CC BY
18
цосымша радиогендiк жаздайларыныц саны - 1000 халыща жылына 864,6 жаздайды цураса, салыстыру тобында - 1000 халыща 401,0 жагдайдан болды. НегЗг топ уш'ш дэрежелер сомасы 38 болды, ал белгленген 250 не одан квп мЗв мвлшерi бар аурупардыц жштелiмдершщ саны 8 цурады (ЦЖА, ЦМБ, дем алу органдарыныц аурулары, психикалыц ширыгу, ас цорыту органдарыныц аурулары, жаца есюндер, жуцпалы жзне паразитарлы аурулар, цан жзне цан тузу органдарыныц ауруы), салыстыру тобыныц адамдары уш'т - 21.
Нег'гзг'г свздер: медициналыц жогалтулар, цау'т, аурулар, радиация, сэулелену, мвлшерлк жуктемелер.
Summary
EVALUATION OF MEDICAL LOSSES AMONG PERSONS LIVING IN AREAS ADJACENT TO THE SEMIPALATINSKNUCLEAR TEST SITE IN THE REMOTE PERIOD
R.K. Apsalikov Semey State medical university Department of Public Health
Evaluation of medical losses among the main group and the comparison group for the 2008-2012 and the ranking of individual classes of diseases depending on the fixed EeD were carried out. From an annual average level of 8 classes of diseases of the main group the number of additional radiogenic diseases cases was - 864,6 cases per 1000 population per year, in comparison group - 401,0 cases per 1000 population. Sum of the ranks for the main group was 38 and the number of classes of diseases in fixed dose of 250 mSv or more was 8 (CSD, PTG, respiratory diseases, mental disorders, digestive diseases, neoplasms, infectious and parasitic diseases, diseases of the blood and blood-forming organs) for the persons of comparison group - 21.
Key words: medical losses, risk, diseases, radiation, irradiation, dose loads.
ЭОЖ 616-006.6(574.4+314.14
У.С. Самарова 1., Г.Д. Даниярова2., И.Е. Кенжеканова3., Н. Искакова4
Семей цаласыныц .Мемлекеттк медицина университетi
м.г.к., цогамдыц денсаулыц сацтау жзне информатика кафедрасыныц доцентi1
Цогамдыц денсаулыц сацтау кафедрасыныц магистранты2-4
ШЫГЫС-КАЗАКСТАННЫН АЙ МАГЫНЬЩ Т¥РГЫНДАРДЫН 2012-2013 ЖЫЛДАР АРАЛЫГЫНДАГЫ КАТЕРЛ1 1С1КПЕН СЫРКАТТАНУ ЖЭНЕ 0Л1М К0РСЕТК1ШТЕР1Н1И ДИНАМИКАСЫН САЛЫСТЫРУ
Аннотация
Берлген жумыста ШК,О бойынша 2012-2013 жылдардагы цатерлi шпен сьщаттану жзне влiм Kepœm^mepi аумац бойынша есептелп, 2013 жылдыц соцгы 10 айындагы Семей цаласы аумагында ЖYргiзiлген скрининг нзтижеа сарапталган.
Негiзгi свздер: цатерлi жаца mY3rnic, сырцаттанушылыц, влiмдiлiк, срининг.
бзектшт. Кептеген жылдар бойы катерл1 iciK аурулары бiздiц елiмiздi гана емес 6y^ элемр алацдатып келе жаткан езект мэселелер катарында керЫуде, сондай-ак б^л катерл1 дерт Кр т^ргындарынын орташа емiр ^зактыгы мен демографиялык ахуалына эсер ету Yстiнде. Жыл сайын обырдан шамамен 17000 адам, ал облысымызда 1496 адам кезж^мады. Бiрнеше жыл бойы катерлi юктерден сыркаттанушылык пен кайтыс болудан Шыгыс Казакстан, СолтYCтiк Казакстан, Павлодар облыстары алдынгы орынды алып отыр. [1] Сол себепт «Казакстан Республикасында онкологиялык кемект дамытуды 2012 - 2016 жылдарга арналган багдарламасы» аясында катерлi юк ауруларыныц алдын алу жэне сыркаттанушылык децгейЫ темендету максатында кептеген шаралар юке асырылуда.
Зерттеу максаты: Облыс бойынша катерлi Ыкпен сыркаттанушылыктыц децгейЫ темендету жэне скрининг сапасын жаксарту.
Зерттеу мiндеттерi:
1. 9лiмдiлiк жэне сыркаттылык керсеткiштерiн есептеу;
2. Статистикалык мэлiметтер негiзiнде скрининг нэтижесiн сараптау,
3. Облыстагы катерлi iсiкпен сыркаттану денгейiн багалап, скринигтiн ЖYPгiзiлу сапасын аныктау
Зертттеу объектiсi: берiлген зерттеу КарОРFЗИ ^сынган мэлiметтер жэне Семей к. онкологиялык орталыгынан алынган скрининг нэтижес негiзiнде ЖYPгiзiлдi.
Мэлiметтер мен эдютер: КазОРFЗИ ^сынган мэлiметтердi статистикалык эдютермен ендеу кезiнде салыстырмалы шама, тарамдылык, к¥рамдылык, кернекiлiк керсеткiштерiн колдандык. Мэлiметтердi статистикалык ендеу Microsoft Excel де ЖYPгiзiлдi
Нэтижелер мен талкылаулар. ШКО бойынша
2012 жылы катерлi жана TYзiлiстермен сыркаттану -2445, ал 2013 жылы - 1925 т к¥рап 21,3% га азайды.
2013 жылдын сонгы 9 айындагы ШКО аумагы бойынша катерлi жана TYзiлiс ауруларынын жас-жыныстык таралуына назар аударсак: наукастангандар саны, ерлер - 960, эйел адамдар -
965; б^л 2012 жылмен салыстырганда ерлерде ауру керсетедк [2] керсеткш - 15,7% га, эйелдерде - 26,2% га азайганын
2012-2013 жылдардагы катерлi жаца тузтютермен ШКО бойынша сыркаттану кeрсеткiштерi
Темендегi гистограммада 2012-2013 жылдардагы катерлi жаца TYзiлiстермен ШКр бойынша сыркаттану керсеткiштерi керсетiлген. екi жыл катарынан екпе, асказан, терiнiц жаца TYзiлiстерi, CYT безi, жатыр мойыны, баскада катерлi жаца TYзiлiстермен сыркаттану жогары болды. Осы жылдар аралыгында керсеткiштерiнде елеулi
айырмашылыктар болган жаца TYзiлiстердiц локализациясын сипаттасак: асказанда шогырлану 2013 жылы 21% га, эйелдерде - 18,8% темендеген, ке^рдек, бронх, екпе жаца TYзiлiстерi ерлерде-14%, эйелдерде - 18,75% темендеген. ТерУц баска TYзiлiстерi: ерлерде - 26,5%, эйелдерде - 25,9%, CYT безУц катерлi жаца TYзiлiсi - 25,5 % жатыр мойыныныц - 32,8% темендесе, ерлер арасында куык асты бездiц катерлi жаца TYзiлiсi - 10,1% жогарылады. Ал катерлi жаца TYзiлiстер шогырыныц елеуЫз езгерген TYPлерi: ерiн - ер (8,3%), эйел -(50%), тт, ауыз куысы, ж^ткыншакта - ерлерде (26,7%), эйел - (21,4%), ецеште - ерлер (55,8%), эйел (17,4%); ток шек - ер (20,1%), эйел (17,8%); ш iшек -ер (10,7%), эйел (40%); бауыр жэне бауыршлк ет жолдары - ер (34,3%), эйел (41,4%); ^йкы без - ер (5,9%), эйел (47,1%); ке^рдек - ер (18,5%), эйел (50%); CYЙек жэне буын байламдары - ер (42,9%) азайса, эйел (37,5%) кебейген; байланыстырушы жэне баскада ж^мсак тiндер - ер (5,6%) кебейсе, эйелдерде (37,5%) азайган; терi меланомасы - ер (8,3%), эйел (33,3%); эйелдерде жатыр денес - 11%, ж^мыртка безi - 38,2%; аталык без-42,9%, бYЙрек - ер (16,7%), эйел (32,4%); бас миы жэне орталык ЖYЙке ЖYЙесi - ер (14,3%), эйел (50%); калканша без - ер (50%), эйел (13,3%) азайган. 2012 жылы ерлер арасында екпе, бронх, ке^рдек катерлi юпмен дертену 55-64 жас аралыгында жи кездессе - 96 (58.3%), терУц баскада жаца TYзiлiстерiмен 70-74 жас аралыгында сыркаттану - 40 (73,5%), асказан - 70-74 жас аралыгында - 22 (79,8%) сыркаттану жи кездесед^ ал эйелдер арасында терУц жаца TYзiлiстерi катерлi юпмен сыркаттану - 70-74 жас аралыгында жи кездессе - 51 (80,3%), жатыр
мойныныц катерлi iсiгi 50-54 жас аралыгындагы эйел адамдарда - 21 (82,4%) жи кездеседi. 2013 жылдыц соцгы 9 айындагы деректер бойынша ерлер арасында 60-64 жаста ке^рдек, бронх, екпенщ, 70-74 жаста терУц баскада жаца TYзiлiстерiнiц, 60-64 жаста аталык бездщ, 75-79 жас аралыгында асказанныц катерлi жаца TYзiлiстерiмен сыркатану жиi кездеседi. Эйелдер арасында 75-79 жаста терУнщ жаца TYзiлiстерi, 50-54 жаста CYT безiнiц, жатыр мойныныц, жатыр денесУц катерлi жаца TYзiлiстерiмен сыркаттану жиi кездеседi. 2012 жылы катерлi жаца TYзiлiстермен сыркаттанушылык 3851 (276,2), елiмдiлiк 2159 (154,6) наукасты к¥раса, Yстiмiздегi жылдыц 9 айы корытындысы бойынша сыркаттанушылык 2888 (207,1), ал елiмдiлiк 1496 (107,3) к¥рады. ШКр аумагыныц 2012 жылгы елiмдiлiк керсеткiшi бойынша Шемонайха ауданында 96 (200,9), вскемен каласында 142 (190,3), Глубокий ауданында 118 (185,7) жогары. Ал 2013 жылдыц 9 айында Риддер каласында 91 (157,1), Шемонайха ауданында 71 (151), Зырян каласында 101 (137,1), вскемен каласында 440 (137) алдыцгы катарлы елiмдiлiктi беруде. Оныц шнде асказан катерлi юпнен Бескарагай ауданы 6 (27,9), бауыр катерлi iсiгiнен Риддер каласы 11 (19,0), ^йкы безi катерлi iсiгiнен Шемонайха ауданы 5 (10,5), ток шек катерлi iсiгiнен Риддер каласы 15 (25,9), ш шек катерлi iсiгiнен Курчатов каласы 2 (17,2), екпе катерлi iсiгiнен Абай ауданы 7 (47,5), Зырян каласы 30 (40,2), CYЙек катерлi юИнен Аягез каласы, Абай, Бескарагай, Бородулиха аудандарында 1 жагдайдан, CYT безi катерлi iсiгiнен Глубокий ауданы 15 (23,6), вскемен каласында 71 (22,2), жатыр мойны катерлi iсiгiнен вскемен 31 (37,1), жатыр денес катерлi iсiгiнен Курчатов каласында 1 (9,0), ж^мыртка безi катерлi iсiгiнен Зырян каласында 5 (6,7), аталык без катерлi юпнен Глубокий ауданы 7 (11,0) фкелеген. [2] Гистораммга зер салсак 2 жылдыц салыстырмалы катерлi iсiктен елiмдiлiк керсеткiштерi келтiрiлген, ец жогары елiмдiлiк екпе, асказан, CYT безi, лейкемия катерлi т^зтютерЫен болды
2012-2013жылдар бойынша катерлi жаца тузшюте
КР денсаулык сактау саласын дамытудын 2011 -2015 жылдарга арналган «Саламатты Казакстан» мемлекеттiк багдарламасында салауатты емiр салтын насихаттау жэне скрининг™ багдарламаларды ЖYPгiзу аркылы катерлi жана TYзiлiстердi ерте аныктау жэне
эн ШКО бойынша eлiм кeрсеткiштерiн салыстыру
алдын-алу шараларын KYшейтуге зор мэн бередк [4] Сол себептi облыс келемiнде скринингтiк зерттеулер жоспарлы TYPде кенiнен ЖYPгiзiлуде. Темендегi кестеде Семей аумагында 2013 жылы ЖYPгiзiлген скрининг нэтижес керсетiлген.
2013 жылдыц соты 10 айы бойынша Семей аумагында журпзшген скрининг ЖYPгiзу нэтижесi
Жогарыда кврсетiлген гистограммага зер салсак Семей аумагы бойынша скрининг нэтижесi кврсеттген. Скрининг нэтижесi бойынша келесiдей катерл1 iсiк TYPлерiмен ерте кезенде сыркаттану жи аныкталды: СYT безi катерлi 1с1г^, куыкасты безiнiн катерлi ют, асказаннын катерлi ют.¥рпакты болу ЖYЙесiнiн онкопатологиясын ерте аныктау туэгысынан эйелдердi скринингтiк зерттеу елiмiзде колга алынуда. [4]. СYT безiнiн катерлi ютне скринингтiк зерттеу ЖYPгiзу аумагы болып Абай, Бородулиха, Бескарагай, Жарма, Уржар, Аягвз, Квкпект аудандары жэне Семей, Курчатов калалары тандалды. Максатты топ ретще (50, 52, 54, 56, 58, 60 жас). Жоспар бойынша тексеруден 16195 халык саны алынды, алайда 15254 (94%) эйелдер маммографиялык тексеруден втп. Скрининг нэтижесi бойынша терю нэтиженi 18 адам кврсетт 1А кезенде - 5; 2А кезенде - 5; 2Б кезенде - 4; 3 кезенде - 4 эйел адамнан суг безУн катерлi ют аныкталды. [3]
2013 жылдын сонгы 10 айында колоректальд катерлi iсiкке скринингтiк тексеру Yшiн Семей, Курчатов
калалары, Абай, Аягез, Бородулиха, Жарма, Бескарагай, Yржар аудандарынан жоспар бойынша 34169 адам алынды, алайда зерттеуден еткендердiн накты саны 34082 болды, онын iшiнде гемодакыл тесттен он нэтиженi-900 (2,6) адам керсетп, ал эндоскопиялык колоноскопиядан еткендер саны 880
(98.2) адам болды. Зерттеу нэтижес керсеткен ауру кезец^ бойынша: 1 кезенде - 2 (6,6), 2 кезенде - 3
(10.3), 4 кезенде - 1 адам аныкталды. Семей каласында колоректалды катерлi iсiкпен 1 кезендег 1 адам (3,5), 2 кезенде - 2 адам (7,1), 4 кезенде 1 адам аныкталды, Курчатов каласында 2 кезенде - 1 адам, ал Yржар каласында - 1 кезенде - 1 адам аныкталды. [3]
Куыкасты безУн катерлi ютнщ Семей аумагы бойынша скринингпк зерттеулерi жогарыда аталган 6 аумакта ЖYPгiзiлдi. Жоспар бойынша тексеруден 9548 адам етюз^ кезделдi, онын шнде ПСА 4нг/мл еткендер саны 9018, пСа 4 - 10нг/мл еткендер саны-478, ПСА 10нг/мл жогарылар саны - 72 болды, Куыкасты безУн саулык индексi (Phi) 25тен жогары -
376 болды, биопсиялар саны - 74, оныц шнде ДГПЖ аныкталгандар - 59, ал куыкасты безУц катeрлi iciri аныкталгандар - 15 болды. Семей каласында - 12, Курчатов каласында - 2, Бородулиха ауданында - 1 аныкталды. [3]
9цеш жэне асказан катeрлi iciгi бойынша Семей аумагыныц жогарыда аталган 6 аумагынан езге Маканшы, Семей к. ММУ, Семей к. КДЦ тексеруден еткiзiлдi. Жоспар бойынша 16954 адам етш^ кезделдi, алайда еткендер саны 15805 к^рады(93,2%). 9нешт зерттеу нэтижеci бойынша: ES1 - 7451; ES2 - 3; ES3-1577; ES7-3; ES8-21; ES10-1; ES12-1; аныкталды, ал асказанды зерттеу нэтижес бойынша GS1-1977, GS2-117; GS3-7552; GS4-69; GS5-23; GS6-25; GS7-103; GS8-3; GS9-6; GS11-1 адам аныкталды.[3]
Бауырдыц катерлi юпн аныктауга арналган cкринигтiк зерттеулер Семей жэне Курчатов калаларында 340 адамга ЖYPгiзiлуi кезделсе, тексеруден( бауыр УЗИ, АФП) - 299 (88,0) адам етп, ал ауылдык елдi мекендерден (Абай, Аягез, Бескарагай, Бородулиха, Yржар) 82 адам еткiзiлуi жоспарланса, накты еткендер саны - 71 (88,8) адам етп. Скрининг нэтижес бойынша наукастангандар аныкталган жок.[3] Жатыр мойыныныц катерлi iciгiне cкринигтiк тексеру аумагы болып Семей, Курчатов калалары, Абай, Бескарагай, Жарма аудандары тандалды, скринигпк тексеруден еткiзуге жоспарлангандар саны - 11300 болды. Рар тест, с^йыктык патологиясы бойынша зерттелген эйелдер саны - 8219 к¥рады (72,7). LSIL аныкталгандар - 324(3,9), HSIL аныкталгандар - 65 (0,8) ,Сarcinoma in situ аныкталгандар - 5 (0,1), ал жатырдын катерлi iciгi аныкталгандар - 4 (0,04) болды. Максатты топ ретнде (30, 35, 40, 45, 50, 55, 60 жастагылар) алынды, онын iшiнде: 1а кезенде - 2, 1б кезенде - 2, 3 кезенде - 1 адамда аныкталды. [3]
2012 мен 2013 жылдын 9 ай аралыгындагы елiм керcеткiшi 44,3% кемiген. 2013 жылы скринингке енгiзiлген кенiрдек катерлi iciri 14%-га, асказан катерлi iciri 27%-га, бауыр катерлi iciri 65%-га, аталык без катерлi iciri 80%-га TYCтi. 2013 жылдын 9 ай корытындысы бойынша жатыр денеci катерлi iciгiнiн сыркаттанушылыгы 159-га кетерiлcе, елiмдiлiк 55-ке темендедi, ал аталык без катерлi iciri сыркаттанушылыгы 161-re кетертсе, елiмдiлiк 41 -дi к¥рады. Осы ею жылдын корытынды керceткiштeрi бойынша асказан, ^йкы бeзi, бауыр катeрлi iciктeрiмeнелiм керceткiшi сыркаттанушылык керceткiшiнeн жогары болуы аландатуда.
Кррытындылай келсек «xXl гасыр щетне» айналган катeрлi iciктiн профилактикалык шараларыказiргi танда бeлceндi ЖYPгiзiлудe. Б^л
максатта «Саламатты Казакстан» багдарламасы непанде профилактикалык iс-шараларды,скринингтiк зерттеулердi KYшейту максат етiлдi [4], скринингтiк зерттеу катарына жатыр мойныныныц, CYT безiнiц, аталык бездщ жэне колоректальдi катерлi юкп аныктау максат етiлдi, б^л аркылы халык арасында 1-Н кезендегi катерлi iсiктi аныктауга болады, алайда осы керсетюштер негiзiнде аталган скрининг TYPлерi ЖYPгiзiлседе катерлi iсiкпен наукастанган ерте кезендеп наукастар саны жогарламауда, б^л скринингтiц д^рыс ЖYPгiзiлу сапасыныц сын кетермейтшдгУц ацгартады. ¥лттык скринингтiк ЖYЙе ауруларды ерте кезецiнде аныктау жэне алдын-алуга негiз болады [5]. Ал скрининг™ зерттеу нэтижелерi Семей аумагында CYT безiнiц, куыкасты безiнiц катерлi iсiгiмен жэне асказан катерлi юпмен сыркаттанушылык жэне аныкталуы жогары дэрежеде туэганын керсеттi. Соныц iшiнде 1 жэне 2 кезендеп катерлi юктер жиi аныкталды. Б^л ретте катерлi iсiктiц алдын-алу Yшiн келесi шараларды ЖYPгiзсе:
1. Профилактикалык алдын-алу максатында скринингтiк зерттеулердi ШКО экологиялык колайсыз аумагында кецiнен ЖYPгiзiлсе;
2. Жоспар бойынша керсеттген халык санын толык камту максатында мiндеттi скринингтiк тексерудi енгiзсе;
3. Катерлi iсiк ауруларымен елiмдiлiк керсеткiшiн темендету максатында халык арасында агартушылык кызметтердi жетiлдiрсе.
Эдебиеттер:
1. КР YKiметi 2012 жылгы 29 наурыздагы №366 каулысы «Казакстан Республикасында онкологиялык кемектi дамытуды 2012 - 2016 жылдарга арналган багдарламасы» http://adilet.zan.kz/kaz/docs
2. КазОРFИ ^сынган 2012-2013 соцгы 9 айындагы катерлi жаца TYзiлiстермен сыркаттану жэне елiмдiлiк керсетюштерУц есебi;
3. «Семей каласындагы е^рлк онкологиялык диспансер» ^сынган 2013 жылдыц 10 айындагы Семей каласы аумагында ЖYPгiзiлген скрининг нэтижелерi;
4. кР денсаулык сактау саласын дамытудыц 2011-2015 жылдарга арналган «Саламатты Казакстан» мемлекетлк багдарламасы КР президентуц 2010 жылгы 29 карашадагы №1113 жарлыгымен бектлген http://kz.government.kz;
5. Елбасымыз Н.Э. Назарбаевтыц Казакстан халкына жолдауы «Казакстан - 2050» Стратегиясы Калыптаскан мемлекеттiц жаца саяси багыты» 14.12.2012. http://www.akorda.kz/;
Резюме
СРАВНЕНИЕ ДИНАМИКИ ПОКАЗАТЕЛЕЙ СМЕРТНОСТИ И ЗАБОЛЕВАЕМОСТИ В 2012-2013 ГОДАХ СРЕДИ ЖИТЕЛЕЙ В РЕГИОНАХ ВОСТОЧНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ У.С. Самарова, Г.Д. Даниярова, И.Е. Кенжеканова, Н. Искакова Государственный медицинский университет города Семей
В этой работе рассмотрены результаты скрининговых обследований заболеваемости и смертности от злокачественных новообразований. Сделан анализ за 2012-2013 годы в регионе ВКО.
Ключевые слова: злокачественные новообразования, заболеваемость, смертность, скрининг.
Summary
COMPARING THE DYNAMIC OF MORTALITY AND MORBIDITY AMONG POPULATION IN REGIONS OF THE EAST KAZAKHSTAN AREA IN 2012-2013 YEARS U.S. Samarova, G.D. Daniyarova, I.E. Kenjekanova, N. Iskakova Semey State Medical University
At this work considered results of morbidity with malignant cancer, indexes of death rate, took analysis in Е^ between 2012-2013 years.
Key words: мalignant new formations, mortality, morbidity, screening.
