Білім беру мазмұнын жаңарту аясындағы маңызды сәттер Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

■

Р.Б. Тлеубаева,

Костанай ауданы эюмдш бшм бол1м1нщ "Заречныймектеп -лицею" ММ Казац тш мен эдебиетi муяал1м1

Нег1зг1 создер: жащшылдыц, 03diK жумыс, тэжiрибе.

Ключевые слова: нововведение, самостоятельная работа, собственный опыт.

Keywords: innovations, independent work, experience own.

Б1Л1М БЕРУ МАЗМ¥НЫН ЖАЦАРТУ

АЯСЫНДАГЫ МАЦЫЗДЫ СЭТТЕР

Ацдатпа

Макала авторы бЫм беру саласындагы жацашылдыкты, окушылардыц вздiк жумысы мацызды екенш тYсiндiредi. Эз тэжiрибесшде колданатын дэлелдемелер ^сынган.

Аннотация

Автор данной статьи говорит о нововведениях в сфере образования. Поясняет важность самостоятельной работы учащихся. Делится собственной практикой, предоставляя доказательства из собственного опыта.

Annotation

The author of this article talks about innovations in the field of education. Explains importance of independent work of students. Divided by own practice, giving proofs from own experience.

Элемдж бЫм беру жYЙесшщ квшшен калмай, дамудыц басым багыттарын непзге ала отырып, вркениетке аяк басу бтм беру мазм^нына жаца талаптарды алга тартуда. ^азiрri бшм беру ЖYЙ-есiндегi жацарулар, ец алдымен, жастардыц мэ-дени, эмоционалдык, зияткерлiк, элеуметтж жэне рухани жагынан даму мYмкiндiгiн камтамасыз етуге багытталуда. Елiмiзде бiлiм беру саласы жаца жYЙеге квшу барысында ^лтымыздыц бола-шагына тiрек болар азаматтардыц бЫм децгеш жогары, ой-врiсi дамыган, вз ойын еркiн жеткь зе алатын, туындаган мэселелердi шеше бiлетiн жэне шынайы вмiрге бейiм жацашыл ^рпак тэр-биелеудi басты фактор ретшде карастырып отыр. Сонымен катар мемлекеттж тшдщ зор элеу-етiн сезiну мiндеттiлiк деп танылып, ^лтаралык келiсiм кепiлi ретiнде эрбiр бiлiм алушы оны к¥р-меттеуi парыз. Курста бЫм мазм^нын багалаудыц ерекшелiктерiне де назар аударылды.[1, б . 57]. Квщл койып, ой тYЙетiн мацызды сэттер ерекше: шиыршыкты окытудыц мазм^ны, жаца багдарла-ма бойынша эр сабакка кыска мерзiмдi жоспар к¥растыру, аудармасыз окытудыц тэсiлдерi, тврт дагды бойынша (айтылым, тыцдалым, жазылым, окылым) окып Yйренген тренингтер бiздiц пе-

3s 5

I

<

m о

ш О

(-и H-Q

и

и щ

^

о =

W

ьн

-с

к о

я ^

<

m

0 я

1

К х

<С т о

го

£ РЧ

О

О О

м

я о

о. С

ш

X X

о К

я

<с т О X

X X

дагогикалык бiлiмiмiздi терецдете тYCтi. Бiлiм алудан еш жалыкпадым. 0зге ^лттыц баласы неге казак тшш бiлмейдi деген са-уалдыц жауабын тренерiмiздщ «М¥Fалiм езше де, окушыга да талап коя бшгенде гана бiлiмде сапа болады», - деген пЫрь нен тапкандаймын.... Жалпы окушылар багдарламаны ете жаксы кабылдап жа-тыр. Оларга колданган тренингтер мен эдiс-тэсiлдер ете кызыкты эрi ^найды. Са-бакка ^нде кызыгушылыкпен келедi. Ша-малары келгенше жауап беруге тырысады.

Жалпы жаца багдарлама колдауды да кYPделi с^рактарды да тудыратыны анык. Багдарламаны окушылардьщ калай ка-былдаганы езiмiзге байланысты. Жаца окулыктагы тапсырмаларда 1-сынып окушысын ауызекi сейлеуге Yйрететiндей Yлгiлер бар. Тек ол тапсырмаларды тYр-лендiру немесе окушыныц децгешне карай дамыту уакыт еншiсiнде болып отыр. Ец алдымен, бастауыш сынып окушылары-на тiлдiк сейлесiм эрекеттерi аркылы мэ-дениетаралык катынасым к¥ралы ретшде мецгертш, сыни т^ргыдан ойлау дагдыла-рын калыптастыруга, тYрлi элеуметтiк орта-да езiн еркiн ^стауга Yйретуге багыттадым. Окушылар жаца багдарлама аркылы бэсе-кеге кабiлеттi жэне к^зыретл т^лга болып, кез келген кауымдастыкта тiл табыса бшу-ге, езгелермен бiрлесе отырып, туындаган мэселелер мен мiндеттердi шеше бiлуге Yйренедi. Окушылар жаца багдарламаны д^рыс кабылдау Yшiн казак тiлi сабакта-рында окыту эдiсiн д^рыс тацдау - ец басты максаттардыц бiрi. Мен багдарламаныц практикалык мазм^нына токталгым келедi.

^азак тiлi сабагында сездiк к^зыреттшшт дамыту Yшiн мынадай эдiс-тэсiлдердi кол-данамыз: с^рак-жауап, тYсiнiгiн айткызу, кернекiлiк, кггаппен ж^мыс, суретпен ж^-мыс, аудио-бейне тэсшдер^ интерактивтi эдiстер. ...[2, б . 77]. Жаца багдарламаны балалар эр тYрлi децгейде кабылдап жа-тыр. Б^л балалардыц балабакшадан келген дайындык децгейлерiне де байланысты. Сабагымда эдiс-тэсiлдерi, ягни стратеги-яларды шеберлшпен тиiмдi колдану ка-

жеттiгiн езiмiз де элi Yйренiп жатырмыз, б^рынгы дэстYрлi сабактардагыдай дайын идеяларды ^сынып, езiмiз тYсiндiрiп, сы-ныпты баскарып жаткан жокпыз, окушы-лардыц ездерше бiлiм мен идеяларды к^руыларына мYмкiндiк берiп жатырмыз.

Окушылардыц айтылым, тыцдалым, окылым дагдыларын дамытуга жаца оку багдарламасыныц косымша бершп оты-рылган дискiсi, ж^мыс дэптерi ыкпалын тигiзiп жатыр. ДэстYрлi эдютен айырмасы жаца материалды окушы керш, танысып, окып, тыцдап мецгередi. Окушылардыц кы-зыгушылыгы мен кажеттiлiгi суреттердщ ^сынылуымен жэне ж^мыс дэптерiндегi тапсырмалар жYЙесiмен ескертiлген. Тiлдi Yйренуде жетютшке жету бiлiм мен тYсiнiк бiрлескен уакытта гана колжетiмдi болады. Ягни шм тYсiнiк, кажеттiлiк калыптас-пайынша тiл мецгеру киынга согады Са-бак барысында сездiк ж^мысы, мэтшмен ж^мыс жасау, жагдаяттык тапсырмаларды орындау, постерлермен ж^мыс iстеу, сахналык койылымдар дайындау тагы баска белсендi эдiстердi колданган кезде, окушылар белсендшш танытып, iзденiм-паздык, шыгармашылык кабшеттерш кер-сетедi. Б^л дэстYрлi эдютерден караганда окушылардыц бiлiмге кызыгушылыгын арттыруда Yлкен септiгiн тигiзедi, окушылар ез ойларын айкын айтуга Yйренедi. Тiлдiк дагдылар дегенiмiз - ол емiр CYPуге кажеттi дагдылар. Адам тыцдайды, оки-ды, сейлеседi, жазады. Аталган дагдылар адамныц емiр CYPуi бойында еш киындык-сыз кэдеге жарауы тиiс.

^азак тiлiнiц оку багдарламасы мен оку жоспары аясында окушылардыц аудио-бейне материалдарга катысты с^рактарды тыцдап, жауап беруге мYмкiндiктерi бар. ^азак тiлi окулыгында, тYрлi талаптарга сай тапсырмалар берiлген. Б^л тапсырма-лардыц бэрi окушылардыц жас ерекшелш-терiне сай жэне бiртiндеп келiп, ^рделе-недi.

Мысалы: Сабактарымда эр окушыга жеке тапсырмалар аркылы бшм децгей-лерiн керiп отырамын.

В _ kt_М7

Вестник «Урлеу^-kst —

Куш_

Aibi^ern

Ш-бeлiм: «Менщ отбасым жэне достарым» Такырып: Менщ досым.

ОБ сiлтеме Оку мaксaты БaFaлaуFa aрнaлFaн усыныс

2.6 Сeйдeудi бaFaлaу 1.2.6.1 ^арапайым ауызша айтылымдарды кайталайды. Бул кiм? -

Оньщ аты - жeнi

Ол неше жаста?

Сен нeшiншi сыныпта окисыц?

Сенщ досыц кiм?

Дагдылар Жemicmiк крumepurnepi

Егер mвмeндeгi жemicmiк кpыmepый-лерт opындaca, oцушы oyy мaцcamынa жemeдi

Тыцдалым AйтылFaн шздер мен сeйлeмдeрдщ ^пштЫн дурыс кайталай алады.

Немесе, ойын аркылы тапсырманы орындату.

*

s х

<с m о

го

W О

О О

W ^

о

о. С

ш

X X

о s

<с m о

X

X

s

МП

К х

<С т о

го

£ РЧ

О

О О

м

я о

о. X

ш

X X

о X

я

<с т О X

X X

Сонымен, дэстYрлi багалауда бакылау-дыц барлык мYмкiншiлiгi м¥Fалiмшц ко-лында болады: ол окушы бiлiмiндегi барлык кемшшктер мен кателiктердi аныктап керсетедi. вздш ж^мыстар мен бакылау ж^мыстарын орындаганда кеп жагдайда мYFалiм мен окушы арасындагы езара ка-рым-катынас жогалады. ¥сынылып оты-рган багалаудыц жаца тэсшдерде окушы-лардыц езара багалауы ынталандырылып, езiн-езi багалауга деген к¥кыгын бiледi, Yдерiс пен окыту нэтижесше деген жау-апкершiлiгi артып, езiн-езi бакылауы шейедi. Мрашмнщ кызмет терешi, бакы-лаушыдан кемекшi, кецесш^е ауысады. Багалау YДерiсiнде м¥Fалiмшц окушымен езара эрекетi Yзiлмейдi, керiсiнше жаца бiлiмдi игеру ынтымактастыгы жалгаса тYседi. Багалаудыц жаца жYЙесiнде жиын-тык багалаумен катар калыптастырушы немесе формативт багалау колданыла-ды. Жиынтык багалаудыц немесе Окыту Yшiн багалаудыц максаты окушы казiргi уакытта не окып бiлгенiн жинактау бо-лып табылады. Оны м¥Fалiм тест, емти-хан т.б. тYPде еткiзiп, езi баFалайды. Фор-мативтi баFалау немесе оку Yшiн баFалау кYнделiктi эр сабакта жYргiзiлiп тирады. ОкушыларFа баFалау тYрi ете ^найды. Бiр-ден ездерi келе сала топ басшысын сайлап баFалау паракшаларын таратып дайын оты-рады. Олар эсiресе керi байланыста ездерiн еркiн YCтауFа YЙрендi. Элi де талай ж^мы-стар аткарылады.

1-сыныпта казак тш сабактарында калыптастырушы баFалауды колданудыц ете мацызды екендiгiне кез жеткiздiм. Окушы-лардыц сабак айту кезiндегi жiберiлiп жаткан кемшiлiктерiн тYзету аркылы, олар-дыц ецбектерiн, ынтасын мадактап, мактап баFалап отырамын. Керi байланыс аркылы сабакта койылFан критерий бойынша кай баланыц ненi мецгергенш жэне мецгер-мегенiн зерттей отырып, келесi сабактаFы эдiс-тэсiлдi соFан непздеп колданамын. Мы-салы, сабак соцында мЖетiстiкм баспалдаFы

аркылы окушылар баспалдактыц кай т^сын-да тYPFанын белгшейд^ тYсiнiктеме бередi. Мен барлыFын тYсiндiм. Мен барлыFын тYсiнгенiме жартылай сенiмдiмiн. Мен кай-талаймын. Мен тYсiнбедiм. ...[3, б . 177]. Критериалдык баFалаудыц кызметi балаFа окытудыц эр сатысындаFы мецгеру децгей-iн аныктауFа мYмкiндiк бередi. ДэстYрлi баFалауFа караFанда, критериалды баFалау жYЙесi аркылы окушыныц бiлiм сапасын жетiлдiруге болатынына ^нделшт оку Yдерiсiнде колдануымыздан кез жетмзуге болады

Критериалды баFалау мYFалiмдер мен окушылар жэне ата-аналарFа да ете тиiмдi баFалау тYрi, ейткенi мYFалiм Yшiн — са-палы нэтижеге экелетш критерийлер кдоа-стыруFа, ез ю-эрекетш саралап жэне бола-шакка жоспарлай алатын мэлiметтер алуFа т.б., окушылар Yшiн — табыска жетелейтiн баFалау критерийлерiн тYсiнуге, езiн жэне езгелердi баFалау аркылы керi байланыска тYсiп, тYсiнбегенiн тYзетуге мYмкiндiк ала-ды, сыни ойлауына, еркiн ойын айтуына, езiнiц бiлiмiн керсетуге т.б., ата-аналар Yшiн — оныц окуындаFы табыстылыкты бакылауFа, окуына колдау керсету Yшiн баFыт алуына мYмкiндiк туFызады - деп ойлаймын.

Терт даFдыны ескере отырып, Ж. Айма-уытовтыц «..бала эуелi тэжiрибеге талпы-нып , нэрсемен танысып, сонан кейiн сол нэрсе туралы сейлесiн, тыцдасын, жазсын, окысын, тiлге YЙренсiн» деген сезiн ершЫз еске тYсiредi.

ЭДЕБИЕТ

1. «Назарбаев Зияткерлш мектебi» ДББ¥ Мp'алiмге арналFан н^скаулык. 2012. - 57 б.

2. М:р-ал1мге арналFан н^скаулык Yшiншi (негiзгi) децгей. 2012. - 77б.

3. ^сайынов, А. Элемдегi жэне ^а-закстандаFы бiлiм берудiц сапасы.- Алма-ты, 2013.- 177б.