CC BY
2УДК: 373.3 :574
ОЦУШЫЛАРДЬЩ ОЦУ Н0ТИЖЕЛЕР1Н БАГАЛАУДЫЦ МЭН1 МЕН
МАЗМУНЫ
БЕКСУЛТАН ГYЛДАНА НУРГАНАТЦЫЗЫ
Алматы гуманитарлы-экономикалык университетшыц «Бастауышта окытудыц педагогикасы мен эдютемеа» мамандыгыныц магистранты.
Ацдатпа: Оцушылардыц бшмт ddcmYpni т^де багалау квп жагдайда объективт1 кврсеттштерге негiзделмей, тек мугалiмнiц субъективтт квзцарасы мен уйгарымдарынан туратындыгы квпшшк цауымга белгш. Мунда устаз сыныптыц орта децгешн негiзгi кврсеткгш реттде тацдап, оцушылардыц 6rniMW осы шэюлмен багалайды. Ke6irn квп талаптар оцулыц мазмуны мен мугалiмнiц айтцанын негурлым тYпнусцага жацын цайталаумен байланысты. Егер багалауды оцушыныц уйрену децгешн аныцтап, оны дамытатын багыт пен мазмунды айцындау деп тYсiнсек, онда дэстYрлi багалауды оцушыныц цателердi жiберу/жiбермеуiн цадагалап, дурыс/бурыс жауаптардыц санын ескеретт ЖYйе деп атау керек. Багалаудыц мацсаты - бага цою.
Кттсвздер: Мектеп, психология, технологиялар, коммуникативтщ цузыретттк.
Annotation: the public opinion that the knowledge of teachers in the majority is not based on objective indicators, it is only from subjective views and preferences of the teacher. Here, the teacher determines the middle level of the class in the quality of the main indicator and determines the knowledge of this scale. More details are linked to the teacher and the teacher, who tells the teacher to the origin. If we take into account the level of education of the teacher and the level of education of the head of state and the level of education of the head of state and the level of education of the head of State, which develops it, then the traditional course will focus on the system, which will determine the number of default/non-standardanswers, which will be rejected, will be improved "I'm sorry," she said. The purpose of the report is to show the report.
Key words: school, psychology, technology, communication, competence.
^аз1рп кезде жобаланып жаткан бшм беру бастауыш сынып окушысыныц жеке тулгалык касиеттерш, кызыгушылыктарын арттырып, алган бшмш eмiрде колдану бшктшпн калыптастыруды кездейдц сондыктан окушыларды белiгiлi бiр табыска жетелеуде критериалды багалауды колдану тиiмдi деп танылуда.
ХХ1 гасыр бшмдшер гасыры болмак. Бiлiмдiлердi аялап тербетер, баптап еарер тэрбие керек. Елiмiздщ когамныц эканомикалык, саяси - мэдени дамуына Yлес косатын, элеуметпк цивилизацияга кетершетш, парасатты, денсаулыгы мыкты азаматын тэрбиелеп шыгару -мектептщ устаздар кауымыныц бYгщri тацдагы жетпес мшдетг
Цазакстан Республикасы бастауыш бшмшщ мемлекетпк стандартында: “...бастауыш сынып окушысын белгш б1р кажеттi бiлiктермен дагдылардыц иесi, оку эрекетшщ субъектiсi, эр тYрлi мэдениеттермен ез кезкарасы тургысынан диалогка тYсетiн автор жэне жас ерекшелшне сэйкес ез жолын калыптастыруга кYш жумсап ецбектенетш бала” - деп карау мiндетi аныкталган.
Бул мшдет осы уакытка дейiн окытудыц кездейтiн негiзгi максаты - балаларга бiлiм беру екендiгi казiргi кезде бiр жакты, жеткiлiксiз деп есептеледг Себебi, мектеп окушыларга бiлiм беру мен кагаттанып сол бiлiмдi накты тэж1рибеде колдануга Yйретпесе, онда бул жеткшказ болар едi. Демек, бiлiмдi тиiстi жагдайда колдану окытудыц кездейтш негiзгi максаты болып саналады. Бшм мазмунына деген мундай жацаша кез карас ец алдымен бiлiм, бшк дагдыларды мецгерудiц негiзгi ретiнде окушы дамуы мен тэжiрибесiн камтамасыз ету мшдеттерш шешудi кездейдi.
^азакстан Республикасы «Бшм туралы» Зацында: бiлiм беру мазмуныныц угымына жеке адамныц бшктшп мен жан-жакты дамуын калыптастыру Yшiн Heri3 болып табылатын бiлiм берудщ эрб1р децгей бiлiмдер жYЙесi. Бшм беру мазмуны бiлiм берудщ мемлекетпк жалпыга мiндеттi стандарттары негiзiнде эзiрленетiн бiлiм беретiн багдарламаларымен айкындалады, - деп керсетшген. Эр реформа заман талаптарына сэйкес бiлiм мазмуны езгерюке ушырайды. Бiлiм мазмунын жацарту, бшм беру жYЙесiн дамыту - емiр талабыныц обьективтi зацдылыгы.
^азакстан Республикасыныц гуманитарлык бiлiм беру тужырымдамасында: "Бшм берудщ гуманитарлык сипаты, онда адам тек зерттеу объектiсi ретiнде гана емес, ец алдымен, шыгармашылыкка кулшынысымен окушылардыц баурап жететiн субъектiсi ретшде керiнуiмен бедерленедi, - делiнген. Бшм беруде окушы муFалiмнiц объектiсi гана емес, бiлiмдi мецгеруде жеке субъект ретшде кершедт Бастауыш сынып окушыларыныц оку жетiстiгiн дамыту Yшiн муFалiм белсендiлiгi, шыгармашылык iзденiсi, шэкiрттерiнiц жас жэне жеке ерекшелшмен катар оныц неге кызыгатынын жете бiлyi мацызды болмак. ^азакстан Республикасыныц 2015 жылга дейiнгi бiлiм берудi дамыту тужырымдамасында бастауыш мектептщ негiзгi мiндетi: "Баланыц жеке басын бастапкы калыптастыруды камтамасыз ету, оныц кабiлеттерiн аныктау жэне дамыту", - делшген. Осы мшдетп шешудiц бiрден б1р жолы бастауыш сынып окушыларыныц оку жепстшн дамытуда критериалды багалауды колдануды дамыту болып табылады.
Багалау - одан аргы оку туралы шешiмдi кабылдау максатымен окытудыц нэтижелерiн жYЙелi тYPде жиынтыктауга багытталган кызметтi белгшеу Yшiн колданылатын термин.
Бiлiм сапасын кетерудiц б1р Yлкен керсеткiшi - багалау. Багалаудыц белгiлi екi тYрi бэрiмiзге аян. Ол - окушыны багалау жэне окушыныц езiн-езi багалауы. Бул багалаудыц бiлiм сапасын кетеруде мэш ете зор. Критериалды багалау - бул окушылардыц жоспарлаган оку максаттары мен шынайы нэтижелерiнiц сэйкестш децгейлерiн орнату. Сонымен катар, алдын ала белгiлi критерийлерге сэйкес, окушыныц жеке окуын тYзетуге мYмкiндiк беретш, оку максаттарына сэйкес кYтiлетiн нэтижеге жетуде окушылардыц оку жепспктерш багалау. Багалаудыц осы жYЙесiн колданунэтижесiнде бала ез бшмшщ каншалыкты децгейiнде екенше кез жеткiзе алады. Окуга деген умтылыстары калыптасады, ез-езiне деген сенiмi артады.
МуFалiм - мектеп жYрегi болса, оныц окушыларды тэрбиелеу, дамытуга багытталган сыныптагы кYнделiктi жумысы окыту YДерiсi мен окушылардыц оку нэтижелерше оц ыкпал етедi [1]. ¥сынылып отырган багдарламаныц негiзгi идеясы сындарлы окыту теориясына негiзделiп отыр. Сондыктан да окушылардыц ойлау кабiлетi, калыптасатын бiлiмдерi жан жактан жинаган (муFалiмнен, достарынан, интернеттен, кiтаптан, т.б.) акпараттарына негiзделедi. ДэстYрлi окыту кезiнде окушыныц алган бiлiмдерi механикалык тYPде есте сакталынып, кейбiр жерде утымды пайдаланылады, бiрак, мэнi терец мецгерiлмегендiктен окушылар оны емiрде тиiмдi пайдаланбайды. Сол себептен, окушылардыц калай оку керектшне, тYсiну кабiлетiн дамытып, оны керек кезде пайдалана бшетш, ойын накты жеткiзе алатын, кезкарасы дамыган, жiгерлi тулганыц калыптасуын камтамасыз ету - аталмыш теорияныц негiзгi максаты.
Бшм мазмуны - окыту YДерiсi компоненттершщ бiрi. Мектептегi бiлiм мазмуны когамныц мектеп алдына койылатын агымдагы жэне болашактагы максаттары аркылы нактыланады. Бул окушыларды жан-жакты дамыту, акыл-ойын, танымдык кызыгушылыгын калыптастыру, ецбекке дайындау Yшiн белгiлi типтегi мектепте берiлетiн бшм, бшк дагдылар жYЙесi болып табылады. Бiлiм мазмунын игерiлу децгейi оку жепспктерш багалауга катысты аныкталды. Бул жYЙенiц элемдiк бiлiм кецiстiгiне сэйкес эртYрлерi аныкталган. Сондыктан оку жепспктерш багалауга катысты токталып етудi жен кердш.
МуFалiмнiц окушыларды багалауы - ол оныц бшмш топтау, белгш бiр шаблонмен салыстыру. МуFалiмнiц ю-эрекеттерше карай, шеберлiгiне карай окушыларды багалауда бiрнеше эдiстерiн колдана алады: жеке, жуптык, топтык, жиынтык, кателер талдауын,
салыстырмалы тYрде, ездерш-ездерц Kepi байланыс, т.б. Окушыныц муFалiмгe деген ceHiMi артады, кезкарасы езгepeдi.
^a3ipri тацда Казакстанда элемдш бiлiм беру кещстшне кipугe багытталган жаца бiлiм беру жYЙeсi курылуда. Бiлiм беру парадигмасыныц орын алмасуы: жаца мазмун, езгеше жагдай, езгеше карым-катынас, езгеше тэpтiп, езгеше педагогикалык менталитет калыптасуда. Бiлiм беру мазмуны жаца акпарат алмасу, гылым мен нарык практикасындагы проблеманы шыгармашылык тYPдe бiлiм беру пpоцeсiндe жеке тулгага багытталган дагдылармен байытылуда. Педагогиалык технологиялар, жалпы бiлiм беру дeцгeйiнe пара-пар гылымныц pелi артып кeлeдi.
Окуды багалау кeзiндe б1р окушыныц жепспктершщ бeлгiлeнгeн нормалармен немесе бipдeй жастагы окушылар тобыныц кол жeткiзгeн децгешмен аракатынасы салыстырылган соц корытынды жасалады. Мундай корытындылар стандартка немесе эдетте балл немесе децгей тYpiндe келт!ршген мeжeлiккe «сэйкес/сэйкес емес деген нысанда жасалады. Бул олар нeгiздeлгeн елшемдер мен стандарттардыц тацбалануы. Мундай кыска, кейде тYсiнiксiз тYPдe усынылатын угым ата-аналар, кей жагдайда муFалiмдi ауыстыруга келген жаца муFалiм, жepгiлiктi жэне улттык децгейде мeктeптiц бiлiм беру кызметш бакылауга кызыгушылыктаныткан басшылар сиякты адамдарга есеп беруге колайлы болады. Осылайша, есеп беру, ipiктeу жэне мониторинг жYpгiзу акпаратты багалаудыц непзп сипаты болып табылады.
Зертеу барысында «кара жэшш» сиякты техникалык метафорасы колданылганжэне сол аркылы окыту Yшiн багалауды колдану «кара жэшш» шшдеп жумыс peтiндe бeлгiлi болды.
Жогарыда айтылган зерттеу багалау аркылы окытуды жаксарту бip караганда карапайым болып кершетш бес басты фактордан туратындыгын кеpсeттi:
1. Окушылармен тиiмдi кepi байланысты камтамасыз ету;
2. Окушылардыц езiндiк окуга бeлсeндi катысуы;
3. Багалау нэтижeлepiн ескере отырып, окытуды езгерту;
4. Багалаудыц окушылардыц езiн-езi багалауы мен кызыгушылыгына eдэуip ыкпал eтeтiндiгiн мойындау, бул ез кезегшде бiлiм алуга тYбeгeйлi тYPдe ыкпал eтeдi;
5. Окушылардыц ездерш- ездepi багалай алуы жэне ездершщ окуын калай жаксартуга болатындыгын тYсiнудiц кажeттiлiгi.
«Кара жэшш» iшiндeгi жумыс. Сыныптасын жэне кepi байланысты езiн-езi багалау камтамасыз ету
Сурактыц дурыс койылуы
Окушымен бipгe кpитepийлepдi талдау
Сурет 1 - Окушыныц 03rn-e3i багалауын дамыту
Багалау - окыту нэтижесiн аныктау Yшiн колданылатын тэсiл, окушыныц бершген такырыпты мецгерудеп кемшiлiктерiн жоюда, оныц Yлгерiмiшц нэтижелi болуына ыкпал ететш фактор. Багалау, кебшесе, бага коюдыц синтездiк тYрi (1-ден 5-ке дешнп ранг) аркылы жYзеге асады. Сондай-ак, мектеп тэжiрибесiндегi багалау бага коюмен гана шектелетiн тэсiл емес, ол материалды мецгеру, мецгермеу фактiсiмен катар оныц себептерш аныктауга мYмкiндiк беретш окытудыц мацызды курамды бeлiгi болып табылады. Жогары оку орындарында багалау рейтингтш эдiс аркылы жYргiзiледi.
Багалау окытудыц курамдас бeлiгi жэне корытындылау сатысы. Формативтi багалауды пайдалану тиiмдi окытудыц негiзi болып табылады. Себебц багалау окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттыру жолдарына елеулi эсер етедт
Келесi тармакта бастауыш сыныптарда критериалды багалауды жYзеге асыруда формативтi ягни, окыту Yшiн (окушылардыц окуга ынтасын арттыру) колданылатын тэсiлдерге кeбiрек токталуды жен кeрдiк.
Бастауыш бiлiм - Yздiксiз бiлiм берудiц алгашкы баскышы. Осыган сэйкес окушыга белгiлi б1р кeлемдегi бiлiм, бiлiк-даFдыларды мецгертумен бiрге табигат, коршаган дYние туралы тYсiнiктерiн кецейте отырып оларды шыгармашылык багытта жан-жакты дамыту -бYгiцгi ^ннщ басты талабы. Осы талап тургысынан алганда, оку-тэрбие YPДiсiн уйымдастырудыц сан тYрлi эдiс-тэсiлдерiн iздестiру мен жаца технологияларды тиiмдi пайдаланудыц мацызы ерекше.
Багалау бiрiншi кезекте бшмнщ сапасын айкындау Yшiн кажет. Егерде бiз ез жумысымызда елеулi табыстарга кол жеткiзгiмiз келсе, онда еткен уакыттагы жэне казiргi нэтижелерiмiздi аныктауымыз керек, ягни окушыларга ец алдымен бiлiм берiп жэне олардыц eзiн-eзi багалап, жумыс жасауы кажет.
Окушылардыц оку жепспктерш багалау - бул окушылардыц жоспарланган оку максаттары мен шынайы нэтижелерiнiц сэйкестiк децгейлерш орнату. Критериалды багалау -алдын ала белгiлi критерийлерге сэйкес, окушыныц жеке окуын тYзетуге мYмкiндiк беретш, оку максаттарына сэйкес кYтiлетiн нэтижеге жетуде окушылардыц оку жепспктерш багалау.
Багалау - одан аргы бшм алу туралы шешiмдi кабылдау максатымен окытудыц нэтижелерiн жYЙелi тYPде жиытъщтауга багытталган кызметтi белгiлеу Yшiн колданылатын термин.
Бшм сапасы дегенiмiз - мектепте бшм алып отырган шэкiрттiц немесе мектеп бтрушшщ бiлiм алу аркылы эзiрлiгiнiц сапасы мен бiлiм беру кызмепшц сапасын камтитын тYсiнiк. ^аз1рп кезде оган жететiн жаца педагогикалык технологияларда баршылык. Соныц бiрi — критериалды багалау жолдары. Бiз бул багалау жолын сын тургысынан ойлау технологиясы аркылы жYзеге асыра аламыз.
Дагдыларды накты багалау бiлiктiлiгi критериалды багалаудыц мацызды аспектiсi. Берiлген кестеде оку багдарламасына енгiзiлген, калыптастырушы жэне шю жиынтык багалауда дагдылардыц калыптасканын немесе даму децгейiнiц багалауы керсетшген. Бастауыш сыныпта окыган кезде сыныптар бойынша келесi iшкi жиынтык багалау мелшерлемес пайдаланылады (1-кесте).
Кесте 1 - Багалаудыц дагдылар бойынша сипаттамасы
ДаFдылар Сипаттамасы
Вшу Накты деректердц акпараттарды бшу жэне тYсiру оларды баяндау.
TYciny Акпараттарды тусшу аркылы дурыс жетмзу, болжау немесе тYсiндiре бшу.
Колдану Алган бiлiмдерi мен акпараттарды таныс немесе таныс емес жагдайларда, контексте колдану.
Сыни ойлау Акпарат пен идеялардыц мацыздылыгы мен сешмдшп туралы шешiм кабылдау немесе эр тYрлi кезкараста болу.
1 -кестенщ жалгасы Жалпы ереженщ негiзiн дэлелдеу Yшiн жэне ой
Анализ корытындысыныц эр тYрлi шешiмдерiн ойлауда акпараттарды жинактап тужырымдарды белiкке белуi жэне сол белштердщ езара сэйкестшн аныктай бiлу.
Синтез Алган бiлiмдерiн эр тYPлi жаца контексте курастыра бшу.
Багалау Белгш критерийлер аркылы идеялардыц кундылыгы немесе дэлелдер туралы тужырымды калыптастыру.
Коммуникация Баска адамдардыц кызыгушылыгын жэне кезкарастарын ез кызыгушылыгымен жэне кезкарасымен сэйкестендiрiп жэне негiздеп кабылдау, адамдармен карым-катынаста болу жэне келiсу кабiлеттiлiгi.
Тыцдалым туралы коммуникация Оку багдарламасы шецберiнде эр тYрлi такырыпта ауызша сейлеудiц негiзгi мазмунын тусшу жэне одан езект акпаратты белу; сейлеген адамныц пiкiрiн айырып тану; контекст бойынша сездердiц магынасын аныктау; окушыныц децгейiне сэйкес келетiн эр тYрлi стратегияны пайдаланып, эр тYрлi типтегi мэтiндердiц мазмунын тYсiну жэне кабылдау; естшеннщ негiзгi мазмунын, мэтш белiктерiн таныс сездерге, фразаларга жэне еспгеш аркылы тYсiну, накты/керектi акпаратты тацдау жэне тусшу;
Оцылым арцылы Коммуникация Оку багдарламасы шецбершде эр тYрлi гылыми жэне эдеби мэтшдердщ негiзгi мазмунын тусшу жэне олардагы езектi мэселелердi белу, акпарат iздеудiц эр тYрлi стратегиясын колдану, контекст бойынша сездердiц магынасын аныктау, автордыц пiкiрi мен кезкарасын тану, окыганды тYсiну терецдiгiн жэне сез магынасын тексеру ушш эр тYрлi сандык жэне кагаз тупнускасын колдану.
Жазылым Оку багдарламасы шецберiнде эр тYрлi мэтiндегi жазбаша жумыстарды тузету жэне редакциялау, жазу, жоспарлау; нагыз жэне ойдан шыгарылган окигалар туралы жазу бшктшп; орфографиялык жэне грамматикалык кателерсiз жеткiлiктi сауатты жазу, кажетп стильдi устау; эр тYрлi байланыстырушы сездердi пайдаланып, сейлемдердi абзацка байланыстыру.
Айтылым Оку багдарламасы шецберiндегi эр тYрлi мэтiндегi эцгiмелеуде ауызекi жэне ресми стильдi пайдалану; кажеттi акпаратты алу ушш кYрделi сурактарды коя бшу бшктшп; кутпеген сурактарга жауап кайтару; тапсырма орындау барысында ез курбыларымен карым-катынаста болу; лексикалык ерекшелiктердi сауатты пайдалану; окига жэне оныц жYЙесiн мазмундау.
Шыгармаш ыл ыц 0зшдш тэсiлдердi немесе эр тYрлi жолдарды колданып, мэселенi шешудi iздеу жэне жаца идеясын дайындау.
Зерттеу Зерттеу максатына сэйкес деректер жэне акпараттарды жинау ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science
жолдарын дайындау.
Техника жэне тэсыдер 1 -кестенщ жалгасы 0зара жоспарлауды, орындауды жэне багалауды коса пэн бойынша практикалык бiлiктiлiктi, оларга сэйкес pэсiмдеpi мен технологияны керсету. Эр тYpлi iс-эpекетке катысу Yшiн негiзiгi техникалык тэсiлдеp мен моторикалык дагдыларды керсету; топта жэне ез ойын керсету; рухани дамуды жэне физикалык дайындыкты жогарылату Yшiн тиiмдi эр тYpлi эдiстеpдi колдану.
Рефлексия 1с-эрекет жасауда шешiм кабылдау жэне тужырымды калыптастыру, птрлер, ойлар жэне окигалар туралы ой птр усыну.
Сандыц ойлаудыц Санды колдануды, есепт шыгаруды, график, кесте жэне кец
математикал ыц диапазондагы математикалык угымды, контекстi жэне ^нделшт
цабiлетi жагдайда кеpсетудi тYсiну.
TuiMdi багалаудыц устанымдары
Кез келген багалау TYpi - калыптастырушы жэне шю жиынтык багалау анык, сенiмдi, жалпы сабак беруде жэне окыту пpоцесiнде колайлы жэне жагымды болуы керек. Мектетшшк багалау мэн мэтiнiнде калыптастырушы жэне шю жиынтык багалауы сенiмдi болып есептелiнедi, себебi оку багдарламасына енпзшген дагдылар мен максаттарды колдана отырып сабак беру Yдеpiсiнщ мазмуныныц багалау Yшiн дайындалган. МуFалiм окушыныц калыптастырушы багалау YДеpiсiнде оку нэтижесiне жетуi туралы багалау бойынша эдiстемелiк усыныстарды басшылыкка ала отырып шешiм кабылдайды жэне iшкi жиынтык багалау бойынша балдарын балл кою кестесiне сэйкес кояды. калыптастырушы жэне iшкi жиынтык багалау бойынша тапсырмалар барлык окушыларга багалаудыц тец мYмкiндiктеpiн беpудi ескере отырып дайындалган. Сабак беру жэне окыту YДеpiсiнде мугал1м мен окушыларга калыптастырушы жэне шю жиынтык багалаудыц нэтижелершщ сенiмдi болуын камтамасыз етш, аталган басшылыкта жазылган балл кою жэне модерация Yдеpiсi туралы пайдалы акпаратты беpедi (2-сурет).
Сурет 2 - Багалау Yдеpiсiнiц Yздiксiздiгi
Багалаудыц цагидаттары
Шынайылык. Егер, багалауда накты нэрсе багаланатын болса, онда багалаудыц шынайы болгандыгы. Мысалы, токсан соцындагы накты бага окушыныц пэн бойынша алган бiлiмiн, тYсiнiгiн жэне дагдысын каншалыкты децгейде мецгеpгендiгiнiц шынайы кершюш кepсетуi тиiс.
Сенiмдiлiк. Егер окушыныц алган багасы шYбэсiз болса, онда бага сенiмдi койылган деп карастырылады. Осы максатка жетi Yшiн багалауга енгiзiлген сурактар жэне тиiстi багалау
сызбалары мукият эзiрленуi тшс, ягни багаланатын окушылар eздерiнен кандай нэтиже кYтiлетiнiн жэне дурью жауаптьщ кандай болуы тшс екендшн айкын бiлуi тиiс.
^аз1рп тацда критериалды багалау жYЙесi бурынгы багалауга Караганда калыптастырушы жэне жиынтык багалаумен ерекшеленетiндiгiне кез жеткiздiк. Мунда калыптастырушы багалау окытуды, эдiстердi жэне осы мYмкiндiктердi iске асыру тYрлерiн жаксарту мYмкiндiктерiн аныктауга багытталган болса, жиынтык багалау максатты бага кою жэне сертификаттау немесе окытудыц алга жылжуын тiркеу Yшiн окыту корытындысын шыгару Yшiн кажет екен. Жалпы калыптастырушы багалау сабак жYЙесiнде жеке карастырылмайтын, сабакпен катар жYретiн Yдерiс. калыптастырушы багалаудыц (окыту Yшiн багалау) мацызы - бiлiм берудi, эдiстердi жэне осы мYмкiндiктердi iске асыру тYрлерiн жаксарту, максаты-окытудыц киындыктарын аныктау,окыту багдарламасыныц мазмунын жэне бiлiм беру стилш бiлу, болжау мен сурыптау, жетiстiкке жеткендiгiн керсететiн керi байланыс.
Багалау - ол бшмнщ нэтижесi болып есептеледi. Окушылардыц сабакка даярлыгыныц, кабшеттшщ керiнiсi багамен есептедi. Кейде окушылар жэне муFалiмдер арасында "бага Yшiн окисыц ба?" деген сиякты сездердi естеп каламын. Бул дурыс тYсiнiк емес, бага ол бшмнщ, жумыстыц нэтижесшщ керiнiсi, алган бшмшщ дэрежесш керсетедi.
Окушы жетiстiгiн накты багалау мэселес - бiлiм беру жYЙесiндегi езектi мэселелердщ бiрi. Кептеген жылдар бойы окушы жетiстiгi баска окушы жепстшмен салыстырмалы тYPде багаланып келдг Бул жагдайда бiлiм алуга деген кызыгушылыкты жогарлатуга мYмкiндiк жасайтын багалаудыц накты критерийлерц муFалiм мен окушы арасындагы керi байланыс болмады.
Кептеген мектептерде терт баллдык жYЙеге негiзделген багалаудыц дэстYрлi жYЙесi сакталып келедi: 2 («канагаттанарлыксыз»), 3 («канагаттанарлык»), 4 («жаксы») 5 («ете жаксы»). Теория жYзiнде 1 (бiрлiк) баллы бар болганымен, тэжiрибе жYзiнде тiптi колданылмайды. Бага эр уакытта субъективтi. Багалаудыц бул тYрi муFалiмнiц толык билiгiндегi куралы болып табылып, бiлiм беруде авторитарлык эдiс колданылады. Осыган орай, муFалiм талассыз бедел мен акикат иес болып табылмак. Алайда бул ю жYзiнде шындыкка сай келе бермейдг Бес баллдык багалау шкаласы баска да таза нормативпк багалау куралы сиякты дэлдш жетiспейтiн курал ретшде усынылатындыгы кYмэн тугызбайды.
Жогарыда аталган кемшiлiктердi болдыртпау Yшiн, бYгiнгi ^нде халыкаралык децгейде багалаудыц жаца тYрлерi аныкталды. Негiзiнен багалаудыц екi тYрi керсетiлген: окыту Yшiн багалау (формативп) жэне оку Yшiн багалау (жиынтык). Тагы багалаудыц iшкi, сырткы жэне муFалiмнiц багалауы сиякты тYрлерi кец тараган.
Бул белiмде болашак бастауыш сынып муFалiмдерiн окушылардыц оку нэтижелерш багалауга кэсiби тургыдан даярлаудыц теориялык негiздерi аныкталып, бастауыш сыныптарда критериалды багалауды колдану аркылы окушылардыц окуга деген кызыгушылыгын арттыруда тиiмдi деп саналатын окыту тэсiлдерi усынылды.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН 0ДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. Элмухамбетов Б.А. Философия творчества, культуры и искусства. - М.: Искусство, 1994. - 512 с.
2. Бидайбеков Е.Ы. Критериальное оценивание в начальной школе. Пособие для учителя (из опыта работы) http://www.labirint.ru/books/277410/
3. Балыкбаев Т.О. Стандарты и принципы оценивания. 2012 г.
4. ^аламкалиев МД. Технология оценивания образовательных резултатов 2014 г.
5. ^азакстан Республикасында бшм берудi дамытудыц 2011-2020 жылдарга арналган мемлекетпк багдарламасы - Астана, 2010ж.
6. ^азакстан Республикасы жогары бiлiм беру мемлекетпк стандартыныц тужырымдамасы -Алматы: Каз НПУ им.Абая, 2005. -32с.- С.19-32.
