Научная статья на тему 'СПОРТ ТАКОМИЛЛАШУВ БОСҚИЧИДА ОҒИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТ ВОСИТАЛАРИНИ САРАЛАШ ВА ЮКЛАМАЛАР САМАРАДОРЛИГИНИ АНИҚЛАШ'

СПОРТ ТАКОМИЛЛАШУВ БОСҚИЧИДА ОҒИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТ ВОСИТАЛАРИНИ САРАЛАШ ВА ЮКЛАМАЛАР САМАРАДОРЛИГИНИ АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
23
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТРЕНИРОВОЧНЫЕ СРЕДСТВА / ЭТАП СПОРТИВНОГО СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ / КПШ / ОБЪЁМ / ИНТЕНСИВНОСТ / ОБЩАЯ ФИЗИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВКА / СПЕЦИАЛЬНАЯ ФИЗИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВКА

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Арзиқулов М.Ў.

В настоящей статье отражены вопросы совершенствования методика применения тренировочних средств на этапе спортивного совершенствования тяжелоатлетов, построения тренировочных мезоциклов, совершенствования техники соревновательных упражнений, определения объёмов и интенсивности тренировочных средств, эффективно влияющих не технику рывка и толчка.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СПОРТ ТАКОМИЛЛАШУВ БОСҚИЧИДА ОҒИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТ ВОСИТАЛАРИНИ САРАЛАШ ВА ЮКЛАМАЛАР САМАРАДОРЛИГИНИ АНИҚЛАШ»

М.У.АРЗЩУЛОВ, УзДЖТСУ, ЧИРЧЩ

СПОРТ ТАКОМИЛЛАШУВ БОСЦИЧИДА ОГИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ МАШГУЛОТ ВОСИТАЛАРИНИ САРАЛАШ ВА ЮКЛАМАЛАР САМАРАДОРЛИГИНИ АНЩЛАШ

Аннотация. В настоящей статье отражены вопросы совершенствования методика применения тренировочних средств на этапе спортивного совершенствования тяжелоатлетов, построения тренировочных мезоциклов, совершенствования техники соревновательных упражнений, определения объёмов и интенсивности тренировочных средств, эффективно влияющих не технику рывка и толчка.

Ключевые слова: Тренировочные средства, этап спортивного совершенствования, КПШ, объём, интенсивност, общая физическая подготовка, специальная физическая подготовка.

Ишнинг долзарблиги. Юртимиз вакилларининг Олимпия уйинлари, жах,он чемпионатлари, Осиё уйинлари ва чемпионатлари хдмда халкаро мусоба-каларда юксак натижаларга эришаётгани, дунёда Узбекистоннинг обру-эътибори ва спорт салох,ияти янада ошаётганлиги, республикамиз х,удудларида жах,он андозаларига мос мух,ташам спорт иншоотлари барпо этилаётгани, укувчи ва талаба-ёшлар уртасида уч боскичдан иборат "Умид них,оллари", "Баркамол авлод" ва "Универсиада" спорт мусобакалари оммалашиб бораётгани, айникса, эътиборлидир.

Огир атлетикачилар куп йиллик тайёргарлик жараёнида турли-туман машгулот воситаларидан фойдаланадилар. Биз урганган куплаб хорижий (Л.С.Дворкин., Зациорский В.М., Иванов А.Т.) ва махдллий (Р.М.Маткаримов, Э.ИДодиров, К.Ф.Баязитов) адабиётларда огир атлетикачилар тайёргарлигининг турли боскичларида алох,ида-алох,ида воситалардан фойдаланиш сони ва хджми буйича аник тизимли маълумотларни учратмадик. [2,3,4,5,6]

Шу билан бирга, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги П^-3031-сон карори мамлакати-мизнинг барча х,удудларида оммавий спортнинг инсон ва оила хдётидаги мух,им ахдмияти, унинг жисмоний ва маънавий согломликнинг асоси эканини таргиб-ташвик килиш, хдётга катта умид билан кириб келаётган ёшларни зарарли одатлардан асраш, уларга уз кобилият ва

истеъдодларини руёбга чикаришлари учун зарур шарт-шароитлар яратиш, улар орасидан иктидорли спортчиларни саралаб олиш хдмда максадли тайёрлаш тизимини такомиллаштириш мух,им ва долзарб вазифалар этиб белгиланган.

Ишнинг максади - спорт такомил-лашув гурух,и огир атлетикачиларининг машгулот восита ва юкламларининг оптимал нисбатларини аниклаш.

2016 йил сентябр-октябр ойларида ишнинг олдига куйилган максадга эришиш учун 2 ой муддатга педагогик тажриба ташкил этилди.

Тажриба ишлари Узбекистон давлат жисмоний тарбия институти ва Чирчик олимпия захиралари коллежи укувчи-талабалари спорт такомиллашув тайёргарлик боскичида огир атлетикачи-ларининг мусобака олди, мусобака мезоцикллари олинди. Унда спорт такомиллашув гурух,и огир атлетикачи-ларнинг машгулот восита ва юкламалар хджмининг оптимал нисбатларини урганиб чикиш вазифаси белгиланди.

Спорт такомиллашиш боскичининг максад - вазифалари биз томонимиздан огир атлетика машгулот воситалари аниклаб олинди ва тадкикот жараёнига тадбик этилди. Биринчи педагогик тажриба боскичи 2 машгулот циклидан ташкил топди. 1-боскич тайёргарлик 4 хдфта (сентябр), 2-боскич мусобака 4 хдфта (октябр). Машгулотлар тугаллан-гандан кейин назорат синов тестлари кабул килинди ва синов мусобака утказилди.

Суровнома натижасига кура даст ва силтаб кутариш машкларига машгулотлар жараёнида кулланиладиган умумий машгулот воситаларидан машгулот жараёнига куйидаги воситалар танлаб олинди. Тажрибанинг биринчи боскичига куйидаги машгулот воситалари танлаб олинди ва тадкикот жараёнига тадбик этилди.

Тадкикот жараёнида мураббийларда утказилган анкетик суровномада берилган

53 та воситалардан куйидаги воситалар танлаб олинди ва шу воситалар оркали машгулот юкламалари режалаштирилди (1-жадвал).

Ушбу булимда микро ва мезоциклларда машгулот воситаларидан ва юкламаларини режалаштириш хдмда уларни амалга ошириш натижасида спортчиларнинг жисмоний ва техник тайёргарлигининг узгариш динамикаси урганилди.

1-жадвал

ОFир атлетика спортининг машFулот воситалари

№ Умумий жисмоний тайёргарлик воситалари Фойдаланаман Умуман фойдаланмийман

1 Узунликка сакраш

2 Баладликка сакраш

3 Штанга билан олдинга энгашиш

4 Пресс

5 Наклон

6 Турник

7 бРУс

8 Эгилувчанлик

9 Футбол

10 Сузиш

№ Даст кутаришга махсус ёрдам берувчи воситалар Фойдаланаман Умуман фойдаланмийман

1 Тик ^олатга даст кутариш

2 Тиззадан даст кутариш

3 Куйгичдан даст кутариш

4 Ярим утиришга даст кутариш

5 Тик ^олатга даст кутариш

6 Даст кутариш кенглигида штангани белгча кутариш

7 Кукракда штанга билан у/т

8 Елкада штанга билан утриб туриш

№ Силтаб кутаришга махсус ёрдам берувчи воситалар Фойдаланаман Умуман фойдаланмийман

1 Тик ^олатга кукракка кутариш

2 Тиззадан кукракка кутариш

3 Ярим утиришга кукракка кутариш

4 Кукракдан силтаб кутариш

5 Бош оркасидан силтаб кутариш

6 Кукракдан швунг услида с/к

7 Кукракдан швунг усулида сикиб кутариш

8 Силтаб кутариш кенглигида штангани белгача кутариш

9 Кукракда штанга билан у/т

10 Елкада штанга билан утриб туриш

№ Тикланиш тадбирларининг воситалари Фойдаланаман Умуман фойдаланмийман

1 Массаж

2 Сауна

3 Совук душ

4 Иссик душ

5 Иссик ванна

6 Загар (куёш нурида тобланиш)

7 Табиат куйнига саёхат

Машгулот дастурини тузиш жараёнида адабиётларда келтирилган машгулот воситалар тахлили ва амалий тажрибалардан келиб чикиб, тажриба гурухидаги спортчиларга "уртача" юклама режалаштирилди. Назорат гурухидаги спортчилар машгулот жараёнида кулланиладиган воситалар оркали бир хил хажмдаги юкламаларни бажардилар.Шу билан бирга малакали спортчиларнинг каттарок шиддатдаги машгулот восита-ларини бажара олиш кобилиятини хам эътиборга олдик.

Биринчи гурух (тажриба) ва иккинчи гурух (назорат) малакали огир атлетикачилар машгулот воситалари ва юкламаларининг асосий тавсифи 2-жадвалда келтирилган.

Иккала гурухдаги спортчилар учун машгулот воситалари ва юкламалари хажми тайёргарлик мезоциклида (4-хафта) штанга кутарилиш сони (ШКС) 1000, мусобака мезоциклида (ШКС) 900 га тенг булди.

Тадкикот натижалари ва унинг мух,окамаси. Спорт такомиллашув гурухи огир атлетикачиларининг машгулот восита ва юкламларининг оптимал нисбатлари оркали куйидаги натижаларга эришилди: 1-гурухда ШБК машкларида 21,6 % ни, колган гурух машкларида 78,4 % га тенг булди. 2-гурухда ШБК машкларида 21,8 % ни, колган гурух машкларида 78,2 % га тенг булди.

1-гурух Тажриба гурухидаги огир атлетикачиларга машгулот юкламасининг нисбатан купрок хажмини 3-шиддат зонасида (умумий хажмдан 31,2 %) бажариш режалаштирилди. Бошка зоналарда юкламалар хажми нисбатан камайди. Юкламалар хажми шиддат зоналарига бир меъёрда таксимлаш конунига мувофик тузилди.

2-гурух Назорат гурухидаги огир атлетикачиларга машгулот юкламаларини хажмини камрок огирликларда бажариш режалаштирилди, 2-шиддат зонасида умумий юклама хажмидан 31,2 % ни, 3-шиддат зонасида эса 17,6 % ни ташкил этади.

Иккала тажриба ва назорат гурухлари учун тажриба олдига куйилган вазифани бажаришда парциал юкламалар хажмининг доимийлиги сакланди.

Тайёргарлик ва мусобака мезоцикл-ларида куйидаги юкламаларнинг парциал хажмлари режалаштирилди:

- даст кутариш машклар гурухида умумий хажмнинг 28,4 % ни, яъни тайёргарлик мезоциклида ШКС 223 марта, мусобака мезоциклида ШКС 202 мартани ташкил этди;

- силтаб кутариш машклар гурухида хам худди шу юкламаларнинг парциал хажми тугри келди (28,4 %), утириб туриш машкларига 31,2 %, тайёргарлик циклида ШКС 245 марта, мусобака циклида ШКС 220 марта, даст кутариш кенглигида штангани белгача кутариш машкларига -12,1 %, яъни ШКС 95 марта, тайёргарлик циклида ва мусобака циклида ШКС 86 мартага тугри келди. Силтаб кутариш кенглигида штангани белгача кутариш машкларига хам худди шунингдек юкламаларнинг парциал хажми (12,1 %) режалаштирилди. Энгашиш (штанга билан) машкларига - 7 %, тайёргарлик циклида ШКС 55 марта, мусобака циклида ШКС 48 марта, кукракдан сикиб кутариш машкларига 8,1 %, тайёргарлик циклида ШКС 64 марта, мусобака циклида ШКС 56 мартани ташкил килди. [5,6]

Юкламаларнинг парциал хажми адабиётлардан олинган маълумотлар ва узимизнинг шахсий тажрибамиздан келиб чиккан холда режалаштирилди.

Машгулот юкламаларини машклар гурухи буйича кисмларга ажратишда хажм ва шиддат уртасидаги аникланган нисбат тула даражада саклаб колинди, яъни уртача хажм микдорида урта ёки катта шиддат режалаштирилди.

Утказилган тадкикот шуни курсатдики, тажриба гурухидаги огир атлетикачиларнинг даст ва силтаб кутаришдаги натижалари 8-10 кг яхшиланди, назорат гурухидаги огир атлетикачиларнинг даст ва силтаб кутаришдаги натижалари бирмунча пастрок 4-6 кг яхшиланди.

2-жадвал

Тажрибанинг биринчи боскичида умумий ва парциал юкламалар уажмп \амда шиддатни режалаштириш _

Тажриба гурух,лари Ойлар Юкламанинг умумий хджми (ШКС) Машклар гуру^и Юклама улчовлари Шиддат зоналари буйича парциал хджмларнинг таксимланиши Машклар гуру^ида ШКС % ШКС (сони) х,исобида

1 2 3 4 5 6

51-60% 61-70% 71-80% 81-90% 91-100% 100-110%

1-гурух; Тайёргарлик 1000 ДК,СК Ут,С^,Э ШКС% 12,8±1,2 15,6±1,3 31,2±1,2 14,6±1,2 4,2±1,2 - 78,4±1,2

ШКС (сон) 128 156 312 146 42 - 784

ДкШБК СкШБК ШКС% - 3,6±1,3 4,2±1,2 8,2±1,2 4,2±1,2 1,4± 1,2 21,6±1,3

ШКС (сон) - 36 42 82 42 14 216

Мусобака 900 ДК,СК Уг,С^,Э ШКС% 12,0±1,2 15,7±1,3 31,5±1,2 15,7±1,3 3,5±1,2 - 78,4±1,3

ШКС (сон) 108 142 284 142 32 - 708

ДкШБК СкШБК ШКС% - 3,1±1,3 4,4±1,2 8,4±1,2 4,4±1,2 0,8±1,2 21,6±1,2

ШКС (сон) - 28 40 76 40 8 192

2-гуру^ Тайёргарлик 1000 ДК,СК Уг,С^,Э ШКС% 12,8±1,3 31,2± 1,2 17,6±1,3 13,4±1,2 3,2±1,2 - 78,2

ШКС (сон) 128 312 176 134 32 - 782

ДкШБК СкШБК ШКС% - 3,6±1,3 9,4±1,2 5,6±1,3 2,6±1,3 0,6±1,2 21,8

ШКС (сон) - 36 94 56 26 6 218

Мусобака 900 ДК,СК Уг,С^,Э ШКС% 12,0±1,2 31,5±1,3 18,2±1,2 12,9±1,3 2,7±1,3 - 77,3±1,2

ШКС (сон) 108 284 164 116 24 - 696

ДкШБК СкШБК ШКС% - 2,9±1,3 10,2±1,2 6,0±1,2 2,6±1,3 0,8±1,2 22,7±1,3

ШКС (сон) - 26 92 54 24 8 204

Изох: ШКС штангани кутариш сони, ДК даст кутариш, СК силтаб кутариш, УТ утириб туриш, С^ сикиб кутариш, Э энгашиш, ДкШБК даст кутаришда штангани белгача кутариш, СкШБК силтаб кутаришда штангани белгача кутариш.

Хулоса. 1. Огир атлетикачилар куп йиллик тайёргарлик жараёнида турли-туман машгулот воситаларидан фойдалан-ганлар. Аммо хорижий ва махаллий адабиётларда воситалар умумий килиб курсатилган. Айнан спорт такомиллашув боскичида огир атлетикачилар тайёргар-лигининг алохида-алохида воситалардан фойдаланиш сони ва хажми буйича аник тизимли маълумотлар келтирилмаган.

2. Биз томонимиздан тажрибанинг биринчи боскичида танлаб олинган умумий жисмоний тайёргарлик

воситалари, даст кутаришга махсус ёрдам берувчи воситалар, силтаб кутаришга махсус ёрдам берувчи воситалар ва тикланиш тадбирларининг воситалари

машгулот жараёнида мусобака машклари техникаси ва спорт натижасининг ошишида уз самарасини берди.

3. Спортчилар организимига юкламалар таъсири хакида тугри хулоса чикаришда режалаштирилган юклама микдорини эмас, балки амалда бажарилган юклама микдорини билиш зарур. Тадкикот утказилгандан кейин спортчиларнинг кундалик дафтарларидан амалда бажарилган юкламалар аникланди. Жадвалдан куринишича, режалаштирилган ва амалга оширилган ойлик юкламалар деярли мос келди. 1-гурухда мусобака мезоциклида ШКС 88±2 тага камайган, 2-гурухда мусобака мезоциклида ШКС 91±3 тага камайган.

Адабиётлар.

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги П^-3031-сонли «Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида»ги карори.

2. Иванов А.Т. Зависимость результата в толчке от силы мышц ног// Тяжелая атлетика: Ежегодник - 1974. М.: ФиС, 1974.

3. Дворкин Л.С. Тяжелая атлетика. 2005.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4. Дворкин Л.С. Подготовка юного тяжелоатлета. - М 2006.

5. ^одиров Э.И. Бошлангич спорт тайёргарлиги боскичида ёш огир атлетикачилар машгулотларининг хусусиятлари. Т, 2007.

6. Баязитов К.Ф. Повышение спортивно педагогического мастерства в тяжелой атлетике. Т, 2011.

7. Маткаримов Р.М. Огир атлетика назарияси ва услубияти, Т, 2015.

М.У. Арзикулов

Аннотация. Ушбу маколада спорт такомиллашув боскичидаги огир атлетикачиларнинг машгулот восита ва юкламаларини самарали куллаш услубияти, ойлик машгулот режасини тузилиши ва юкламалар, машгулот жараёнида энг самарали воситалардан фойдаланиш, машгулот юкламалари хджми, мусобака машклари техникасини янада такомиллаштириш, даст ва силтаб кутариш машкларига самарали таъсир этувчи машгулот воситаларининг хажми ва шиддат зоналаридан кенг фойдаланиш масалалари ёритиб берилган.

The methods of weightlifters' training tools and effective usage of loads at the sporting development stages, the monthly training plans and loadings, using the most effective tools during the training, the size of training loads, the best perfecting of training techniques, the size of training tools that're given effectives for the exercises of clean and jerk, widely utelizing of intensity zones are explained by this article.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.