CC BY
8This article examines the contact, typological and genetic ties between Tajik and Indian literature, that the mutual connection between these countries not only enriches the creative potential, but also contributes to the growth of talent, expanding and deepening the worldview, strengthening the ideological and aesthetic foundations of creativity. At the same time, paradoxically, it is considered that familiarization with the life and culture of other peoples is carried out, first of all, on the basis of difference.
The literary ties between the Tajik people and the peoples of India have an ancient history, their formation and development were facilitated by trade, economic and cultural relations between Central Asia and India. Data on millennial trade, economic and cultural relations, the roots of which go back to the common traditions and rituals, customs and habits of these two peoples, have been preserved in Persian-Tajik and Indian medieval sources.
This is primarily due to the historical and cultural community of the two peoples. As a result of research, linguistic scientists came to the conclusion that the source of the origin of the Hindi language and the Tajik language is the family of languages, which in ancient times was called Indo-Aryan.
The best creations of not only national, but also world literatures were translated into the Tajik language, the study of which will highlight its multilateral ties with the literatures of other peoples. Many works of famous Tajik literary critics are devoted to the mutual influence of Tajik literature with the literatures of other peoples of the world.
The interaction of the Tajik and Indian peoples is known for its ancient roots, which were created over many centuries thanks to the trade and cultural relations between Central Asia and India. These relations were based on common traditions, rituals, tastes of the two peoples, preserved in the Persian-Tajik and Indian literatures.
Thus, the distinction between Tajik and Indian literature and culture is more important for obtaining a high result. Interliterary dialogue is the fact that has a strong influence on the development of each literature, due to the socio-political, historical, cultural and national-literary realities of modern life. The connection between the Tajik and Indian literature, in turn, at this time allows us to notice the connections between the phenomena that previously seemed isolated.
Key words: literature, relationships, traditions, culture, trade, realities, philology, despotic state, territory, Tajik-Persian, potential.
Сведение об авторе:
Хусензода Лола — соискатель кафедры руской и мировой литературы Таджикского государственного педагогического университета им. С.Айни Тел: (+992) 885885949
About the Author:
Khusenzoda Lola - candidate of the Department of Russian and World Literature of Tajik State Pedagogical University named after S. Aini Tel: (+992) 885885949
БОЗТОБИ МАСОИЛИ ЩТИМОЙ ДАР АШЪОРИ НИЗОМУДДИН ШАЙХ АДМАДИ СУДАЙЛЙ
Зокиров Х.Ц.
Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни
Баррасии масоили ичтимой аз як чихат мавзуи анъанавй бошад, аз чониби дигар, аз зиндагии вазнин ва зулму беадолатихои золимон буруз кардаасг. Дар ашъори бештари шоирон масъалаи зулму исгибдод ва танкиду накухиши он мавкеи намоёнро ишгол менамояд. Мусаллам аст, ки хаёти ичтимоиву сиёсии чомеа ба хаёту эчодиёт ва умуман, фаъолияти хар фард, ба вижа шахси эчодкор равобити кавй дорад ва эшон пеш аз хама нисбат ба гирудори он бетараф нестанд. Сухайлй дар замоне умр ба сар бурдааст, ки хамаи заминахои вокей барои эчоду рушду такомули хунари шоирии у таъсири амике гузоштаанд. Замони зиндагии Сухайлй зиддият дар байни хокимони махалливу берунй тезу тунд мерафт. Бо вучуди он ки Сухайлй ходими дарбор буд, наметавонист, аз он гирудорхои зиндагй ва нисбат ба адолату ноадолатихои замонаш бетараф бошад. «Масалан, дар як худуди соли 862 хичрй (1457-58 мелодй) ахолй хирочи 9- соларо дод, зеро дар аввали сол, ки хукумат дар дасти Шох Махмуд буд, у хирочи сесоларо пешакй шрифт. Дар миёнахои сол кишварро Мирзо Иброхим истило карда, боз хирочи сесоларо пешакй руёнд. Дар охири сол ба тахти Хуросон Абусаид, ки то ин вакт танхо султони Мовароуннахр буд, нишаст. Вай бо вахшонияти шадиде боз хирочи сесоларо пешакй чамъ кард» [1, с.15].
Ин нукта гувохи он аст, ки дигар аз хукумати раиатпарвари темурй, ки дар замони сарсулолахо дида мешуд, нишоне намондааст. Ахволи ичтимой хароб, андозхо зиёд ва дигар талаботи вазнин болои мардум таксим гардиданд ва пояхои давлатдориро аз хар чихат суст намуданд.
Махсусан, кашмакашихои сиёсй ва истилогарихои хонадони темурй дар шахси Шох Махмуд, Мирзо Иброхим ва Султон Саид ба шахсияти шоир ва эчодиёти у таъсири худро гузоштааст.
Cyxaärä аз ин гиpyдopxoи зиндагй ва чархи качрафтор, зулму золимй, харобии Ватан, нобаробарй дар байни мардуми Mex^™^, гаму aндyxи зиёд, бекадрию хор шудани cyхaнy axли маънй ва амшли инxo шикоят кардааст. Ма^з xaмин xoлaти ногувор боиш ба ша^ри Табрез рафтанро Су^айлй кабул намуда бошад. Аз ин нoбacoнмoниxoи замон шоир дар Хурошн дигар зиндагй намуданро ба худ лоик намедонад. Сабаби дигари ба Табрез caфap ихтиёр намудани y кадру киммат надоштани cyхaн ва cyхaнвapoн буд:
Сууайлж, 6a Хypocoн намонд pacuu шфо,
Ацйб модop, ru œap дт кaшaд 6a Тобpeзaм [4, 646].
Су^айлй шоирест, ки xaмeшa орзуи зиндагии некро дар дил мепарварид. Ин орзу^о аз мардумони бечораву бенаво буд, ки дар шмои худаш ara ёфта будаанд. Аз байти дар боло зикргардида маълум мегардад, ки шоир аз рузгори худ норозй будааст ва орзуи бexтap гаштани зиндагиро низ кардааст. Хол он ки Су^айлй аз овони чавониаш ба дарбор pox ёфта буд. Аммо у дар мyнocибaт ба машили ичгимой xaмчyн шaхcи aдoлaтхox ва инcoнпapвap баромад кapдaacг. ^акрамони лирикии шеъри Су^айлй, ки xaмчyн як инcoни мукаррарй дар зиндагй ба чашм мepacaд, acocaн дар шмои худи у тacвиp меёбад. Аз xaмин лищз, дар шeъpxoи шоир мавзуи шapxи xoли шоир бештар ба чашм мepacaнд. Cyxanrä дар ин киcми ашъораш бештар дар бораи худ, xoлaти зиндагиаш ва вазъияти ру^ии худ cys^ меронад. У xaмeшa бар зидди табака^ои болонишини зидди феодалй меистод ва тарафдори xyкyмaти одилона барпо шуданро мeхocгaacт. Гарчанде шоир дар орзуи бexтap гардидани рузгори а^ли чомеа дил баста acт, вале баътар вай аз ин андешаи худ roxo даст шycтaacт. Чунон чи дар ин мактаи газали зайл мебинем, шоир нафароне, ки бeвocитa ож,о дар зери таъшри cинфи xyкмpoн мондаанд ва талошй хaлocй аз ин гирдобро надоранд, дар назар дошта гyфтaacт:
Мон, ku хушим, Сууайлж, бо maôu mupa6axmu худ, Бcypu чи opзy кунам субщ xyчßcmофoлpo? [4, lia].
Азбacки Cyxanrä дар кору рафтори xyкyмaти феодалии замонаш на дустиву рафокат на мexpy вафоро медид аз рузгори тираи худ каноатманд буд. Ва xaтгo кушиш xaм наменамуд, ки а^воли зиндагии худ бex гардад. Аммо шоир чун мебинад, ки рузгори мардум руз то руз бад мешуд, аз акидаи худ бармегардад:
Бо гapдyн cap фypy н-opaà Сууайли, Чи yoüu офcоpu Пapвeз кapдо [4, 806].
Шоир аз нoбacoмoниxoи рузгораш ба танг омада, дигар барои худ зиндагии хушро намедид. Эй Сууайли, cap 6a дeвopu sauam mo koü задан? Бaxmu бод зuнyop чу 6app^u ту нaкшoяд дape [4, 87a].
Бо вучуди ин гаму анду^ шоир як ла^заи xaëтpo ганимат шумориданро низ таъкид кардааст. Ба ин маънй панд дoдaacг, ки агар ин бecapycoмoниpo аз дил дур накунад, xaтмaн пушаймон хoxaд гардид:
Сууайлж, su xapo6uu зaмoно дт бapдop,
Ku yap ки m нaкyнод, o^u6am nyшaймoн acm! [4, 27, 6].
Дар мактаъи газали зер Cyxanrä аз тaшбexи хеле тоза истифода намуда, дилро ба oшoëнaи занбур монанд кapдaacт. Дар мдораи аввали байт шоир дили пурзахму пур аз алами худро ба хонаи занбур монанд кардааст. Яъне, он кадар шоир ба танг омада буд, ки дили у мдоли хонаи занбур гашта буд. Дар ин навъи тaшбex дил монандшаванда буда, занбурошдан монандкунанда мебошад ва окибат пушаймон аст, аломати монандиро ифода мекунад, зеро дар мгёни монандшаванда ва монандкунанда муштарак мебошад, ки xaм ба тaшбexшaвaндa ва xaм ба тaшбexкyнaндa хoc acг. Сyyaйлupo àrnu nypзaxм зонбypoшён гaшmо, 3u 6ac oмaдшyдu пайкот m)pKu нoвaкондoзaш [4, 46 a].
Дар Faзaлиëти шоир баробари бaëни а^воли нобашмони давр, азияти мардум ва монанди ин фалакро низ иcгиcнo намекунад. Ба таъкиди шоир xaмaи падида^ои номатлуб ва вазъи бади баамаломада ба чая.они бевафову фиребгар робита дорад. Дар ин росто у 4axo^o ба За^хоки морони мaFзи capхyp ва хаданги бало дар xaмин байт маънидод кардааст: Mamas фupeфmоu mypфо цауон, эй дт, Ku 6)üu мeypy вйфо rncm дap ytáumamu у. Kamanáu myppa мaгupaш, ku мopu Заууок acm, Бо 'Kflcàu магм capoн meз гaшma paz6amu у. Kamom a6p^u шyxam мо6ш, ku нокшояд Бо тно scüpu xaàamu 6оло мyyaббоmu у [4, 986].
Су^айлй caбaби таназзул ëфтaни адолату и^одн^^Е™ давр ва кacoфaтx,oи xaënpo аз вокеа^ои xaкикии замонаш чустааст. Ба xaмин вocитa, у дар Faзaиëти худ барои рушан намудани xa^^ra талхи замонаш кушидааст. Дар тacвиpoти Су^айлй замони у як давраи ноором, авч гирифтани
фитнаву фашд ва xyнpeзихо мeбошaд. Macara^ дар мактаи Faзaли зepин аз ишораи <о:ун xypдaн» куштору xyнpeзихо манзарахои замонаро нишон мeдихaд, ки ин боиш аз байн рафтани оромиву оcyдaгии мардуми бeчоpa гардидааст:
Лаб аз тщайюри лаълаш магаз, ки уннобест, Назора кун, ки зи xун xyрдан аст щмрати y [4, 98 б].
Чунон ки мeбинeм, дар ин мактаъи Faзaл Сухайлй нохинчории холу ахволи xyдpо тacвиp кардааст, ки ба ин водата ахволи зиндагонии ca^y така-фарши он замона ва шмои xapобовapи мамлакатро нишон мeдихaд.
Замони зиндагии шоир ниcбaт ба ахли илму адаб, пeш аз хама рухониёни Иcлом макому мартабаи зиёд доштанд. Аз ин py, онхо табакахои гуногуни чамъиятиро нaмeгyзоштaнд озодона хаёт ба cap бурда, аз тешравихои замонашон огохй пайдо кунанд. Шaйxони иcломй мардуми мeхнaткaшpо нaмeгyзоштaнд онхо ба шодию xypcaндй, parçcy бозй ва умуман, ба машили дунявй дает задани онхо зид мeбapомaнд. Онхо ин амалхоро манъ мeнaмyдaнд, зepо ба акидаи онхо гуё ин рафтор мардумро ба гумрохй мeбypдa бошад. Аммо xyди ин тоифаи шaйxони иcломй пинхонй мapдyмфиpeбй, муфткурй ва айшу нуш мекардаанд. Танкиду тaмacxypи ин гурухи намояндагони динй аз назари шоир дур намондааст. У миcли шоирони гузашта риёкориву мapдyмфиpeбии мyтaaccибони диниро зepи тозиёнаи танкид гиpифтaacт. Сухайлй хамчун шоири озодaндeш рухониёни диниро бexaбap шуморида, онхоро тaмacxypомeзонa танкид мeнaмояд ва ё бар зидди ин тоифа баромада cимоии вок£ии онхоро нишон додааст: Эй бешбар, чй бим ди%й азла%ад маро? Он мург нестам, ки рам аз ошён xyрам[4, 63 а]. Ё:
Гарчи бо xалц щдиси цади Трбо мегуфт, Дошт бо xуд сушни цомати раъно воиз [4, 48 а].
Гapчaндe Сухайлй дар бaъзe абиёташ ошкоро танкиди замон намуда бошад хам, лeкин дар бeштapи навиштахояш акидахои c^cray ичтимой дар зepи рамз ифода гардида, FOяхои зиддизамониашро баён мeкyнaд. Шeъpхои танкидии замонашро шоир дар ашъори ишкй-лирикии xyд ва ё тахти ифодахои тacaввyфй баён намудааст: Эй з-оташи савдои ту дар сина шарарщ В-аз %ар шараре дар дили шyрида асарщ Дар сина xароши ситами %ацри ту то кай? Дарёб, к-аз ин %одиса xун гашт цигар%о [4, 16 а].
Дар замони зиндагии шоир на танхо хокимону рухониёни динй фиpeбгapy мардумозор буданд, балки бapxe аз шоирода буданд, ки ба ин гурух шомил мeшyдaнд. X^aнгомe, ки Абдурахмони Ч,омй ба caфapи Maккa равон мeшaвaд, Вaйcй ва СоFapй ном ду шоири хамзамони y бо Ч,омй хaмcaфap шудани мeшaвaнд. Лeкин дар оxиp Вaйcй бо бахонаи надоштани xap ва СоFapй бо бахонаи дигape caфapи Maккapо рад мeкyнaнд. Сухайлй онхоро бо як ккитъа хачв мeкyнaд, ки дар байни мардум xeлe шухрат пайдо кардааст. ^итъаи Сухайлй ин аст: Вайсию Согарй ба азми щрам, Гашта буданд %ардушон сафари. Лек аз он ро% щду во мондаанд, Он яке аз бешрй, в-ин зи три [б, 22].
Аз дарди чудоиву дурй аз ёру xeшон ва Faмy андух шоир барои панох бурдан такя ба Худованд намо фармудааст. Дар ин байт дунёро ба кадах шaбeх додaacт, ки онро танхо Худованд идора мeкyнaд.
Аз санги гаму новаки анду%, Сухайлй, Зери сипари мавци цадщ црй пано%е [4, 81а].
Сухайлй, ки мyддaтe аз наздикони Султон Aбycaид Mиpзо ва Султон Xycaйни Бойкаро буд, дар оxиpи умр бо caбaбхои норавшан аз xизмaт даст кашидааст. Ба дарбор чамъ овардани ахли илму адаби cama^ хунармандон ва доираи адабиву хунарй ташкил намудан ин анъанаи xyби давлатдорй буд, ки инро Султон Xycaйни Бойкаро ташкил намуда буд. Ин анъанаи xyбe буд, ки xонaдонхои нави ба capи кудратомада барои афзудани шаъну шукухи давлатдориашон истифода мeкapдaнд ва бо ин рох гуё боадолативу пуштибони раъият будани xeшpо намоиш мeдодaнд. Аммо Сухайлй аз риёву фиpeби хокимон огох шуда, бeмeхpии онхоро барало баён кардааст.
Расми дилц^ёни даври мо вафову мехр нест, Эй Сущйл, аз каф маде% зинхрру сад зин%ор дил [4, 5бб].
Cyxaärä на таж,о дар байт^ои алидада, балки дар баъзе Fasanxo пурра дар бораи а^воли бади мардуми мexнaткaшy зиндагии худ забони шиква боз намуда, ба ин гуна xoлaт гирифтор шуданашро аз шароити caхтy нoмycoиди замонаш медонад. Чунончи, дар дар Faзaли зер ки щоир дар pyзxoи Faмгинй шяашро ëpи худ дoниcгaacт, лекин у низ аз ин нoxaмвopиxoи рузгор наметавонад xaмдaмy ëpиpacoни шоир бошад:
Бо pyrrn гам Race ууз corn мон rncm ëpu ман, Bane у уем нaдopcд mo^amu maбуou mopu мон. Могу, мypдuю монд ез дapcu umцam Щукен оми, Ku ypo maxmau mc^urn 6ac левуы мcзopu ман. Бе 6ул6ул ез дтм нолон чи гуям, чун 6е caá де^он Heëpeà nemu он гул гyфmяк дcpд езyœopuмен? [4, 67е].
Су^айлй xaмчyнoн ки таъкид шуд, ба шoxy вазирон чандон майл надошт. У бapъaкc аз ож,о дурй чуста, ба эшон ва давронашон боварй надоштан, аз амалдорону феодалон дурй чустани шоир аз макгаъи байти зерин маълум мегардад:
З-т дapдu дт, Сууайли, œap sopayû, дuгap Зuнуop дт ме6енд 6е увч oфеpuдеe! [4, 7б6].
Гарчанде замони cariam™ Султон Хycaйни Бойкаро як муддат орому ocyдaгй дар малакат Xyкмфapмo бошад xaм, аммо баъзе ла^за^ои номатлубу ногуворе буданд, ки зикри он вокеаву x0диcax0 дар caфxaи таърих caбт гащтаанд. Moнaнди:
«Myappихoн аз дуздй, бaдмacтй, бадгаштй, амрадбозй, хиëнaткopй ва дигар фиcкy фучури табакаи xoкимy р^он^^ бадхарчию иcpoфкopиxoи ож,о дар ин pox, poxзaнию киccaбypй, Fopaтгapй, авбошии лaвaндxoвy ятимxo ва aмcoли инxo мaълyмoтxoи здад мeдиxaнд. Tarao аз иcгeъмoли шароб ба марг ра^Адани БoйcaнFypy Абулкошм Бобур, ташкили мaxaллaи ишpaтгoxи Хирот- Macpax, пайдо шудани aйëpa Toчyннacaб, рафтори нoшoиcтaи дopyFaи шaxpи Хироти замони Хycaйни Бойкаро Mиpхoчй- пири баковул, бaдхapчиxoи Maчдиддин ва Камолиддин Хycaйнй пиcapи Хycaйни Бойкаро xaнгoми мexмoндopиxoяшoн ва билохира xaмeшa масту aмpaдхox будани худи Хycaйни Бойкароро ба хотир овардан кофист» [1, 31].
Дар вокеъ дар Moвapoyннaxpy Xypocoн нооромй буд ва дар натичаи норозигй бaëн намудани омаи мexнaткaш ва руз то руз вазнин гардидани зиндагии мардум, шypишxoи пайдарпайи дохиливу берунй пояи устувори давлатдориро cycгy заиф мегардониданд. ФopиFбoлй, бeaxмиятй, бeфapocaтии фарзандони Султони Хycaйни Бойкаро, Бадеъуззамон ва Myзaффap Хycaйн Mиpзo буд, ки бо шунидани xaмлaи Шебакхони мyFyл мамлакатро партофта гурехтанд. Аммо барои ошкоро фош намудани ин xaвoдиcy рафтори xyкyмaтдopoн барои Сyxaйлй, ки худ ходими давлатй буд, хафовар буд. Аммо шоир акидаи худро таввусти шeъpxoи ишкй ва тарики ифoдaxoи тacaввyфй бaëн нaмyдaacт. Шояд ана xaмoн иктибocи дар боло зикршуда бож гapдидaacг, ки Сyxaйлй тарки дарбор намуда, аз xaмaи xyкyмaтдopoни замонаш ва дигарон дилозурда гардида бошад. Гyфmyгyйu дaуaнu ëp, Сууайли, бuгyзop, Ku дuлoзypдеaм ез syнчеu 6огы уаме kcc [4, 42е].
Xynoca, аз барраши мух^яри бaëни мавзуи ичгимой дар ocopи Сyxaйлй ба чунин натича pacидeм:
1. Низомуддин Аxмaди Сyxaйлй аз нoбacoмoниxoи рузгору гирудори зиндагй ва нoaдoлaтиxoи шахшни xyкмpoн, ки бо нoфaxмивy бедонишй «capapo аз racapa» чудо карда нaмeтaвoниcгaнд, ба кадри axли маъниву омаи зaxмaткaш нaмepacидaнд шикоят ва нак^иш кapдaacт.
2. Сyxaйлй барраши мacoили ичгимоиро xaмчyн анъанаи aдaбиëти клaccикии фopcy точик идома дода, дар ин росто аз caбкy ycлyби хocaи худ кор гиpифтaacг.
3. Шоир ба акидаи тacaввyфии худ тарки дyнë намудан ва нафрат ба чoxy мaнcaб, xaмчyнин танкиди замони феодалй, cинфи xoким ва мафкураи онон баромад намудааст.
4. Инчо он xa^^^o бояд бaëн намуд, ки Сyxaйлй бо вучуди ходими дарбор буданаш xaëтy фаъолияти xyкyмaтдopoни замонашро зери тозтенаи танкид карор дoдaacг.
5. Аз мутолиаи ocopи Сyxaйлй бармеояд, ки у хиcлaтxoи начиби инcoниpo доро буда, xaмчyн шaхcи инcoндycтy ижонпарвар дacггиpи axли мардуми зaxмaткaш будааст, ки ба xимoяи ин табакаи чомеа забон кушода худро дар пaxлyи ож,о тacвиp нaмyдaacг.
АДАБИЁТ
1. Афcaxзoд А. Адабиети точик дар нимаи дуввуми acpn XV/А.Афcaxзoд. - Душанбе: Дониш, 1987.
2. Дaвлaтшoxн Самарканда Тазкират-уш-шуаро// Tax^HH Myхлиca Нуруллоева. - Хучанд: Ношир, 2015. - 544 c.
3. Mиpзoзoдa X. Taъpихн а^бисти точик. (acpxoи 13-15) Китоби 2./X.Mиpзoзoдa. - Душанбе: Maopиф, 1977.
4. Шайх Аxмaди Сyxaйлй. Девони ашъор. Дacтхaтн раками 762. Mapкaзн мepocн хаттии назди АИ 4.T.
5. Афсахзод А. Ч,оми- адиб ва мутафаккир/А.Афсахзод. - Душанбе: Ирфон, 1989. - 380 с.
6. Мачаллаи ««Мактаби советй». -1967.- 9.
ОБЗОР СОЦИАЛЬНЫХ ВОПРОСОВ В СТИХИ НИЗАМУДДИН ШЕЙХ АХМАД СУХАЙЛИ
В этой статье обсуждение социальных вопросов является, с одной стороны, традиционной темой, а с другой - свидетельствует о тяжелой жизни, угнетении и несправедливости угнетателей. Проблема угнетения и его критики занимает видное место в поэзии многих поэтов. Очевидно, что социально-политическая жизнь общества имеет прочную связь с жизнью и творчеством человека в целом и творческой личности в частности, и им это не безразлично. В своей статье автор описывает Сухайли как могущественного поэта и певца газелей того времени с прекрасным стилем выражения.
Ключевые слова: Сухайли, поэт, критик, газалсаро, стихотворение, рубай, мисра, справедливость, социальное, жизнь, любовь, творчество, человек, композиция, предпочтение, проблема, творчество и др.
REVIEW OF SOCIAL ISSUES IN POEMS OF NIZAMUDDIN SHEIKH AHMAD SUHAILI
In this article, the discussion of social issues is, on the one hand, a traditional topic, and, on the other hand, testifies to the hard life and oppression and injustice of the oppressors. The issue of oppression and its criticism occupies a prominent place in the poetry ofmany poets. It is obvious that the socio-political life of a society has a strong connection with the life and work of the individual in general, and the creative person in particular, and they are not indifferent to it. In his article, the author describes Suhaili as a powerful poet and ghazal singer of the period with a beautiful style of expression.
Keywords: Suhaili, poet, critic, ghazalsaro, poem, rubai, misra, justice, social, life, love, creativity, person, composition, preference, problem, creativity, etc.
Сведение об авторе:
Зокиров Хусрав Джобирович - докторант PhD-и кафедри теории и истории таджикской литература Таджикского государственного педагогического университета имена С.Айни. Тел: (+992) 937717639.
About the author:
Zokirov Khusrav Jobirovich - PhD student of the Department of Theory and History of Tajik Literature of the Tajik State Pedagogical University named after S. Aini. Tell: (+992) 937717639.
НАЗАРЕ БА ТАРЧДЪБАНДИ САЪДИИ ШЕРОЗЙ
Абдуллохц У.
Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айнй
Муслихиддин Саъдии Шерозй яке аз шоирон ва нависандагони баландмаком дар адабиёти форсии точикй ба хисоб меравад, ки «бо осори безавол ва пурмаънояш натанхо дар адабиёти мо, балки дар олам чойгохи сазовор дорад» [1, с.69-70].
Саъдии Шерозй кариб дар хамаи жанрхои лирикии хурду калон асар эчод кардааст. Ва дар миёни касидахову газалиёту китъахову рубоиёти дилнишин Саъдй як тарчеъбанде дорад, ки дар «Куллиёти» - у, чилди 1 дар кисмати «Тарчеъот», ки дар баъзе нусхахо бо номи «Китоб-ат-тарчеъ» ба назар мерасад, чойгир аст. Ин тарчеъбанд дар чилди 1-и «Куллиёт»-и Саъдй дар сахифахои 133149 омадааст.
Тарчеъбанди машхур бо байтхои зерин огоз мешавад:
Эй сарви баландцомати дуст,
Вщ-вщ, ки шамоилат чй некуст.
Дар пои латофати ту мирад,
Х,ар сарви си^й, ки бар лаби цуст.
Нозукбаданй, ки менагунцад,
Дар зери цабо чу гунча дар пуст.
Мащора ба бом агар барояд,
Кй фарц кунад, киМо% ёуст... [4, с.133]
Аз нигохи талаботи жанрй ин тарчеъбанди комил аст, ки ба талаботи жанрй ва сохтори он комилан мувофик аст. Мавзуяш ишк аст, ки Саъдй устоди ишкиясарой аст.
