Научная статья на тему 'БЮРО ПРИНУДИТЕЛЬНОГО НАКАЗАНИЯ – В КАЧЕСТВЕ ДОЗНАВАТЕЛЬНОГО ОРГАНА'

БЮРО ПРИНУДИТЕЛЬНОГО НАКАЗАНИЯ – В КАЧЕСТВЕ ДОЗНАВАТЕЛЬНОГО ОРГАНА Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
91
31
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
административное правонарушение / расследование / обвинительный акт / потерпевший / стороны / общественный контроль. / administrative offense / investigation / accusation act / injured party / parties / public control.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Э.Шерматов

в данной статье приводятся сведения о роли деятельности Бюро принудительного исполнения Республики Узбекистан в общественной жизни населения, механизмы, нормативно-правовые акты в данной сферы, а также их применение.В статье излагается мнение автора о механизмах деятельности Бюро принудительного исполнения при реализации следственных функций.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MANDATORY ENFORCEMENT BUREAU AS AN INVESTIGATING AUTHORITY

In this article, the author provides analytical information about the role of the Bureau of Compulsory Execution of the Republic of Uzbekistan in the public life of the citizens, the mechanisms and regulations in this area, as well as their application. The article presents the views of the author on the mechanisms of the Bureau of Compulsory Execution in the implementation of investigative functions.

Текст научной работы на тему «БЮРО ПРИНУДИТЕЛЬНОГО НАКАЗАНИЯ – В КАЧЕСТВЕ ДОЗНАВАТЕЛЬНОГО ОРГАНА»

MANDATORY ENFORCEMENT BUREAU - AS AN INVESTIGATING

AUTHORITY

E.SHERMATOVa

Tashkent state University of law, Tashkent, 100047, Uzbekistan

БЮРО ПРИНУДИТЕЛЬНОГО НАКАЗАНИЯ - В КАЧЕСТВЕ ДОЗНАВАТЕЛЬНОГО ОРГАНА

Э.ШЕРМАТОВ"

Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

МАЖБУРИИ ИЖРО БЮРОСИ - СУРИШТИРУВ ОРГАНИ

СИФАТИДА

Э.ШЕРМАТОВ"

Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон

Аннотация: мазкур мацолада Узбекистон Республикасида Мажбурий ижро бюроси фаолиятининг фуцаролар ижтимоий щётида тутган урни ва ишлаш механизмлари, ушбу соуадаги норматив-ууцуций уужжатлар уамда уларни цуллаш уацида батафсил тащилий маълумотлар келтирилган. Мацолада муаллиф томонидан Мажбурий ижро бюроси суриштирув ва тергов функцияларини амалга оширишда цандай механизмлар орцали фаолият юритаётгани щцида фикрлар илгари сурилган.

Калит сузлар: маъмурий ууцуцбузарлик, суриштирув, айблов далолатномаси, жабрланувчи, тарафлар, жамоатчилик назорати.

Аннотация: в данной статье приводятся сведения о роли деятельности Бюро принудительного исполнения Республики Узбекистан в общественной жизни населения, механизмы, нормативно-правовые акты в данной сферы, а также их применение.В статье излагается мнение автора о механизмах деятельности Бюро принудительного исполнения при реализации следственных функций.

Ключевые слова: административное правонарушение, расследование, обвинительный акт, потерпевший, стороны, общественный контроль.

Annotation: In this article, the author provides analytical information about the role of the Bureau of Compulsory Execution of the Republic of Uzbekistan in the public life of the citizens, the mechanisms and regulations in this area, as well as their application. The article presents the views of the author on the mechanisms of the Bureau of Compulsory Execution in the implementation of investigative functions.

Keywords: administrative offense,investigation, accusation act, injured party, parties, public control.

Бизга маълумки, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 29 майдаги "Электр энергияси ва табиий газ етказиб бериш х,амда истеъмол ^илиш со^асида тулов интизомини янада мустах,камлаш, шунингдек, ижро иши юритиш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5059-сон Фармони х,амда унинг ижросини таъминлаш ма^садида Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 30 майдаги "Узбекистон Республикаси Бош

прокуратураси дузуридаги Мажбурий ижро бюроси фаолиятини ташкил этиш тугрисида'ги карорининг кабул килиниши янги дукукни мудофаза килувчи органнинг ташкил этилишига асос булди.

Юкорида таъкидланган норматив-меъёрий дужжатлар оркали бюро маъмурий дукукбузарликлар тугрисидаги ишларни юритади, ваколатига тааллукли ишларни куриб чикади ва маъмурий жазо куллаб, маъмурий дукукбузарликлар тугрисидаги ишларни юритиш амалиётини тадлил килади, уларнинг дисобини олиб боради дамда ушбу содада ягона амалиётни шакллантириш чораларини куради.

Бундан ташкари Бюро ваколатига тааллукли ишлар буйича терговга кадар текширув ва суриштирув утказиш, шунингдек тезкор-кидирув фаолиятини амалга ошириш дамда процессуал карорлар ^абул килиш ваколатларининг берилиши ижро содасида ишларнинг самароадорлиги ва тезкорлигини оширишга хизмат килмокда.

Узбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига биноан Узбекистон Республикаси Бош прокуратураси дузуридаги Мажбурий ижро бюроси дамда унинг жойлардаги булинмаларига - Жиноят кодексининг 122, 123, 1852-моддаларида, 232-моддаси биринчи кисмида назарда тутилган жиноятларга доир ишлар буйича суриштирув ваколатлари берилган.

Хусусан, бюро дамда унинг жойлардаги булинмалари суриштирувни олиб бориш жараёнида бошка суриштирув органи терговига тегишли янги жиноят аникланса, ишни юритаётган суриштирув органи факат тегишли прокурорнинг розилиги билан суриштирувни тулик дажмда тамомлаши мумкин.

Агар суриштирувни олиб боришда дастлабки тергов органига тегишли булган ва тергов килинаётган жиноят иши билан боглик булган янги жиноят аникланса, прокурорнинг розилиги билан жиноят иши Жиноят-процессуал кодексининг 345-моддасида белгиланган терговнинг тегишлилигига кура дастлабки тергов органига утказилади.

Шунингдек, суриштирувни олиб боришда дастлабки тергов органига тегишли булган ва тергов килинаётган жиноят иши билан боглик булмаган янги жиноят аникланса, жиноят ишини ажратиш ва бошкаларга утказиш Жиноят-процессуал кодексининг 332 ва 345-моддаларига мувофик амалга оширилади. Бунда агар мазкур янги жиноят ушбу кодекс 345-моддасининг олтинчи кисмида назарда тутилган жиноятлар туркумига кирса, ажратилган жиноят иши буйича дастлабки терговни амалга ошириш прокурор томонидан дастлабки тергов органига топширилади.

Турли суриштирув органларига тегишли жиноят ишлари битта иш юритувига бирлаштирилганда прокурор суриштирувни олиб боришни огиррок жиноят тугрисидаги жиноят ишининг тергови кайси органга тегишли булса, шу органга ва жиноятларнинг хусусияти, ижтимоий хавфлилик даражаси тенг булганда эса жиноят иши буйича узокрок муддат давомида суриштирув олиб бораётган органга топширади.

Суриштирув органлари терговига тегишли булган жиноят ишлари бошка дастлабки тергов органлари терговига тегишли булган жиноят ишлари билан битта иш юритувига бирлаштирилганда прокурор терговни олиб боришни Жиноят-процессуал кодекнинг 345-моддасида белгиланган терговга тегишлилик коидалари буйича дастлабки тергов органига топширади.

Жиноят каерда содир этилган булса, жиноят иши уша туман (шадар) булимининг суриштирувчисига тегишли булади.

Суриштирув утказиш тартибига доир масалаларга тухталиб утадиган булсак, агар иш долатларини анча тез, пухта, тула, холисона, дар томонлама текширишга ёрдам берса, иш кузгатилган жойда ёки гумон килинувчи ёхуд айбланувчи ёки гуводларнинг купчилиги турган ерда дам утказилиши мумкин.

Хдр бир суриштирувчи уз юритувида булган жиноят иши буйича Узбекистон Республикасининг дудудида исталган жойда бирор тергов даракатини шахсан узи бажаришга ёхуд уни утказишни бошка суриштирувчига топширишга даклидир.

Суриштирувчининг топширигида ижро этувчи учун мажбурий булган ижро муддати курсатилади. Топширикни бу муддат ичида ижро этишнинг иложи булмаса, топширик олган шахс топширик берган суриштирувчига топширик качон бажарилиши мумкинлиги тугрисида ёзма равишда телеграмма ёки телефонограмма оркали хабар килади ва унинг курсатмаларига биноан топширикни бажаришни давом эттиради.

Жиноят ишини бир суриштирув органи доирасида бир суриштирувчидан бошка суриштирувчига утказиш шу суриштирув органининг радбари ёки суриштирув булинмаси бошлиги томонидан амалга оширилади.

Ишни бир суриштирув булинмасидан бошкасига утказиш юкори суриштирув органи радбари ёки юкори суриштирув булинмасининг бошлиги томонидан прокурор розилиги билан амалга оширилади.

Ишнибирсуриштируворганиданбошкасуриштируворганигаутказиш прокурор

розилигибиланамалгаоширилади.

Суриштирувчижиноятишиникузгатиб, униузишюритувигаоладивабудакида

ишкузгатиштугрисидагикароргаёзибкуяди.

Башартисуриштирувчигаолдинкузгатилганишберилганбулса, у

ишниузюритувигаолганлигитугрисидакарорчикаради, шундансунгсуриштирувнибошлайди.

Суриштирувжиноятишикузгатилганкунданбошлаббиройданошмаганмуддатдатамомланиши лозим.

Жиноятишларибирлаштирилаётганда улар

буйичаишюритишмуддатиузокрокмуддатдавомидатерговкилинганжиноятишибуйичабелгиланади. Бунда

колганжиноятишларибуйичаишюритишмуддатиузокроктерговкилинганишнингмуддатибиланкамр аболинадивакушимчаравишдадисобгаолинмайди.

Алодидаишюритувигаажратилганжиноятишибуйичасуриштирувмуддати, агаржиноятишиянгижиноятбуйичаёкиянгишахсганисбатанажратилаётганбулса, тегишликарорчикарилганкунданэътиборандисобланади.

Колгандоллардамуддатбужиноятишикайсижиноятишиданалодидаишюритувигаажратилганб улса, ушажиноятишикузгатилганпайтданэътиборандисобланади.

Ишайбловдалолатномасибилан, ишнитиббиййусиндагимажбурловчоралариникуллашёхудтарафларнингярашувиучунсудгаюбориш тугрисидагикарорбилан, амнистия

актигаасосанжиноятишинитугатишдакидасудгаилтимосномакиритиштугрисидагитакдимномабила нпрокуроргатопширилганкуниёхудишнитугатишдакидакарорчикарилганкунисуриштирувтамомла нгандисобланади.

Суриштирувмуддатигакуйидагиларкирмайди:

1) айбланувчи, димоячи, шунингдекжабрланувчи, фукаровийдаъвогар, фукаровийжавобгарвауларнингвакиллариишматериалларибилантанишибчикканвакт;

2) суриштирувтухтатибтурилганвакт;

3) кушимчасуриштирувутказишучун прокурор томониданкайтарилганишсуриштирувчигакелибтушгунига кадарутганвакт.

Ушбу модданингбиринчикисмидабелгилангансуриштирувмуддати прокурор

томониданйигирмакунгачаузайтирилишимумкин.

Ишкушимчасуриштирувутказишучункайтарибюборилганда, шунингдектухтатилганёкитугатилганишкайтатиклангандакушимчасуриштирувмуддатимазкуришн исуриштирувчикабулкилганпайтданэътиборанун кун муддатдоирасидабелгиланади.

Суриштирув жиноят ишини тугатиш тугрисида карор чикариши, айблов далолатномаси, ишни тиббий йусиндаги мажбурлов чораларини куллаш ёки тарафларнинг ярашуви учун судга юбориш тугрисида карор чикариши ёхуд амнистия актига асосан жиноят ишини тугатиш дакида судга илтимоснома киритиш тугрисида такдимнома тайёрлаш билан тамомланади.

Жиноят иши Жиноят-процессуал кодексининг 83 ва 84-моддаларида назарда тутилган асослар мавжуд булганда тугатилади.

Жиноят-процессуал кодексининг 84-моддаси биринчи кисмининг 2-бандида назарда тутилган асос мавжуд булганда жиноят ишини тугатиш Жиноят-процессуал кодексининг 63-бобида назарда тутилган коидаларга биноан суд томонидан амалга оширилади.

Суриштирувчининг жиноят ишини тугатиш тугрисидаги карори Жиноят-процессуал кодексининг 374-моддасида назарда тутилган талабларга риоя этилган долда тузилади.

Суриштирувчи ишни тугатиш тугрисида карор чикаргач бу дакида гумон килинувчига, айбланувчига, димоячига, шунингдек жабрланувчига, фукаровий даъвогарга, фукаровий жавобгарга ва уларнинг вакилларига, худди шунингдек иш корхона, муассаса, ташкилот ёки фукаронинг берган хабари билан кузгатилган булса, шу корхона, муассаса, ташкилот вакилларига ёхуд фукарога хабар килади. Айни вактда уларга ишни тугатиш тугрисидаги карор устидан прокурорга шикоят килиш дукуки тушунтирилади.

Суриштирувчи томонидан тупланган далилларни ишни судга утказиш учун етарли деб топса, айблов далолатномаси тузади.

Айблов далолатномаси соддалаштирилган шаклда тузилади ва суриштирувда аникланган холатлар, айбланувчининг шахси тугрисидаги маълумотлар, эълон килинган айбловнинг мазмуни, шунингдек суриштирув давомида аникланган ва ушбу жиноят иши учун ахамиятли булган бошка маълумотларни уз ичига олади.

Айблов далолатномасида суд мажлисига чакирилиши лозим булган шахсларнинг яшаш жойи курсатилган руйхати, шунингдек гумон килинувчи ва айбланувчига нисбатан канча вакт камокка олиш ёки уй камоги тарикасидаги эхтиёт чораси кулланилганлиги, ашёвий далиллар, хукмнинг фукаровий даъво ва бошка мулкий ундиришлар буйича кисми ижросини таъминлаш чоралари, суд чикимлари тугрисидаги маълумотлар илова килинади.

Суд мажлисига чакирилиши лозим булган шахсларнинг хавфсизлигини таъминлаш зарур булган холларда, Жиноят-процессуал кодексининг 380-моддаси учинчи кисмига мувофик мазкур шахсларнинг тегишли руйхати тузилади ва судга такдим этилади.

Айблов далолатномаси тузилганидан сунг суриштирувчи айбланувчи ва химоячига суриштирув тамомланганлигини эълон килади, уларга ишдаги барча материаллар билан танишиб чикишга доир хукукларини тушунтиради ва танишиб чикиш учун ишни тикилган хамда ракамланган куринишда, хужжатларнинг хар бир жилдини руйхати билан такдим этади.

Башарти суриштирувчи томонидан жиноят иш тугатилган булса, суриштирувчи бу хакида ва иш материаллари билан танишиш хукуки хакида гумон килинувчини, айбланувчини, химоячини хабардор килади хамда уларнинг илтимосига биноан уларга танишиб чикиш учун ишни такдим этади.

Суриштирувчи суриштирув тамомланганлиги ва иш айблов далолатномаси билан судга юборилиши ёки иш тугатилганлиги тугрисида жабрланувчи, фукаровий даъвогар, фукаровий жавобгар ва уларнинг вакилларига хабар килади, башарти улар хохласа, барча иш материаллари билан танишиб чикиш хукукига эга эканликларини тушунтиради. Сунг суриштирувчи курсатиб утилган процесс иштирокчиларининг илтимосига мувофик танишиб чикиш учун уларга ишни такдим этади.

Жабрланувчилар, гувохлар, холислар ва процесснинг бошка иштирокчилари хавфсизлигини таъминлаш максадида тергов харакатлари баённомасининг кириш кисмлари танишиб чикиш учун такдим килинмаслиги мумкин. Бундай холларда баённомаларнинг курсатиб утилган процесс иштирокчилари тугрисидаги маълумотларни уз ичига олган кириш кисмлари мухрланган холда сакланади.

Башарти айбланувчининг химоячиси ёки жабрланувчи, фукаровий даъвогар, фукаровий жавобгарнинг вакили узрли сабабларга биноан белгиланган вактда иш материаллари билан танишиб чикиш учун кела олмаса, суриштирувчи танишиб чикиш муддатини купи билан беш суткага кечиктириши мумкин. Химоячи ёки вакил бу муддат ичида келмаган такдирда айбланувчига бошка химоячини таклиф килиш, жабрланувчи, фукаровий даъвогар ёки фукаровий жавобгарга бошка вакил чакириш учун имконият яратилади.

Иш билан танишиб чикаётган шахс ишдаги хужжатлардан кучирмалар ёзиб олишга хаклидир, давлат сирларини ёки конун билан курикланадиган бошка сирларни уз ичига олган маълумотлар бундан мустасно. Суриштирувчи айблов далолатномаси ва ишдаги материаллар билан танишиб чикканлик тугрисида баённома тузади.

Иш билан танишиб чикканидан кейинги огзаки илтимосларни суриштирувчи баённомага киритади. Процесс иштирокчиси ёзма тарзда алохида илтимоснома бериши мумкин, бу хакида баённомага ёзиб куйилади.

Айбланувчи, химоячи, шунингдек жабрланувчи, фукаровий даъвогар, фукаровий жавобгар ва уларнинг вакиллари иш билан танишиб чикишгач ёки бирор сабабга кура танишиб чикишдан бош тортганларидан кейин суриштирувчи улардан кушимча суриштирув харакатларини утказиш ёки янги карорлар кабул килиш хусусида илтимослари бор ёки йуклигини аниклайди.

Тарафларнинг аризасига биноан уларга илтимосномалар тайёрлаш ва такдим килиш учун икки сутка доирасида вакт берилиши мумкин. Суриштирувчи илтимосномани тула ёки кисман рад килиш тугрисида карор чикаради ва бу хакида илтимоснома берилган вактдан бошлаб уч сутка ичида аризачига хабар беради.

Аризачининг илтимосини каноатлантириш рад килинганлиги хакидаги карор билан танишиб чикканидан кейин икки сутка ичида прокурорга бу холат буйича шикоят килиши мумкин.

Суриштирувчи илтимос кондирилганидан кейин у ким томонидан ва кимларнинг манфаатлари йулида билдирилган булишидан катъи назар, зарур холларда баён килинган тергов ва бошка процессуал харакатларни утказгандан хамда айблов далолатномасини кайта тузгандан сунг

айбланувчи, димоячига, шунингдек жабрланувчи, фукаровий даъвогар, фукаровий жавобгар ва уларнинг вакилларига айблов далолатномаси ва жиноят ишининг бошка материаллари билан яна танишиб чикиш имкониятини беради.

Айблов далолатномаси суриштирувчи томонидан имзоланади ва суриштирув булинмаси бошлиги билан келишилганидан сунг жиноят иши дардол прокурорга юборилади.

Суриштирувчининг даракатлари ва карорлари устидан шикоятлар суриштирув булинмаси бошлигига ёки ишни тергов килишда конунларга риоя этилиши устидан назорат олиб бораётган прокурорга берилади.

Хулоса килиб айтадиган булсак, инсон дукуклари таъминланиши билан бир каторда суриштирув фаолияти конунийликни таъминласа, иккинчи томондан суриштирув органлари фаолияти устидан маълум маънода жамоатчилик назоратини дам таъминлайди. Узбекистон Республикаси Бош прокуратураси дузуридаги Мажбурий ижро бюроси ташкил этилганидан буён суд ва бошка органлар дужжатларини ижро этиш дамда карз ундирилишини мувофиклаштириш фаолияти тубдан ижобий томонга узгарди. Х^ужжатлар ижроси ва карз ундирувлари уз вактида амалга оширилиб фукароларнинг вакти дамда маблаглари тежалмокда. Сунгги йилларда фукароларимизнинг дукукий онги ва дукукий маданияти кундан-кунга юксалиб, карздорлик даражаси кескин камаймокда. Ушбу давлат ташкилоти томонидан конунбузарликлар уз вактида аникланиб, уларга нисбатан чоралар курилмокда.

References:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 29 maydagi "Elektr energiyasi va tabiiy gaz yetkazib berish hamda iste'mol qilish sohasida to'lov intizomini yanada mustahkamlash, shuningdek, ijro ishi yuritish tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PF-5059-son Farmoni <http://lex.uz3218772>

2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 30 maydagi "O'zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Majburiy ijro byurosi faoliyatini tashkil etish to'g'risida"gi qaror.

3. O'zR Jinoyat-protsessual kodeksi. - T.: Adolat, 2015.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.