Научная статья на тему 'Ісік ауруларын ерте анықтауда бмсқ-да жүргізілетін скринингтік бағдарламалардың рөлі'

Ісік ауруларын ерте анықтауда бмсқ-да жүргізілетін скринингтік бағдарламалардың рөлі Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
372
74
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ісік ауруларын алдын-алу / скринингтік тексерулер / маммография / сүт безінің ісігі / онкосараптама. / Early detection of cancer diseases / screening / mammography / breast canser / canser statistics

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Х.А. Есенгельдиева, А.А. Бұхарова, Д.Ш. Дошаева, Б.М. Садыкова, У.А. Сыртаев

Бұл статья сараптамалық мәліметтерге негізделген. 2014 жылғы қорытынды бойынша әр жыл сайын, белгілі жас арасында БМСҚ ұйымдарында жүргізіліп жаткан скринингтік бағдарламалар арқылы 1 533 140 адам тексерілген. Бұл көрсеткіш 2013 жылмен салыстырғанда әлдеқайда жоғары, осыған байланысты профилактикалық скринингтік тексерулер ісік ауруларын ерте анықтауға үлкен үлесін қосуда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF SCREENING PROGRAMS IN THE EXPOSURES OF PRE-CANCER AND CANCER ILLNESSES

Conducted researches have shown that screening programs which held to the policlinic, gave good results in the field of oncology. More than 1533140 people in our country have been the annual screening tests in 2014. Compared to the year 2013 there are high proportion of people who have passed through screening programs

Текст научной работы на тему «Ісік ауруларын ерте анықтауда бмсқ-да жүргізілетін скринингтік бағдарламалардың рөлі»

1С1К АУРУЛАРЫН ЕРТЕ АНЬЩТАУДА БМСЦ-ДА ЖYРПЗIЛЕТIН СКРИНИНГТ1К БАFДАРЛАМАЛАРДЫH1 Р0Л1

№3-2015

Х.А. ЕСЕНГЕЛЬДИЕВА, А.А. Б¥ХАРОВА, Д.Ш. ДОШАЕВА, Б.М. САДЫКОВА, У.А. СЫРТАЕВ, Н.Ш. Н¥РГАЗИЕВ

Цаза^стан Республикасы, Алматы цаласы, К,аз¥МУ-нщ онкология жэне радиология кафедрасы

УДК 616-006/-084

Бум статья сараптамалъщмэл!меттерге нег!зделген. 2014 жылгы цорытынды бойынша эр жыл сайын, белг!л! жас арасында БМСЦ уйымдарында жург!з!лт жаткан скринингт!к багдарламалар арцылы 1 533 140 адам тексерлген. Бул керсетк/ш 2013 жылмен салыстырганда элдецайда жогары, осыган байланысты профилактикалыц скринингт!ктексерулер !с!к ауруларын ерте аныцтауга улкен улес!н цосуда.

Tyttmdiсвздер: !с!кауруларын алдын-алу, скринингт!ктексерулер, маммография, сут безшц 1с!г1, онкосараптама.

Ма^саты:

Скринингтш тексерулер кезшде iciK алды ауруларын немесе iciK ауруларын ерте сатысында анык;тап, дер кезшде кемек керсету. Жекеленген адамдарды есепке алып, ары ;арай оцалту-сауык;тыру шараларын журпзу кезшдеп скринингтш багдарламалардыц релi

Скрининг термит «screening»- електен етгазу деген агылшын сезшен пайда болган. Скрининг сезiнiц тагы бiр -«жагымсыз нэрселерден к;оргау» деген магынасы бар. На; осы туйшктемей скрининг зерттеулер атты медициналы; терминнiц туындауына негiз болган. Kipicne:

БYгiнгi тацда елiмiзде скринигтiк багдарламалар КР денсаулы; са;тау саласын дамытудыц 2011-2030 жылдарга арналган Саламатты Казахстан багдарламасы аясында ЖYргiзiлiп отыр. Халы;тыц нысаналы топтарын профилактикалы; медициналы; тексеру ЖYргiзу ережесi-КР хал;ыныц нысаналы топтарын профилактикалы; медициналы; тексеру ЖYргiзу тэртiбi мен кезецдiлiгiн аныщтайды. Халы;тыц нысаналы топтарын профилактикалы; медициналы; тексеру - бул ауруларды ерте сатыда аныщтауга жэне аурулардыц дамуын, ;ауш факторларын, ;осал;ы аурулардыц туындауын болдырмауга жэне халы; денсаулыгын ныгайтуга багытталган скринингтш тексерулер. Скринингтш тексерулер осы ;ызметтш TYрiне лицензиясы бар денсаулы; са;тау субьектiлерiнiц тегiн медициналы; кемектiц кешлдш берiлген келемiнiц шецберiнде ЖYргiзiледi.

Зерттеу материалдары мен эдктерг

Скрининг багдарламасы ересек жэне балалар арасында ЖYргiзiледi. Ересек халы;ты скринигтiк тексерулер мен алдын алулар;

1) Канайналым ЖYЙесiнiц негiзгi ауруларын - артериялы; гипертония жэне ЖYректщ ишемиялы; ауруларын

2) Ерлер мен эйелдер арасындагы ;ант диабетiн

3) Эйелдердiц арасындагы жатыр мойныныц iсiк алды аурулары, к;атерлi iсiктерiн

4) Эйелдер арасында CYT бездерiнiц iсiк алды, к;атерлi кштерш

5) Ерлер мен эйелдер арасындагы глаукоманы

6) Ерлер мен эйелдер арасындагы жуан жэне тiк шектщ iсiк алды, ;атерлi iсiк ауруларын ерте аны;тау мен алдын алуга багытталган.

Скринингтiк тексерулер динамикалы; ба;ылаумен жэне сауы;тырумен бастап;ы медициналы;-санитарлы; кемек (Будан эрi - БМСК уйымдары) керсететiн денсаулы; са;тау уйымдары ЖYзеге асырады. Косымша диагностикалы; зерттеулермен мамандардыц тексерулерi айга;тар бойынша ЖYргiзiледi жэне нэтижелерi амбулаториялы; пациенттiц профилактикалы; медициналы; тексерудiц

(скрининг) статитистикалык картасына енгiзiледi. (025-08/е нысан)

Скринингтш тексеру аякталганнан кейiн БМСК уйымдарыныц профилактика жэне элеуметтiк психилогиялык кемек белiмшелершщ дэрiгерi бейiндi мамандардыц корытындысы жэне зертханалык-диагностикалык зерттеулердi ескере отырып, ересектердi динамикалы; бакылау топтарга б0ледi (1А, 1В, II, III ) Скринингтiк тексерулер барысында аныкталган созылмалы аурулары немесе жекелеген жт аурулары бар тулгалар диспансерлiк есепке алынуга жэне денсаулыктарын ныгайту мен калпына келтiруге багытталган, кейiннен кешендьмедициналык, элеуметтiк, денешыныктырулык-сауыктырулык iс-шараларын етгазу аркылы диспансерлiк бакылауга жатады. К^рп заманныц хас жауы болып отырган iсiк ауруларын алдын алу шаралары колга алынуда. Осыган сэйкес БМСК уйымдарында журпзшш отырган скринингтiк жумыстар кеп кемегiн тигiзуде. Аурудын тек тауып ;ана коймай ерте сатысында емдеп, реммиссияга жетуше, сауыгуына, статистикалык мэлiметтерге аскынуды алдын алу бугшп кунде емiр сапасын арттыруга жол ашылды.

Зерттеу нэтижеа:

Статистикалык мэлiметтерге суйенсек, 2014 жылы КР скринингтiк мэлiметтерi барысында 1533 140 адам тексершш каралды (2013ж.-1723113) олардыц iшiнде(сурет 1);

50-60 жас аралыгындагы 324062 (2013ж.-379903) эйелдер маммографиялык скрининг аркылы,

30-40 жас аралыгында 396526 (2013ж.-446932) эйелдер цитологиялык скрининг аркылы,

50-70 жас аралыгында 812552 (2013ж.-896278) ерлер мен эйелдер ток жэне тш iшектiк скрининг аркылы етп. Осы жылы маммографиялык скрининг нэтижесшде 597 адам (2013ж. -616 адам) сут безI цатерл! 1с!г1 аныкталды. Аныктаудыц жогарылауы Алматы, Батыс Казакстан, Мацгыстау, Атырау, Шыгыс Казакстан, Караганды, Астана каласында тiркелген.

2014 жылы цитологиялык скрининг бойынша 182 (2013 ж.-190 адам) жатыр мойны цатерлI 1с!г1 аныкталды. Аныктаудыц жогаргы кеосеткiштерi Алматы, Батыс Казакстан, Мацгыстау, Атырау, Шыгыс Казакстан, Караганды, Астана Костанай, Кызылорда калаларында тiркелдi. Аныкталу децгей бул аймактарды 0,02-0,1%-ды курады. Бул скрининг еуропалык скрининг керсеткiштерiнен жогары.

Есеп беру жылында тоц 1шек пен т!к !шект!к скрининг бойынша 338 цатерлI 1с!ктер1 аныкталды. Эр облыстык онкодиспансерлеринде аныктаудыц жогаргы нэтижелерi орын алды.

о^шаи '-з»

№3-2015

Сурет 1 - 2013-2014 жылдардагы с]

Республикалык арнайы онкологиялык уйымдарда катерлi iсiкпен есепте туратын наукастардыц жалпы саны 156223 адам болды.

Осы жылы онкологиялык уйымдардыц ауруханаларында 79062 адам емделдi.

Республикалык барлык бакылаудагы контингенттiц iшiнен алганда рактан кайтыс болган болган наукастардыц жалпы саны 16002-ш курайды. К^айтыс болган соц есепке алынгандардыц iшiнде 76,7-на аутопсия жасалды, калган наукастарга «катерлi iсiк » диагнозымен мэйiттi ашпа-ак койылды.

Жалпы рактан кайтыс болган наукастардыц шшде елiм-жiтiм курылымын белплейтш негiзгi нозология TYрлерiнiц Yлесi 68,8% -ды курайды. Жыл бойына кептеген локализациялар бойынша елiм-жiтiмнiц темендеуi байкалды. СYЙекпен буын шемiршегiнiц (-25,6% ) калканша

бойынша аньщталган iсiк аурулары

безiнiц (-23.9%), терi меланомасына (-19.2%), куыктыц (14.0%), катерлi iсiктерi белгiлендi. 10-4 %-дан темендерi жатыр мойныныц, ецештiц, аналык жыныс безшщ, CYT безiнiц, кемейдiц , орталык ЖYЙке ЖYЙесiнiц катерлi iсiктерiне белпледь

Корыта келгенде, осы статистикалык мэлiметтерге карап, Елбасымыз тапсырган Денсаулык сактау саласын ныгайту жэне оц нэтижеге жету жолында жасалып жаткан к-шаралардыц дурыс багытта екенiн керуге болады. Эрине, бiрден барлык ауруларды жою немесе 100% нэтижеге жету MYMкiн емес. Дегенмен, халкымызга акпаратты-агарту жумыстарын ЖYргiзiп, скрининг багдарламаларына кептеген адамдары катыстырып, ауруларды алдын алып жэне емделуге ынталандыру тек дэрiгерлердiц гана емес, эрбiр казакстандьщтыц парызы деп санаймын.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Нургазиев К.Ш., Байпеисов Д.М., Сейсенбаева Г.Т., Эжмахамбетов Э.Е. Статистические данные за 2012год / / Показатели онкологической службы Республики Казахстан (статистические материалы). - 2012. -№1. - С.446-448.

2 Нургазиев К.Ш., Байпеисов Д.М., Сейсенбаева Г.Т., Эжмахамбетов Э.Е. Статистические данные за 2013 год // Показатели онкологической службы Республики Казахстан (статистические материалы). - 2014.- №12.-С.428-431.

3 Е.И.Кампова, Е.В.Полевая, С.С.Честякова. Клиническая маммология. Современное состояние проблемы. - М.: 2008. - С. 86-87.

4 Берштейн Л.М. Алгоритмы обьемов диагностики и лечения злокачественных новообразований гормонопродуцирующих и гормонозависимых органов. - М.: 2003. - С. 90.

А.Х. ЕСЕНГЕЛЬДИЕВА, А.А.БУХАРОВА, Д.Ш.ДОШАЕВА, Б.М.САДЫКОВА, У.А.СЫРТАЕВ, Н.Ш.НУРГАЗИЕВ

Республика Казахстан, г. Алматы, Кафедра онкологии и радиологии

РОЛЬ СКРИНИНГОВЫХ ПРОГРАММ В ВЫЯВЛЕНИЯ ПРЕДРАКОВЫХ И РАКОВЫХ БОЛЕЗНЕЙ

Резюме: Проведенные исследование показали что, скрининговые программы которые проводятся в ПМСП дали хорошие результаты в области онкологии. В 2014 году более 1533140 жителей нашей страны прошли ежегодние скрининговые обследование. По сравнению с 2013 годом наблюдается высокие показатели задействованных людей, т. е люди которые прошли по скрининговым программам.

Ключевые слова: Ранее выявление онкологических болезней, скрининговые обследование, маммография, рак молочной железы, онкостатистика

№3-2015

A.H.YESSENGELDIEVA, A.A.BUHAROVA, D.SH.DOSHAEVA, B.M.SADYKOVA, U.A.SYRTAEV, N.SH.NURGAZIEV

Republic of Kazakhstan, Almaty city, Department of Oncology and Radiology

THE ROLE OF SCREENING PROGRAMS IN THE EXPOSURES OF PRE-CANCER AND CANCER ILLNESSES

Resume: Conducted researches have shown that screening programs which held to the policlinic, gave good results in the field of oncology. More than 1533140 people in our country have been the annual screening tests in 2014. Compared to the year 2013 there are high proportion of people who have passed through screening programs

Keywords: Early detection of cancer diseases, screening, mammography, breast canser, canser statistics

АНАЛИЗ ПРИЧИН НИЗКОЙ ПРИВЕРЖЕННОСТИ ЖЕНЩИН К СКРИНИНГУ РАКА ШЕЙКИ МАТКИ

Г.П. КАСЫМОВА, Н.Ж. ШАЛКДРБАЕВА

Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д.Асфендиярова

УДК 618.146 - 006.6: 616 - 055.2/ - 084

Заболеваемость и смертность от рака шейки матки в Казахстане не имеют тенденции к снижению. Рак шейки матки занимает 2-е место в структуре онкологических заболеваний и смертности среди женского населения, 15,0% болезней выявляется на поздней стадии.

Ключевые слова: Скрининг, приверженность женщин к профилактике рака шейки матки.

Актуальность исследования.

Рак шейки матки занимает второе место в мире среди злокачественных опухолей у женщин. Каждый год в мире регистрируется около 490 000 новых случаев этого заболевания. На развивающиеся страны приходится более 80% всех случаев рака шейки матки и смертей[1-2].В нашей стране заболеваемость раком шейки матки занимает 2-е место после рака молочной железы среди женского населения, в настоящий момент около 10 000 женщин находятся под наблюдением онкологов с данным диагнозом. По последним данным, ежегодно раком шейки матки заболевают более 1 200 казахстанских женщин и около 600 умирают. В Алматы каждый год регистрируется 200 новых случаев заболеваний рака шейки матки. Несмотря на цитологический скрининг, который проводится в рамках гарантированного объема бесплатной медицинской помощи с 2008 года, около 15% случаев заболевания диагностируются в запущенной фазе (на 3-ей-4-ой стадиях) [3-4].По статистическим данным смертность от рака шейки матки не снижается. Учитывая вышеизложенное, нами проведено настоящее исследование по определению причин низкой медико-социальной эффективности скрининга РШМ на уровне амбулаторно-поликлинических организаций г. Алматы. Цель исследования. Изучить социально-психологические факторы, влияющие на эффективность скрининга по раннему выявлению раковых и предраковых заболеваний шейки матки.

Методология исследования. Проведен социологический опрос женщин, прикрепленных к поликлиникам г.Алматы. Была разработана анкета для изучения социально-психологических, поведенческих аспектов поведения женщин целевых групп, подлежащих

скрининговомуобследованию на рак шейки матки (РШМ). Анкета включала вопросы социально-психологического характера для исследования поведенческих факторов риска, включая такие вопросы как медицинская грамотность, уровень информированности в отношении РШМ, мотивированности и желания женщин пройти скрининговые программам по выявлению рака шейки матки. В исследование случайным образом были отобраны женщины в возрасте от 30 до 60 лет, проживающие в г.

Алматы. Всего было опрошено 96 женщин, согласившихся на проведение анкетирования.

Критерии включения в группу исследования - возраст обследуемых женщин (30, 35, 40, 45, 50, 55,60 лет), проживание в г Алматы и прикрепление к поликлинике. Критерии исключения: наличие психических расстройств, женщины из других районов г. Алматы, возраст младше 30 лет и старше 60 лет. Результаты исследования. Характеристика опрошенного населения. Распределение опрошенных женщин по возрустному критерию: в возрасте 30 лет -11,6%, 35 лет - 14% , в возрасте 40 лет - 17,4%, в возрасте 45 лет - 12,7%, в возрасте 50 лет - 23,2%, в возрасте 60 лет - 20,9%. По уровню образования: женщины с высшим образованием составили 53,9%, со средним и средне-специальным образованием - 46,1%. По социальной принадлежности: в первую группу вошли безработные, домохозяйки, пенсионерки, во вторую группу - служащие, офисные и банковские работники, в третью группу вошли женщины, имеющие рабочие профессии (работающие на стройках). По этническому составу преобладающее число респондентов были казашки 58,9%, 23,5% - русские, 17,6% -другие национальности. Подавляющее большинство (56,3%) относились ко второй профессиональной группе: служащие, офисные, банковские работники. Подавляющее большинство респондентов (67,8%) были замужем. Первый блок вопросов касался изучения поведенческих факторов со стороны женщин, второй блок вопросов касался информированности о скрининге и о процедуре обследования на рак шейки матки. На вопрос - об информированности опрошенных о скрининге по выявлению раковых и предраковых заболеваний шейки матки 57,5% ответили положительно, а 42,5% , что не слышали о скрининге на РШМ.

Достаточно распространенной причиной не явки на вызов для прохождения скрининга была причина занятости на работе - большинство опрошенных женщин 51,6% ответили, что не могут отпроситься с работы по различным причинам. Некоторые женщины ссылались на свой возраст - 5,7% считали себя старыми для такого обследования; 20,0% опрошенных женщин считали, что процедура обследования у гинеколога - занимает много времени и что придется ждать очереди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.