Научная статья на тему 'ОҚДАРЁ ТУМАНИ ТУПРОҚЛАРИНИНГ АГРОКИМЁВИЙ ХОССАЛАРИ'

ОҚДАРЁ ТУМАНИ ТУПРОҚЛАРИНИНГ АГРОКИМЁВИЙ ХОССАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Сельскохозяйственные науки»

7
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
озиқа елементлар / ҳаракатчан фосфор / алмашунувчи калий / азот / рН кўрсатгичи. / елементы питания / подвижный фосфор / обменный калий / азот / показател рН.

Аннотация научной статьи по Сельскохозяйственные науки, автор научной работы — Юлдуз Исо Қизи Мусаева, Зулайхо Алишер Қизи Саидқулова

Мақолада Самарқанд вилояти Зарафшон дарѐси бўйида даврий суғоришлар таъсирида шаклланиб тарқалган ўтлоқи бўз тупроқларнинг озиқа елементларнинг хусусиятлари баѐн етилган. Унда пҲ кучсиз ишқорий, гумус кам бўлиб, ҳаракатчан фосфор, алмашунувчи калий, азот миқдорлари жуда камлиги аниқланди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В стате описана характеристика елементов питания лугово-сероземные почв, сформировавшихся под влиянием периодического орошения на берегах реки Зеравшан в Самаркандской области. Установлено, что рН слабощелочной, гумуса мало, количество подвижного фосфора, обменного калия и азота очен мало.

Текст научной работы на тему «ОҚДАРЁ ТУМАНИ ТУПРОҚЛАРИНИНГ АГРОКИМЁВИЙ ХОССАЛАРИ»

Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan

O'zbekistonda aqlli qishloq xo'jaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari

ОВДАРЁ ТУМАНИ ТУПРОЦЛАРИНИНГ АГРОКИМЁВИЙ

ХОССАЛАРИ

Юлдуз Исо кизи Мусаева

магистрант. Тошкент давлат аграр университети Самарканд филиали.

Зулайхо Алишер кизи Саидкулова

магистрант. Тошкент давлат аграр университети Самарканд филиали.

АННОТАЦИЯ

Маколада Самарканд вилояти Зарафшон дарёси буйида даврий сугоришлар таъсирида шаклланиб таркалган утлоки - буз тупрокларнинг озика елементларнинг хусусиятлари баён етилган. Унда пХ, кучсиз ишкорий, гумус кам булиб, харакатчан фосфор, алмашунувчи калий, азот микдорлари жуда камлиги аникланди.

Калит сузлари: озика елементлар, харакатчан фосфор, алмашунувчи калий, азот, рН курсатгичи.

АННОТАЦИЯ

В стате описана характеристика елементов питания лугово-сероземные почв, сформировавшихся под влиянием периодического орошения на берегах реки Зеравшан в Самаркандской области. Установлено, что рН слабощелочной, гумуса мало, количество подвижного фосфора, обменного калия и азота очен мало.

Ключевые слова: елементы питания, подвижный фосфор, обменный калий, азот, показател рН.

Кириш. Хрзирги вактда Республикамизда сугориладиган кишлок хужалиги майдонларининг тупрок унумдорлик даражасини хамда ишлаб чикариш кобилияти, унинг мелиоратив холати билан бевосита богликдир. Шу аснода сугориладиган дехкончиликда фойдаланиб келинаётган ер майдонларини тупрок тадкикот ишларини утказиш, олинган янги маълумотлар асосида тупрокларнинг хрзирги холатини ёритиш, тупрокда руй бераётган салбий жараёнларини кайд килиш уни бартараф килиш долзарб вазифалардан хисобланади.

May 12-13

1119

Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan

O'zbekistonda aqlli qishloq xo'jaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari

Тадкикот жойи ва амалга ошириш услублари. Тадкикот обекти сифатида Самарканд вилояти Окдарё тумани Дахбет кургони ТошДАУСф шаклланган утлоки-буз тупроклар танлаб олинди. Тадкикотларни бажаришда генетик-географик, профил - геокимёвий [2], стасионар-дала ва кимёвий-аналитик услублардан фойдаланди. Тупрокни умумий кимёвий, физик-кимёвий тахлиллари умумкабул килинган услублар буйича Е.В.Аринушкина [3] кулланмалари асосида бажарилди.

Тадкикот худудининг урганилганлик даражаси. Самарканд вилояти тупрокларини унумдорлик ва мелиоратив холатини аниклаш масалалари Тупрокшунослик ва агрокимё илмий-тадкикот институти олимлари томонидан олиб борилган тадкикот ишларида кенг ёритилган [4;5.]. Урганилаётган тадкикот худудининг ер майдонларини комплекс тупрок тадкикотларни утказиш оркали урганиш, тупрокларининг холатини таккослаб унумдорлигини кайта тиклаш йулларини излаб топиш, тупроклар копламида ва профилида кечаётган узгаришларни чукур тахлил етиш оркали улардаги аникланган салбий холатларни бартараф етиш чора-тадбирларини куришни такозо етади.

Тадкикот натижалари ва уларнинг тахлили. Чиринди тупрокнинг мухим таркибий кисми булиб у тупрокдаги органик колдикларни микроорганизмлар томонидан парчаланиши туфайли хосил булган мураккаб органик моддалар йигиндисидан ташкил топган. Тупрокдаги гумус ва унинг таркиби тупрокнинг морфологиясидан тортиб унинг барча хосса - хусусиятлари ва унумдорлик даражасини белгилаб хамда тупрок таркибидаги азотнинг асосий манбаи хисобланади. [1].

Тадкикотлар олиб борилган хужалик худуд тупрокларнинг хайдалма катламида гумус микдори 0,88 % булиб, кесманинг профил буйлаб пастига яъни она жинсга томон маълум бир конуният асосида хайдов ости катламида камайиб бориши 0,82 % ва кейинги катламларда хам 0,56-0,72 % булиб, кам (0,5-1,0 %), курсатгичга тугри келади. (1-расм)

May 12-13

Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan

O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari

1-расм. Урганилган тупроцларнинг гумус мицдори % уисобида 2022й Тупрокда усимликлар узлаштира оладиган озик моддаларнинг микдори тупрок типига, унинг маданийлашганлик даражасига, етиштирилаётган екин турига, ва угит микдорига богликдир.

Хдракатчан фосфор хайдов катламида 10.1 мг/кг, алмашинувчи калий 85 мг/кг ни, тупрок профилининг куйи томон камайиб бориб улар мос равишда (0,4-0,5 ва 32-46 мг/кг) ни ташкил етади. Ушбу тупроклар жуда кам (<15; ва <100) даражада таъминланганлиги кайд етилди. (2-расм).

Тупроклар таркибидаги усимликлар учун асосий озика манбаи булган гумус, азот, фосфор, калий ва микроелементлар микдорини купайтиришни, усимликлар осон узлаштира оладиган озика моддалари микдорини ортиши, екинларни усишиб ривожланиши ва яхшиланишни, тупрок унумдорлигини юкори даражада саклаб туришини, тупрокда органик модданинг йигилишини купайтиришга каратилган чора-тадбирларни амалга ошириш керак. [6],

U

Ы

S

s

а

о

s s

100 80 60 40 20

0

Кесма 0-29 29-56 56-79 79-110 110-137 137-150

N-NH4

P2O5

K2O

2-расм. Урганилган тупроцларнинг агрокимёвий курсатгичлари.2022й..

May 12-13

1121

Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan

O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari

YpraHugraH xygyg TynpoKgapuHuHr xafigoB KaraaMu, xafigoB ocra Ba

KefiuHru KargaMgapuga xapaKaraaH H-HX4 0.38 gaH 2.71 Mr/Kr rana ^yga KaM TatMHHnaHraH. TynpoKgap Myxura (peaKcuacu) eca HefiTpaggaH Supo3 roKopu Sygumura hmkoh aparraH, TynpoKgapgaru nX, KypcaTrunu 7,49-7,91 ra TeHr SyguS, KyncH3 HfflKopuH Myxurau (pX, 7-8) TamKug eTagu.

Xygoca ypHuga myHu afiram KepaKKu ypraHugraH TynpoKgap 03HKa egeMeHTgap ^yga KaM Ba KaMguru SugaH rooxgaHgu. TynpoKgapHHHr yHyMgopguruHH Saxogam, eKuHgapgaH roKopu xocug ogumHu TatMuHgamgaru xaKuKufi umkohu^tuhu aHuKgamga, ycuMguKgap TOMOHugaH y3gamrapumra KoSuguaTgu 03uk MoggagapHuHr MuKgopu MyxuM pog yfiHafigu.

ffly Karopuga TynpoK TapKuSugaru xapaKaraaH maKgu MuKgopuHu aHuKgam TynpoK yHyMgopguruHu omupum xaMga yruTgapgaH gu^epeHcag Ba oKgoHa ^ofigagaHum xo3upru BaKTHuHr MyxuM gaBp TagaSugup. REFERENCES

1. TomKy3ueB M.M. TynpoKga yMyMufi ryMyc Ba xapaKaraaH ryMyc Moggagapu MuKgopugaH yHuHr yHyMgopguru KypcaTrunu cu^araga ^ofigagaHumra goup ycgySufi KypcaTMagap. TomKeHT-2006, 47 S.

2. Ky3ueB P Ba SomKagap. ^aBgar ep KagacTpuHu ropuram ynyH TynpoK TagKuKoTgapuHu Sa^apum Ba TynpoK KapTagapuHu Ty3um Syfiuna fiypuKHoMa. Metëpufi xy^^ar, TomKeHT, 2013. 4-52 SeT.

3.ApuHymKuHa. E.B.PyKoBogcTBo no xuMunecKoMy aHagroy nonB. M.,1970 r.

4. TomKy3ueB M.M., fflepSeKoB A.A.,EepgueB T.T TynpoK yHyMgopguruHu omupum, yHu opraHuK Moggara Sofiuram arpoTexHogoruacu Ba yHu mypgaHraH TynpoKgap mapouraga TagSuK eramV^'CyFopugaguraH TynpoKgap yHyMgopguruHu TuKgam, caKgam, omupum arpoTexHogoruagapu Ba yHuHr gog3apS MyaMMogapu" PecnySguKa ugMufi-aMagufi aH^yMaHu Marepuaggapu TyngaMu 20 oKTaSp 2020 fiug rygucTOH 5-11 SeT

5. A.y.AxMegoB, F.T.napnueB, Mup3anygga oguS SopugraH TynpoK-MeguoparaB MoHuTopuHru Hara^agapuHuHr KucKana TaBcu^u.//Y3SeKucToH TynpoKmyHocgapu Ba arpoKuMërapgapu ^aMuaraHuHr B KypygTofiu Marepuaggapu TomKeHT 2010fiug 16-17 ceHTaSp 110-114SeT

6. TomKy3ueB.M.M "TynpoK yHyMgopguruHu TuKgam, caKgam Ba omupum Macagagapu Ba MyaMMogapu" // ^o3upru 3aMoH TynpoKmyHocguK Ba gexKoHnuguK MyaMMogapu. PecnySguKa ugMufi aH^yMaH Marepuaggapu

TyngaMu. 0apFoHa-2019fiug 16-oKTaSp.56-59SeT.

May 12-13

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.