Научная статья на тему 'ОҒИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ КЎП ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИК ЖАРАЁНИДА МАШҒУЛОТ ВОСИТА ВА ЮКЛАМАЛАРНИ ТАБАҚАЛАШТИРИШ'

ОҒИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ КЎП ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИК ЖАРАЁНИДА МАШҒУЛОТ ВОСИТА ВА ЮКЛАМАЛАРНИ ТАБАҚАЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
11
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОғИР АТЛЕТИКАДА МАШғУЛОТ ВОСИТАЛАРИ / ШТАНГАНИ КЎТАРИЛИШ СОНИ (ШКС) / ЮКЛАМА ҲАЖМИ / қЎЛЛАНИЛАДИГАН МАШқЛАР СОНИ

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Маткаримов Р.М., Ким Д.Ф., Тоштурдиев Ш.Х.

Спорт натижаларининг ўсиши кўп жиҳатдан машғулот воситалари ва юкламаси қанчалик тўғри танланганлигига ва ривожлантирилганлигига боғлиқ бўлади. Ушбу мақолада оғир атлетикачиларнинг кўп йиллик босқичли тайёргарлигида машғулот воситаларининг модель тавсифлари ҳақида баён этилган.Рост спортивных результатов во многом зависит от того, насколько правильно подобраны и разработаны тренировочные средства и нагрузка. В данной статье описываются модельные характеристики тренировочных средств в многоступенчатой подготовке тяжелоатлетов.The growth of sports results largely depends on how well the training equipment and load are selected and developed. This article describes the model characteristics of training equipment in multi stage training of weightlifters.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОҒИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ КЎП ЙИЛЛИК ТАЙЁРГАРЛИК ЖАРАЁНИДА МАШҒУЛОТ ВОСИТА ВА ЮКЛАМАЛАРНИ ТАБАҚАЛАШТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Муаллиф билан богланиш учун:

matkarimov71@list.ru

Педагогика фанлари доктори (DSc), профессор, Узбекистонда хизмат курсатган спорт устози Р.М. МАТКАРИМОВ1 Профессор, Узбекистонда хизмат курсатган спорт устози Д.Ф. КИМ2

Педагогика фанлари буйича фалсафа

доктори (PhD)

Ш.Х. ТОШТУРДИЕВ2

!Жисмоний тарбия ва спорт илмий тадкикотлар институти 2Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шах,ри, Узбекистон

ОГИР АТАЕТИКАЧИААРНИНГ КУП ИИААИК ТАЙЁРГАРАИК ЖАРАЁНИДА МАШГУАОТ ВОСИТА ВА ЮКААМАААРНИ ТАБА^АААШТИРИШ

Аннотация

Annotation

Рост спортивных результатов во многом зависит от того, насколько правильно подобраны и разработаны тренировочные средства и нагрузка. В данной статье описываются модельные характеристики тренировочных средств в многоступенчатой подготовке тяжелоатлетов.

Ключевые слова: тренировочные средства в тяжелой атлетике, количество подъемов штанги (КПШ), объем нагрузки, количество выполняемых упражнений.

Спорт натижаларининг усиши куп жих,атдан машгулот воситалари ва юкламаси канча-лик тугри танланганлигига ва ривожлантирилганлигига боглик булади. Ушбу маколада огир атлетикачиларнинг куп йиллик боскичли тайёргарлигида машгулот воситаларининг модель тавсифлари х,акида баён этилган.

Калит сузлар: OFup атлетикада машFулот воситалари, штангани кутарилиш сони (ШКС), юклама х,ажми, щулланиладиган машщлар сони.

The growth of sports results largely depends on how well the training equipment and load are selected and developed. This article describes the model characteristics of training equipment in multi-stage training of weightlifters.

Key words: training tools in weightlifting, the number of barbell lifts (NBL), the amount of load, the number of exercises performed.

Долзарблиги. Огирлик кутаришда огирлик кат-талиги бу - спортчи организмига таъсир килишнинг сифат ва сон жихатларидир. Шундан келиб чикадики, спортчи организмининг фаолият юритиш даражаси купинча кузгатувчининг махсус таъсири катталигига боглик. Унинг сифат жихати сон жихатидан, огирлик вазнидан ажралмасдир. Спортчи организмнинг ички шароитлари умумий ва махсус иш кобилиятининг намоён булиши билан боглик. Уз навбатида мушак иши, мушак зурикишлари хусусияти куп жихатдан спортчи организмининг маълум бир кузгатувчига булган жавоб реакциясини шакллантиради.

Машгулот режаларини тузишда машгулот юклама-сини сон жихатдан (ракамларда) ифодалаш максадга мувофик. Машгулот юкламаларини бахолаш штанга кутариш сонида (ШКС) килограммларда ифодалани-ши мумкин. Самарали машгулот режаларини тузиш учун восита ва юкламаларнинг шундай сон параметр-лари керакки, улар уни янада туликрок ифодалаши лозим: биринчидан, бажарилган машгулот иши хажми ва шиддати тугрисида зарур ахборот бериши; иккин-чидан, турли малака ва вазн тоифасидаги огир атлети-качилар учун давомийлиги хар хил булган машгулот циклларини бахолаш учун мос келиши (акс холда гурух учун режа тузиб булмайди); учинчидан, режа-лаштириш оддий, кулай булиши зарур. Огир атлетика мушак кучланишларининг юкори шиддати бажарила-диган харакатлар координациясининг мураккаблиги ва бошка омиллар билан ифодаланди. Юкоридагиларни инобатга олиб, огир атлетикачиларнинг куп йиллик боскичли тайёргарлигида машгулот воситаларининг модель тавсифлари айни соха вакиллари учун долзарб хисобланади.

Тадкикот максади огир атлетикачиларнинг спорт натижаларининг усиши инобатга олиб, куп йиллик боскичли тайёргарлигида машгулот воситаларининг модель тавсифлари ишлаб чикишдан иборат.

Тадкикотнинг усуллари. Тадкикотда махаллий ва хорижий адабиётлардаги маълумотларни илмий-наза-рий тахлил килиш, турли малакага эга огир атлетика-чиларни тайёрлаш буйича махаллий хамда хорижий мураббий ва мутахассисларнинг тажрибасини умум-лаштириш, машгулот ва мусобака хужжатларини тахлил килиш (спортчилар кундаликлари, йиллик индивидуал режалар, мусобака баённомалари), педагогик кузатувлар, педагогик тестлаш, педагогик тажриба, математик статистика усулларидан фойдаланилган. Тадкикотнинг вазифалари: огир атлетикачиларнинг куп йиллик спорт тай-ёргарлиги тизимида назарий ва илмий-услубий асос сифатида спорт махоратини шакллантиришнинг турли боскичларида узок муддатли устувор йуналишларни белгилаш учун максадли йуналишдаги воситалар, методлар ва усулларни танлаш оркали огир атлетика-чилар куп йиллик тайёргарлигининг узбек моделини ишлаб чикиш.

Тадкикотнинг объекти сифатида Узбекистон огир атлетика миллий терма жамоаси билан олиб бориладиган куп йиллик тайёргарликнинг машгулот ва мусобакаларга тайёрлаш жараёни олинган.

Тадкикот натижалари ва унинг мух,окамаси. Утказилган тадкикотлар натижасида илмий асос-ланган воситалар, машгулот юкламалари илмий-наза-рий томондан ишлаб чикилган машгулот дастурлари хар бир вазн тоифасидаги огир атлетикачилар тай-ёргарлиги учун модель курсаткичлар ишлаб чикиш

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

имконини яратди. Биз модель курсаткичларни 2018 йилда Халкаро огир атлетика федерацияси томонидан тасдикланган янги вазн тоифалари асосида ишлаб чикдик. Айнан Жахон чемпионати дастурига кири-тилган 10 та вазн тоифалари буйича укув машк гурухи огир атлетикачилар учун биринчи усмирлар разряди талабини бажаришнинг икки кураш йигиндиси буйича модель курсаткичлари огир атлетика спорт турида биринчи бор илмий-назарий томондан ишлаб чикилди Утказилган тадкикотлар натижасида айнан танлаб олинган воситалар, машгулотлар юкламалари, ишлаб чикилган машгулот дастурлари яна бир куйдаги имкониятни берди, яъни хар бир вазн тоифасидаги огир атлетикачилар тайёргарлиги учун модель кур-саткичлар ишлаб чикиш имконини яратди. Биз модель курсаткичларни Халкаро огир атлетика федерацияси-нинг 2018 йилда тасдикланган янги вазн тоифалари буйича яратдик. Айнан Жахон чемпионати дастурига киритилган 10 та вазн тоифалари буйича олий спорт махорати гурухи огир атлетикачилар учун спорт устаси талабини бажаришнинг икки кураш йигиндиси буйича модель курсаткичлари огир атлетика спор-тида биринчи бор илмий томондан ишлаб чикилди (1 - 20-расмларга каранг) .

см см о см 00

го га

0

ю

1

1-расм. 55 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун

спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи Изо^. Мусобака коидасига биноан хар бир назоратмашкига 3 марта-дан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд килинади вашу модель асосида спортчининг тайёргарлиги бахоланади.

55 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини бажа-риш модель курсаткичда икки кураш йигиндиси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклардаги натижаларга эришиш учун йуналтирилган махсус-ёр-дамчи машкларидаги талаб этилган курсаткичларни намоён этиш лозим. Бунда,

1. Даст кутариш машкида 90 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 43±3 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

- 70±2 кг огирликдаги штангани тик холатга даст кутариш;

- 93±2 кг огирликдаги штангани тизза даражаси-дан даст кутариш;

- 96±2 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 110±6 кг огирликдаги штангани даст кутаришда белгача кутариш.

- елкада 140±6 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2. Силтаб кутариш машкида 110 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим.

- 55±3 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 85±2 кг огирликдаги штангани тик холатга кук-ракка кутариш;

- 115±2 кг огирликдаги штангани кукракдан сил-таб кутариш;

- 115±2 кг огирликдаги штангани куйгичдан кук-ракка кутариш;

- 125±8 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш.

- кукракда 130±6 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2-расм. 61 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун

спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи Изо^. Мусобака коидасига биноан хар бир назорат машкига 3 мар-тадан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд килинади ва шу модель асосида спортчининг тайёргарлиги бахоланади.

61 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини ба-жаришда модель курсаткичда икки кураш йигиндиси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклардаги натижаларга эришиш учун йуналтирилган махсус-ёрдамчи машкларидаги талаб этилган курсаткичларни намоён этиш лозим. Бунда,

1. Даст кутариш машкида 100 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим: Бунда,

- 55±3 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

- 80±2 кг огирликдаги штангани тик холатга даст кутариш;

- 106±2 кг огирликдаги штангани тиззадан даст кутариш;

- 108±2 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 125±6 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида белгача кутариш;

- елкада 160±6 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2. Силтаб кутариш машкида 125 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим;

- 65±3 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 100±2 кг огирликдаги штангани тик холатга кукракка кутариш;

- 130±2 кг огирликдаги штангани кукракдан сил-таб кутариш;

- 130±2 кг огирликдаги штангани куйгичдан кук-ракка кутариш;

- 145±6 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш;

- кукракда 150±6 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

3-расм. 67 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи Изо*. Мусобака коидасига биноан хар бир назорат машкига 3 мартадан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд кили-нади ва шу модель асосида спортчининг тайёргарлиги бахоланади.

67 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини ба-жаришда модель курсаткичда икки кураш йигиндиси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклар-даги натижаларга эришиш учун йуналтирилган махсус-ёрдамчи машкларидаги талаб этилган курсаткичларни намоён этиш лозим. Бунда:

1. Даст кутариш машкида 115 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 65±3 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

- 95±2 кг огирликдаги штангани тик холатга даст кутариш;

- 120±2 кг огирликдаги штангани тиззадан даст кутариш;

- 123±2 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 135±6 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида белгача кутариш;

- елкада 165±6 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2. Силтаб кутариш машкида 135 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим.

- 75±3 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 115±2 кг огирликдаги штангани тик холатга кукракка кутариш;

- 140±2 кг огирликдаги штангани кукракдан сил-таб кутариш;

- 140±2 кг огирликдаги штангани куйгичдан кук-ракка кутариш;

- 155±6 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш

- кукракда 155±6 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

4-расм. 73 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун

спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи Изо*. Мусобака коидасига биноан хар бир назорат машкига 3 мартадан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд килинади ва шу модель асосида спортчининг тайёргарлиги бахоланади.

73 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини ба-жаришда модель курсаткичда икки кураш йигиндиси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклар-даги натижаларга эришиш учун йуналтирилган махсус-ёрдамчи машкларидаги талаб этилган курсаткичларни намоён этиш лозим. Бунда:

1. Даст кутариш машкида 120 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

сч сч о сч

00

го

0 а

со

1

с

го

- 65±4 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

- 95±3 кг огирликдаги штангани тик х,олатга даст кутариш;

- 125±3 кг огирликдаги штангани тиззадан даст кутариш;

- 128±3 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 145±6 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида белгача кутариш;

- елкада 185±5 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2. Силтаб кутариш машкида 150 кг (мусобака ко-идасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 80±4 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 125±3 кг огирликдаги штангани тик х,олатга кукракка кутариш;

- 155±3 кг огирликдаги штангани кукракдан силтаб кутариш;

- 155±3 кг огирликдаги штангани куйгичдан кукракка кутариш;

- 175±6 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш;

- кукракда 175±6 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

5-расм. 81 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи

Изох. Мусобака коидасига биноан ^ар бир назорат машкига 3 мар-тадан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд килинади ва шу модель асосида спортчининг тайёргарлиги ба^оланади.

81 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини ба-жаришда модель курсаткичда икки кураш йигиндиси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклар-даги натижаларга эришиш учунйуналтирилган махсус-ёрдамчи машкларидаги талаб этилган курсаткичларни намоён этиш лозим. Бунда:

1. Даст кутариш машкида 130 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 65±4 кг огирликдаги штангани даст кутариш

кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

- 105±4 кг огирликдаги штангани тик хдлатга даст кутариш;

- 135±4 кг огирликдаги штангани тиззадан даст кутариш;

- 138±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 155±8 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида белгача кутариш;

- елкада 195±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2. Силтаб кутариш машкида 160 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 85±4 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 140±4 кг огирликдаги штангани тик х,олатга кукракка кутариш;

- 165±4 кг огирликдаги штангани кукракдан силтаб кутариш;

- 165±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан кукракка кутариш;

- 185±8 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш;

- кукракда 185±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

6-расм. 89 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун

спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи Изох. Мусобака коидасига биноан ^ар бир назорат машкига 3 мар-тадан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд килинади ва шу модель асосида спортчининг тайёргарлиги ба^оланади.

89 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини ба-жаришда модель курсаткичда икки кураш йигиндиси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклар-даги натижаларга эришиш учун йуналтирилган махсус-ёрдамчи машкларидаги талаб этилган курсат-кичларни намоён этиш лозим. Бунда:

1. Даст кутариш машкида 130 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 70±4 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

- 110±4 кг огирликдаги штангани тик холатга даст кутариш;

- 135±4 кг огирликдаги штангани тиззадан даст кутариш;

- 138±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 165±8 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида белгача кутариш;

- елкада 205±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2. Силтаб кутариш машкида 175 кг (мусобака ко-идасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 90±4 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 150±4 кг огирликдаги штангани тик холатга кукракка кутариш;

- 180±4 кг огирликдаги штангани кукракдан сил-таб кутариш;

- 180±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан кук-ракка кутариш;

- 200±8 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш;

- кукракда 200±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

7-расм. 96 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи

Изох. Мусобака коидасига биноан хар бир назорат машкига 3 мар-тадан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд килинади ва шу модель асосида спортчининг тайёргарлиги бахоланади.

+109 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини бажаришда модель курсаткичда икки кураш йигин-диси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклардаги натижаларга эришиш учун йуналти-рилган махсус-ёрдамчи машкларидаги талаб этилган курсаткичларни намоён этиш лозим. Бунда:

1. Даст кутариш машкида 140 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 75±4 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

- 110±4 кг огирликдаги штангани тик холатга даст кутариш;

- 143±4 кг огирликдаги штангани тиззадан даст кутариш;

- 148±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 170±8 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида белгача кутариш;

- елкада 215±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2. Силтаб кутариш машкида 180 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 95±4 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 150±4 кг огирликдаги штангани тик холатга кукракка кутариш;

- 185±4 кг огирликдаги штангани кукракдан сил-таб кутариш;

- 185±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан кукракка кутариш;

- 210±8 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш;

- кукракда 210±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

8-расм. 102 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи

Изох. Мусобака коидасига биноан хар бир назорат машкига 3 мар-тадан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд килинади ва шу модель асосида спортчининг тайёргарлиги бахоланади.

102 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини бажаришда модель курсаткичда икки кураш йигиндиси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклардаги натижаларга эришиш учун йуналтирилган махсус-ёрдамчи машкларидаги талаб этилган курсаткичларни намоён этиш ло-зим. Бунда:

1. Даст кутариш машкида 140 кг (мусобака кои-дасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 75±4 кг огирликдаги штангани даст кутариш

сд сд о с^

оЗ

го

то +-'

о а

ся

с

го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

сч сч о сч 00

го га

0 О.

со

1

с

го

кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

- 110±4 кг огирликдаги штангани тик х,олатга даст кутариш;

- 146±4 кг огирликдаги штангани тиззадан даст кутариш;

- 148±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 170±8 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида белгача кутариш;

- елкада 215±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2. Силтаб кутариш машкида 185 кг (мусобака ко-идасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 100±4 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 155±4 кг огирликдаги штангани тик х,олатга кукракка кутариш;

- 190±4 кг огирликдаги штангани кукракдан сил-таб кутариш;

- 190±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан кук-ракка кутариш;

- 215±8 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш;

- кукракда 215±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

9-расм. 109 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун

спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи Изох. Мусобака коидасига биноан ^ар бир назорат машкига 3 мар-тадан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд килинади ва шу модель асосида спортчининг тайёргарлиги ба^оланади.

109 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини бажаришда модель курсаткичда икки кураш йигин-диси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклардаги натижаларга эришиш учун йуналти-рилган махсус-ёрдамчи машкларидаги талаб этилган курсаткичларни намоён этиш лозим. Бунда:

1. Даст кутариш машкида 145 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 85±4 кг огирликдаги штангани даст кутариш

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

- 120±4 кг огирликдаги штангани тик х,олатга даст кутариш;

- 150±4 кг огирликдаги штангани тиззадан даст кутариш;

- 153±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 190±8 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида белгача кутариш;

- елкада 240±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2. Силтаб кутариш машкида 195 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 100±4 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 165±4 кг огирликдаги штангани тик х,олатга кукракка кутариш;

- 200±4 кг огирликдаги штангани кукракдан сил-таб кутариш;

- 200±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан кук-ракка кутариш;

- 230±8 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш;

- кукракда 220±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

10-расм. +109 кг вазн тоифасидаги эркак огир атлетикачилар учун спорт устаси талабини бажаришнинг модель курсаткичи Изох. Мусобака коидасига биноан ^ар бир назорат машкига 3 мар-тадан имконият берилади. Бунда энг яхши натижа кайд килинади ва шу модель асосида спортчининг тайёргарлиги ба^оланади.

+109 кг вазн тоифасида спорт устаси талабини бажаришда модель курсаткичда икки кураш йигин-диси яъни курсатилган даст ва силтаб кутариш машклардаги натижаларга эришиш учун йуналти-рилган махсус-ёрдамчи машкларидаги талаб этилган курсаткичларни намоён этиш лозим. Бунда:

1. Даст кутариш машкида 150 кг (мусобака коидасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 90±4 кг огирликдаги штангани даст кутариш

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

кенглигида бош оркасидан сикиб кутариш;

- 130±4 кг огирликдаги штангани тик холатга даст кутариш;

- 155±4 кг огирликдаги штангани тиззадан даст кутариш;

- 158±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан даст кутариш;

- 200±8 кг огирликдаги штангани даст кутариш кенглигида белгача кутариш;

- елкада 250±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

2. Силтаб кутариш машкида 200 кг (мусобака ко-идасига мувофик) огирликни кайд килиш учун огир атлетикачидан модель курсаткичдаги махсус-ёрдамчи машкларда талаб этилган курсаткичларни (кг) кайд этиш лозим:

- 100±4 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида кукракдан сикиб кутариш;

- 170±4 кг огирликдаги штангани тик холатга кукракка кутариш;

- 205±4 кг огирликдаги штангани кукракдан сил-таб кутариш;

- 205±4 кг огирликдаги штангани куйгичдан ку-кракка кутариш;

- 240±8 кг огирликдаги штангани силтаб кутариш кенглигида белгача кутариш;

- кукракда 230±8 кг огирликдаги штанга билан утириб туриш.

Олий спорт махорати боскичидаги огир атлетика-чилар тайёргарлигининг модель курсаткичлари ушбу спорт турида биринчи бор педагогик тажриба ишлари натижалари асосида спорт устаси спортчилар учун, Халкаро огир атлетика федерациясининг 2018 йилда тасдикланган янги вазн тоифалари дастурига кири-тилган 10 та вазн тоифалар буйича ишлаб чикилди.

Ушбу ишлаб чикилган модель курсаткичлар спорт усталарини тайёрлашда мураббийларга аник дастури амал, хамда кургазмали модель (курол, кулланма) бу-либ, спортчилар тайёргарлиги машгулотларни микро, меъзо ва макроцикларда окилона режалаштиришда катта амалий ахамият касб этади.

Ушбу модель курсаткичлар барча спорт залла-рида спорт устаси спортчиларни тайёрлаш буйича кургазмали курол сифатида кулланилади. Мураббий ва спортчиларга спорт устаси меъёрини бажаришда махсус ва умумривожлантирувчи машклардаги спорт мезонлари тугрисида маълумот беради. Спортчиларда техник тайёргарлик ва жисмоний тайёргарлик урта-сидаги мутаносибликни бахолайди хамда икки кураш натижасининг усишида катта самара беради.

Ушбу модель спорт такомиллашуви боскичидаги огир атлетикачиларни техник, тактик, жисмоний ва рухий томондан, жарохатсиз хамда жисмоний тайёргарлиги буйича катта захира билан олий спорт махора-тини ошириш боскичига утишда катта самара беради.

Спорт устасига номзод огир атлетикачиларни тайёрлашда модель курсаткичлардан фойдаланиш буйича мураббийлар учун услубий кулланмалар яратилади.

Ёш огир атлетикачилар машгулотларини йиллик режалаштиришда модель курсаткичлардан фойда-

ланиш ёш огир атлетикачиларда хам ижобий самара беради.

Ушбу ишлаб чикилган модель курсаткичлар биринчи усмирлар разряди ва спорт устаси талабаларини бажаришда хамда олий спорт махорати боскичига утишда барча тайёргарлик параметрлари (улчовлари) буйича огир атлетикачилар машгулотларини куп йиллик тайёргарлигида комплекс стратегик истикболли режалаштиришда мураббийга асосий методологик восита булиб хизмат килади.

Янги ишлаб чикилган модель курсаткичлар спортчиларни барча вазн тоифалари буйича умумий жисмоний, махсус жисмоний, махсус ёрдам берувчи ва мусобака машклари уртасидаги оптимал нисбатлар буйича аник математик оператив (тезкор) маълумот-лар беради.

Хулосалар. Огир атлетикачиларнинг куп йиллик боскичли тайёргарлик тизимини эътиборга олмасдан жуда хам куп хажмдаги умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик воситаларидан номутаносиб фойдала-ниши окибатида спортчилар организмининг зурикиш ва ута зурикиш холатларига олиб келиши асосий мусобакаларда натижаларни пасайиб кетишига сабаб булаётганлиги тадкикотлар давомида аникланилди.

Куп йиллик тажрибалар ва утказилган тадкикотлар натижасида илмий асосланган воситалар ёрдамида ишлаб чикилган машгулот дастури тайёргарлик боскичларининг барчасида шугулланувчи огир атлетикачиларнинг жисмоний тайёргарлиги динамикасида сезиларли даража узгаришлар кайд килинди.

Тажрибаларда илмий асосланган ва танлаб йунал-тирилган воситалардан сунг сакраш назорат машки буйича энг яхши натижалар ёшлар терма жамоасига тегишли булиб 13,3 см.га натижалар яхшиланган булса, Республика олимпия захиралари коллежи укув-чиларида ШБК назорат машкида дастлабки ва якуний натижалар уртасидаги усиш курсаткичлари 19,3 кг.ни ташкил килган булса, ШБУТ назорат машкида дастлабки ва якуний натижалар уртасидаги фарк 12,2 кг.га яхшиланганлиги аникланди. Сикиб кутариш назорат машки буйича эса ёшлар терма жамоасига тегишли булиб, дастлабки ва якуний натижалар уртасидаги усиш курсаткичлари 6,9 кг.ни ташкил килди.

Ушбу курсаткичлардан шундай хулосага келиш мум-кинки, барча спорт тайёргарлик боскичларидаги огир атлетикачилар учун илмий асосланган ва танлаб йунал-тирилган воситалар хамда ишлаб чикилган янги модель курсаткичи спорт натижаларини яхшилашда ижобий таъсир курсатиб, назорат тестлари асосида тахлил килинган натижалар самарали эканлигини тасдиклади.

Огир атлетикачиларнинг куп йиллик тайёргарлик жараёнида тадкикотда кулланилган назорат машклар асосида спортчиларнинг тайёргарлик даражасини бахолашнинг асосий меъёрлари ишлаб чикилди.

Янги модель курсаткичлари айнан Жахон чепио-натлари дастурига киритилган вазн тоифалари буйича яратилган булиб, спорт талабларини бажаришнинг икки кураш йигиндиси асосида ишлаб чикилди. Бу модель курсаткичи биринчидан, барча спорт тайёргарлик боскичидаги огир атлетикачиларнинг

см см о см оо

го га

0 ^

ю

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

курсаткичларини доимий назорат килиб туриш учун асос булса, иккинчидан, натижаларни таккослаш ва доимий равишда натижаларни узгариш динамикасини тадлил килиш учун хизмат килади.

Огир атлетикачиларнинг куп йиллик тайёргарлик жараёнида илмий-назарий жидатдан ишлаб чикилган модель курсаткичлари мураббийлар учун тезкор ахбо-рот олиш имкониятини бериб, машгулот юкламалари-ни режалаштириш ва назорат килишда намуна булади.

Адабиётлар:

1. Олешко В.Г. Особенности временных и угловых характеристик техники тяжелоатлетов различной квалификации // Тяжелая атлетика: Ежегодник. - М.: ФиС, 1982. - С. 34-35.

2. Олешко В. Пуцов С. Проблемы нормирования интенсивности тренировочной работы спортсменок высокий квалификации в тяжелой атлетике / Наука в олимпийском спорте. 2007. - №1. - С. 32-38.

3. Олешко В. Еще раз о приложении усилий во время подъема штанги тяжелоатлетами разных весовых категорий / Нац. ун-т физ. воспитания и спорта Украины, - Киев, Олимп., 2008. - № 1-2. - С. 42-43.

4. Паков А.В., Аванесов В.С., Шевалдин А.В., Нижегородов В.А. Динамика параметров тренировочной нагрузки у тяжелоатлетов сборной команды СССР на этапе подготовки к Х Спартакиаде Народов СССР. Методическое письмо. - Ташкент, 1991. С. 3-14.

5. Прилепин А.С. Объем месячной нагрузки атлетов III и II разрядов при тренировке с отягощением 70% и предельного веса // Тяжелая атлетика: Ежегодник. - М.: ФиС, 1974. - С. 22-24.

6. Прилепин А.С. Количество подъёмов штанги 90% в тренировках тяжелоатлетов-разрядников 16-18 лет // Тяжелая атлетика: Ежегодник. - М.: ФиС, 1976. - С. 8-11.

7. Прикладов Я.В., Сивохин И.П., Скотников В.Ф., Хлыстов М.С. Биомеханический анализ техники соревновательных упражнений элитных тяжелоатлетов // Теоретико-методологический анализ качества современного профессионального образования в области туризма и спорта: сборник материалов международной студенческой научно-практической конференции (28 апреля 2015 года, КГПИ, Костанай) / Отв. ред. Бикташева Г.Ш. - Костанай: КГПИ, 2015. - С. 81-84.

тм

Информация для связи с автором:

eshtaev84@mail.ru

Доктор философии по педагогическим наукам (PhD), доцент С.А. ЭШТАЕВ1

Узбекский государственный университет физической культуры и спорта, город Чирчик, Узбекистан

ПРИМЕНЕНИЕ ИНТЕГРАЛЬНОГО ПОДХОДА РАЗВИТИЯ СФП ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ УРОВНЯ ГОТОВНОСТИ к СОРЕВНОВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ГИМНАСТОВ ВЫСОКОЙ КВАЛИФИКАЦИИ

Аннотация

Annotation

В статье рассматриваются вопросы организации эффективной подготовки к соревнованиям основанные на применении интегрального подхода для воздействия на ведущие факторы характеризующие готовность гимнастов к соревновательной деятельности и оценки наиболее информативных показателей для этапного контроля за развитием двигательных способностей спортсменов.

Ключевые слова: подготовка, соревнование, интегральный подход, ведущие факторы, готовность, оценка, информативные показатели, контроль, двигательные способности.

Маколада гимнастикачиларнинг мусобака фаолиятига тайёргарлигини тавсифловчи етакчи омилларга таъсир килишнинг интеграл ёндашувидан фойдаланиш ва спортчилар-нинг харакат кобилиятларини ривожлантиришни боскичма-боскич назорат килиш учун энг информатив (ахборотли) курсаткичларни бахолашга асосланган мусобакаларга самарали тайёргарликни ташкил этиш масалалари мух,окама килинган.

Калит сузлар: тайёргарлик, мусобаца, интеграл ёндашув, етакчи омиллар, тайёргарлик, бацолаш, информатив (ахборотли) курсаткичлар, назорат, царакат цобилиятлари.

The article deals with the organization of effective preparation for competitions based on the application of an integral approach to influence the leading factors characterizing the readiness of gymnasts for competitive activity and evaluation of the most informative indicators for stage-by-stage control of the development of motor abilities of athletes.

Key words: preparation, competition, integral approach, leading factors, readiness, assessment, informative indicators, control, motor abilities.

Актуальность. Соревновательную деятельность спортсменов правомерно рассматривать как специфическую форму интегрального проявления двигательной активности, а также выработанных в процессе тренировки навыков и мотивированного поведения, направленных на достижение максимально возможного индивидуального результата в условиях соревнований [4]. Соревновательная деятельность гимнастов высокой квалификации является сложной, многоуровневой системой, взаимосвязанной с окружающей действительностью и входящей в состав системы подготовки спортсменов. Это активная, открытая,

саморазвивающаяся и динамичная система, которая эффективно реализуется, прежде всего, в соответствии с диалектическими принципами целостности, иерархичности и развития. Определяющим фактором её построения и реализации у акробатов высшей квалификации является максимально возможный соревновательный результат [1, 3].

Ведущими факторами, характеризующими готовность гимнастов к соревновательной деятельности, являются:

физическая готовность: показатели «прыгучести», «равновесия», «силы», «специальной выносливости»;

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.