2The Constitution of the Republic of Uzbekistan O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi -is a Legal Guarantee of the Establishment of a fuqarolik jamiyati va xalqparvar davlat barpo
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA DINIY TA'LIM MUASSASALARININIG HUQUQIY ASOSLARI
Mafura Muxtarxanovna Inagamova
(PhD), dotsent
Alisher Utkirjon o'g'li Muhtorjonov
Toshkent davlat transport universiteti, 2-kurs talabasi
O'zbekistonda 2023-yil huquqiy tizimi uchun ko'plab o'zgarishlarga boy bo'ldi.Bunga yaqqol misol sifatida Konstitutsiyaga kiritilgan o'zgarishlarni keltirsak bo'ladi.O'zbekiston dunyoviy davlat hisoblansa ham, unda ko'plab diniy ta'lim muassasalar mavjud hisoblanadi.Ularning huquqiy asosi sifatida esa eng avvalo Konstitutsiyaning 75-moddasini ko'rsatsak bo'ladi. Unga ko'ra: "Diniy tashkilotlar davlatdan ajratilgan hamda qonun oldida tengdirlar. Davlat diniy tashkilotlarning faoliyatiga aralashmaydi. Davlat qonunda belgilangan tartibda faoliyat ko'rsatayotgan diniy tashkilotlar faoliyatining erkinligini kafolatlaydi" Diniy ta'lim muassasalari ko'plab mamlakatlarda, jumladan, O'zbekistonda ham diniy qadriyatlar va ta'limotlarni asrab-avaylash va targ'ib etishda muhim rol o'ynaydi. So'nggi yillarda O'zbekistonda bunday muassasalarning huquqiy maqomiga e'tibor kuchaymoqda, chunki mamlakatda jiddiy siyosiy va ijtimoiy o'zgarishlar davom etmoqda.
O'zbekistonda ham boshqa davlatlar qatori diniy ta'lim muassasalarini tartibga soluvchi o'ziga xos qonun va me'yoriy hujjatlar mavjud. O'zbekiston hukumati mamlakatdagi diniy faoliyatni, jumladan, diniy ta'lim muassasalari faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish bo'yicha turli chora-tadbirlarni amalga oshirdi. Ushbu chora-tadbirlar bunday muassasalarning qonun doirasida faoliyat yuritishini, ekstremistik g'oyalar va faoliyatni targ'ib qilmasligini ta'minlashga qaratilgan.
O'zbekistonda diniy ta'lim muassasalari faoliyatini tartibga soluvchi asosiy qonunlardan biri "Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida"gi qonundir. 1998-yilda qabul qilingan va 2021-yilda qayta ko'rib chiqilgan mazkur qonun diniy tashkilotlar, jumladan, ta'lim muassasalari faoliyatining huquqiy asoslarini yaratadi. Mazkur qonunga ko'ra, diniy ta'lim muassasalari davlat ro'yxatidan o'tishi hamda diniy bag'rikenglik va davlat ishlariga aralashmaslik tamoyillariga amal qilgan holda faoliyat yuritishi shart.
Civil Society and a People-Friendly State
etishning huquqiy kafolati
December 1-7, 2023
Tashkent State Technical University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is a Legal Guarantee of the Establishment of a Civil Society and a People-Friendly State_
Volume 4 | TSTU Conference 1 | 2023 O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi -fuqarolik jamiyati va xalqparvar davlat barpo _etishning huquqiy kafolati
O'zbekiston hukumati "Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida" gi [1] qonunda nazarda tutilgan huquqiy bazadan tashqari, diniy ta'lim muassasalarini akkreditatsiya qilish va nazorat qilish tizimini yo'lga qo'yish bo'yicha ham chora -tadbirlar ko'rdi. Mamlakatimizda diniy faoliyatni tartibga solish bilan shug'ullanuvchi Din ishlari bo'yicha davlat qo'mitasi diniy ta'lim muassasalarini ro'yxatga olish va akkreditatsiyadan o'tkazish, ularning muayyan standartlarga javob berishi va qonun hujjatlariga muvofiq faoliyat yuritishini nazorat qiladi.
Bundan tashqari, so'nggi yillarda hukumat diniy jamoalar va yetakchilar, jumladan, diniy ta'lim bilan shug'ullanuvchilar bilan muloqotga tayyorligini ko'rsatdi. Bunday yondashuv hukumat va diniy ta'lim muassasalari o'rtasidagi munosabatlarning yanada ochiq va oshkora o'rnatilishiga, shuningdek, ushbu institutlarning jamiyatdagi rolini yanada chuqurroq tushunishga olib keldi.
Milliy qonunchiligimiz tomonidan diniy ta'lim muassasalariga alohida e'tibor berilmoqda. Bunga misol sifatida so'nggi yillar davomida ishlab chiqilgan "Diniy ta'lim muassasalarining faoliyatini litsenziyalash to'g'risida nizom", [2] "Diniy-ma'rifiy soha faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" [3] Prezident farmoni, "Hadis ilmi maktabi faoliyatini tashkil etish va qo'llab-quvvatlash chora-tadbirlari to'g'risida", [4] "Toshkent islo m universiteti faoliyatini tashkil etish to'g'risida" [5] Vazirlar Mahkamasi qarorlarini keltirsak bo'ladi.
Yurtimizda dunyoviy bilimlar bilan bir qatorda Islom asoslari, Qur'oni karim, hadisi sharif, tafsir, fiqh, aqoid kabi ilmlarni o'rgatishga mo'ljalla ngan diniy bilim yurtlari ham talaygina. O'zbekiston musulmonlari idorasi tizimida bitta oliy (Toshkent Islom instituti), 9 ta o'rta maxsus ta'lim muassasalari (Toshkentda «Ko'kaldosh», Buxoroda «Mirarab», Andijonda «Sayyid Muhyiddin Maxdum», Namanganda «Mulla Qirg'iz», Kitobda «Xoja Buxoriy», Urganchda «Faxriddin ar -Roziy», Nukusda «Muhammad al-Beruniy», shuningdek Toshkentda «Xadichai Kubro», Buxoroda «Jo'ybori kalon» ayol-qizlar bilim yurti) hamda imomlarni qayta tayyorlaydigan Imom al-Buxoriy xalqaro markazi mavjud.
1999 yildan faoliyatini boshlagan «Ko'kaldosh» Toshkent islom o'rta maxsus bilim yurti tizimdagi eng faol o'quv muassasalaridan biri bo'lib, unda ayni paytda 97 nafar talaba ta'lim olmoqda. 4 yillik muddatda, shartnoma asosida (2012 -2013 o'quv yili uchun 2 200 000 so'm) ta'limni muvaffaqiyatli bitirgan toliblarga imom-xatib, dinshunoslik, boshlang'ich arab tili va odobnoma murabbiysi mutaxassisliklari diplomi beriladi.
O'zbekiston Musulmonlari idorasi tasarrufidagi Imom al-Buxoriy nomidagi Toshkent Islom instituti O'zbekistondagi
| 2023
https://tstu.uz/ Republican Scientific and Practical Conference
The Constitution of the Republic of Uzbekistan O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi -is a Legal Guarantee of the Establishment of a fuqarolik jamiyati va xalqparvar davlat barpo
yagona oliy diniy o'quv yurti bo'lib, unda dinlar tarixi va nazariyasini chuqur egallagan, Islom dini asoslarini dunyoviy fanlar bilan uyg'un holda puxta o'zlashtirgan, arab tilida so'zlasha oladigan, Qur'oni karimni to'liq hifz etgan mutaxassislar tayyorlanadi. Ayni paytda institutda 176 nafar talaba ta'lim olmoqda. Ularning 34 nafari ayol-qizlardir. Talabalarning 40 foizi murattab qori va qoriyalardir. [6]
Bu moddalarga o'zgartirish kiritishda biz bir necha ilg'or xo rijiy mamlakatlar tajribasidan foydalandik."Inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilish bo'yicha Yevropa konventsiyasi" siga muvofiq fikr, vijdon va din erkinligi huquqi hech qanday shartlarsiz kafolatlangan. [7]
MDH davlatlaridan misol keltiradigan bo'lsak, Rossiya Federatsiyasining "Vijdon erkinligi va diniy birlashmalar to'g'risida" Federal qonuniga ko'ra:"Har kim o'zi tanlagan diniy ta'limni yakka tartibda yoki boshqalar bilan birgalikda olish huquqiga ega. Bolalarni tarbiyalash va o'qitish ota-onalar yoki ularning o'rnini bosuvchi shaxslar tomonidan bolaning vijdon erkinligi va diniy e'tiqod erkinligi huquqini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Diniy tashkilotlar o'z ustavlariga va Rossiya Federatsiyasi qonunchiligiga muvofiq ta'lim tashkilotlarini yaratish huquqiga
Xulosa o'rnida aytish mumkinki, O'zbekistonda diniy ta'lim muassasalarining huquqiy maqomi murakkab va rivojlanib borayotgan masaladir. Hukumat ushbu muassasalarni tartibga solish va nazorat qilish bo'yicha muhim qadamlar qo'ygan bo'lsa-da, ularning to'liq e'tirof etilishi va qonun doirasida himoya qilinishini ta'minlash bo'yicha hali ham ishlar qilinishi kerak. O'zbekiston o'zining islohot va modernizatsiya yo'lida davom etar ekan, diniy ta'lim muassasalarining huquqiy maqomi va roli kelgusi yillarda ham muhim muhokama va rivojlanish mavzusi bo'lib qolishi mumkin.
REFERENCES
1. (Qonunchilik ma'lumotlari milliy bazasi, 06.07.2021-y., 03/21/699/0635-son)
2. (Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 18.04.2018-y., 06/18/5416/1079-son, 13.12.2018-y., 06/18/5597/2300-son; 22.04.2021-y., 06/21/6212/0358-son; Qonunchilik ma'lumotlari milliy bazasi, 24.05.2023-y., 06/23/75/0292-son; 13.06.2023-y., 06/23/92/0366-son.
3. (Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 02.11.2018-y.,
Civil Society and a People-Friendly State
etishning huquqiy kafolati
ega". [8]
09/18/896/2148-son; 29.09.2020-y., 09/20/593/1340-son;
December 1-7, 2023
The Constitution of the Republic of Uzbekistan O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi -is a Legal Guarantee of the Establishment of a fuqarolik jamiyati va xalqparvar davlat barpo
Qonunchilik ma'lumotlari milliy bazasi, 05.04.2022-y., 09/22/153/0266-son; 08.05.2023-y., 09/23/193/0260-son)
4. "Inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilish bo'yicha Yevropa konventsiyasi"
5. M.M. Inagamova. R.I.Rahmatullayev. Konstitutsiya kelajagimizning huquqiy kafolatidir / «O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi - inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati» mavzusidagi ilmiy amaliy konfirensiya. - Toshkent. Republican Scientific and Practical Conference. December 1
6. М.М.Инагамова. Конституциявий ислох,отларда инсон-жамият- давлат масалаларининг ривожланиш боскичлари / «O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi - inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati» mavzusidagi ilmiy amaliy konfirensiya. - Toshkent. Republican Scientific and Practical Conference. December 1. Т.: 2023. Б. 59-64
7. https://cyberleninka.ru
8. https://lex.uz milliy qonunchilik portal
Civil Society and a People-Friendly State
etishning huquqiy kafolati
December 1-7, 2023
