CC BY
1"O'ZBEKITON IQTISODIYOTI YOSHLAR KELAJAGI" KONSEPSIYASINI RIVOJLANTIRISH
Ermuhammedova Zulfizar Shermat qizi
Oriantal unversiteti Iqtisodiyot va turizm fakulteti talabasi https://doi. org/10.5281/zenodo.11218596
Annotatsiya. Maqolada O'zbekiston iqtisodiyotining yoshlar kelajagi mavzusiga qaratilgan. O'zbekiston iqtisodiyoti jadal rivojlanmoqda, uning kelajagini shakllantirishda yoshlarning o'rni katta. Ushbu annotatsiya yoshlarning O'zbekiston iqtisodiyotining o'sishiga qanday hissa qo'shishi mumkinligini o'rganadi. O'zbekiston yoshlari oldida turgan asosiy muammolar, jumladan, yoshlar o'rtasidagi ishsizlikning yuqoriligi, ta'lim olish va o'qitish imkoniyatlarining cheklanganligi, mehnat bozoriga jalb etilmayotganligi qayd etilgan. So'ngra ushbu muammolarning potentsial yechimlarini taklif qiladi, masalan, ta'lim va o'qitish dasturlariga sarmoya kiritish, ko'proq ish o'rinlari bilan ta'minlash, siyosat va dasturlar orqali tadbirkorlikni rivojlantirish.
Kalit so'zlar: O'zbekiston yoshlar va iqtisodiyoti, tadbirkorlikni rivojlantirish, texnalogiyaning rivojlantirish, davlat-xususiy sheriklikni kengaytirish,ijtimoiy havsizlik tarmoqlari, imkoniyatlar tengsizligi, ayollar tadbirkorligini yetishmaasligi, kreditga kirishning etarli emasligi, Yoshlar ishsizligini hal qilish.
KIRISH
Markaziy Osiyodagi eng ko'p aholiga ega mamlakatlardan biri sifatida O'zbekiston o'z kelajagini yosh aholiga sarmoya kiritadi. Aholining 64 foizdan ortig'ini 30 yoshgacha bo'lgan yoshlar tashkil etgan O'zbekiston hukumati o'z yoshlari, qolaversa, mamlakatning iqtisodiy barqaror kelajagini ta'minlashga harakat qilmoqda. Ushbu tezis O'zbekiston hukumati tomonidan iqtisodiy o'sishda muhim rol o'ynaydigan kelajakni yaratish bo'yicha amalga oshirilayotgan strategiya va siyosatlarga bag'ishlangan hamda bu tashabbuslarning ehtimoliy muvaffaqiyati haqida bashorat qilingan.
O'zbekiston yoshlari va iqtisodiyoti
Iqtisodiy farovonlik kaliti yoshlarga tegishli bo'lsa-da, ularning salohiyatidan faqat hukumat, xususiy sektor va fuqarolik jamiyatining vijdonli sa'y-harakatlari orqali foydalanish mumkin. O'zbekistonda bu tashabbus sifatli ta'lim olish imkoniyati iqtisodiy farovon jamiyatning tayanchi ekanligini tan olishdan boshlanadi. Sifatli ta'limga sarmoya kiritish va kasb-hunar o'rgatish imkoniyatlarini kengaytirish orqali O'zbekiston hukumati yoshlarning iqtisodiy imkoniyatlarini kengaytirish uchun zarur poydevor yaratmoqda.
Tadbirkorlikni rivojlantirish
O'zbekiston iqtisodiyotida yoshlarga ko'proq foyda keltiruvchi eng muhim o'zgarishlardan biri bu tadbirkorlikni rivojlantirishdir. O'zbekiston hukumati yoshlarning ishsizligi bilan bog'liq muammolarni hal qilish vositasi sifatida mamlakatda tadbirkorlikni rivojlantirishga katta mablag' ajratdi. 2019-yilda hukumat tomonidan yoshlarga yo'naltirilgan tadbirkorlik dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirishni nazorat qiluvchi "Yoshlar tadbirkorlik markazi" tashkil etildi. Bunday tashabbuslar uchun mas'ul vazirlik - Innovatsion rivojlanish vazirligi tadbirkorlikka o'qitish dasturlarini tashkil etadi, yosh tadbirkorlarga startap grantlari ajratadi, ustozlik qiladi.
Texnologiyaning o'sishi
Texnologiyaning rivojlanishi ko'plab iqtisodiyotlarda inqilob qildi. O'zbekistonda hukumat yoshlarni kelajak iqtisodiyoti uchun zarur ko'nikmalar bilan qurollantirish bilan birga texnologik imkoniyatlarni ishga solishga faol yondashmoqda. Yoshlarning fan, texnologiya, muhandislik va matematika (STEM) ta'limi bo'yicha ko'nikmasini oshirish poydevori, informatika, sun'iy intellekt va robototexnika yo'nalishlari bo'yicha kurslar va dasturlarning yo'lga qo'yilgani O'zbekiston iqtisodiyotni rivojlantirishda texnologiyalardan foydalanishga intilayotganining ko'rsatkichidir.
Rivojlanayotgan texnologiya sektori iqtisodiy o'sish va yoshlar uchun ish o'rinlari yaratishning muhim sohasi sifatida ilgari surildi. So'nggi bir necha yil ichida O'zbekiston "Raqamli O'zbekiston" strategiyasini joriy etish kabi do'stona texnologik ekotizimni qo'llab-quvvatlovchi tashabbuslarda sifatli muvaffaqiyatlarga erishdi.
Strategiya uchta asosiy yo'nalishda iqtisodiy o'sishni jadal boshlashga qaratilgan: elektron hukumat, elektron tijorat va elektron ta'lim. Bunday chora-tadbirlar orqali O'zbekiston hukumati yoshlarning O'zbekistondagi texnologik imkoniyatlarni o'rganishi uchun qulay sharoit yaratishni maqsad qilgan.
Davlat-xususiy sheriklikni kengaytirish
O'zbekiston hukumati o'zining uzoq muddatli iqtisodiy o'sish strategiyasining bir qismi sifatida iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish uchun davlat-xususiy sheriklikni (DXSh) rivojlantirish zarurligini ham ta'kidladi. PPP yoshlarga korporativ kompaniyalar, xususiy shaxslar va davlat idoralari bilan o'z biznes doirasini kengaytirishda hamkorlik qilish imkoniyatini taklif qiladi. Darhaqiqat, DXShlarning kuchi ular yosh tadbirkorlarning o'sishi va muvaffaqiyatiga hissa qo'shishi mumkin bo'lgan keng imkoniyatlarni o'rganish uchun taqdim etayotgan imkoniyatlardadir. PPP orqali yosh tadbirkorlar moliyalashtirish, resurslar, bozorlar va brend ta'siridan foydalanish imkoniyatiga ega. O'zbekistondagi davlat-xususiy sheriklik loyihalariga Navoiy shahridagi yarimo'tkazgichlar zavodini qurayotgan qo'shma korxona tarkibiga kiruvchi Mubadala Development Company'ni misol qilib keltirish mumkin. Xuddi shunday, DP World kompaniyasi O'zbekiston bilan Toshkent yaqinida joylashgan mamlakat dengiz portida logistika ob'ektlarini rivojlantirish bo'yicha shartnoma tuzdi. Bunday hamkorliklar O'zbekiston yoshlariga yuqori sarmoya kiritish uchun istiqbolli imkoniyatlar yaratadi.
Investitsion imkoniyatlarni ochishdan tashqari, DXShlar mamlakatda innovatsiyalar va tadbirkorlikni rag'batlantiradi. Innovatsiyalar bugungi iqtisodiyotdagi muvaffaqiyatning o'ziga xos belgisidir va PPP yoshlar uchun O'zbekistondagi innovatsion ekotizimga hissa qo'shish uchun noyob imkoniyatni taqdim etadi.
Ijtimoiy xavfsizlik tarmoqlari
O'zbekiston hukumatining sa'y-harakatlariga qaramay, butun dunyo hukumatlari yoshlarning ortda qolish xavfi borligini tan olishadi va bu ularni himoya qilish uchun ijtimoiy himoya tarmoqlarini talab qiladi. Yoshlar etarli ijtimoiy himoya tarmoqlariga ega bo'lsa, ular ish kuchida ishtirok etishlari va sifatli ta'lim olishlari ehtimoli ko'proq.
O'zbekistonda yoshlarga qaratilgan qator ijtimoiy himoya tarmoqlari joriy qilingan. Bular bolalarning erta rivojlanishi, boshlang'ich va o'rta ta'lim, kasb-hunar maktablari va universitet stipendiyalari uchun subsidiyalardan iborat. Bundan tashqari, hukumat o'qitish va rivojlanish imkoniyatlarini, ustozlik dasturlarini va himoyaga muhtoj yoshlarni himoya qilishni ta'minlaydigan yoshlar markazlarini tashkil etishga ruxsat berdi.
ASSOSIY QISM
"O'zbekiston yoshlari kelajagi iqtisodiyoti to'g'risida"
O'zbekistonda yoshlar iqtisodini yanada rivojlantirishga sodiqligiga qaramay, O'zbekiston hukumati hal qilishi kerak bo'lgan bir qancha to'siqlar mavjud. Bu qiyinchiliklarga quyidagilar kiradi:
Imkoniyatlar tengsizligi
O'zbekiston yoshlari oldida turgan eng muhim muammolardan biri bu imkoniyatlar tengsizligidir. Bu muammo global miqyosda iqtisodiy farovonlik uchun eng muhim tahdidlardan biri sifatida tan olingan. Agar O'zbekiston yoshlari ta'lim olish, tadbirkorlik ko'nikmalarini o'rgatish va resurslardan foydalanishda teng imkoniyatlarga ega bo'lmasa, ijtimoiy harakatchanlik chegaralanadi va natijada yuqori tengsizlik paydo bo'ladi.
Bu muammoni hal qilish O'zbekiston hukumatidan yanada kengroq yondashuvni talab qiladi, bu esa barcha yoshlarning hayotda oldinga siljishi uchun zarur bo'lgan resurslar va ta'limdan foydalanish imkoniyatini ta'minlashi kerak. Ayni paytda, ayniqsa, qishloq joylarida ayollar imkoniyatlari bo'yicha tafovutlar mavjud. Hukumat ayollarning erkaklar kabi imkoniyatlardan foydalanishiga ishonch hosil qilishi kerak.
Ayollar tadbirkorligining yetishmasligi
O'zbekistonda tadbirkorlik va innovatsiyalarni rivojlantirish borasida erishilgan yutuqlarga qaramay, bu sohada ayollar vakillari hali ham yetishmayapti. O'zbekiston aholisining 49% foizini, demak, iqtisodiy salohiyatining yarmini ayollar tashkil etgani uchun buning yo'qligi tashgishli.
O'zbekistonda tadbirkor ayollar o'rtasidagi bo'shliqni bartaraf etishning bir yechimi tadbirkor ayollar uchun maxsus jamg'armalar tashkil etishdir. Bundan tashqari, mentorlik dasturlari biznesni ochish yoki kengaytirish istagida bo'lgan ayollar uchun juda zarur bo'lgan yo'l-yo'riq va yordamni taqdim etadi. Bunday murabbiylik dasturlari O'zbekistonning turli hududlaridagi tadbirkor ayollarga yo'l-yo'riq ko'rsatuvchi va qo'llab-quvvatlovchi inklyuziv bo'lishi kerak.
Kreditga kirishning etarli emasligi
Kredit olish imkoniyatining cheklanganligi butun dunyo bo'ylab yangi korxonalar ochishni xohlovchi yoshlar uchun keng tarqalgan muammo bo'lib, O'zbekiston ham bundan mustasno emas. Muvaffaqiyatli startaplarni yo'lga qo'yishda yoshlar uchun moliyaga ega bo'lish juda muhim va O'zbekiston hukumati yosh tadbirkorlar uchun ishonchli kapital manbalaridan foydalanish imkoniyatini yaxshilashi kerak.
Hukumat bunga venchur kapitali mavjudligini kuchaytiruvchi tizimlarni yaratish va banklar va investorlar uchun tartibga solish muhitini yaxshilash orqali erishishi mumkin. Bundan tashqari, yosh tadbirkorlarni past foizli kredit mexanizmlari orqali moliyalashtirish boshqa yechim bo'lishi mumkin.
Yoshlar ishsizligini hal qilish
Hukumatning sa'y-harakatlariga qaramay, ishsizlik O'zbekiston yoshlari uchun muhim muammo bo'lib qolmoqda. Ish imkoniyati bo'lmasa, ko'plab yoshlar ijtimoiy harakatchanlik bilan kurashmoqda va qashshoqlik hayotini boshdan kechirish xavfi ostida.
Dunyo bo'ylab hukumatlar bu borada katta mas'uliyatni o'z zimmalariga olishlari kerak, bu esa korporativ korxonalarni yosh mutaxassislarni, ayniqsa bitiruvchilarni yollashga undaydigan rag'batlarni taqdim etishi kerak. Qolaversa, O'zbekiston ko'proq stajirovka va shogirdlarni yo'lga qo'yishga sarmoya kiritishi kerak, chunki ular yoshlarni ish joyida o'qitish, amaliy tajriba bilan ta'minlaydi va ularning ish bilan ta'minlanish imkoniyatlarini oshiradi.
XULOSA
O'zbekiston tashabbusi, xususan, tadbirkorlikni rivojlantirish, texnologiya yutuqlari, davlat-xususiy sheriklikni kengaytirish, ijtimoiy himoya tarmoqlari yoshlar iqtisodiyoti uchun optimistik istiqbollarni taqdim etadi. Biroq imkoniyatlar tengsizligi, ayollar tadbirkorligining yetarli darajada ishtirok etmasligi, kredit olishning yetarli emasligi, yoshlarning ishsizligi kabi jiddiy muammolarni faol hal etish zarur.
Ushbu muammolarni hal qilish orqali O'zbekiston hukumati o'zining yosh aholisi salohiyatini yanada ochib berishi va mamlakat iqtisodiyotini yuksaltirishda hal qiluvchi rol o'ynashi mumkin. Siyosatchilar, xususiy sektor, akademik va fuqarolik jamiyatining birgalikdagi sa'y-harakatlari natijasida O'zbekiston yoshlar iqtisodiyoti iqtisodiy o'sishni ta'minlovchi markaziy o'rinni egallagan kelajakni yaratishi mumkin.
FOYDANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. FAO, (2015). FAO and the 17 Sustainable Development Goals.
2. Н.М.Трендов, С.Варас и М. Цзен. Цифровые технологии на службе сельского хозяйства и сельских районов (справочный документ). Продовольственная и сельскохозяйственная организация Объединенных Наций (ФАО). Рим, 2019. - С. 8-9..
3. "BUYUK KELAJAK" XNNT. O'zbekiston Respublikasini 2035 yilgacha rivojlantirish
Strategiyasi.
