodzajów, okreslone s^ w Rozporz^dzeniu Ministra Go-spodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilosci substancji niebezpiecznych, których znajdowanie siç w zakladzie decyduje o zaliczeniu go do zakladu o zwiçk-szonym ryzyku albo zakladu o duzym ryzyku wyst^pienia powaznej awarii przemyslowej (Dz.U. z 2002 r. nr 58, poz. 535) [24].
Warto dodac, ze jako potencjalnych sprawców powaz-nych awarii przemyslowych w raportach GIOS wymienia siç równiez zaklady pozostale, których dzialalnosc moze spowodowac awariç w rozumieniu przepisów okreslonych w Rozporz^dzeniu Ministra Srodowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie powaznych awarii objçtych obowi^zkiem zgloszenia do Glównego Inspektora Ochrony Srodowiska (Dz.U. z 2002 r. nr 5, poz. 58) [25]. Kryterium klasyfikacji do tej grupy zakladów stanowi wystçpowanie na terenie zakladu substancji niebezpiecznych w ilosci co najmniej 5% ilosci, której posiadanie kwalifikuje zaklad do grupy zakladów ZDR [26].
Zgodnie z art. 250 Ustawy Prawo ochrony srodowiska [5] w celu oceny bezpieczeñstwa w zakladach ZDR i ZZR sporz^dzane s^ specjalistyczne opracowania. Dla ZDR s^ to: program zapobiegania powaznym awariom przemyslo-wym, system bezpieczeñstwa, raport o bezpieczeñstwie oraz wewnçtrzny i zewnçtrzny plan operacyjno-ratowniczy. Dla ZZR wymagane jest sporz^dzenie programu zapobiegania awariom. Zawartosc raportu o bezpieczeñstwie i planów operacyjno-ratowniczych okreslaj^ odpowiednio: Rozpo-rz^dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spolecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie wymagañ, jakim powinien odpowiadac raport o bezpieczeñstwie zakladu o duzym ryzyku (Dz.U. z 2003 r. nr 104, poz. 970) [27] i Rozporz^-dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spolecznej z dnia 17 lipca 2003 r. w sprawie wymagañ, jakim powinny odpowiadac plany operacyjno-ratownicze (Dz.U. z 2003 r. nr 131, poz. 1219) [28].
Warto podkreslic, ze informacje zawarte w tych opra-cowaniach mog^ byc bardzo pomocne przy sporz^dzaniu dokumentów planistycznych dotycz^cych zagospodaro-wania terenów wokól zakladów ZDR i ZZR i wyznaczaniu odleglosci bezpiecznych.
ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА БЛАГО БЕЗОПАСНОСТИ D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.1
Ustawa Prawo ochrony srodowiska [5] w art. 73 wpro-wadza zakaz lokalizowania nowych zakladów stwarzaj^-cych zagrozenie dla zycia lub zdrowia mieszkañców na terenach zwartej zabudowy wsi oraz w granicach admini-stracyjnych miast, z wyj^tkiem terenów przeznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod dzialalnosc produkcyjn^, skladowanie i magazyno-wanie. Rozbudowa istniej^cych zakladów przemyslowych stwarzaj^cych zagrozenie wyst^pienia powaznych awarii jest dopuszczalna na tych terenach, jezeli przyczyni siç do ograniczenia tego zagrozenia.
Art. 267 Ustawy Prawo ochrony srodowiska [5] naklada na Komendanta Wojewódzkiego Pañstwowej Strazy Pozar-nej obowi^zek podania do publicznej wiadomosci informacji
0 rejestrze substancji niebezpiecznych, grupach zakladów ZDR lub ZZR, które - zlokalizowane w niewielkiej odleglosci od siebie - mog^ powodowac zwiçkszenie ryzyka wyst^pienia awarii przemyslowej oraz jej ewentualnych skutków, raportach bezpieczeñstwa lub ich zmianach, ze-wnçtrznych planach operacyjnych lub ich zmianach oraz instrukcjach postçpowania dla mieszkañców w przypadku wyst^pienia awarii. Zakres tych informacji okresla Rozpo-rz^dzenie Ministra Srodowiska z dnia 4 czerwca 2002 r. w sprawie szczególowego zakresu informacji wymaganych do podania do publicznej wiadomosci przez Komendanta Wojewódzkiego Pañstwowej Strazy Pozarnej (Dz.U. 2002 r. nr 78, poz. 712) [29].
Zgodnie z Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
1 zagospodarowaniu przestrzennym [1] w dokumentach planistycznych opracowywanych na poziomie gminy, jakimi s^ studia uwarunkowañ i kierunków zagospo-darowania przestrzennego gminy oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, nalezy uwzglçdnic problematykç zagrozenia powaznymi awariami przemyslowymi. Zgodnie z art. 11 ww. Ustawy, po podjçciu uchwaly
0 przyst^pieniu do sporz^dzenia studium uwarunkowañ
1 kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy w zakresie lokalizacji ZZR oraz ZDR, a takze zabudowy mieszkaniowej i przestrzeni publicznych w s^siedztwie istniej^cych zakladów, konieczne jest jego zaopiniowanie przez wlasciwy organ Pañstwowej Strazy Pozarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Srodowiska. W art. 11 Ustawa naklada obowi^zek takiego samego zaopiniowania w stosunku do projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W art. 23 Ustawy organy te zostaly uznane jako organy wlasciwe do wspólpracy przy sporz^dzaniu odpowiednio: projektu studium albo miej-scowego planu polegaj^cej na wyrazeniu opinii, skladaniu wniosków oraz udostçpniania informacji. Oznacza to, ze s^ one zródlem informacji o mozliwosciach wyst^pienia sytuacji wymagaj^cych okreslenia bezpiecznych odleglosci w otoczeniu zakladów ZDR lub ZZR. Przepisy te wprowa-dzono do Ustawy dopiero w 2010 r.
Warto zwrócic uwagç, ze obowi^zek opiniowania opra-cowañ planistycznych nie obejmuje zakladów okreslanych terminem „zaklady pozostale", bçd^cych potencjalnymi sprawcami powaznych awarii przemyslowych poza ZZR i ZDR.
Dla sporz^dzanych dokumentów planistycznych wazna jest Ustawa z dnia 3 pazdziernika 2008 r. o udostçpnianiu informacji o srodowisku i jego ochronie, udziale spoleczeñ-stwa w ochronie srodowiska oraz o ocenach oddzialywania na srodowisko [4]. Ustawa wymienia dokumenty wymaga-j^ce przeprowadzenia strategicznej oceny oddzialywania na srodowisko, a takze okresla zakres prognozy oddzia-lywania na srodowisko, sposób opiniowania i przyjçcia dokumentu oraz udzial spoleczeñstwa w calej procedurze. Zgodnie z art. 51 tej Ustawy prognoza powinna m.in. okreslac, analizowac i oceniac przewidywane znacz^ce oddzialywania na srodowisko, jak równiez przedstawiac rozwi^zania maj^ce na celu zapobieganie, ograniczanie i kompensacjç przyrodnicz^ negatywnych oddzialywañ na srodowisko. Przed rokiem 2008 obowi^zek sporz^dzania prognozy wynikal z Ustawy Prawo ochrony srodowiska [5], a sposób jej wykonania okreslalo Rozporz^dzenie Ministra Ochrony Srodowiska, Zasobów Naturalnych i Lesnictwa z dnia 29 marca 1995 r. w sprawie okreslenia wymagañ, jakim powinna odpowiadac prognoza skutków wplywu ustaleñ miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na srodowisko przyrodnicze (Dz.U. 1995 r. nr 29, poz. 150) [30].
Do kontroli zakladów w zakresie powaznych awarii upowaznione s^ organy Inspekcji Ochrony Srodowiska i Pañstwowej Strazy Pozarnej. Kontrolç podmiotów ko-rzystaj^cych ze srodowiska w zakresie przeciwdzialania powaznym awariom oraz sprawowania nadzoru nad usu-waniem ich skutków, jako jedno z zadañ przypisanych Inspekcji Ochrony Srodowiska wymienia art. 2 Ustawy Inspekcja Ochrony Srodowiska [20].
Zasady i tryb przeprowadzania kontroli zakladów, ob-jçtych przepisami w zakresie powaznych awarii wykony-wanych przez wlasciwe organy Pañstwowej Strazy Pozarnej, reguluj^ art. 269 Ustawy Prawo ochrony srodowiska [5] i art. 23 Ustawy o Pañstwowej Strazy Pozarnej [19]. Wydane Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 24 pazdziernika 2005 r. w sprawie czynnosci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez Pañstwow^ Straz Pozarn^ (Dz.U. nr 225, poz. 1934) [31] ma umozliwic wlasciwy realizacjç tych czynnosci oraz ich dokumentacjç.
We wspomnianej Metodologii okreslania bezpiecznych lokalizacji zakladów mogqcych powodowac powazne awa-rie [23], [32] przedstawiona zostala metoda wyznaczania bezpiecznych odleglosci od zakladów ZZR lub ZDR, gdy planowana jest budowa nowego obiektu przemyslowego, przebudowa, rozbudowa lub modernizacja istniej^cego obiektu tego rodzaju, a takze gdy istnieje zamiar zblizenia obiektów mieszkalnych, uslugowych lub uzytecznosci pub-licznej do istniej^cych obiektów ZZR lub ZDR. Odleglosci bezpieczne, podane w formie tabelarycznej, opracowane zostaly w oparciu o doswiadczenie uzytkowników insta-lacji, opinie ekspertów oraz dane historyczne. Nie zalez^ one natomiast od polozenia obiektu, jego charakterystyki oraz stosowanych w zakladzie zabezpieczeñ.
Przy opracowywaniu studiów uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy zaleca siç stosowanie tabeli klasyfikacyjnej, zawieraj^cej wstçpne
odleglosci bezpieczne, w której uwzglçdniona zostala tylko ogólna klasyfikacja obiektu i rodzaj przemyslu. Przy opracowaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zalecana jest tabela klasyfikacyjna, która zawiera szczególowe wartosci odleglosci bezpiecznych, a takze w której uwzglçdnione zostaly - poza rodzajem przemyslu - takze rodzaj i ilosc substancji niebezpiecznych oraz wielkosc najwiçkszego zbiornika na terenie zakladu.
W przypadku braku danych w tabelach dla danego zakladu lub potrzeby przeprowadzenia wnikliwszych analiz dopuszcza siç stosowanie dodatkowych procedur w celu wyznaczenia odleglosci bezpiecznej. W procedurze tej do wyznaczenia zasi^gów oddzialywania potencjalnych rodzajów awarii przemyslowych (stref zagrozenia wokól zakladów) wykorzystywane s^ modele matematyczne. Uwolnienia do powietrza substancji niebezpiecznych, do których dochodzi w wiçkszosci awarii przemyslowych, wymagaj^ zastosowania modeli rozprzestrzeniania siç zanieczyszczeñ w powietrzu atmosferycznym, w szcze-gólnosci modeli rozprzestrzeniania siç gazów ciçzszych od powietrza. Jest to praca dla eksperta. Przegl^d modeli rozprzestrzeniania siç zanieczyszczeñ w powietrzu mozna znalezc na przyklad w pracach Markiewicz [33], [34], [35].
Nalezy podkreslic, ze modeli tych jest bardzo duzo i nawet te najczçsciej uzywane w zastosowaniach prak-tycznych istotnie rózni^ siç miçdzy sob^ pod wzglçdem szczególowosci opisów zjawisk zwi^zanych z rozprze-strzenianiem siç zanieczyszczeñ i wymagañ co do danych wejsciowych.
Podejscia dotycz^ce oceny ryzyka zagrozenia awari^ przemyslow^ dla celów planistycznych s^ zróznicowane w poszczególnych krajach Unii Europejskiej. Ocena ta moze byc realizowana z wykorzystaniem trzech rodzajów metod: metody deterministycznej tzn. z uzyciem „najgor-szego, mozliwego scenariusza awarii" lub tabelarycznych odleglosci bezpiecznych, metody probabilistycznej tzn. oceny ilosciowej ryzyka lub metody analizy wielokryte-rialnej [36-46]. Metoda z uzyciem tabelarycznych odleglosci bezpiecznych - zalecana do stosowania w Polsce przy sporz^dzaniu opracowañ planistycznych, opisana w Metodologii... - nalezy do metod najprostszych.
Dostosowanie regulacji krajowych do postanowieñ dy-rektywy Seveso III jest realizowane Ustawy z dnia 23 lipca 2015 r. o zmianie Ustawy Prawo ochrony srodowiska oraz niektórych innych ustaw [47]. Ustawa nowelizuj^ca wpro-wadza przede wszystkim niezbçdne przepisy do Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony srodowiska [5] oraz szeregu rozporz^dzeñ wykonawczych. S^ one glównie w gestii ministra gospodarki i dotycz^: rodzajów i ilosci substancji niebezpiecznych, których znajdowanie siç w zakladzie decyduje o zaliczeniu go do zakladu o zwiçkszonym ryzyku albo zakladu o duzym ryzyku wyst^pienia powaznej awarii przemyslowej [24]; wymagañ, jakim powinien odpowiadac raport o bezpieczeñstwie zakladu o duzym ryzyku [27]; wymagañ, jakim powinny odpowiadac plany operacyjno-ratownicze [28]; szczególowego zakresu informacji wymaganych do podania do publicznej wia-domosci przez Komendanta Wojewódzkiego Pañstwowej
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.1
Strazy Pozarnej [29]. Do Ustawy Prawo ochrony srodowiska wprowadza siç upowaznienie do wydania rozporz^dzenia, okreslaj^cego kryteria ustalania bezpiecznych lokalizacji zakladów ZDR lub ZZR [48].
Poza wymienionymi wyzej aktami prawnymi noweli-zacji wymagaly: Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Srodowiska [20] oraz wydane na jej podstawie Rozporz^dzenie Ministra Srodowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie powaznych awarii objçtych obowi^zkiem zgloszenia do Glównego Inspektora Ochrony Srodowi-ska [25]; Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [1]; Ustawa z dnia 3 pazdziernika 2008 r. o udostçpnianiu informacji o sro-dowisku i jego ochronie, udziale spoleczeñstwa w ochronie srodowiska oraz o ocenach oddzialywania na srodowisko [4],Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pañstwowej Strazy Pozarnej [19] oraz wydane na jej podstawie Rozporz^dze-nie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 24 pazdziernika 2005 r. w sprawie czynnosci kontrolno--rozpoznawczych przeprowadzanych przez Pañstwow^ Straz Pozarn^ [31].
Proponowane przepisy dostosowuj^ przede wszystkim istniej^cy system klasyfikacji zakladów ZDR lub ZZR do nowego systemu klasyfikacji substancji i mieszanin. Przyjçto, ze prowadz^cy zaklady ZDR lub ZZR bçd^ zobo-wi^zani do wdrozenia programu zapobiegania powaznym awariom przemyslowym za pomoc^ systemu zarz^dzania bezpieczeñstwem. System ten powinien zagwarantowac odpowiedni w stosunku do zagrozeñ poziom ochrony ludzi i srodowiska. Wprowadzono ponadto obowi^zek stalej aktualizacji tego programu. Ponadto uszczególowiono zakres informacji, które musi uwzglçdniac dokumenta-cja opracowywana przez prowadz^cych zaklady o duzym i zwiçkszonym ryzyku wyst^pienia powaznej awarii przemyslowej. Okreslono zasady i tryb przeprowadzenia kontroli (w tym wspólnych kontroli Pañstwowej Strazy Pozarnej i Inspekcji Ochrony Srodowiska) w zakladach ZDR i ZZR. Wzmocniono równiez wymogi dotycz^ce dostçpu spoleczeñstwa do informacji o zagrozeniach po-waznymi awariami.
Najwazniejsze zmiany dotycz^ce zagadnieñ zwi^za-nych z zagospodarowaniem przestrzennym obejmuj^: pro-pozycjç wydania nowego rozporz^dzenia przez ministra srodowiska, w którym okreslone zostan^: sposób ustalania bezpiecznej odleglosci, rodzaje powaznych awarii przemyslowych, których potencjalne skutki nalezy uwzglçdnic przy ustalaniu takiej odleglosci, parametry graniczne oddzialywania potencjalnych skutków powaznych awarii przemyslowych oraz wprowadzenie koniecznosci uzgad-niania decyzji lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy z organami Inspekcji Srodowiska i Pañstwowej Strazy Pozarnej [49].
4. Zaklady zagrozone ryzykiem powaznej awarii przemyslowej i sytuacja planistyczna w Poznaniu
Zgodnie z Informacji o stanie bezpieczeñstwa i ratowni-ctwa miasta Poznania i powiatu poznañskiego za rok 2012
ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА БЛАГО БЕЗОПАСНОСТИ D01:10.12845/bitp.40.4.2015.1
[50], przygotowan^ przez Komend^ Miejsk^ Panstwowej Strazy Pozarnej w Poznaniu, w miescie tym znajduje si§ 5 ZZR i 15 zakladow pozostalych, ktorych dzialalnosc moze spowodowac wyst^pienie powaznej awarii przemyslowej, nie funkcjonuje natomiast zaden zaklad zaliczony do ZDR. Do ZZR nalez^:
1. Wyborowa S.A. - zaklad znajduje si§ przy ulicy Jani-kowskiej, substanj niebezpieczn^ decyduj^c^ o za-kwalifikowaniu do ZZR jest spirytus, przechowywany w zbiornikach magazynowych. Zaklad jest na liscie ZZR od 2002 r.
2. Kompania Piwowarska S.A. - zaklad znajduje si§ przy ulicy Szwajcarskiej, substanj niebezpieczn^ decydu-j^c^ o zakwalifikowaniu do ZZR jest amoniak, obecny w instalacjach chlodniczych. Zaklad jest na liscie ZZR od 2002 r.
3. ADOB Sp. z o.o. Sp.k. - zaklad znajduje si§ przy ulicy Kolodzieja, substancjami niebezpiecznymi decydu-j^cymi o zakwalifikowaniu do ZZR s^: kwas azotowy, jodan potasu, azotan potasu, nadtlenek wodoru, woda amoniakalna, jod, w^glan miedzi, tlenek cynku oraz siarczan manganu, przechowywane w zbiornikach magazynowych, paletopojemnikach, a takze w 25-ki-logramowych workach. Zaklad jest na liscie ZZR od 2007 r.
4. HADEX GAZ Sp. z o.o. - zaklad znajduje si§ przy ulicy D^browskiego, substanj niebezpieczn^ decyduj^c^ o zakwalifikowaniu do ZZR jest propan-butan, znajdu-j^cy si§ w instalacjach technologicznych oraz przechowywany w zbiornikach magazynowych. Zaklad jest na liscie ZZR od 2009 r.
5. BROS Sp.j. - zaklad znajduje si§ przy ulicy Karpia, sub-stanj niebezpieczn^ decyduj^c^ o zakwalifikowaniu do ZZR jest propan-butan, znajduj^cy si§ w instalacjach technologicznych, zbiornikach magazynowych i opako-waniach jednostkowych na paletach zbiorczych. Zaklad jest na liscie ZZR od 2009 r.
Studium uwarunkowan i kierunkow zagospodarowa-nia przestrzennego miasta Poznania aktualizowane bylo kolejno w latach 2008 i 2012. Podj^ta w 2012 r. aktualiza-cja studium, zostala zakonczona uchwaleniem studium w roku 2014 [51]. W nowej wersji studium zagrozenie powaznymi awariami przemyslowymi poruszone jest w cz^sci omawiaj^cej uwarunkowania rozwoju w podroz-dziale 5.3 pt. „Uwarunkowania wynikaj^ce z zagrozenia bezpieczenstwa ludnosci i jej mienia". Wymienione zostaly zarowno zaklady ZZR wyst^puj^ce w miescie, jak i pozo-stale zaklady b^d^ce potencjalnymi sprawcami powaznych awarii, uj^te w rejestrze Wojewodzkiego Inspektoratu Ochrony Srodowiska. Podano, ze maksymalny promien skazen waha si§ od 0,8 do 3,5 km. Dodatkowo podano, ze w 14 podmiotach przechowywane s^ niebezpieczne substancje chemiczne, ktorych szkodliwe oddzialywanie na ludzi moze zaistniec w promieniu do 1,6 km. Dalej
czytamy: „Na terenie miasta Poznania w latach 2009-2012 nie odnotowano powaznych awarii przemyslowych, ktore wplyn^lyby w znacz^cy sposob na stan srodowiska lub moglyby stworzyc powszechne niebezpieczenstwo dla ludzi. Wyst^pilo jedno zdarzenie o znamionach powaznych awarii w roku 2011" [51, s. 82].
W prognozie oddzialywania na srodowisko do aktuali-zacji studium nie wyst^puje tematyka zagrozenia awariami przemyslowymi [44].
Sytuacja planistyczna na obszarze Poznania jest bardzo dobra. Dane z dnia 30 listopada 2013 r. zawarte w uak-tualnianej wersji studium potwierdzaj^, ze w miescie obowi^zuje 177 miejscowych planow, a kolejne 129 jest w opracowaniu. Pokrycie obszaru Poznania planami uchwalonymi wynosi 41%, a sporz^dzanymi 27%, co l^cznie wynosi 68%.
Obecnie obowi^zuj^ce miejscowe plany nie pokrywaj^ obszarow, na ktorych polozone s^ zaklady Kompania Piwowarska S.A. i HADEX GAZ Sp. z o.o. Analizie poddane zostaly zatem trzy wybrane miejscowe plany dla Poznania, na ktorych polozone s^ pozostale trzy z pi^ciu zakladow ZZR.
5. Analiza miejscowych planow zagospodarowania przestrzennego i prognoz oddzialywania na srodowisko pod wzglfdem zapisow dotycz^cych zakladow przemyslowych stwarzaj^cych ryzyko wyst^pienia powaznej awarii przemyslowej w Poznaniu
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Malta" uchwalony zostal 23 kwietnia 2002 r. [53]. Zakres planu obejmuje mi^dzy innymi teren zakla-du Wyborowa S.A. Teren zakladu ZZR na rycinie planu oznaczony zostal symbolem 6UT, czyli tereny uslug re-kreacyjnych (ryc. 1). Zgodnie z § 9 uchwaly miejscowego planu, teren zakladu ma zostac przeksztalcony z obecnej funkcji na uslugi rekreacyjno-sportowe. W tekscie planu czytamy m.in.: „ustala si§, w ci^gu 15 lat od daty podj^-cia niniejszej uchwaly, przeksztalcenie terenu Zakladow Przemyslu Spirytusowego Wyborowa S.A. na tereny uslug rekreacyjno-sportowych, oznaczone na rysunku planu symbolem 6UT" [53, s. 11]. Do czasu uzyskania docelo-wego przeznaczenia plan zezwala na obecne zagospoda-rowanie. Ogranicza mozliwosc rozbudowy i modernizacji istniej^cych budynkow, nakazuj^c takze likwidaj tym-czasowych budynkow gospodarczych oraz wiat. Wskazuje rowniez na koniecznosc odnowienia elewacji budynkow istniej^cych. W miejscowym planie nie pojawiaj^ si§ za-pisy dotycz^ce zagrozenia wyst^pieniem powaznej awa-rii przemyslowej, nie zostaly takze wskazane odleglosci bezpieczne.
D 01:10.12 845/bitp.40.4.2015.1
Ryc. 1. Fragment rysunku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Malta" w Poznaniu. Lokalizacjç zakladu ZZR Wyborowa S.A. zaznaczono strzalk^. Oryginalny rysunek planujest sporz^dzony w skali 1:4000,
jednak zamieszczony fragment planu nie zachowuje skali. Legenda: wody powierzchniowe, zieleñ urz^dzona, uslugi Fig. 1: :fr;^|sj:rs[::L^n1; of the map showing the area management plan for "Malta" district in Poznan. The location of the lower risk category establishment "Wyborowa" S.A. is shown by an arrow. The original map of the area management plan is drawn using a scale of 1:4000 however, the fragment of the map in the illustration does not correspond to the scale. Legend: surface water, green belt area, commercial area Zródlo: Opracowanie wlasne na podstawie [53]. Source: Own elaboration adapted from [53].
Prognozç do miejscowego plant! zagospodarowania przestrzennego obszaru „Malta" sporz^dzono w 20 00 r. [54]. W odniesieniu do zakladu Wyborowa S.A. uzywana w niej jest dawna nazwa Poznañskie Zaklady Spirytusowe „Polmos". Wzmianki o z akladzie znajdujai siç w czçsci tek s-towej w rozdzialach 3, 4 i 5.W rozdziale 3 pt. „ Akt ualny stan srodowiska i uwarunkowania przyrodnicze do planu" Czy-tamy m.in.: „Obecnie na terenach objçtych MPZP znajduj^ siç: (...) obiekty aktywnosci gospodarczej m.in: Poznañskie Zaklady Spirytusowe - «Polmos»" [54, s. 77]. W rozdziale 4 pt. „Ocena stanu srodowiska przyrodniczegoo warunków do rekreaj wypoczynku i zycia czlowieka na obszarze planu miejscowego »Malta« w Poznaniu" czytamy m.in.: „(...) w obrçbie planu potencjalnym zródlem degradacji srodowiska mog^ bye stacje paliw i mag^jazzzyy riy »Polmosu«" [54, s. 20]. W rozdziale 5 pt. „Prognoza skutków wplywu ustaleñ planu na srodowisko" znajduj^ siç m.in. zapisy: „W porównaniu z dotychczasowym zagospodarowaniem nowy plan: (...) docelowo ustala zamianç terenów aktywnosci gospodarczej (Zaklady Przemyslu Spirytusowego »Polmos« i baza techniczna Zarz^du Zieleni Miejskiej przy ul. Swiçtojanskiej) na tereny uslug rekreacyjnych, turystycz-nych i hotelowych" [54, s. 24] i „Ustalaj^c docelowo w ci^-gu 10 lat likwidacjç Zakladów Spirytusowych »Polmos«
i przeksztalcenie zajmowanych przez niego terenów na tereny uslug turystycznych, plan likwiduje jedyny na jego obszarze teren aktywnosci gospodarczej, nie mieszcz^cy siç w funkcjach przewidywanych dla terenów zielonych [54, s. 30]".
W tekscie ^nroggnpico»^"^ j estj akic hkolwiek informacji o zaliczeniu zakladu do ZZR i zagrozeniu powazn^ awa-ria przemyslow^. Zaklad stal siç ZZR w 2002 r. Równiez w tym roku uchwalono miejscowy plan. Prawdopodobnie bylo to przed zaliczeniem zakladu do ZZR. W prognozie wystçpuje pewna niezgodnosc znajduj^cych siç tam zapisów z zapisami pl anu. Uzyto innej nazwy zakladu i podano inny termin zamkniçcia. Rysunek prognozy byl niedostçpny.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Janiko wo 1" zostal przyjçty uchwal^ z dnia 4 li-stopada 2008 r. [55]. W zakres obszaru planu wchodzi teren zakladu ADOB Sp. z o.o. Sp.k. (ryc. 2). Teren ZZR wchodzi w sklad obszaru oznaczonego na rysunku planu symbolem P, czyli terenów zabudowy techniczno-produk-cyjnej. W uchwale miejscowego planu brak jest zapisów dotycz^cych istniej^cego ZZR. W bliskiej odleglosci, przy oddzieleniu drog^ lokaln^, przebiega linia zabudowy dla terenów uslug z dopuszczeniem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej.
ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА БЛАГО БЕЗОПАСНОСТИ
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.1
Ryc. 2. Fragment rysunku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Janikowo 1" w Poznaniu. Loka-lizacjç zakladu ZZR ADOB Sp. z o.o. Sp.k. zaznaczono strzalk^. Oryginalny rysunek planu jest sporz^dzony w skali 1:2000,
jednak zamieszczony fragment planu nie zachowuje skali. Legenda: przemysl, , uslugi/zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, zielen naturalna Fig. 2. A fragment of the map showing the area management plan for "Janikowo 1" district in Poznañ. The location of the lower risk category establishment ADOB Sp. Z o.o. Sp.k. is shown by an arrow. The original map of the area management plan is drawn using a scale of 1:2000 however, the fragment of the map in the illustration does not correspond to the scale. Legend: industry, , fj commercial/housing area, green belt area ¿ródlo: Opracowanie wlasne na podstawie [55]. Source: Own elaboration adapted from [55].
Prognoza zostala wykonana w 2008 r. [56]. Wzmianki
0 zakladzie ADOB SP z o.o. znajduje siç w rozdzialach 4 i 5. W rozdziale 4 pt. „Charakterystyka stanu funkcjonowania srodowiska" czytamy m.in.: „Uklad funkcjonalno-prze-strzenny badanego obszaru rozdzielony jest ulic^ Janikow-sk^. Na polnoc od tej ulicy znajduje siç tereny przemyslowe oraz uslugowo-produkcyjne, w tym jeden z wiçkszych zakladow w Poznaniu - zaklady przemyslu spirytusowe-go Wyborowa S.A. oraz przedsiçbiorstwo produkuj^ce nawozy azotowe ADOB. (...) Istnieje niebezpieczenstwo wyst^pienia powaznej awarii, co moze miec duze skutki
1 niesc niebezpieczenstwo skazenia srodowiska, a przez to byc niebezpieczne dla pracownikow i mieszkancow tego obszaru. Istniej^cy zaklad produkcyjny ADOB, wytwarza-j^cy m.in. plynne nawozy azotowe, z uwagi na technology produkcji zostal zakwalifikowany jako przedsiçwziçcie mog^ce znacz^co oddzialywac na srodowisko. (...) Zaklad ten zostal zaliczony do zakladow zwiçkszonego ryzyka wy-st^pienia awarii i zgloszony do Komendy Miejskiej Strazy Pozatnej. (...) Podsumowuj^c, srodowisko na analizowa-nym obszarze jest w duzym stopniu zagrozone, wymagane s^ rozne dzialania zabezpieczaj^ce obszar objçty planem, zwlaszcza poprzez wyznaczenie nieprzekraczalnej granicy
dla terenow przemyslowych, tak aby w jak najwiçkszym stopniu ograniczyc ich negatywny wplyw na srodowisko, a jednoczesnie umozliwic funkcjonowanie i rozwoj w ramach wyznaczonego obszaru" [55, s. 13]. W rozdziale 5 pt. „Ocena rozwi^zan funkcjonalno-przestrzennych zawartych w projekcie planu miejscowego" czytamy m.in.: „Realizacja zabudowy produkcyjnej w planie skutkuje potencjalnymi zagrozeniami dla srodowiska i moze wplyn^c na warunki zycia i zdrowia ludzi. Z drugiej strony ustalenia planu zapewniaj^ kontrolowany rozwoj zabudowy o funkcjach techniczno-produkcyjnych, zapewniaj^ zachowanie terenow zieleni i w sposob odpowiedni wyznaczaj^ granice zabudowy mieszkaniowej, tak aby nie dochodzilo do kon-fliktow funkcjonalno-przestrzennych miçdzy poszczegol-nymi obszarami" [55, s. 13].
W tekscie prognozy jest wiçc zarowno podana informa-cja o tym, ze zaklad ADOB nalezy do zakladow zwiçkszo-nego ryzyka zagrozenia powazn^ awari^, jak i informacja, ze taka awaria moze niesc niebezpieczenstwo dlaludzi i srodowiska. Rysunek prognozy byl niedostçpny.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Naramowice - ul. Karpia" zostal uchwalony 7 kwietnia 2009 roku [57]. Do obszaru objçtego planem
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.1
wchodzi miçdzy innymi teren zakladu BROS Sp.j. (ryc. 3). Na rysunku zostal on oznaczony symbolem 1U/P, czyli tereny zabudowy uslugowej oraz obiektow produkcyjnych, skladow i magazynow. Zgodnie z § 9 uchwaly miejscowego planu dla terenu zakladu, w celu ochrony terenow przy-leglych przewidziano nasadzenie pasa zieleni izolacyjnej.
W miejscowym planie nie pojawiaj^ siç zapisy dotycz^ce zagrozenia wyst^pienia awarii przemyslowych, ani tez nie wskazane zostaly odleglosci bezpieczne. Poza stref^ zieleni izolacyjnej, w miejscowym planie, nie ma zadnych ograniczen dotycz^cych odleglosci, w jakiej moze bye lokalizowana zabudowa mieszkaniowa.
Ryc. 3. Fragment rysunku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Naramowice - ul. Karpia" w Poznaniu. Lokalizacjç zakladu ZZR BROS Sp.j. zaznaczono strzalk^. Oryginalny rysunek planu jest sporz^dzony w skali 1:2000, jednak
zamieszczony fragment planu nie zachowuje skali. Legenda: ^^Hzabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, uslugi, . jfl uslugi/przemysl, zieleri urz^dzona,
wody powierzchniowe.
Fig. 3. A fragment of the map showing the area management plan for "Naramowice - Karpia Street" district in Poznan. The location of the lower risk category establishment BROS Sp.j. is shown by an arrow. The original map of the local plan is drawn to a scale of 1:2000, however, the fragment of the map presented in the illustration does not correspond to the scale Legend: housing area, commercial area, Jfl commercial area/industry, green belt area, surface water
Zrodlo: Opracowanie wlasne na podstawie [57]. Source: Own elaboration adapted from [57].
Prognoza do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Naramowice - ul. Karpia" powstala w 2008 r. [58]. Wzmianki o zakladzie BROS Sp. j. mozemy przeczytac w rozdzialach 4 i 5. W rozdziale 4 pt. „Charak-terystyka poszczegolnych elementow srodowiska przyrod-niczego i ich wzajemnych powi^zan" czytamy m.in.: „Ak-tywnosc gospodarcza zlokalizowana zostala glownie wzdluz ul. Karpia, a takze przy ul. Dworskiej. Funkcja ta rozwinçla siç tu zgodnie z zapisami nieobowi^zuj^cego miejscowego planu ogolnego miasta Poznania, ktory zakladal na tym terenie rozwoj terenow aktywnosci gospodarczej - pro-dukcji, dystrybucji towarow, handlu masowego, baz, skladow, itp. W ramach tej funkcji powstaly m.in. nowoczesne przedsiçbiorstwa produkcyjno-uslugowe i uslugowe (m.in. Victus, Skotch, Talex S.A., BROS)" [58, s. 7]. W rozdziale 5 pt. „Ocena odpornosci srodowiska na degradacjç i zdol-nosci do regeneracji" czytamy m.in.: „Efektem trwaj^cych
procesow adaptowania przedmiotowego terenu do celow dzialalnosci gospodarczej o funkcjach uslugowych, maga-zynowych i przemyslowych jest postçpuj^ce zmniejszenie jego odpornosci na dalsz^ degradacjç" [58, s. 14].
W czçsci tekstowej i na rysunku prognozy brak jest informacji o tym, ze zaklad BROS nalezy do zakladow ZZR i istnieje z jego strony zagrozenie awari^ przemyslow^, byc moze dlatego, ze zostal on wprowadzony na listç ZZR juz po uchwaleniu planu lub bardzo krotko przed tym. Zaklad zostal wprowadzony na listç ZZR w 2009 r., podobnie jak plan, ktory zostal uchwalony w tym samym roku.
6. Podsumowanie i wnioski
Na podstawie przegl^du wybranych dokumentow pla-nistycznych dla Poznania mozna sformulowac nastçpuj^ce wnioski:
ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА БЛАГО БЕЗОПАСНОСТИ D01:10.12845/bitp.40.4.2015.1
1. W aktualizacji studium uwarunkowan i kierunkow zagospodarowania przestrzennego Poznania podjçtej w 2012 r. i zakonczonej uchwaleniem w 2014 r. [51] znajduje siç zarowno informacja o istniej^cych zakla-dach ZZR polozonych na terenie Poznania, zagrozeniu awariami przemyslowymi, jak i o strefach zagrozenia. Natomiast w prognozie oddzialywania na srodowisko [52] ten temat nie wystçpuje.
2. Nie dla wszystkich obszarow zakladow o zwiçkszonym ryzyku zagrozenia awari^ przemyslow^ znajduj^cych siç na terenie Poznania zostaly sporz^dzone miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Tylko trzy sposrod piçciu zakladow ZZR z Poznania objçte s^ miej-scowymi planami zagospodarowania przestrzennego. S^ to: Wyborowa S.A. - Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Malta " [55], ADOB Sp. z o.o. Sp.k. - Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Janikowo 1" [55], BROS Sp.j. - Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Naramowice - ul. Karpia" [57]. Mozna to wyjasnic tym, ze nie ma obowi^zku sporz^dzania miejscowych planow dla obszarow, gdzie zlokalizowane s^ zaklady tego typu.
3. Nie we wszystkich miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub prognozach oddzialywania na srodowisko do planow, na obszarze ktorych znajduje siç zaklad ZZR, zawarta jest informacja, ze taki zaklad jest zlokalizowany. Informacja o lokalizacji zakladu ZZR i zagrozeniu powazn^ awari^ znajduje siç tylko w jednym na trzy analizowane zestawy dokumentow planistycznych - dotyczy to prognozy do miejscowego planu obszaru „Janikowo 1" [56]. W dwoch pozostalych zestawach brak takich informacji. Mozna to probowac wyjasnic, bior^c pod uwagç terminy: zgloszenia zakladu jako ZZR, uchwalenia miejscowego planu wraz z prognozy, powsta-nia obowi^zku opiniowania projektu miejscowego planu pod wzglçdem zagrozenia powaznymi awariami przemyslowymi. Dwa analizowane plany najprawdopodobniej uchwalono przed zgloszeniem zakladow jako ZZR. Tylko zaklad ADOB Sp. z o.o. Sp.k. zostal zgloszony jako ZZR przed uchwaleniem miejscowego planu „Janikowo 1" dla obszaru obejmuj^cego teren zakladu. Wszystkie miej-scowe plany uchwalone zostaly przed wprowadzeniem obowi^zku ich opiniowania pod wzglçdem zagrozenia powaznymi awariami przemyslowymi.
3. Wokol niewielu zakladow ZZR lub ZDR wprowadzony jest pas zieleni izolacyjnej. Tylko w przypadku jednego z trzech analizowanych miejscowych planow wprowadzono wokol terenu przemyslowego zabezpieczenie w postaci pasa zieleni, dotyczy to miejscowego planu dla obszaru „Naramowice - ul. Karpia" [57]. Obowi^zku takiego nie ma.
4. Nie zaobserwowano, aby pojçcie odleglosci bezpiecznej bylo uzywane w praktyce planistycznej. W zadnym z analizowanych zestawow dokumentow planistycznych - miejscowym planie wraz z prognozy nie zostaly wyznaczone odleglosci bezpieczne. W studium mowi siç o strefach zagrozenia wokol zakladow, ktory to termin jest uzywany w specjalistycznych opracowaniach z zakresu oceny bezpieczenstwa w zakladach. Podsumowuj^c analizç wybranych dokumentow planistycznych, nalezy stwierdzic, ze optymizmem nastrajaj^ wyrazne zapisy - wprowadzone do aktualizacji studium z 2014 r. - o istniej^cych na terenie Poznania zakladach ZZR, strefach zagrozen wokol nich i mozliwosciach wyst^pienia powaznej awarii przemyslowej. Problematyka zagrozenia awariami przemyslowymi powoli „wkracza" do tych dokumentow. Zdaniem autorki pouczaj^ce byloby rozszerzenie analiz na inne miasta i ponowne przeprowadzenie analiz dokumentow planistycznych dla Poznania za jakis czas, tak aby dac mozliwosc powstania nowych dokumentow planistycznych po zmienionych regulacjach. Prace takie s^ juz zaplanowane i maj^ obj^c Warszawç, Krakow i Gdansk. Dostosowanie regulacji krajowych do postanowien dyrek-tywy Seveso III jest realizowane Ustawy z dnia 23 lipca 2015 r. o zmianie Ustawy Prawo ochrony srodowiska oraz niektorych innych ustaw [47]. Ustawa nowelizuj^ca poza wprowadzeniem niezbçdnych przepisow do Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony srodowiska [5] (w tym zast^pieniem szeregu rozporz^dzen do ustawy nowymi aktami wykonawczymi i dodanie jednego nowego roz-porz^dzenia, okreslaj^cego sposob ustalania bezpiecznej odleglosci przy lokalizacji zakladu stwarzaj^cego zagrozenia wyst^pienia powaznej awarii przemyslowej [48]) wprowadza rowniez zmiany i uzupelnienia w ustawach: o Inspekcji Ochrony Srodowiska [20]; o Panstwowej Strazy Pozarnej [19]; o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [1]; o udostçpnianiu informacji o srodowisku i jego ochronie; o udziale spoleczenstwa w ochronie srodowiska oraz o oce-nach oddzialywania na srodowisko [4]. Zdaniem autorki jest to bardzo pozytywna zmiana. Wydaje siç, ze warto byloby siç zastanowic nad rozszerzeniem Projektu rozporz^dzenia, ktory okreslilby sposob definiowania odleglosci bezpiecznej przy lokalizacji zakladu stwarzaj^cego zagrozenia wyst^-pienia powaznej awarii przemyslowej i wprowadzeniem do polskich regulacji referencyjnej metody obliczania zasiçgow oddzialywania potencjalnych rodzajow powaznych awarii (modelu matematycznego).
Artykul zostal opracowany w ramach pracy statutowej w Katedrze Ochrony i Ksztaltowania Srodowiska na Wy-dziale Inzynierii Srodowiska Politechniki Warszawskiej.
Literatura
[1] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2015 r., poz. 774).
[2] Rozporz^dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. z 2004 r. nr 118, poz. 1233).
[3] Rozporz^dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierp-nia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. z 2003 r. nr 164, poz. 1587).
[4] Ustawa z dnia 3 pazdziernika 2008 r. o udostçpnia-niu informacji o srodowisku i jego ochronie, udziale
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.1
spoleczeñstwa w ochronie srodowiska oraz o ocenach oddzialywania na srodowisko (Dz.U. z 2013 r., poz. 1235).
[5] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony srodowiska (Dz. U. z 2015 r., poz. 933).
[6] Markiewicz M.T., Analiza wybranych opracowan planistycznych pod wzglçdem zagrozenia awariami przemyslowymi na przykladzie miasta Poznania. Praca statutowa, Katedra Ochrony i Srodowiska, Politechnika Warszawska, Warszawa 2013.
[7] Konwencja Europejskiej Komisji Gospodarczej Organi-zacji Narodów Zjednoczonych (EKG ONZ) w sprawie transgranicznych skutków awarii przemyslowych spo-rz^dzona w Helsinkach dnia 18 marca 1992 r.
[8] Konwencja EKG ONZ o ocenach oddzialywania na srodowisko w kontekscie transgranicznym sporz^dzona w Espoo dnia 25 lutego 1991 r.
[9] Konwencja EKG ONZ o dostçpie do informacji, udziale spoleczeñstwa w podejmowaniu decyzji oraz dostçpie do sprawiedliwosci w sprawach dotycz^cych srodowiska, podpisana w Aarhus dnia 25 czerwca 1998 r.
[10] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli zagrozeñ powaznymi awariami zwi^zanymi z substancjami niebezpiecznymi.
[11] Dyrektywa Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewi-duj^ca udzial spoleczeñstwa w odniesieniu do sporz^dzania niektórych planów i programów w zakresie srodowiska oraz zmieniaj^ca w odniesieniu do udzialu spoleczeñstwa i dostçpu do wymiaru sprawiedliwosci Dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE.
[12] Dyrektywa Rady z dnia 27 czerwca 1985 r. 85/337/EWG w sprawie oceny skutków wywieranych przez przedsiçwziç-cia publiczne i prywatne na srodowisko naturalne.
[13] Dyrektywa Rady 96/61/W z dnia 26 wrzesnia 1996 r. do-tycz^ca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli.
[14] Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wplywu niektó-rych planów i programów na srodowisko.
[15] Dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. dotyczy zarz^dzania powaznymi awariami przemyslowymi z udzialem substancji niebezpiecznych.
[16] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/105/WE z dnia 16 grudnia 2003 r. nowelizuj^ca zapisy Dyrektywy Rady 96/82/WE.
[17] Rozporz^dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmienia-j^ce i uchylaj^ce Dyrektywy 67/548/EWG] i 1999/45/WE oraz zmieniaj^ce rozporz^dzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008).
[18] Porównanie zapisów Dyrektywy Seveso II i Dyrektywy Seveso III [dok. elektr.] http://archiwum.CIOP.pl [dostçp wrzesieñ 2015].
[19] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pañstwowej Strazy Pozarnej (Dz.U. 2015 r., poz. 881).
[20] Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Srodowiska (Dz.U. 2015 r., poz. 1223).
[21] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r., poz. 1045).
[22] Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2015 r., poz. 469).
[23] Malaczyñski M., Bañkowska B., Wieszczeczyñski T., Metodologia okreslania bezpiecznych lokalizacji zakladów mogq-cych powodowac powazne awarie, GIOS, Warszawa 2007.
[24] Rozporz^dzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilosci substancji
niebezpiecznych, ktorych znajdowanie siç w zakladzie de-cyduje o zaliczeniu go do zakladu o zwiçkszonym ryzyku albo zakladu o duzym ryzyku wyst^pienia powaznej awarii przemyslowej (Dz.U. z 2002 r. nr 58, poz. 535).
[25] Rozporz^dzenie Ministra Srodowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie powaznych awarii objçtych obowi^zkiem zgloszenia do Glownego Inspektora Ochrony Srodowiska (Dz.U. z 2002 r. nr 5, poz. 58).
[26] Bronisz B., Dadasiewicz P., Jastrzçbska H., Raport o wystç-powaniu zdarzen o znamionach powaznej awarii, GIOS, Warszawa 2013.
[27] Rozporz^dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo-lecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie wymagan, jakim powinien odpowiadac raport o bezpieczenstwie zakladu o duzym ryzyku (Dz.U. z 2003 r. nr 104, poz. 970).
[28] Rozporz^dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo-lecznej z dnia 17 lipca 2003 r. w sprawie wymagan, jakim powinny odpowiadac plany operacyjno-ratownicze (Dz. U. 2003 r. nr 131, poz. 1219).
[29] Rozporz^dzenie Ministra Srodowiska z dnia 4 czerwca 2002 r. w sprawie szczegolowego zakresu informacji wy-maganych do podania do publicznej wiadomosci przez komendanta wojewodzkiego Panstwowej Strazy Pozarnej (Dz.U. z 2002 r. nr 78, poz. 712).
[30] Rozporz^dzenie Ministra Ochrony Srodowiska, Zasobow Naturalnych i Lesnictwa z dnia 29 marca 1995 r. w sprawie okreslenia wymagan jakim powinna odpowiadac prognoza skutkow wplywu ustalen miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na srodowisko przyrodnicze (Dz. U. z 1995 r. nr 29, poz. 150).
[31] Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Admini-stracji z dnia 24 pazdziernika 2005 r. w sprawie czynnosci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez Pan-stwow^ Straz Pozarn^ (Dz.U. nr 225, poz. 1934).
[32] Malaczynski M., Bankowska B., Wieszczeczynski T., Metodologia okreslania bezpiecznych lokalizacji zakladow mo-gqcych powodowac powazne awarie. Aktualizacja, GIOS, Warszawa 2010.
[33] Markiewicz M.T., A review of mathematical models for heavy gas dispersion in the atmosphere. Part I: Classification of models, "Chemistry and Ecological Engineering S", Vol. 19 Issue 3, 2012, pp. 297-314, doi: 10.2478/v10216-011 -0022-4.
[34] Markiewicz M., A review of models for the atmospheric dispersion of heavy gases. Part II: Model quality evaluation, "Chemistry and Ecological Engineering S", Vol. 20 Issue 4, 2013, pp. 763-785, doi: 10.2478/eces-2013-0053.
[35] Markiewicz M.T., Podstawy modelowania rozprzestrzeniania siç zanieczyszczen w powietrzu atmosferycznym, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2004.
[36] Christou M.D., Struckle M., Land use planning guidelines in the context of article 12 of the Seveso II Directive, JRC, Ispra 2006.
[37] Papazoglou L. A., Nivoliantiou Z.S., Bonanos G.S., Land use planning stemming from the implementation of the SEVESO IIDirective in the EU, "Journal of Hazardous Materials", Vol. 61 Issue 3, 1998, pp. 345-353, PII S0 304-3894(98)00142-3.
[38] Christou M.D., Amendola A., Smeder M., The control of major accident hazards: The land-use planning issue, "Journal of Hazardous Materials", Vol. 65 Issue 1-2, 1999, pp. 151- 178, PII: S0304-3894(98)00261-1.
[39] Gronberg C. (ed.), Land use planning and chemical sites. Summary report Riso R-1234 EN, Riso, Roskilde 2000.
[40] Cozzani V., Bandini R., Basta C., Christou M.D., Application of land-use planning criteria for the control of major accident hazards: A case-study, "Journal of Hazardous Materials", Vol. A136, 2006, pp. 170-180. doi:10.1016/j.hazmat.2005.12.031.
ГУМАНИСТИЧЕСКИЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ НА БЛАГО БЕЗОПАСНОСТИ
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.1
[41] Basta C., Struckle S.M., Christou M., Land use planning in selected member states. Report EUR 23519 EN, IPSC, JRC, Ispra 2008.
[42] Basta C., Neuvel J.M.M., Zlatanova S., Ale B., Risk maps informing local use planning process. A survey on the Netherlands and the United Kingdom, "Journal of Hazardous Materials", Vol. 145, 2007, pp. 241-149, doi: 10.1016/j. Jhazmat.2006.11.032.
[43] Taveau J., Risk assessment and land use planning regulations in France following the AZF disaster. Journal of Loss Prevention in the Process Industries , Vol. 23, Issue 6, 2010, pp. 813-823, doi:10.1016/j.jlp.2010.04.003.
[44] Christou M., Gyenes Z., Struckle M., Risk assessment in support to land use planning in Europe: towards more consistent decisions?, "Journal of Loss Prevention in the Process Industries", Vol. 24 Issue. 3, 2011, pp. 219-226, doi: 10.1016/j.jlp.2010.10.001.
[45] Tugnoli A. Gyenes Z., Wijk L.V., Christou M., Spandoni G., Cozzani V., Reference criteria for the identification of accident scenarios in the framework of land use planning, "Journal of Loss Prevention in the Process Industries", Vol. 26, 2013, pp. 614-627, http://dx.doi.org/10.1016/j.jpl.2012.12.004.
[46] Basta C., Sitting risky facilities: probabilism, determinism and beyond, "Planning theory", Vol. 13 Issue 1, 2014 pp. 44-46.
[47] Ustawa z dnia 23 lipca 2015 r o zmianie ustawy Prawo ochrony srodowiska oraz niektorych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1434).
[48] Projekt rozporz^dzenia, okreslaj^cego kryteria ustalania bezpiecznych lokalizacji zakladow o duzym lub zwiçkszonym ryzyku wyst^pieniu powaznej awarii przemyslowej.
[49] Projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony srodowiska oraz niektorych innych ustaw. Komentarz. [dok. elektr.]
https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci [dostçp: wrzesien 2015].
[50] Rewers W., Informacja o stanie bezpieczenstwa i ratowni-ctwa miasta Poznania i powiatu poznanskiego za rok 2011, Komenda Miejska Panstwowej Strazy Pozarnej w Poznaniu, Poznan 2012.
[51] Studium uwarunkowan i kierunkow zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania. Aktualizacja z 2012 r., Poznan 2014, [dok. elektr.] http://www.mpu.poznan [dostçp: marzec 2014].
[52] Prognoza oddzialywania na srodowisko do aktualizacji studium uwarunkowan i kierunkow zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania z 2012 r., Poznan 2014, [dok. elektr.] http://www.mpu.poznan [dostçp: marzec 2014].
[53] Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Malta", Poznan, 2002, [dok. elektr.] http://www.mpu. poznan [dostçp: marzec 2014].
[54] Prognoza oddzialywania na srodowisko do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Malta", Poznan, 2000.
[55] Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Janikowo 1", Poznan, 2008 [dok. elektr.] http://www.mpu. poznan [dostçp: marzec 2014].
[56] Prognoza oddzialywania na srodowisko do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Janikowo 1", Poznan, 2008.
[57] Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Naramowice - ul. Karpia", Poznan 2009, [dok. elektr.] http://www.mpu.poznan [dostçp marzec 2014].
[58] Prognoza oddzialywania na srodowisko do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Nara-mowice- ul. Karpia", Poznan 2008.
* * *
dr inz. Maria Markiewicz - adiunkt w Katedrze Ochrony i Ksztaltowania Srodowiska na Wydziale Inzynierii Srodowiska Politechniki Warszawskiej. Obszary zainteresowan naukowych: ochrona powietrza, planowanie przestrzenne.
