Научная статья на тему 'ОБЩАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА АДМИНИСТРАТИВНОГО АКТА В ЗАКОНЕ ОБ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРОЦЕДУРАХ ГЕРМАНИИ'

ОБЩАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА АДМИНИСТРАТИВНОГО АКТА В ЗАКОНЕ ОБ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРОЦЕДУРАХ ГЕРМАНИИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
130
60
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
административный акт / дополнительное распоряжение / форма административного акта / содержание административного акта. / аdministrative act / supplementary order / form of administrative act / content of administrative act.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Ж.Нематов

в данной статье приводится краткий теоретико-правовой анализ общей характеристики административного акта в административных процедурах Германии.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE GENERAL DESCRIPTION OF THE ADMINISTRATIVE ACT IN THE GERMAN ADMINISTRATIVE PROCEDURE LAW

This article describes a brief legal-theoretical analysis of the main characteristics of the administrative procedures in Germany.

Текст научной работы на тему «ОБЩАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА АДМИНИСТРАТИВНОГО АКТА В ЗАКОНЕ ОБ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРОЦЕДУРАХ ГЕРМАНИИ»

THE GENERAL DESCRIPTION OF THE ADMINISTRATIVE ACT IN THE GERMAN ADMINISTRATIVE PROCEDURE LAW

J.NEMATOVa

Tashkent state University of law, Tashkent, 100047, Uzbekistan

ОБЩАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА АДМИНИСТРАТИВНОГО АКТА В ЗАКОНЕ ОБ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРОЦЕДУРАХ ГЕРМАНИИ

Ж.НЕМАТОВ"

Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

ГЕРМАНИЯ МАЪМУРИЙ ПРОЦЕДУРАЛАР ТУГРИСИДАГИ КОНУНИДА МАЪМУРИЙ АКТНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ

Ж.НЕМАТОВ"

Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон

Аннотация: ушбу мацолада Германия маъмурий процедураларида маъмурий актнинг умумий тавсифи уацида цисцача назарий-ууцуций тсцлил келтириб утилади.

Калит сузлар: маъмурий акт, цушимча фармойиш, маъмурий акт шакли, маъмурий акт мазмуни.

Аннотация: в данной статье приводится краткий теоретико-правовой анализ общей характеристики административного акта в административных процедурах Германии.

Ключевые слова: административный акт, дополнительное распоряжение, форма административного акта, содержание административного акта.

Abstract:This article describes a brief legal-theoretical analysis of the main characteristics of the administrative procedures in Germany.

Key words: аdministrative act, supplementary order, form of administrative act, content of administrative

act.

Маъмурий процедуралар институти ривожланган хорижий давлатларнинг купчилигида мавжуд булгани боис бу хасида куплаб илмий тад^и^отлар олиб борилган. Биро^ мазкур тад^и^отлар хамда ривожланган хорижий давлатларнинг маъмурий процедуралар тугрисидаги ^онунчилиги хасида узбек тилида нисбатан кам маълумот мавжуд. Шунга кура, мазкур мацолада Германия маъмурий процедуралари тугрисида ёзилган аввалги ма^олалардаги фикрларни давом эттирган холда Германия маъмурий процедуралар тугрисидаги ^онунида (бундан кейинги уринларда МПт ^онун деб аталади) маъмурий актнинг умумий тавсифи хасида ^ис^ача назарий-ху^у^ий тахлил келтириб утилади.

Маъмурий процедураларнинг назарий-ху^у^ий асосларини тад^и^ этишда Германия тажрибаси нихоятда мухим. Чунки 2018 йил 8 январда ^абул ^илинган Узбекистон Республикасининг "Маъмурий тартиб-таомиллар тугрисида"ги ^онуни Германия ^онуни модели

асосида ишлаб чщилган. Шунинг учун хам ^уйида Германия ^онунида маъмурий актнинг умумий тавсифи хасида тухталиб утишга харакат ^иламиз.

Германия МПтКонунининг энг мухим ва марказий ^исми бу маъмурий акт хисобланади. Бу тугрисида ^онуннинг учинчи булимида тегишли ^оидалар келтириб утилган. Ушбу булим маъмурий актни ^абул ^илиш (биринчи боб 35-42а-моддалар), маъмурий актнинг хакщийлиги (иккинчи боб 43-52-моддалар) хамда маъмурий актнинг юридик кучининг муддатлари (учинчи боб 53-модда)дан иборат. Куйида тад^и^от предмети доирасида маъмурий актнинг умумий тавсифи хасида фикр юритилади.

Маъмурий акт ^онунларни ижро этишнинг асосий вектори хисобланади. Чунки унда бир тарафдан фу^ароларнинг ху^у^, мажбурият ва имтиёзлари белгиланса, бош^а тарафдан маъмурий органларнинг уз фаолиятини амалга оширишидаги ваколатларининг чегараси урнатилади. Шу маънода маъмурий акт жиддий ху^у^ий о^ибатларни келтириб чи^ариши билан ажралиб туради[1].

Германияда маъмурий процедура давлат ва фу^аро уртасидаги таш^и характердаги муносабатларни тартибга солишга ^аратилганлиги билан ажралиб туради. Шундан келиб чивдан холда Германия МПт Конунининг 9-моддасига кура маъмурий процедура деганда, маъмурий акт (ёки оммавий-ху^у^ий шартномани тузиш)ни ^абул ^илиш, тайёрлаш ва унинг шартлари мавжудлигини текширишга ^аратилган маъмурий органларнинг таш^и о^ибатлар келтириб чи^арувчи фаолияти тушунилади[2].

МПт Конуннинг 9-моддасида назарда тутилган таш^и о^ибатлар Конуннинг 35-моддасида назарда тутилган маъмурий акт тушунчасидан кенгро^ хисобланади. Шунга кура билвосита таш^и о^ибатлар келтириб чи^арувчи холатлар хам маъмурий процедура ^онунчилиги доирасига киритилади. Бунга мисол ^илиб, маъмурий акт ^абул ^илинишига таъсир курсатувчи ^андайдир чорани келтириш мумкин[3].

Германиянинг МПт Конунига курамаъмурий акт деганда бевосита ху^у^ий о^ибат келтириб чи^арувчи, таш^и характердаги оммавий ху^у^ сохасида якка холатларни тартибга солишга ^аратилган исталган фармойиш, ^арор ёки маъмурий органнинг бош^ача хокимият чораси тушунилади. Умумий фармойиш деганда, ани^ ёки маълум бир умумий хусусиятларига кура ани^ланадиган шахсларга йуналтирилган ёхуд жамият томонидан оммавий-ху^у^ий хусусиятга эга булган предмет ёки ундан фойдаланишга оид булган маъмурий акт тушунилади (конуннинг 35-моддаси).

Маъмурий акт ^ушимча фармойиш билан бирга ^абул ^илиниши мумкин. Кушимча фармойиш фа^ат ху^у^ нормаси ёки ^онунда маъмурий актни ^абул ^илишнинг урнатилган шартларини амалга оширишни таъминлашдан келиб чивдан холлардагина ^абул ^илиниши мумкин. Маъмурий актга кушимча равишда ^абул ^илинадиган кушимча фармойишда ^уйидагилар назарда тутилиши мумкин:

маълум бир имтиёз ёки чекловларнинг кучга кириш, бекор булиш пайти ёки амал ^илишининг маълум бир муддати урнатиладиган холлар (муддатнинг урнатилиши (муддатли));

имтиёз ёки чекловларнинг юзага келиши, бекор булиши келажакдаги номаълум ходисага богли^ ^илиб ^уйилиши мумкин (шартли);

маъмурий актни бекор ^илиш тугрисидаги шартлар;

манфаат олувчи шахсга маълум бир харакатни бажаришни ёки бундай харакатнинг бажарилишига йул ^уйиб бериши ёхуд маълум бир харакатни бажаришдан узини тийиш тугрисидаги курсатма (курсатма);

кейинчалик курсатмани ^абул ^илиш, узгартириш ёки кушимча киритиш тугрисидаги шартлар.

Кушимча фармойиш маъмурий актнинг ма^садига зид келмаслиги лозим (конуннинг 36-моддаси).

Маъмурий органлар фаолиятида хар доим хам битта (асосий) ^оидадан иборат мазмундаги маъмурий актлар ^абул ^илинавермайди, балки асосий маъмурий актга кушимча тарзда турли шарт (фармойиш)лар ^уйилиши хам мумкин. Бундай шартлар маъмурий актнинг кушимча шартлари дейилади. Маъмурий актни ^абул ^илишда маълум бир муддат, кушимча шартлар, маъмурий актни ча^ириб олиш (^айтариб олиш), талаб(нома) ^уйиш кабилар шулар жумласидандир. Мисол учун, Германияда умумий ов^атланиш корхоналари очиш учун квадрат метрга мутаносиб тарзда хожатхоналар сони белгиланган. Бундай холларда маъмурий орган маълум бир аризани куриб чи^ишда аризани рад этмасдан, балки уни ^аноатлантириб кушимча шарт сифатида маълум бир сондаги хожатхоналар ^уришни шарт ^илиши мумкин. Бундай холларда маъмурий акт мана шу кушимча шарт бажарилганда "ха^и^ий" булади, бажарилмаганда

эса кучга кирмайди. Энг асосийси аризачи цушимча шартларни бажарганидан кейин маъмурий органгатакрор мурожаат килмайди. Бу эса маъмурий-хукукий муносабатларни кулайлаштиради[4].

Бундан ташкари, тадбиркорлик сохасида рухсат олиш билан боглик масалаларда маъмурий орган ишни куриб чикишни чузадиган булса, Германияда бундай холларда тегишли муддат утиши билан рухсат берилган деб хисобланади.Бу фиктив карор деб номланади [5].

Маъмурий акт уз мазмунига кура етарли даражада аник булиши лозим. Маъмурий акт ёзма, электрон, огзаки ёки бошка шаклда чикарилиши мумкин. Хукукий манфаат мавжуд булганда ва манфаатдор шахс зудлик билан талаб килган холларда огзаки маъмурий акт ёзма ёки электрон шаклда тасдикланиши лозим. Ёзма ёки электрон маъмурий актда уни кабул килган маъмурий орган номланиши, имзоси, маъмурий орган рахбари, уринбосари ёки бошка ваколатли шахс имзоси (исм-шарифи) акс эттирилиши шарт[6]. Ёзма ёки электрон маъмурий актда шикоят килиш тугрисидаги, жумладан, маъмурий актга нисбатан кандай куринишдаги шикоят келтирилиши мумкинлиги, шикоят кайси маъмурий орган ёки судга берилиши лозимлиги, маъмурий орган ёки суд жойлашган ер хамда шикоят муддати (шикоят килиш тартиби) тугрисидаги тушунтиришлар илова килиниши лозим (конуннинг 37-моддаси).

Германия МПт Крнунининг 38-моддасига кура ваколатли маъмурий орган томонидан маълум бир мазмундаги маъмурий акт кейинрок (маълум вактдан сунг) тасдиклаш (гувохлантириш) мажбурияти ёки маъмурий актни кабул килишдан воз кечиш ёзма шаклда тасдикланиши лозим (маъмурий актнинг гувохлантирилиши, тасдикланиши, ваъда берилиши). Маъмурий орган ваъда берилган маъмурий актни фактик холат узгариши натижасида ёки хукукий коидалар узгариши натижасида юридик асосларга кура такдим этиши мумкин булмаган холатларда маъмурий орган уз ваъдаси билан богланмайди (чегараланиб колмайди).

Ёзма ёки электрон шаклдаги маъмурий акт асослантириш кисмидан иборат булиши лозим. Асослантиришда маъмурий орган уз карорини кабул килишида асос булган барча мухим фактик холатлар ва юридик асослар келтирилиши лозим. Маъмурий орган уз ихтиёри (хохиш-иродаси) асосида кабул килган карорида бундай карорни кабул килишни келтириб чикарган холатларни асослантириб бериши даркор. Куйидаги холларда асослантириш талаб этилмайди: маъмурий акт учинчи шахслар манфаатига дахл килмайдиган холларда маъмурий орган илтимосномани каноатлантирадиган ёки билдирилган иродага мувофик харакат килганда; маъмурий акт йуналтирилган (мулжалланган) ёки манфаатларига дахл киладиган шахсга маъмурий органнинг иш холатлари фактик ва юридик холатлари тугрисида маъмурий органнинг фикрини аллакачон билган булса ёки бундай фикрни асослантиришсиз хам тушуна оладиган холатларда; хар бир холатда асослантиришни такдим этишга зарурат булмаса ва маъмурий орган бир хилдаги маъмурий акт маъмурий актларни куп микдорда кабул киладиган булса ёки маъмурий актларни техник воситалар оркали кабул килганда; хукук нормасида назарда тутилган холларда; умумий фармойиш оммавий эълон килинганда (конуннинг 39-моддаси).

Маъмурий органга уз ихтиёри (хохиш-иродаси) асосида харакат килишга ваколат берилган булса, бундай хукук (ваколат)ни маъмурий орган ушбу ваколатлар берилган максадларга мувофикамалга ошириши, уз ихтиёри (хохиш-иродаси) асосида харакат килишнинг конун билан урнатилган чегарасига амал килиши шарт (конуннинг 40-моддаси).

Маъмурий акт процедура кимга каратилган булса, уша иштирокчига ёки ушбу маъмурий акт билан манфаати дахл килинган процедура иштирокчисига эълон килиниши шарт. Агар вакил тайинланган булса, маъмурий акт вакилга эълон килиниши мумкин. Маъмурий акт почта хизмати ёки электрон шаклда юборилганда почтага топширилган ёки электрон тарзда юборилган кундан учинчи кунда юборилган деб хисобланади. Агар маъмурий акт юборилиши тугрисида шубха юзага келса, маъмурий орган маъмурий актни етказиш фактини ва вактини исботлаб бериши шарт (конуннинг 42-моддаси)[7].

Маъмурий орган исталган пайтда маъмурий актда мавжуд арифметик, харфлардаги хатоликлар ва бошка очик хатоликларни тузатишга хакли. Маъмурий актга процедура иштирокчиларининг хукукий манфаати булгандагина тузатишлар киритилиши мумкин. Маъмурий орган тузатиш киритиш керак булган хужжатни талаб килиш (сураб олиш)га хакли (конуннинг 42-моддаси).

Маъмурий актни кабул килишга оид Узбекистон Республикасининг "Маъмурий тартиб-таомиллар тугрисида'ги конунида (бундан кейинги уринларда МТТт Конун деб юритилади) куйидаги коидалар мавжуд: маъмурий актнинг шакли ва мазмунига оид коидалар (МТТт Конуннинг 52,53-моддалари), маъмурий актни асослантиришга оид коидалар (МТТт Конун 54-модда), маъмурий актнинг кучга кириши (МТТт Крнун 55-модда), маъмурий актни тушунтириб

бериш ва тузатиш киритиш (МТТтКонун 56-модда), маъмурий акт амал ^илишини тугатиш (МТТт Конун 58-модда), маъмурий актни бекор ^илиш, узгартириш ёки ха^и^ий эмас деб топиш (МТТт Конун 59-модда).

Маъмурий акт шакли ва мазмуни. Маъмурий акт турли шаклларда ^абул ^илиниши мумкин [8]. Жумладан, ю^орида тахлил цилинган Германия ^онунчилигида маъмурий актнинг ёзма, огзаки, белгили, сигналли куринишлари келтириб утилди. Узбекистон МТТт Конуннинг 52-моддасига кура маъмурий жужжат ёзма шаклда цабул цилинади. Цонун уужжатларида маъмурий жужжат бошца шаклда, шу жумладан бошца тегишли уужжатни бериш ёки муайян уаракатларни амалга ошириш йули билан цабул цилиниши мумкинлиги уоллари назарда тутилиши мумкин. Ёзма маъмурий уужжат маъмурий органнинг ваколатли мансабдор шахси ёки коллегиал орган аъзолари томонидан имзоланади ва маъмурий органнинг муури билан тасдицланади.

Таъкидлаш жоизки, Конуннинг 52-моддасида маъмурий актнинг ёзма шаклда ^абул цилиниши ва бош^а шакллар тугрисида ^онун хужжатларида махсус урнатилиши талаби келтириб утилган. Шунга кура, агар бош^а шакл махсус урнатилмаган булса, маъмурий акт ^оида тари^асида ёзма шаклда ^абул цилиниши талаб этилади. Бу эса ху^у^ни ^улловчилар учун бироз но^улай булиши мумкин. Шу маънода Конуннинг узида маъмурий актнинг огзаки, белгили ва бош^а шакллари тугрисида тегишли ^оидаларни тугридан-тугри урнатиб ^уйиш ма^садга мувофивдир .

Шунингдек, Конунда маъмурий актнинг мазмунига доир ^уйидаги ^оидалар урнатилганлигини куриш мумкин.

Маъмурий уужжат цонуний, асосланган, адолатли, аниц ва тушунарли булиши керак.

Маъмурий уужжатда цуйидагилар курсатилиши керак:

1) маъмурий уужжатнинг номи ва у цабул цилинган сана;

2) маъмурий уужжатни цабул цилган маъмурий органнинг номи ва жойлашган ери (почта манзили);

3) маъмурий иш юритиш иштирокчилари тугрисидаги ахборот;

4) маъмурий уужжат орцали уал цилинадиган масаланинг тавсифи (тавсиф цисми);

5) маъмурий уужжатнинг асоси (асослантирувчи цисми);

6) цабул цилинган царор баёни (хулоса цисми);

7) маъмурий уужжат устидан шикоят цилиш муддати ва тартиби;

8) маъмурий органнинг маъмурий уужжатни цабул цилган мансабдор шахсининг (коллегиал орган аъзоларининг) лавозими, исми ва фамилияси.

Маъмурий ихтиёрийлик (дискрецион ваколат) асосида цабул цилинган маъмурий уужжатда цуйидагилар назарда тутилиши мумкин:

муайян ууцуцнинг ёки мажбуриятнинг кучга кириш, уз кучини йуцотиш пайти ёки амал цилиш муддати;

муайян уодисага ёки келажакда ууцуцнинг ёхуд мажбуриятнинг кучга кириши ёки уз кучини йуцотиши билан боглиц булган шартга доир курсатма;

маъмурий уужжатни бекор цилиш ууцуци ёки келгусида цушимча фармойишлар бериш ууцуци маъмурий органда сацланиб цолиши тугрисидаги изоу;

адресатга муайян уаракатларни амалга ошириш, амалга оширишга йул цуйиш ёки амалга оширишдан тийилиш хусусида курсатма берувчи цушимча фармойишлар(МТТт Цонуннинг 53-моддаси).

Гарчи Узбекистон ^онунчилигида маъмурий ихтиёрийлик асосида ^абул цилинган маъмурий актлар кенг тар^алмаган булсада, Конунда бундай актларга доир кушимча шартлар, яъни кушимча фармойишлар урнатилиши мумкинлиги келтириб утилган. Таъкидлаш жоизки, конунда маъмурий актнинг мазмунини белгилаб берувчи, маълум бир во^еа-ходиса, пайт, шартлар, холатлар ха^идаги кушимча шартлар олдиндан, маъмурий акт ^абул ^илиниш пайтида маълум цилинади. Бу эса маъмурий актнинг ^андай шартлар асосида ^абул ^илингани хасида ва ^андай шартлар асосида узгариши тугрисида адресат учун ани^ маъумот беради хамда кутилмаган ^арорлар ^абул ^илинишининг олдини олади. Маъмурий актнинг кушимча фармойишларида регулятив характер булиши керак. Маълумот тарзидаги ёки амалдаги ^онунчилик ^оидалари тугрисидаги эслатма мазмунидаги хужжатлар кушимча фармойиш хисобланмайди. Бу каби ^оидалар ю^орида тахлил цилинган Германия ^онунчилидан олинган дейиш мумкин.

Ю^оридагилардан шундай хулоса ^илиш мумкинки, Германия маъмурий процедуралар тугрисидаги ^онунида маъмурий актнинг батафсил тартибга солиниши билан ажралиб туришини куриш мумкин. Германия ^онунчилигида маъмурий актнинг умумий тавсифи хасида келтирилган

кискача назарий-хукукий тахлилдан Узбекистон Республикасининг "Маъмурий тартиб-таомиллар тугрисида'ги ^онунини тушунишда хам фойдаланиш мумкин. Зеро, юкорида таъкидланганидек, Узбекистон Республикасининг "Маъмурий тартиб-таомиллар тугрисида'ги Крнуни Германия конунининг модели асосида ишлаб чикилган. Жумладан, маъмурий актнинг белгилари, маъмурий актнинг шакли, маъмурий актнинг кушимча фармойиш асосида кабул килиниши, маъмурий актни адресатга етказиш масалалари Узбекистон маъмурий хукуки учун нисбатан янги тушунчалар булгани боис хорижий тажриба асосида мазкур тушунчаларни урганиш маъмурий процедуралар тугрисидаги конунчиликни маъмурий амалиётда тугри талкин этиш ва татбик этишга ёрдам беради.

References:

1. Lars Broker. Otmena administrativnix aktov v sootvetstvii s nemetskim zakonodatelstvom. Yejegodnik publichnogo prava 2016: Administrativniy akt. - M.: Infotropik Media, 2015. - S.196.

2. Yan Sikou. Protsedura izdaniya administrativnogo akta.Yejegodnik publichnogo prava 2016: Administrativniy akt. - M.: Infotropik Media, 2015. - S.5.

3. Heribert Schmitz, in: Stelkens/Bonk/Sachs (Hrsg.), Verwaltungsverfahrensgesetz, 8. Aufl. 2014, § 9. Rn. 118.

4. Yorg Pudelka. Dopolnitelnie polojeniya k administrativem aktam. Yejegodnik publichnogo prava 2016: Administrativniy akt. - M.: Infotropik Media, 2015. - S.98-99.

5. Yan Sikou. Osnovbi zakonodatelstva ob administrativnix protsedurax v Germanii.Yejegodnik publichnogoprava 2014: Administrativnoye pravo: sravnitelno-pravovie podxodi. - M.: Infotropik Media, 2014. - S.366.

6. De-Meyl qonuniga ko'ra agar ma'muriy organ elektron ma'muriy aktni qabul qiladigan bo'lsa, De-Mail-akkaunt foydalanuvchisi ekanligi to'g'risidagi ma'lumotni aks ettirishi lozim. Agar yozma ma'muriy akt texnik vositalar orqali qabul qilinadigan bo'lsa, unda ma'muriy organ rahbarining imzosi va ism-sharifi aksi mavjud bo'lmasligi mumkin.

7. Germaniya MPt Qonunida ma'muriy aktlarga tuzatishlar kiritish va ruxsatnoma fiksiyasi to'g'risidagi normalar ham o'rnatib qo'yilgan.

8. Ma'muriy organ istalgan paytda ma'muriy aktda mavjud arifmetik, harflardagi xatoliklar va boshqa ochiq xatoliklarni tuzatishga haqli. Ma'muriy aktga protsedura ishtirokchilarining huquqiy manfaati bo'lgandagina tuzatishlar kiritilishi mumkin. Ma'muriy organ tuzatish kiritish talab etiladigan hujjatni talab qilish (so'rab olish)ga haqli (qonunning 42-moddasi).

9. Qaror qabul qilishning qonunda o'rnatilgan muddati o'tgandan keyin so'ralgan ruxsatnoma huquq normasi nazarda tutilganda va iltimosnoma yetarli darajada aniq bo'lsa, ruxsatnoma berilgan hisoblanadi (ruxsatnoma fiksiyasi) (qonunning 42a-moddasi). Zyuzin V.A. - 2007. - Ukaz.soch. - S.114-115.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.