CC BY
68
www'kaznmu.kz В G L I НИК ^Ам-гок
УДК 616.992.006.6
К.Н. ТАЖИБАЕВА, Н.С. ЖАНАБАЕВ, Р. КЕРИМОВ, М.А. БУЛЕШОВ
Цожа Ахмет Ясауи атындагы Халъщаралъщ цазац-тургк Университетi Турк!стан цаласы
ОН.ТУСТЖ КАЗАХСТАН ОБЛЫСЫНДА T¥PFbIH,AAP АРАСЫНДАFЫ ОНКОЛОГИЯЛЬЩ АУРУЛАРДЫН, СКРИНИНГ ТЭС1ЛШЕН
АНЬЩТАЛУЫНЫН, КЭЗ1РГ1 ТАHДАFЫ ЖАFДАЙЫ
Мацалада оцтYстiк цазацстан облысы тургындарына 2011-2014 жылдар аралыгындагы цатерл iciK ауруларына жyргiзiлген скринингтiк тексеру эдiсiнiц мэлiметтерi зерделенген. Цатерлi iciK ауруын ерте аныцтау барысында жоспарланган тексерудщ цаншалыцты толыц орындалуы аныцталынды жэне жатыр мойны, CYт безi, тiк iшек цатерлi iаг ауруларыныц 1-11 сатыларыныц аныцталыну децгеш зерттелген.Зерттеу материалдары ретнде ОцтYcтiк Цазацстан облыстыц онкологиялыц диспансершц ОК,О бойынша статистикалыц жытдыц есебш жэне ЦР статистика агенттг мен Оц/щстж Цазацстан облысыныц денсаулыц сацтау басцармасыныц цортынды жытдыц есептерш, материалдарын цолдандыц. Бiз соцгы 4 жылдыц жыл сайынгы цортынды cкринингтiк еcептердi талдап, зерделу жасадыц. Медико-статистикалыц, ацпараттыц-талдау, ретроcпективтi, салыстырмалы, логикалыц талдау эдктерш пайдаландыц. Соцгы 4 жылда цатерлi iciк скринингшен вткен эр^р науцас бацылау нысандары болып табылады.
Tyttmdiсвздер: сркининг, уйымдастыру, цатерлi iciк.
взектшпг Дуние жузшщ устанылган niKipi бойынша, скринингтш тексеру кез келген ауруды ерте аныцтаудыц Heri3ri принщт болып отыр. Казахстан республикасында кец ауцымды скринингтш тексерулер 2007 жылдан бастап тургындар арасында улкен топтарды цамтуда. Мэселен, Казацстанда жыл сайын 30 000-га жуы; цатерлi кштердщ жаца жагдайлары аныцталады, олардыц 50% -ден астамында басца мушелерге таралган асцынган, 3-4 сатысында аныцталынады[1] КР денсаулыц сацтау саласы 2008 жылы 52% 0лiмге алып келетiн цатерлi iсiк алды жэне цатерлi кш (сут безi, жатыр мойны,) ауруларын ерте аныцтау мацсатында ЖYЙелi турде скринингтiк тексеру жоспарга енгiздi[2]. Елiмiзде «Саламаты Казахстан» мемлекеттiк багдарламаныц орындалуы мацсатында 20112015 жылдары приоритета багыт болган келесi скринингтiк тексерулер журпз^де , ересек тургындар арасында цант диабетi, жатыр мойны цатерлi iсiгi, сут безi цатерлi iriri, глаукома, тiк жэне то; Мек обыры[3]. Дуние ЖYзiлiк денсаулыц сацтау уйымыныц басты урей тугызып отырган мэселесiнiц бiрi онкологиялыц аурулардыц арушацдыгы мен 0лiмiнiц жылдан жылга есуЦ4]. Казыргi тацда ОцтYCтiк Казахстан облысында цатерлi дерттiц аурушацдыгы мен eлiм к0рсеткiшi мемлекеттiк мемарандумнан 1,2 есе жогары болып отыр. 2014 жылы ОКО цатерлi iсiктiц цурлымы бойынша рангтш цатарда ,бiрiншi орналасцан сут безi цатерлi iсiгi (11,9 100 мыц адамга шаццанда), асцазан цатерлi iсiгi (9,7 100 мыц адамга шаццанда), екпе цатерлi iсiгi (8,5 100адамга шаццанда), терi жабынды ;атерл! iсiктеры (7,7 100 мыц халы; саныны шаццанда) [5]. Бiрац дегенмен салыстырмалы турде царастыратын болсац 2013 жылы аурушацдыц 1,4 100 мыц халы; санына шаццанда темендеген. ОКО скрининг уш локализация багыты бойынша тексеру журпз^де, жатыр мойны обыры, (цитологиялыц жагындылар), сут безi обыры (маммография) , коло-ректальдi рак (колоноскопия, нэжктеп жасырын цанныц аныцталынуы). Сут безi цатерлi iсiгiнiц аныцталынуы мамаграфиялыц тексерудiц цортындысына байланысты ( 50-60 жас аралыгындагы эйелдер 2 жылда бiр рет 0тедi). Кептеген гылыми зерттеу жумыстарында мамаграфиялыц текскру эдта 20% 0лiм к0рсеткiшiн т0мендететiнiн керсеткен[6]. Жатыр мойны цатерлi iсiгiн аныцтау жагындыныц цитологиялыц тексеруге (pap- тест) дэстурлш немесе суйыцтыц цитология эдтамен жузеге асырылады. Цитологиялыц тексеру эдта жатыр мойны цатерлi iсiгiн ерте кезецде аныцтап цана цоймай сонымен цатар iсiк алды ауруларды да дер кезшде аныцталынып обырдыц алдыналуына экеледi [7]. Елiмiзде бул цатерлi iсiктiц алдыналуымен заманауй диагностика саласында жасалынган гылыми жумыстар барлшылы; ягни бул цатерлi iсiк дертiнiц езект мэселедегi тацырыптардыц бiрi екенiн керсетедЦ8]. Дегенымен екiнiшке орай оцтYCтiк цазацстан облысындагана емес Казахстан елiнде, медицина жэне цогамдыц денсаулыц
сацтау жуйесшде цатерлi iciKneH куресу барысында кептеген шешiлмеген жэне шешiмi цыйын сурацтар мен мэселелердi кездестiрiмiз, бiр шама сурацтардыц жауабын iздену мацсатында осы мацаланы жазу негiз болып отыр. Зерттеу мацсаты: ОКО тургындар арасында 2011- 2014 жыл аралыгында журпзшген скринингтiк тексерiлуде цатерлi iсiк ауруларыныц I-II сатысыныц цаншалыцты жиi кездесуш аныцтау.
Зерттеу эд1с1 мен материалдар: зерттеу материалдары ретiнде ОцтYCтiк ^азацстан облыстыц онкологиялыц диспансерiнiц О^О бойынша статистикалыц жылдыц есебш жэне КР статистика агенттМ мен ОцтYCтiк ^азацстан облысыныц денсаулыц сацтау басцармасыныц цортынды жылд^1ц есептерiн, материалдарын цолдандыц. Бiз соцгы 4 жылд^1ц жыл сайынгы цортынды скринингтш есептер,щ талдап, зерделу жасадыц. Медико-статистикалыц, ацпараттыц-талдау, ретроспективтi, салыстырмалы, логикалыц талдау эдктерш пайдаланд^1ц. Соцгы 4 жылда цатерлi iсiк сырцатына ушыраган жэне цайтыс болган эр^р науцас бац^1лау нысандары болып табылады. Нэтижелерi жэне оларды талк^1лау
ОКО тургындары арасында, ер жэне эйел гасшерге скринингтiк тексеру жоспарына сэкес нысаналы топтарга (нысаналы топ:30-35-40-45-50-4-55-60-65-70 жас аралыцтагы онкологиялыц диспансерде есепте турмайтын тургындар) ЖYргiзiлген тексерудiц цортынды есептерш зерделеу барысындагы мэлiметтер: 2011 жылы суг безi цатерлi iсiгiн алдын алу барысында 50-52-54-56-58-60 жас аралыгындагы 58997 эйелкiсiлер тексеруден етуге жоспарланган. Онкоскрининг тексеруден еткен эйелдер арасында гистологиялыц верификация цортындысы ягни сут безi обыры диагноз 71- эйелде (24,7%) аныцталынып цойылган. Сут безi рагы, 3- эйелде (4,2 %) - I-шi сатыда, 60 -эйел (84,5%) II -шi сатыда, ал 8 эйелде (11,3%),- III- IV шi сатыда цойылган. Жатыр мойны цатерлi i^^ жоспарлы турде тексеруден 30-35-40-45-50-55-60 жас аралыгындагы нысаналы топ цураган. Тексеруден еткенi 83872 - эйелдер. Катерлi iсiк диагнозы 40 эйелге цойылган (27,5%), оныц Мнде 1- эйелде (2,5,%) I^i сатыда, 31 - эйелде (77,5%) II -шi сатыда, ал III- IV шi сатысы 8- эйелде (11,3 %), аныцталган. Тiк шек цатерлi iсiгiнен 2011 жылы скринингтш тексеру журпзшмеген. 2012 жылы сут безi цатерлi iсiгiне скринингтiк тексеруден жалпы жоспар бойынша 61897 эйел rari ету керек болган, алайда цатерлi iсiк диагнозы 71адамга цойылган (28,4 %), оныц цурамында 6 - эйел, I^i сатыда (8,4%), II -шi сатыда 59-эйел (83,2%) ал III- IV шi сатыда 6 -науцас (8,4 %) цураган. Жатыр мойны цатерлi iriri жоспарлы турде тексеруден откен 93775 эйел. Катерлi iсiк диагнозы 38 эйелге цойылган (25,3%), 1- эйелде (2,6,%) I^i сатыда, 29 -эйелде (76,3%) II -шi сатыда, ал III- IV шi сатыда 8- эйелде (21,1%), аныцталган. Тш шек цатерлi iсiгiнен жоспарлы турде 50-52-54-56-58-60-62-64-66-68-70 жас аралыгындагы
саны 144117 тургындар болган. 144117 тургындар iшiнен ;атерл! iciK диагнозы 4 наук;аск;а ;ойылган (25,3%), I-шi сатыда рак аны;;талынбаган. II -шi сатыда 3 - нау;ас (75,0%) ал III- IV шi сатыда 1- нау;ас (25,0%), аныщталган. 2013 жылы сут 6e3i ;атерл! iсiгiне скринингтш тексеруден жалпы жоспар бойынша 57517 эйел кiсi ету керек болган, алайда тексеруден еткендер саны 56993 кураган ал, ;атерл! iсiк диагнозы 59 адамга ;ойылган (0,1 %), 5 - эйел, I-шi сатыда (8,5%), II -ш! сатыда 48-эйел (81,4%), ал III- IV шi сатыда 6 -нау;ас (10,1%) ;ураган. Жатыр мойны ;атерл! iсiгi жоспарлы турде тексеруден еткен 84108- эйел. Катерл! iсiк диагнозы 33 эйелге ;ойылган (0,04%), 6- эйелде (18,1,%) I-ш! сатыда аны;талынган , 26 - эйелде (78,7%) II -III сатыда, ал III- IV ш! сатыда 1- эйелде (3,0%), аньщталган. Тш шек ;атерл! iсiгiнен жоспарлы турде еткен нау;астар саны 104317 болган. Катерлi ¡сш диагнозы 13 нау;ас;а ;ойылган (0,01%), I-ш! сатыда 1- нау;аста аны;талынган (7,6%), II -ш! сатыда 10- нау;ас (76,9%) ал III- IV ш! сатыда 2- нау;ас (15,3 %), аныщталган. 2014 жылы сут безiн алдын алу ма;сатында жасалынган
маммографиялы; тексеруден 55086 эйелгай жоспарлы турде еткен. Оныц iшiнде 76 адмда ;атерл! ¡сш диагнозы ;ойылган. Сатыга белш ;арастыратын болса; I-ш! сатыда 7 -эйел (9,3%), II- сатыда 28- эйел (36,9%), III- сатыда 37 эйел (48,7 %), IV сатыда 4 эйел (5,3%) ;атерл! ¡сш диагнозы ;ойылды. Жатыр мойны ;атерл! ¡сшн алдын алуда нысаналы топтагы 69412 эйел жоспарлы турде тексеруден, цитологиялы; скринингтен етп. Тексеруден еткен 20 эйелге жатыр мойны ;атерл! idri ;ойылды. Жш кездескен сатыны аны;тайтын болса;: I сатыда ;атерл! ¡сш аны;талынбаган. II сатыда 8-эйел, (60,0%), III-IV 12-эйел (30,0%). Тш шек ;атерл! ¡сшн ерте аны;тау ма;сатын да, нысаналы топтагы 11239 адам жоспарлы турде тексеруден еткен. Гемокульт-тест оц болган 837 - адам. Оныц шшен колоноскопия эд!ймен диагнозды дэлелдеу барысында 575 адам тексеруден еткен. Тш шек ;атерл! рагы 17 адам да аны;талды. Сатыга белш ;арастыратын болса; I-ш! сатыда 8 - нау;ас (47,0%), II- сатыда 8- нау;ас (47,0%), III- IV сатыда 1 нау;ас;а (6,0 %), ;атерл! ¡сш диагнозы ;ойылды.
Кесте 1 - 2011-2014 жылдар аралыгындагы скрининг тексеру эдтамен аныщталган ;атерл! ¡сш ауруларыныц на;ты керсеткМ
Скрини ВТГЩ тYрлерi 2011
Жалпы жоспар лажан ы Жосп арлан Fанна н еткен i ^ауып топтарын ^YPаFан сан Kатерлi iciK аньщталFандар саны I II III-IV
Абс.кер % Абс.ке р % Абс. кер % Абс. кер %
Сут без! рагы 58997 57323 97,2 5982 71 24,7 3 4,2 60 84,5 8 11,3
Жатыр мойны рагы 83872 80836 96,4 6698 40 27,5 1 2,5 31 77,5 8 20,0
Тш шек рагы - - - - - - - - - - - -
2012-
Сут без! рагы 61897 62360 100, 7 6133 71 28,4 6 8,4 59 83,6 6 8,4
Жатыр мойны рагы 93775 86555 92,3 6244 38 25,3 1 2,6 29 76,3 8 21,1
Тш шек рагы 144117 14413 7 100 273 4 3,05 - - 3 75 1 25
2013
Сут без! рагы 57517 56993 99,1 5611 59 19,2 5 8,5 48 81,4 6 10,1
Жатыр мойны рагы 84108 84108 100 5370 33 22,0 6 18,1 26 78,7 1 3,0
Тш шек рагы 104317 10580 7 101, 4 524 13 9,0 1 7,6 10 76,9 2 15,3
2014
Сут без! рагы 55086 55086 100 7911 76 21,1 4 5,2 66 86,8 6 7 8
Жатыр мойны рагы 69412 69412 100 3816 20 11,4 9 45,0 10 50,0 1 5 0
Тш шек рагы 112398 11239 8 100 837 17 7,9 4 23,5 12 70,5 1 5 8
Жогары да зерделенген мэл!меттерге ;араса; оцтустук ;аза;стан облысында 2011-2014 жылдар аралыгында журпзшген онкоскрининг, ягни ;атерл! ¡сшт алгаш;ы сатысында аны;талынуы темен децгейде журш жат;анын керш отырмыз. Эр жылда жоспарланган нысаналы топтагы тургындардыц мшдетт турде тексеруден етушщ пайызы орындалуы аны;талынып отыр, б!ра; ;атерл! ¡сш
ауруыныц I-II сатыларында аныщталынуы темен децгейде, ¡сштщ кеп пайызы ас;ынган жагдайда аны;талынып отырганында бай;ап отырмыз. Бай;алмайтын мэселелердщ 1.кестеде керсетшген керсетгаштерге мэн берсек жоспарланган тексеруден еткен тургындар шшде ;ауып топтарына гарген тургындар алдагы уа;ыттарда ба;ылаусыз ;алып;оюда.
www'kaznmu.kz В G L I НИК ^"Viw-ans
2011-2014 жылдар аралыFындаFы скринингтiк тексерiлуде обыр аныкталFан наукастар пайызFа шакканда (%)
2011 2012 2013 2014
□ Cyt без1 рагы □ Жатыр мойны рагы □ TiK ¡шек рагы
Сурет 1 - О^О 2011-2014жж.
2011-2014 жылдар iшiнде скрининг тэсШ бойынша анык;талынган жалпы мэлiметтерге то;талсак; 1. Сурет. Сут безi к;атерлi iсiгiнiц ерте анык;талынуы жылдан жылга жа;саруда дегенiмен, жеспарга сай тургындардыц тексеруден ету децгейi темен. Жатыр мойны к;атерлi iсiгiнiц аньщталынуы бiр децгейде десек болады, булда аса куантатын жагдай емес. Тш iшек ;атерлi iсiгiнiц аныщталыну децгей ете темен керсеткiштерге ие. Тужурым: Жогары да зерделенген мэлiметтерге ;арасак; оцтустук ;азак;стан облысында 2011-2014 жылдар аралыгында ЖYргiзiлген онкоскрининг, ягни к;атерлi iсiктi алгаш;ы сатысында аны;талынуы темен децгейде ЖYрiп жат;анын керiп отырмыз. Эр жылда жоспарланган нысаналы топтагы тургындардыц мiндеттi TYPДе тексеруден етушщ толы; пайыз орындалуы аны;талынып отыр, дегенiмен, к;атерлi iсiк ауруыныц 1-11 сатыларында аны;талынуы темен децгейде, Бул скрининг тексеру эдкшщ сапасыныц темен ЖYPуыне байланысты шыгар. Iсiктiц кеп пайызы ас;ынган жагдайда аны;талынып отырганында бай;ауымызга болады. Тiк iшек к;атерлi iсiгiнiц аны;талынуы ете темен керсетгаштерге ие. Бай;алмайтын мэселелердiц бiрi жоспарланган тексеруден еткен тургындар iшiнде ;ауып топтарына кiрген тургындар
шгтш тексеру нэтижелерi
алдагы уа;ыттарда ба;ылаусыз ;алып к;оюда. Дегенiмен, yKMeTTi4 онкология саласынан медициналы; уйымдастыру тарапынан кeрсетiлiп жат;ан ic-шаралар жеткiлiктi алайда, к;атерлi iciK ауруларынан eлiм-жетiм, аурушацды; тургындар арасындагы MYгедектiк эледе болса мемлекеттiк мемарандумнан жогары. Ал скрининг тексеру жумыстарында алда зерттеуге Yсынатын багыттар: тургындар тарапынан онкоскрининг туралы бiлуi, онкоскрининг тексеру эдкшщ ЖYргiзiлу сапасы, жоспарланган тексерудыц толы;, сапалы орындалуы. ¥сыныс: 1.Катерлi iсiк ауруын ерте аньщтау ма;сатында ЖYргiзiлiп жат;ан скриниг багдарламасыныц кэзiргi тацдагы ЖYргiзiлу сапасы,
2.Учаскелш терапевтермен онколог дэрiгерлердiц онкоскрининг ЖYЙесi бойынша ;аншалы;ты бiлiктiлiк децгейiн аны;тау, осы сала бойынша дэрiгерлердiц усыныстарын зерделеу.
3.Тургындар тарапынан онкоскрининг тексеру эдга туралы ;андай децгейде бшу^
4.Онкоскрининг тексеру эдiсiнiц ЖYргiзiлу сапасы, жоспарланган тексерудыц толы;, сапалы орындалуын аны;тау.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Булешов М.А., Орманов Н.К., Дауренов Б.Б., Талгатбек А.М., Жаксыбергенов А.М. Тенденции смертности населения ЮжноКазахстанской области от онкологических заболеваний. // Журнал Казахского НИИ онкологии и радиологии. - 2014.-№2.-С.7-10
2 Рахыпбеков Т.К., Базарбек Ж.Б., Горемыкина М.В., Кырыкбаева С.С. Эффективность скрининговых обследований населения Восточно-Казахстанской области рамках реформирования здравоохранения республики казахстан по программе « Саламатты ;азахстан» Наука и здравоохранение научный практически журнал.-2014.-№5.-С.13-14-15.
3 Абисатов Х.А.,.Балтабеков Н.Т, Насрытдинова Н.Ю. Проблемы и перспективы организации ранней диагностики злокачественныхновообразований в Казахстане // Журнал Казахского НИИ онкологии и радиологии. -2014.- №2.-С.13-14.
4 Государственная программа развития здравоохранения Республики Казахстан «Саламатты Казахстан» на 2011-2015 годы.
5 Казакстан Республикасы онкологиялы; ;ызметшщ 2012 жылды; корсеткiштерi (статистикалы; мэлiметтер). Каза;тыц онкология жэне радиология гылыми-зерттеу институты. - 2013.-С.19- 30 -38.
6 Казакстан Республикасы онкологиялы; ;ызметшщ 2014 жылды; корсеткiштерi (статистикалы; мэлiметтер). Каза;тыц онкология жэне радиология гылыми-зерттеу институты. - 2014.-С.10- 250 -40.
7 Jacques Ferlay, Hai-Rim Shin, Freddie Bray, David Forman, Colin Mathers, Donald Maxwell Parkin. Estimates of worldwide burden of cancer in 2008. International Journal of Cancer.- 2010.-№12.-Р. 2893-2917.
8 Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 16 марта 2011 года № 145 О внесении изменений в приказ и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 10 ноября 2009 года № 685 «Об утверждении Правил проведения профилактических медицинских осмотров целевых групп населения».
К.Н ТАЖИБАЕВА., Н.С. ЖАНАБАЕВ, , Р.КЕРИМОВ, М.А.БУЛЕШОВ
Международный Казахско-Туретцский Университет им. Х.А. Яссави
СОСТОЯНИЕ СКРИНИНГА ОНКОЛОГИЧЕСКИХ ЗАБОЛЕВАНИЙ СРЕДИ НАСЕЛЕНИЯ В ЮЖНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ
Резюме: в статье изучены данные скрининговых обследований населения Южно-казахстанской области в 2011-2014 годы с целю раннего выявления рака шейки матки, молочной железы, прямой кишки. В ходе исследование было выявлено насколько выполнено запланированы осмотр раннее выявление злокачественных заболеваний и в каком уровне выявляется 1-11 стадии онкологических заболеваний.
В качестве материала исследования использованы статистические данные Южно-казахстанского областного онкологического диспансера, материалы агентства по статистике РК. Ежегодный анализ отчетов скрининговых заключений, годовые отчета и заключение управления здравоохранения Южно-Казахстанской области, за последний 4 года. Мы использовали медико-статистические, информационно-аналитический,ретроспективный, сравнительный, методы логического анализа. Каждый пациент прошедши онкоскрининг за последний 4- года были объектами исследования. Ключевые слова: скрининг, организации, злокачественное новообразование
K.N. TAZHIBAEVA, N.SH. ZHANABAYEV, R. KERIMOV
Yassawi International Kazakh-Turkish University Turkistan
THE CURRENT STATUS OF CANCER SCREENING AMONG THE POPULATION IN SOUTH KAZAKHSTAN REGION
Resume: In the article, the data screening population of South Kazakhstan region in 2011-2014 with the aim of early detection of cervical cancer, breast cancer, rectal cancer. During the study it was revealed how performed a scheduled inspection, early detection of malignant diseases in which the level is detected stage I-II cancer.
Materials and methods: the study used statistical data of South-Kazakhstan oblast Oncology dispensary, the materials of the statistics Agency of Kazakhstan. Annual analysis of reports screening reports, the annual report and the opinion of the office of health of South Kazakhstan region, for the last 4 years. We used medico-statistical, analytical,retrospective, comparative, methods of logical analysis. Every patient ask Keywords: skinning, organization, malignant tumor.
