CC BY
2УДК 372.851
МАТЕМАТИКАНЫ ОЦЫТУДЫ ЗАМАНАУИ ПЕДАГОГИКАЛЬЩ 0ЛШЕУ ЭД1СТЕР1Н ЦОЛДАНУ АРЦЫЛЫ ЖЕТ1ЛД1РУ МАЦЫЗДЫЛЫГЫ
ЛАХАНОВА БАЦЫТЖАМАЛ ЭРШХАЩЫЗЫ
^азак улттык кыздар педагогикалык университет^ 2 курс докторант ^азакстан Республикасы, Алматы каласы
БОСТАНОВ БЕКТАС ГАНИЕВИЧ
^азак улттык кыздар педагогикалык университет^ педагогика гылымдарыныц
кандидаты ^азакстан Республикасы, Алматы каласы
Аннотация. Бул мацалада математика пэнт оцытуда заманауи педагогикалыц влшеу эдктерт цолданудыц мацыздылыгы царастырылады. БYгiнгi тацда б1л1м беру процес1 эртурл1 оцушылардыц цажеттшктерт ескерт, оларды оцытудыц тиiмдi жолдарын iздеудi талап етедi. Заманауи влшеу эдiстерi бул мiндеттi шешуде мацызды рвл атцарады, себебi олар оцытудыц барлыц кезецдертде бшм децгешн бацылап, оны жетiлдiруге мYмкiндiк береди Педагогикалыц влшеу цуралдары оцушылардыц бшмт багалау, олардыц жетттжтерт аныцтау жэне оцу процест тиiмдi басцару Yшiн цолданылатын инновациялыц тэсшдер болып табылады. Мацалада заманауи цифрлыц багалау цуралдары, цалыптастырушы багалау мен диагностикалыц тестер арцылы оцыту процест жетiлдiру жолдары сипатталды. Оцушылардыц бшмт багалау мен оцу жетттжтерт бацылаудагы заманауи эд^тердщ артыцшылыцтары кврсетшп, багалау тапсырмаларын цифрлыц технологиялар квмегiмен дайындау арцылы оцушылардыц бшмт багалауда жацсартатын аспектiлерi аныцталды. Математика пэнтде цолдану тшмдшт жогары цифрлыц багалау цуралдарыныц бшм сапасын жацсарту мYмкiндiктерi нацты мысалдармен кврсетiлдi.
Клт свздер: мектеп математикасы, оцытуды жетiлдiру, педагогикалыц влшеу, заманауи багалау эдiстерi, цифрлыц багалау эдiстерi
К1р1спе
^аз1рп бшм беру жуйесшде математиканы окытуда педагогикалык елшеу эдiстерi ерекше мацызга ие. Окыту сапасын багалау, окушылардьщ жетютштерш бакылау жэне окыту эдютемелерш жетiлдiру ушш гылыми непзделген багалау куралдарын колдану мацызды. Математиканы окыту процесшде окушылардыц бшмш багалау жэне оку тшмдшгш арттыру заманауи педагогикалык елшеу эдютерш колдану аркылы жузеге асады. Бул эдютер бшм сапасын жогарылатуга, жеке окушылардыц оку Yлгерiмiн бакылауга жэне окытудыц икемдшгш арттыруга багытталган. Бул макалада заманауи педагогикалык елшеу эдютершщ непзп ерекшелiктерi карастырылады.
Зерттеу эд1стер1 мен нэтижелер1
Педагогикалык елшеу эдiстерi - окыту нэтижелерш багалау, бiлiм сапасын арттыру жэне окушылардыц бшм децгешн аныктау Yшiн колданылатын эдiстемелер жYЙесi. Олардыц кемегiмен муFалiмдер окушылардыц тусшу децгейiн, логикалык ойлау кабiлеттерiн жэне пэндi мецгеру дэрежесiн баFалай алады.
Заманауи педагогикалык елшеу эдiстерi (1-сурет) дэстYрлi баFалау жYЙелерiмен салыстырFанда окушылардыц бшм алу Yдерiсiне белсендi тYрде катысуын камтамасыз етедi.
^алыптастырушы баFалау
• окушыныц бшм алу Yдерiсiндегi жетiстiктерiн Yздiксiз багалауды камтамасыз етедi
Сандык баFалау куралдары
• электрондык тестiлеу жYЙелерi, цифрлык платформалар аркылы оку нэтижелерiн жылдам аныктау
Диагностикалык тестiлер
• окушылардыц бiлiм денгейiн талдауга арналган арнайы елшеу куралдары
1-сурет. Заманауи педагогикалык елшеу эд1стер1
^алыптастырушы багалау - окыту процесшде окушылардыц жепспктерш Yнемi кадагалап, керi байланыс аркылы бшмш жетiлдiру эдiсi [1, 32-34 б.]. Бул эдiс окушыныц кYнделiктi оку барысындагы iлгерiлеуiн бакылауга жэне бшмш терецдетуге мYмкiндiк бередi. Мысалы, математика сабагында муFалiм окушыларга эртYрлi децгейдеп есептер берiп, олардыц шешу жолдарын бiрге талкылай алады. ^ателер аныкталFан жаFдайда муFалiм баFыттап, окушылардыц дурыс шешiмге келуiне кемектеседi.
Сандык багалау куралдары - окушылардыц бiлiм децгешн жедел эрi тиiмдi баFалау Yшiн арнайы баFдарламалар мен онлайн платформалар пайдаланылады. Мысалы, муFалiмдер математикалык тапсырмаларды электрондык платформада берiп, окушылардыц жауаптарын жылдам тексерiп, нэтижелерiн керсетедi. Мундай тестiлер окушыларFа эртYрлi кYPделiлiк децгешндеп тапсырмаларды ез бетiнше орындауFа мYмкiндiк бередi.
Диагностикалык тест1лер - окушылардыц бастапкы бiлiм децгейiн, математикалык тYсiнiктерi мен даFдыларын аныктау Yшiн колданылатын эдiс. Математиканы окыту барысында диагностикалык тесттер аркылы эрбiр окушыныц элаз жэне кYштi тустарын баFалауFа болады. Мысалы, оку жылыныц басында муFалiмдер окушыларFа негiзгi математикалык такырыптар бойынша диагностикалык тест еткiзедi. Бул тест нэтижелерi окушылардыц кай туста киындыктарFа тап болып жатканын керсетедi.
Заманауи педагогикалык елшеу эдiстерi дэстYрлi баFалау жYЙелерiнен бiркатар артыкшылыктарымен (1-сызба) ерекшеленедь
Икемдiлiк жэне эртYрлiлiк
Жеке баFытталFан окыту
Оку мотивациясын арттыру
Yздiксiз баFалау
Объективтi баFалау
Уакытты Yнемдеу
Цифрлык технологияларды пайдалану
Керi байланыс
^ател1ктерд1 дер кезiнде тузету
1-сызба. Заманауи педагогикалык елшеу эдiстерiнiц артыкшылыктары
Олардыц басты сипаттамалары:
Икемд1л1к жэне эртYрлiлiк - эртYрлi тапсырмалар мен баFалау куралдары аркылы окушылардыц оку децгешн аныктау;
Yздiксiз багалау - оку YДерiсiн Yздiксiз бакылау жэне жетiлдiру максатында калыптастырушы баFалауды колдану;
Цифрлык технологияларды пайдалану - онлайн тестшеу, мобильдi косымшалар, электрондык ^нделштер аркылы баFалау тиiмдiлiгiн арттыру;
Жеке багытталган окыту - эр окушыныц оку ерекшелштерш ескеру аркылы жеке тэсшдер колдану;
Объективтi багалау - накты елшеу куралдары аркылы окушылардыц жетютштерш эдiл баFалау;
Керi байланыс - окушылардыц оку барысындаFы жепспктерш уакытылы баFалап, олардыц кемшiлiктерiн тYзетуге мYмкiндiк беру;
Оку мотивациясын арттыру - заманауи тэсшдер аркылы окушыларды ынталандыру жэне кызыFушылыFын ояту;
Уакытты Yнемдеу - заманауи елшеу эдiстерi муFалiмдер мен окушылардыц уакытын Yнемдеуге мYмкiндiк бередi. Эсiресе, электрондык баFалау жYЙелерi тапсырмаларды жедел тексеруге жэне нэтижелердi талдауFа колайлы.
Цифрлык баFалау куралдарын пайдалану аркылы сурактар мен тапсырмалардыц алуан тYрлерiн куруFа болады. Интерактивтi тапсырмалар, мультимедиялык элементтер, симуляциялар жэне виртуалды зертханаларда жумыс ютеу барысында цифрлык технологияларды пайдалану оларды кызыктырак етуге болады [2, 301-б]. Жэне де цифрлык технологиялар аркылы интерактивт баFалау тапсырмаларын дайындау окушылардыц бшмш баFалаудыц тYрлi аспектiлерiн жаксартады (1-кесте).
1-кесте. БаFалау тапсырларыныц интерактивтшгшш дэстYрлi форматынан
Аспект Багалау тапсырмаларыныц дэстYрлi форматы Багалау тапсырмаларыныц интерактивттт
Жылдам эр1 нацтылыц Нэтижелерд1 вцдеу жэне багалау уацыты узац Нэтижелер автоматты турде вцделед1, тез багалау
Объективт1л1 к Багалаушыныц субъективтшгг ыцтимал Автоматты тексеру арцылы б1р1зд1 жэне эд1л багалау
Тапсырмалар дыц эртурлшт Кагаз жуз1ндег1 стандартты тапсырмалар Интерактивт1, визуалды, ойын форматындагы тапсырмалар
Кол жетгмдшк Тек сынып гшгнде цолданылады Кашыцтан, кез келген уацытта цолдануга болады
Нэтижелерд1 талдау Кагаз жузтде есептеу цажет, квп уацыт алады Нэтижелер автоматты турде сацталып, узац мерз1мд1к талдау жург1зуге мумкгндгк
Кер1 байланыс Кер1 байланыс беру уацыты узагырац, эр оцушыга жекеше уацыт бвлу циын Жылдам кер1 байланыс беру мумкгндггг бар
Мотивация Оцушылар нэтижелерт кеш квред1, мотивация децгеш твмен болуы мумкгн Жылдам нэтиже квру арцылы оцушылардыц цызыгушылыгы артады
Жеке бешмделу Жекеше багалау циын, квп уацыт пен куш талап етед1 Автоматты турде оцушыныц децгешне сай тапсырмаларды бешмдеуге болады
Математика пэнш окытуда баFалау мацызды рел аткарады, себебi окушылардыц жетiстiктерiн дэл баFалау аркылы оку процесiн тиiмдi баскаруFа болады. ДэстYрлi баFалау эдiстерiмен катар, заманауи цифрлык баFалау куралдарыныц пайда болуы бул процестi анаFурлым жетiлдiруге мYмкiндiк бередi. Математика окытуды жетiлдiруде заманауи цифрлык баFалау платформаларын (2-кесте) колданудыц мацыздылыFы зор, себебi олар бшм беру процесш тиiмдi эрi нэтижелi етуге мYмкiндiк бередi.
2-кесте. Багалау тапсырмаларын дайындауда колданылатын тшмдшп жогары цифрлыц технологиялар ___
Платформа атауы MYMHrndm Тшмдшт Математикада цолдану мысалдары
Socrative Интерактивт1 тесттер, сауалнамалар, жэне сабацтыц соцындагы кер1 байланыс тапсырмаларын жасау мумкгндггг бар. Жылдам керг байланыс, оцушылардыц тус1ну децгешн нацты уацытта бацылау. Жаца тацырыптарды бектуге арналган жылдам тесттер, сабацты цорытындылауга арналган сауалнамалар.
Worksheets Эртурл1 децгейдег1 жэне тацырыптардагы математикага арналган цагаз бет1не шыгарып беруге болатын тапсырмалар жасау. Жеке жэне топтыц жумысца арналган тапсырмаларды дербестендгруге мумкгндгк бередг. Арифметикалыц есептер, геометриялыц есептер немесе алгебрага арналган басып шыгаруга болатын жумыс парацтары.
Wizer.me Бейне, аудио, сурет жэне тесттерд1 б1ржт1ретш интерактивт1 цифрлыц жумыс парацтарын Ц¥ру. Курдел1 тацырыптарды тус1нд1руде мультимедиал ыц мазмун арцылы оцушылардыц цызыгуш ылыгын арттырады. Геометрия, алгебра жэне нацты вмгрлгк мысалдарды цолдануга арналган интерактивт1 жумыс парацтары
Interacty Ойын форматында тесттер, пазлдар, жэне сэйкестенд1ру тапсырмаларын жасауга мумкгндгк беред1. Оцушылардыц цызыгуш ылыгын оятып, концепцияларды бектуге квмектесед1. Жылдам есептер мен еске туЫруге арналган ойындар, еэйкестенд1ру тапсырмалары.
Liveworksheets Дэстурлг жумыс парацтарын интерактивт1 цифрлыц форматца айналдырып, нэтижест б1рден квру жэне багалау мумкгндггг бар. Жылдам керг байланыс жэне взгндгк багалау, цашыцтан оцытуга цолайлы. Бвлшектер, ондыцтар жэне алгебра тацырыптары бойынша интерактивт1 жумыс парацтары.
Математика пэншш окытуды жетiлдiруде заманау педагогикалык елшеу эдюшщ электронды куралдарыныц iшiндегi цифрлык платформаларды колдану окушылардыц орындаган тапсырмаларына бiрден керi байланыс берiп, нэтижелерiн керуге мYмкiндiк жасайды. Мундай жылдам керi байланыс окушылардыц ез кателштерш тYсiнiп, оларды дереу тYзетуiне мYмкiндiк бередi, бул бшмнщ туракты калыптасуына ыкпал етедi Корытынды
Педагогикалык елшеулердi колдану математиканы окыту процесш жаксартуга, окушылардыц бшм децгешн накты жэне объективтi багалауга мYмкiндiк бередi. Заманауи багалау эдютер^ соныц iшiнде диагностикалык тестiлеу, калыптастырушы багалау, цифрлык куралдар жэне окушылардыц бшмш кешендi тYрде багалауга жэне олардыц жеке
кажеттшктерш ескеруге кемектеседь Математика пэнiнде педагогикалык елшеулердщ тиiмдi колданылуы окыту сапасын арттыруFа жэне окушылардыц математикалык кузыреттiлiгiн дамы^а ыкпал етедi.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. Аужанова Г.Г. Мектептегi калыптастырушы баFалаудыц мацызы // Бiлiм жэне тэрбие. -2016. - No 2 (7). - С. 32-34
2. Кецесбаев С. М, Мажибаева Г.П. Болашак информатика муFалiмдерiнебакылау-елшеу материалдарын жасауда цифрлык технологияларды пайдаланудыц тшмдшп // Хабаршы, Абай атындаFы ^аз¥ПУ, «Физи-математика Fылымы» сериясы. - Алматы, 2024 ж. -№2(86). - 301-б.
