CC BY
134
Ikromova M.I. Style and Means of Imaginative Depiction in the Poetry of Mirzolatif Rakhim-zade
УДК 8 (Тад) М.И. ИКРОМОВА
ББК 83 Т
УСЛУБ ВА ВОСИТАХ, ОИ ТАСВИРИ БАДЕИИ АШЪОРИ МИРЗОЛАТИФ РАХ ИМЗОДА
Марзолатиф Рахимзода (1902-1967) аз шоирони камшинохтаи точик аст. Доир ба хаёт ва эчодиёти ин адиб ба чуз кайду ишорахои адабиётшиноси точик Алй Мухаммадиев ягон тахкикоти мукаммал мавчуд нест. Зиндагинома ва осори гаронбахои у моро водор намуд, ки ба ин масъала рушанй андозем ва рочеъ ба хаёту эчодиёти вай як тахкикоти мукаммал ба анчом расонем.
Барои ба камол расидани эчодиёти мавсуф ва шакл гирифтани завку сали-каи у осори бузургони адабиёти форс-точик бетаъсир набудааст. Мо инро дар саросари эчодиёти шоир ба осонй дарк карда метавонем. Мирзолатиф Рахим-зода дар ашъори рухияи замона доштаи худ ба суханварони точики баъд аз Ин-килоби Октябр такя намуда, шеърхояш асосан оханги публитсистй дошта, дар газалу мухаммас ва маснависарой побанди адибони тоинкилобиамон мебошад.
Гуфта шуд, ки Мирзолатиф Рахимзода аз мактаби пуркуввати гузаштаго-намон судхо чустааст. Барои таквияти андеша, пеш аз хама, ба эчодиёти худи шоир мурочиат менамоем. Дар ин маврид шеърхои «Рудакй» (Ба шеъру газал дар чахон ток буд, - Сарафрозу машхури офок буд) [1, с.25] , «Хофиз» (Шеъраш хама чо хама бихонанд, - Хар лахза аз он фарах, биёбанд) [1, с. 27], «Ба 550 -солагии зодрузи Ч,омй» (Мо мехри варо ба сина дорем, - Аз дил хавасаш намебарорем) [1, с.28-29], «Насихат» (Зи кори Низомй бишав бахравар, - Ту аз вай бихон киссаи «Хайру Шар») [1, с. 38-40], газалхои «Тазмин бар газали Хоча Хофиз» [1, с. 77-78], боз «Тазмин бар газали Хоча Хофиз» [1, с.78], «Тазмин бар шеъри Камол» [1, с. 78-79], «Тазмин бар газали Бедил» [1, с.79] ва «Тазмин бар шеъри Чдвхарй» [1, с. 80], мухаммасхои «Мухаммаси Мирзо бар газали Саъдй» [1, с. 86-87], «Мухаммаси Мирзо бар газали Хофиз» [1, с. 88-89], «Мухаммаси Мирзо бар газали Хочй Хусайн» [1, с. 90-91], «Мухаммаси Мирзо бар газали Хочй» [1, с. 91-93] баёнгари хол мебошанд. Худи навишта шудани достони «Бахром ва Зухро» ва маснавии «Хиссаи Неъматуллох» бар вазни достони «Лайлй ва Мачнун»-и Низомии Ганчавй ва пайравони у шаходати онанд, ки Мирзолатиф Рахимзода аз мероси бою гании гузаштагон хеле хуб бархурдор будааст. Ёдовар мешавем, ки вай аз 50000 байти шоиронро аз бар донистани худ ба пурсиши дусти шоираш Сомеъ Одиназода посух дода буд, ки ин хама ба эчоди бадеиаш таъсири амик расонидаанд.
Масалан, Хоча Хофизи Шерозй газале дорад ба ин матлаъ:
Сабо ба лутф бигу он гизоли раъноро,
Ки сар ба кууу биёбон ту додай моро [5, с.34].
- 257 -
Икромова М.И. Услуб ва воситахуи тасвири бадеии ашъори Мирзолатиф Рахимзода
ки аз 8 байт иборат мебошад. Газал аз нигохи мавзую мухтаво газали ошикона аст ва дар он аз бемехрии маъшука нисбати ошик сухан меравад. Дар саросари газал хар кадар ки маъшука чун гизол зебост, лабонаш шакарфуруш, магрури хусн ва умуман, дар чамолаш айбе нест, хамон кадар бемехру вафост ва гайра. Ба хамин газал тазмини Мирзолатиф Рахимзодаро, ки аз 5 байт иборат аст, барои харчи бештар огохй ёфтан аз хунари шоирии суханвари сонй ба пуррагй иктибос менамоем:
Сабо, ба лутф гузар сауни богу бустонро,
Талаб ба сайри гулистон ту дилбари цонро.
Ба уар куцо, ки ба руйи чаман цадам монад,
Ба лаъли хеш бизан буса пойи цононро.
Пас аз паёму саломам ба пеши дилбар гу,
Абас ба кас надиуад ууццаи занахдонро.
Агар ба зулфи дарози ту дасти мо нарасад,
Мадеу ба чанги рацибон шиканци зулфонро.
Хамон даме, ки ба руят назар кунад Мирзо,
Ба цурси мау надиуад орази дурахшонро [1, с. 78].
Дар хар ду газал се симо амал мекунанд, ки инхо маъшука, ошик ва ракибанд. Боди сабо бошад, асосан дар харакат аст ва кудрат дорад, ки маъшукаи ошикро бубинаду рози дили ошикро ба у бирасонад. Дар хар ду газал кутохдастии ошик дар он аст, ки маъшука барояш дастрас нест ва дур аз вай дар пинхонхона аст. Дар хар ду газал ошик аз маъшук рашк мебарад, намехохад, ки махбубаш бо ракиб алока дошта бошад. Дар ин чо ягонагии вазну хамохангй ва мавзуи газал ин ду асари лирикиро ба хам хеле наздик кардаанд ва гузашта аз ин сармашк будани газали Хоча Хрфизро худи Мирзолатиф Рахимзода бо сарлавха гузоштан ба газалаш («Тазмин бар газали Хоча Х,офиз») таъкид намудааст.
Вакте ин ду газалро мукоиса менамоем, мебинем, ки газали Мирзолатиф Рахимзода шуру шаафи газали Хрфизро надорад. Зиёда аз ин 8-байт будани газали суханвари аввалй ва 5-байт будани тазмини суханвари сонй аз устоду шогирд будани эшон далолат мекунанд.
Хоча Х,офиз ба маъшукааш ишора менамояд:
Чу бо рациб нишинию бода паймои,
Ба ёд ор мууиббони бодапайморо [5, с. 34].
Мирзолатиф Рахимзода мегуяд:
Пас аз паёму саломам ба пеши дилбар гу,
Абас ба кас надиуад ууццаи занахдонро. [1, с. 78].
Х,амин равиши тазмин кардани Мирзолатиф Рахимзодаро дар газали дигари у «Тазмин бар шеъри Чдвхарй» мебинем. Дар ин тазмин Мирзолатиф Рахимзода хатто байти аввали Зуфархон Чдвхариро вом гирифта, газали тазминии худро сохтааст. Газали Зуфархон Чдвхарй ин аст:
Хоназоди ацлу фауму чокари уушем мо,
Аули донишро гуломи халцабаргушем мо.
Гар сухан набвад чароги мацлиси ёдовари,
Баъди хомуши зи хотируо фаромушем мо.
- 258 -
Ikromova M.I. Style and Means of Imaginative Depiction in the Poetry of Mirzolatif Rakhim-zade
Баски аз фанни сухан бартар набошад санъате,
З-ин сабаб дар ин уунар пайваста мекушем мо.
Хар куцо шуд шоуиди маънии рангин цилвагар Сарбасар чун «сод» чашми уайратогушем мо Андар он мацлис, ки дар гардиш бувад цоми сухан,
Софи маънй чун майи гулранг менушем мо.
Нашъае дар шоирй дорем бе ранци хумор,
Дар хуми ин фан ба ранги бода мецушем мо.
Назми мо аз нозимон хоуад уамин инсофу бас,
В-арна худ кай аз тамаъ занбелбардушем мо.
Ранги маъни, буйи мазмун дар сухан гул кардаем,
Андар ин гулшан бад-ин тасвир мащушем мо.
Чавуарй, дил бе суруше нест дар ин базмгоу,
Гарчи худ чун акс дар ойина хомушем мо [3, с. 34].
Акнун газали чавобияи Мирзолатиф Рахимзодаро мехонем:
«Хоназоди аулу фауму чокари уушем мо,
Аули донишро гуломи уалуабаргушем мо».
Мезанам ман даст бар огуши арбоби хирад,
Бо хирадмадон уамеша даст бар душем мо.
Бо сухансанцон ба уар цое бигардам ру ба ру,
Бе маю паймона он цо сахт дар цушем мо.
Дигарон андар майи нафси уаво бошанд мудом,
Аз барои илму дониш рост мекушем мо.
Бо гууаруои сухан мо бикри маънй мехурем,
Харфи номавзуни дил бе нарх бифрушем мо.
Оре, оре ин уауиуат, беибо гуям туро З-он шаробе Чавуарй нушид, менушем мо!
Хар куцо наууош гар науше зи дониш мекашад,
Аз мууаббат толиби он уарфи мануушем мо.
Хаст, Мирзо, дар уауиуат дастболо аули фазл,
Бо заифон доимо дасте дар огушем мо! [1, с. 80].
Газали Зуфархон Чдвхдрй аз 9- байт иборат аст ва газали чавобияи он 8-байт аст. Аз 8- байти сонй байти аввал аз газали аввал вом гирифта шудааст. Чун анъана вазну кофия ва радифи хар ду газал хамоханганд.
Вазни газал рамали мусаммани максури махзуф (Фоилотун, фоилотун, фоилотун, фоилун - V —/- V— / - V — /- V-) буда, кофияхои газали аввал, «хушем», «халкабаргушем», «фаромушем», «мекушем», «огушем», «мекушем», «мечушем», «занбелбардушем», «манкушем», «хомушем» ва кофияхои газали дуввум «хушем», «хдлкабаргушем», «душем», «чушем», «мекушем», «бифрушем», «менушем», «манкушем» ва «огушем» мебошанд. Дар хар ду газал «мо» радиф шуда омадааст [1, с. 18]. ^офияхои «хушем», «халкабаргушем», «душем», «мекушем», «чушем», «огушем» дар хар ду газал истифода шудаанд. Мирзо-латиф Рахимзода кофияхои нави «бифрушем», «менушем»-ро дар газалаш изо-фа намуда, кофияхои бокии тайёрро аз газали Зуфархон Ч,авхарй гирифтааст. Яъне, у дар гуфтани газал на озод, балки побанд будааст. Инро дар мукоисаи
- 259 -
Икромова М.И. Услуб ва воситахуи тасвири бадеии ашъори Мирзолатиф Рахимзода
маънавии хар ду газал низ ба хубй дармеёбем, ки хочат ба тахлили тулонй надорад. Хдмин кадарашро бояд таъкид кард, ки дар хар ду газал таъсири Абдулкодир Бедил ва сабки бедилй ё хиндй равшан ба мушохида мерасад.
Хдмин ишорахои кутох баёнгари онанд, ки Мирзолатиф Рахимзода дар эчо-ди ашъори худ аз мероси бойи ниёгонамон судхо чуставу бахрахо бардоштааст.
Хусусиятхои дигари бадеии ашъори Мирзолатиф Рахимзодаро дар он мебинем, ки вай барои хар чй равону гушнавоз баромадани осораш аз санъатхои бадей, монанди тавсиф, ташбех, истиора, муболига, киноя, талмех, тачнис, суолу чавоб ва гайра бамаврид истифода мекунад.
Тавсиф дар назм, аз чумла шеъри лирикй, муносибати хисси гуяндаро нисбат ба ашё ё симохои дигари лирикй нишон хохад дод. Ва метавон гуфт, ки тавсиф дар шеър муайянкунандаи бадей махсуб меёбад. Масалан, Мирзолатиф Рахимзода мегуяд:
Зуураву аруси моупайкар,
Монданд цадам ба руйи бистар [1, с. 166].
Дар мисраи аввали ин байт ба сифати кадду комат эътибор дода шудааст, ки симои лирикиро аз дигар сифатхояш чудо медорад ва диккатро ба чисми шахс, ки ба «мохпайкар» ташбех аст, чалб менамояд ва таркиби образнок месозад.
Мисоли дигар:
Дар кишвари Хинд буд шоуе,
Олинасабу рафеъцоуе.
Дар мисраи дуввуми ин байт калимахои «олинасаб» ва «рафеъчох» тавсиф шуда омадаанд.
Дар мисоли зер тавсифи «гандамастон» сохтаи худи шоир аст, ки дар дигар чо пайдо накардем:
Гандамастоне, ки аз як цуръа мегарданд маст [ 1, с. 63].
Мисоли зер хеле зебо гуфта шудааст:
Аз зоуири шакл он парирух,
Зебописар аст, подшаурух [1, с. 152].
Дар мисоли боло, илова бар санъати тавсиф, санъати маънавии сифатчинй омадааст, ки онро адабиётшинос Туракул Зехнй «танкиси сифот» низ номидааст [1, с. 97].
Дар адабиётамон санъати ташбех аз серкортарин санъати бадей дар осори манзум ба шумор меравад, ки мо инро дар эчодиёти Мирзолатиф Рахимзода низ зиёд ба мушохида гирифтаем, ки бештарашон забонзад мебошанд. Масалан : Хам чеураи шоди духтаронаш,
Чун шамъ уамеша нурборон [1, с. 26].
Ин чо чехраи духтарон ба шамъ монанд карда шудааст:
Мисоли дигар :
Ниуоли уоматаш сарвест озод,
Ки чун ман сад уазорон банда дорад [1, с. 75].
Дар ин мисол комати маъшука ба сарв монанд карда шуда, ташбехи пушида сохтааст.
Ё шоир гулхои чаманро ба чашми оху ташбех дода мегуяд:
Дар уар тарафаш чу чашми оуу
- 260 -
Ikromova M.I. Style and Means of Imaginative Depiction in the Poetry of Mirzolatif Rakhim-zade
Гулкой шукуфта руйи бар ру [1, с. 123].
Санъати истиора дар ашъори Мирзолатиф Рахимзода, ба нудрат бошад хам, ба назар мерасад.
Мисол:
Эй навгули навбауори хандон,
Муутоци цудуми ту дабистон [1, с. 84].
Дар мисраи аввал «навгул» ва «навбахори хандон» истиора шуда омадаанд. Ин чо «навгул» хамоно насли навраси нав ба дабистонраванда дар назар аст. «Навбахори хандон» бошад ба маънии зиндагии ободу озод аст. Шоир дар ин байт бо нишон додани рузгори осуда, ки дар он «навгул»-он зист доранду даврони мактабхониашон расидааст, истиораи дархурди замони худро офаридааст.
Яке аз санъатхои серкортарин дар эчодиёти Мирзолатиф Рахимзода санъати талмех мебошад. Талмехоти истифодакардаи шоир аз нигохи мавзуъ ва мундаричаи ашъораш гуногунанд. Онхо умуман ба мавзуъхои ишкй, киссахои кадимии мардумамон, ходисахои мухталифи таърихй, асотир ва гайра бахшида шудаанду маънии ашъори мавсуфро ганитар гардонидаанд. Талмехоти дар ашъори Мирзолатиф Рахимзода истифодашударо метавон зайлан таксимбандй намуд:
1. Истифода аз шахсиятхои асотирии мардумонамон ва гайри онхо, симохои барчастаи асархои адабй ва гайра.
Масалан, дар байти зер шоир аз достони «Юсуф ва Зулайхо» ёд карда, мегуяд:
Ихтиёр аз даст додам з-он гауе дидам туро,
Ман Азизи Миср, ё он моуи Канъон хонамат [1, с. 72].
Дар мисоли дигар аз киссаи Искандари Макдунй ёдовар шудааст:
Бахши ба муфлисону фацирон ту афсарй,
Дунон кунанд цойи Сикандар сикандари [1, с. 85].
Дар эчодиёти Мирзолатиф Рахимзода чунин намунахо хеле зиёданд.
2. Истифода аз руйдодхо ва шахсони таърихй. Дар байти зер номи Гитлер талмехан омадааст, ки он хаёли моро ба чанги мудхиши карни гузашта мебарад:
Дасти худро кард Гитлер бар суйи олам дароз,
Бо рауи макру фиребу бо рауи гарданкаши [1, с.29].
Дар иртибот ба хамин мисол як чизро ёдовар мешавам, ки фочеаи Ч,анги Бузурги Ватанй ба тану чони Мирзолатиф Рахимзода низ бетаъсир набуд. Гитлер маглуб ва адиби мо билохира голиб омад ва дар канори кишвару мардуми баъди чанг осудагашта хаёти осударо, бо хизмат ба Ватан, сипарй намуд.
3. Истифода аз вокеахои фархангй ва ёди номи ахли илму адаб, ки Мирзолатиф Рахимзода ба онхо алокамандии бештаре доштааст :
Низомию Фирдавсии номдор Хамеша ба ин роу бурданд кор [1, 38]
Ва ё :
Ман ба «Маснави» хушдил, шеъру тазмини Бедил,
Дар уикояву дар назм сад ба худ масал дорам [1, 79].
- 261 -
Икромова М.И. Услуб ва воситацои тасвири бадеии ашъори Мирзолатиф Рацимзода
Мукобилгузорй низ аз услуби эчодиёти Мирзолатиф Рахимзода мебошад. Гуфтан бамаврид аст, ки яке аз омилхои пешравии хаёту зиндагй дар чомеа, табиат ва умуман, олами хастй тазод аст. Шоир ин омилро хам монанди дигар санъатхои бадей устокоронаю мохирона истифода намуда, мухтавои ашъорашро рангину хотирмон сохтааст. Санъати тазод дар ашъори ин суханвар бо чилваю тобиш ва мазомини барчаставу чолиби шоирона истифода гардидаанд, монанди: дуст - душман, фирок - висол, гул - хор, андак - бисёр, ошно - бегона, имруз - фардо, гам- шодй, шаб - руз, гиря - ханда, нек - бад, дур -наздик, равшан - торик ва гайра. Дар мисоли зер «кимат» ва «арзон» тазод шуда омадаанд:
Дину дил аз даст додам, ман харидам зулфи ту,
Ман намедонам, ки кцмат ё ки арзон хонамат [1, с. 73].
Мирзолатиф Рахимзода барои ба завки эстетикии хонанда наздик намудани ашъори худ, барои ифодаи равшантари матлаб, барои рангинй ва зарофати суханаш аз зарбулмасалу макол ва таркибу иборахои шоиронаи адабиёти шифохй то чое кор гирифтааст. Аз чумла, шоир маколи мардумии «чохкан зери чох»-ро дар алокамандй бо тасвири хаёти ичтимоии замонаш ин тавр зебою шинам истифода кардааст:
Касе, ки ба рохи касе чах, канад,
Дар охир худашро дар он афканад.
Надонй, ки наткан бувад зери чох,
Бувад холи бадкор доим табох [1, с. 38].
Шоир дар заминаи истифода аз таъбиру иборахои халкй, истилохоти хоссаи шеър таркибу иборахои зиёде офарида ашъорашро рангин кардааст, ки шояд баъзеи онхо бофтаю сохтаи худаш бошанд. Инхо «чашми тамошо», «шикоят аз гам», «силии рузгор», «ризки кам», «тарси шубон», «тори зулф», «таби фирок», «фикри озор», «маънии гарм», «нихоли некй», «кишвари фарахмандон», «хонаи хунар», «гулшани бахт», «ёри сулх», «панди носех», «зебу фар», «синаи маънй» (Бар коиноти боми фалак мезананд пар, - Бо неши хома синаи маънй хамедаранд), «матои кимати дониш», «махзани асрор», «касри шеър», «арсаи чахон», «инсофи дил», «мавсими айш», «асари ох», «нози нигох», «рахи гарданкашй», «таъми малехи сабзахо», «насими хушнуму», «дарёи гайрат», «коми дил», «шаккархоб», «махди илм», «гаму гусса», «булбулу гул», «боми фалак», «чаридаи кайд», «лавхи хирад», «бори висол», «шери найистон» ва гайраанд. Мирзолатиф Рахимзода бо ин услуб эчодкорона рафтор карда, устокорона фонди лугавии забони ашъорашро бойтар гардонидааст, ба маонии ганитар ва равонии шеъраш ахамият додааст.
Хусусиятхои услубии дигари ашъори Мирзолатиф Рахимзодаро дар достони «Бахром ва Зухро» мебинем. Дар ин достон дар баробари истифодаи забон ва равонии баён хар як боби он бо зикри мурочиат ба маю сокй огоз ва анчом меёбад. Дар огози достон омадааст:
Ай бода, ту сар зи хоб бардор,
Бар ман цадахе зи шавц биспор,
Нушам даме аз майи шабона,
Рацсам ба хавои ошицона [1, с.115].
- 262 -
Ikromova M.I. Style and Means of Imaginative Depiction in the Poetry of Mirzolatif Rakhim-zade
Ва дар фароварди хамин огоз омадааст:
Соцй, ту ба ман бигу аёнй,
Хицрони ду ёри нотавоне [1, с. 123].
Ин равиши нигориши асар хусусиятхои сабкии достонхои «Хамса»-и Х,аким Низомии Ганчавй, «Лайлй ва Мачнун»-и Муллами Бухорой ва гайраро ба хотир меорад. Дигар ин ки хар фасли «Бахром ва Зухро» монанди маснавии «Гулзори Ирам»-и Абдуррахмони Мушфикй сарлавхахои тулонй дорад, ки хонанда бо мутолиаи он пешакй аз мазмуну мундарачаи он фасл вокиф мегардад, монанди «Расидани санги тафрика аз обгунхисор бар обгинаи чамъияти он ду бедил ва рехтани майи мурод ба коми нокомй [1, с. 124-155], «Лаббайки подшох ба доии ачал ва шитофтани у ба гулшани боги чаннат ва мунтакил шудани фармонравоии он марзу бум ба Зухра ва расидани у ба ком» [1, с. 155-167] ва...
Дар баъзе абёти шоир норасоихои вазну кофия ба назар мерасад. Масалан: Баросоем аз кулфати неку бад,
Хало аз фигону бурун аз уасад [1, с. 27].
Дар ин мисол «Баросоем» агар «Баросой» навишта мешуд, бар вазн халал ворид намегардид.
Ва ё :
%айф аст касоне навцавонанд,
Бе донишу бехирад бимонанд [1, с. 59].
Ин чо ба чои «касоне» бояд «касон, ки» гуфта мешуд, то вазни шеър дуруст мегардид.
Ин норасоихои вазнй дар достони «Бахром ва Зухро» бештар дида мешавад.
Дар ашъори шоир чо-чо нодуруст истифода гардидани кофия низ ба назар мерасад, ки ин хам кубхи офаридахои эчодкор аст:
Бибин ту кунун рубауи пуруасад,
Ба ризци ками худ цаноат накард [1, с. 42].
Ин мисол аз шеъри «Дар сабру каноат» буда, он дар шакли кофиябандии маснавй суруда шудааст, яъне хар байт дар кофия бар сари худ мухтор аст (аа, бб, вв...). Аз хамин нигох ба хеч вачх «пурхасад» ба «накард» кофия намешавад.
Нихоят, аз нигохи ичмолй ба хусусиятхои бадей ва услубии Мирзолатиф Рахимзода дар эчоди бадей маълум мешавад, ки мавсуф сохиби табъу зехни нозук, истеъдоди хуби шоирй буда, бо истифода аз унсурхои асосии ашъори манзум ба сухан чону хусни тоза, вобаста ба талаботи замони зиндагонияш, бахшидааст. Истифода аз санъатхои зиёди бадей, монанди ташбеху тавсиф, истиораву киноя, талмеху сифатчинй ва гайра ба услуб ва сабки нигоришу баёни шоир бетаъсир нестанд.
Аз мутолиаи ашъори Мирзолатиф Рахимзода ба хулосае омадан мумкин аст, ки у дар эчоди шеър бештар ба классикони адабиёти форсу точик пайравй карда, рух ва талаби замонаашро дар осори бадеии худ инъикос кардааст.
Калидвожауо: шеър, шоир, услуб, санъатуои бадей, Мирзолатиф Рауимзода, мактаби адабй, адабиёти форсу тоцик, мухаммас, достон
- 263 -
Икромова М.И. Услуб ва воситацои тасвири бадеии ашъори Мирзолатиф Рацимзода
Пайнавишт:
1. Рауимзода, М. Соати саъд. Тауия ва муцаддимаи Алии Мууаммадй / М. Рауимзода. - Душанбе: Адиб, 1994. - 176 с .
2. Ходизода, Р, Шукуров, М, Абдуцабборов, Т. Фаруанги истилоуоти адабиётшиносй /
Р. Ходизода ва диг. - Душанбе : Ирфон, 1966.- 188 с.
3. Ч,авуарй, З. Мунтахаби осор. Тартибдиуанда Бауодур Файзуллоев . - Душанбе : Сурушан, 2002. - 360 с .
4. Шерозй, Хофиз. Куллиёт. Мураттиби китоб ва муаллифи сарсухан Цамшед Шанбезода. - Душанбе: Ирфон, 1983. - 672 c .
5. Шерозй, Хофиз. Девони “Лисон-ул-гайб ”. Бо эутимоми Аумади Муцоуид. - Теурон, 1337. - 1000 с .
Reference Literature
1. Rakhim-zade, M. Happy Hour. Introduction and preparation of the text by Ali Mukhammadi. - Dushanbe: Adib, 1994. - 176pp.
2. Khodizoda R., ShukurovM., Abdujabborov T. The Dictionary of Literary Criticism Terms. - Dushanbe: Irfon, 1966. - 188pp.
3. Javkhari, Z. Selected works. - Dushanbe: Surushan, 2002. - 360 pp.
4. Sherozi, Kh. Collection of Poems. Introduction and preparation of the text by Jamshed Ahanbe-zade. - Dushanbe: Irfon, 1983. - 172pp.
5. Sherozi, Kh. Divan “Lison-yl-gaib”: Introduction and compilation by AhmadMuzokhid. -Tehran, 1337hijra. - 1000pp.
Стиль и средства художественного изображения в поэзии Мирзолатифа Рахим-заде
Ключевые слова: Мирзолатиф Рахим-заде, литературные круги Куляба,
художественные приёмы, таджикско-персидская поэзия, подражание
Статья посвящена анализу произведений одного из малоизвестных таджикских поэтов - представителя литературных кругов Куляба Мирзолатифа Рахим-заде (1902-1967). В ней впервые рассматриваются стиль и средства художественного изображения, применяемые поэтом. Автор, опираясь на традиции таджикского литературоведения, доказывает, что Мирзолатиф Рахим-заде является последователем великих классиков персидско-таджикской литературы. Он создал множество стихотворений, подражая газелям Хофиза Шерози, Камола Худжанди, Абдурахмона Джами, Бедиля, Ходжи Хусайни Кангурти, Зуфархона Джавхари. Особое вдохновение у него вызывало творчество Хофиза и Джавхари. При исследовании средств художественного изображения, применяемых Рахим-заде, автор на основании многочисленных примеров иллюстрирует употребление поэтом метафор, эпитетов, аллегории, антитезы и других художественных приёмов.
Style and Means of Imaginative Depiction in the Poetry of Mirzolatif Rakhim-zade
Key words: Mirzolatif Rakhim-zade, Kulob literary circles, belles-lettres devices, Tajik-Persian poetry, imitation
- 264 -
Ikromova M.I. Style and Means of Imaginative Depiction in the Poetry of Mirzolatif Rakhim-zade
The article dwells on the analysis of the literary productions belonging to one of scantily known Tajik poets Mirzolatif Rakhim-zade (1902-1967) being a representative of the literary circles of Kulob-city. The style and means of imaginative depiction resorted to by the poet are canvassed for the first time. Proceeding from the traditions of Tajik literary criticism the author of the article proves that Mirzolatif Rakhim-zade is a successor of the great classics of the Persian-Tajik literature. He created multitude of poems imitating the genre of a gazel developed by Khofiz Sherozi, Kamoli Khujandi, Abdurakhmon Jami, Bedil, Khodja Khusayni Kangurti, Zafarkhon Javkhari. The creation of Khofiz and Javkhari caused an especial inspiration of his. Exploring the means of imaginative depiction applied by Rakhim-zade the researcher adduces a lot of examples to illustrate the usage of various belles-lettres devices among which there are such ones as metaphor, epithet, allegory, antithesis and others.
Роцеъ ба муаллиф:
Икромова Маърифат Искандаровна, унвонцуи кафедраи адабиёти тоцики Донишгоуи давлатии Цургонтеппа ба номи Носири Хусрав (Чумуурии Тоцикистон, ш. К,ургон-теппа), тел.: +992 91 928 53 51
Сведения об авторе:
Икромова Маърифат Искандаровна, соискатель кафедры таджикской литературы Курган-тюбинского государственного университета им. Н. Хусрава (Республика Таджикистан, г. Курган-тюбе), тел.: +992 91 928 53 51
Information about the author
Ikromova Marifat Iskandarovna, claimant for Candidate's degree of the Tajik literature department under Kurgan-Tyube University named after Nosir Khusrav (Tajikistan, Kurgan-Tyube), tel.: +992 91 928 53 51
- 265 -
