АДАПТАЦИЯЛЫқ КЕЗЕңНің МАңЫЗДЫЛЫғЫ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

и

Вестник «Орлеу^-kst

s

m о

л w О

u

О §

ш Es

рц

о

ш Е-

Аубакирова З.М.,

№ 2 ¥зынквл орта

мектебшц математика жэне информатика пэндергшц мугал1м1

Неггзгг свздер: бешмде-лудщ кезшц взгешелгктерг, топты цызметтщ рвлг, жуптыц жумыс, табысты уйренушш цалыптастыру.

Ключевые слова: особенности адаптационного периода, роль групповой деятельности, работа в парах, формирование успешного обучающегося.

Keywords: the peculiarities of the adaptation period, the role of group activities, a forming of the successful student.

АДАПТАЦИЯЛЬЩ КЕЗЕЦНЩ МАЦЫЗДЫЛЫГЫ

Ацдатпа

Макалада автор 5 сынып окушыларыныц адаптациялык кезецнен ету барысында олардыц жастык жэне психологи-ялык ерекшелштерш ескере отырып, топтык жэне жушъщ жумысты уйымдастырудыц мацыздылыгы жайында баянда-лады.

Аннотация

В статье автор останавливается на особенностях адаптационного периода у пятиклассников, о роли групповой деятельности и работы в парах для формирования успешного обучающегося, владеющего навыками и приемами самостоятельного получения знаний, умеющего применять их в жизни.

Annotation

The author dwells on the peculiarities of the adaptation period at the fifth graders , the role of group activities and work in pairs to form a successful student with skills and techniques of self- learning , able to apply them in life.

Заман талабына сай окушы бшмш саналы тYрде мец-герш, оныц eмiрiнде кажетп болуын камтамасыз ету -казiрri бтм беру жYЙесiнщ басты максаттарына жататы-ны сезаз. Муны эуел бастан ^гыну - бастауыш буыннан орта мектепке жаца кадам баскан 5 сынып окушылары Yшiн одан эрi мацызды. Сондыктан оку жылыныц басы - олар Yшiн мектепке бейiмделуге багытталган адаптацияльщ кезец болып табылады. Осы орайда математика пэншен адаптациядан сэтп eтулерi де мацызды. Эйткенi окушыныц болашакта математикадан жететiн жетiстiктерi осы уакытпен тыгыз байланыста.

Бастауыш сыныпта бiр муFалiммен жумыс iстеп Yйрен-ген 5 сынып окушылары Yшiн бiр уакытта кеп муFалiм-дермен карым-катынас куру кажеттiгi олардыц психологи-ялык кeцiл-кYЙлерiне Yлкен кысым етедь Сондыктан мен сабактарымда комфортты бтмберушшк ортаны калып-тастыруFа тырысамын. Осы орайда жас жэне психологи-ялык ерекшелiктерiне сай 5 сынып окушылары Yшiн топ-тасып жэне жуппен жасайтын жумыс тYрлерiнiц тиiмдiлiгi зор деп ойлаймын. Эйткенi мундай жумыс окушылардыц жеке тулFасыныц eзiн-eзi керсетуге, «окушы-окушы», «окушы-устаз» карым-катынастарыныц пiсiп жетшуше Yлкен ыкпал етедi.

Окушылар сабак барысында белсендi танымдык эре-кеттер жасауFа, кeшбасшылык кабiлеттерiн арттыруFа,

Вестник «Oрлеу»-kst

пэнге деген кызыгушыльщтарын дамытуга мYмкiншiлiк алады. Эйткенi алдарына кой-ылган мэселенi бала ез бетiмен шешiп ки-налмайды, оны топпен немесе ж^п iшiнде бiр-бiрiмен акылдасып, пiкiр алмасып ше-шуге мYмкiншiлiктерi пайда болады. Сон-дыктан ол проблемамен бетпе-бет т^рмай-ды. Нэтижесiнде баланыц психологиялык кецш-^йшщ калыпты болуы камтамасыз етiледi.

Топтык жэне ж^птаскан ж^мыс окушылардыц логикалык ойлау кабшеттершщ, кещслк багдарлануларыныц дамуына эке-ледi. Себебi топ шшде пiкiралмасу, д¥рыс шешiм iздеу барысында балалар ез ойларын жеткiзiп, дэлелдеуге Yйренедi, осыган бай-ланысты олардыц сыни т^ргыдан ойлау ка-бiлеттерi артады.

Оган коса м^ндай ж^мыс тYрлершщ окушылардыц ^жымдастык, ынтымакта-стык сезiмдершщ одан эрi калыптасуына эсерi мол.

Бiлiм алу жагдайыныц езгерюке ¥шы-рауы окушылардан интеллектуалды жэне т^лгалык дамуларына, накты бiлiм мен даг-дыларына жогары талаптар кояды. Ал сы-нып iшiндегi окушылардыц децгейлi эр тYр-де калыптасуына байланысты бiреулерiнде жогары ал ендi бiреулерiнде темен децгей-де болады. Б^л, эрине, м¥Fалiм Yшiн де, окушылар Yшiн де киындыктар тугызады. Сондыктан м^ндай жагдай ^стаздан сабак барысында окушылардыц езiн-езi багалау мен езiн-езi жетiлдiру эдiстерiн мецгерудi ¥йымдастыруды талап етедi. Топтык жэне ж^птык ж^мыс окушыныц пэнге деген мо-тивациясын жогарлатады. Табысты бала топ шшде бiлiмiмен белiсуге Yйренедi, оган карап, баска окушылар сапалы бЫм алуга талпына бастайды. Бiр-бiрiне деген жауап-кершiлiк сезiмдерi арта тYседi.

5 сынып окушыларыныц психологиялык ерекшел^ерш ескере отырып, топтык жэне ж^птык ж^мысты сайысты тYрге ай-налдыруга да болады. вйткенi жарыс кезш-де окушылар баска топтардан озуга тыры-сады да, бiлiмдерiн терецдетуге, жан-жакты

кецкелемдi карауга ыкпал етедь

Тэжiрибеге CYЙенiп, 5 сынып окушы-ларын адаптациялык кезецде бакылау ба-рысында мынадай жагдайларды есiмiзде сактасак, окушылардыц оку эрекеттерiнiц тиiмдiлiгiне эсерi Yлкен болады, деймiн:

- барлык окушылардыц сабак басында са-бакка дайындыгын (оку к¥ралдарыныц бар екендiгiн, парта бетшде тиянактылыктыц болуын) Yнемi тексерш отыру;

- дэптерде жазу ережелершщ сакталуын кадагалау;

- сабакты коцырау Yнiмен бастап, уакы-тында аяктау;

- окушылардан толык жауап берудi талап ету;

- сез мэдениетш сактауды кадагалау - ¥с-таз жэне окушы тарапынан.

- жаца тапсырмалар берiлгенде олардыц орындалуына накты н^скау беру.

Неге осындай талаптарды кадагалап отыру мацызды? Эйткеш олар окушыны берш-ген ж^мысты накты, айкын, тиянакты, жа-уапкершЫкпен орындауга YЙретедi. Б^л дагдылар оларга бiлiм алу эдiстерiн мецге-руге, ез беттерiмен бiлiм алуга кемектеседь

К^рп кезец бiлiм беру саласында окушыны ез бетiмен бiлiм алуга, алган бiлiмдерiн емiрде пайдалана алуды талап етедi. Ол Yшiн бала алдына накты максаттар койя алуга, сол максаттарга жету жолдарын аныктап, бiлiм алу к¥ралдарын жетiк мец-геруi тиiс. Ал осыган оныц адаптациялык кезецнен калай ете алганы мацызды. Осы § орайда формативт багалаудыц жэне ездiгi- ^ нен реттелш бiлiм алу дагдылары калыпта- о суыныц мацызы зор. Б^л жерде м¥Fалiм мак- р£ сатка жеткiзетiн «Адаптациялык кезецдегi 7 О табысты стратегиясын» колдануы абзал: §

- Окушылардыц тарапынан окытудыц О максаттарын д^рыс жэне накты тYсiнуi; О

- Ж^мыстыц кYштi жэне элаз жактарын 8

р

аныктай алуFа Yйрету; ^

- ЖYЙелi сипатталатын керi байланыс 3

¥сыну; о

- Окушыларды езiн-езi баFалау жэне мак- ^ сатты коя бшуге YЙрету;

58

Вестник «0рлеу»-kst

- Шешуге баFытталFан бiрнеше тэсш-дердi сараптау барысында ец тиiмдi эдь стерiн тацдауFа YЙрету;

- ШоFырланFан топпен дайындыкка YЙ-рету;

- Топ шшде ецбек белiнiсуге YЙрету.

Осы жет стратегиясын адаптациялык ке-зецде окушылар жетiк мецгере алса, эрi карай мектепке бейiмделiп сапалы бтм алуFа мYмкiншiлiгi болады.

Схема 1. Адаптациялъщ кезецдегi 7 табысты стратегиясы.

Оцушылар

дыц Жумысш Жуйел1

тарапынан цкупт

01\ытудьщ жэне элпз сипатгалат

ма^саттар жакгарын ын кер1

ын дурыс аныкгай байланыс

жэне алуга усыну;

накды уйрету;

тусшу1; i

Окушылар ды езш-ез1 багалау жэне мак;сат1ы коя б шуге уйрету;

Шешуге багытгалг

ан б1рнеше тэсшдерд1 сараптау барысынд а ец ти1мд1 эд ¡стерт таццауга уйрету;

1 —»я

Шогырлан ган топпен Топ ¡шшде ецбек белмсуге уйрету.

даиындьщ к;а уйрету;

ч_Л

Адаптациялык кезещнен ету барысында

окушылар ушш кер1 байланыс болуыныц

эсер1 зор. Эйткеш бешмделу аясында эр

сабактыц нэтижес шыгарылып, оныц ко-

рытындысы жасалып отырылуы пайдалы.

^ Эз эрекеттерше сыни кезбен карап дагды-и

О ланган окушылар кемш1л1ктер1н тез жо-

^^ юга тырысады да, адаптациялык кезецнен

О жылдам етуге мумк1нш1л1ктер1 болады.

§ Ж¥мыс тэж1рибес1не суйене отырып, мы-

1-4

О надаи уш кагиданы м¥галlм есте сактап, 5

О ерекше к¥зырында ¥стауы тшс: ^ 1. Окушылардыц жас ерекшелнгне сай

^ эд1с-тэс1лдерд1 колдану; 3 2. Адаптациялык кезецде окушы-¥с-

Ь таз аракатынасы калыптасу барысында

окушылардыц психологиялык кещл-куш-не бакылау журпзш отыру;

3. Кер1 байланыс максаты окушылар ушш тусшкп, айкын болуы тшс. Сонда тана оныц нэтижеш накты жепсикт кер-сете алады.

ЭДЕБИЕТ:

1. Дилан Уильям. Окыту удер1стер1н реттеу кезшдеп формативт багалау./Педа-гогикалык диалог. Акпараттык-эдютемелш журналы. 2014, № 2, 34-43 б.б.

2. М¥галiмге арналган эд1стемел1к к¥рал. Yшiншi (базалык) децгей. Yшiншi басылым, Астана. - 2012, 154 б.