Научная статья на тему 'НОВЫЙ ИНСТИТУТ В ПРАКТИКЕ ПРАВОВОЙ СТАТУС РЕКРУТИНГОВЫХ АГЕНТСТВ'

НОВЫЙ ИНСТИТУТ В ПРАКТИКЕ ПРАВОВОЙ СТАТУС РЕКРУТИНГОВЫХ АГЕНТСТВ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
37
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
трудоустройство / рекрутинговые агентства / безработные / социальная защита. / employment / recruiting agencies / unemployed / social protection.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Г.Саримсакова

в данной статье рассматриваются основы деятельности агентств занятости, их роль в обеспечении занятости населения и взаимного сотрудничества с государственными органами, а также проводится анализ между Узбекистаном и зарубежным опытом (Великобритания, Австралия, Сингапур, Малайзия, Канада, Россия и Казахстан) в этой сфере.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EXPERIENCE OF FOREIGN COUNTRIES WITH REGARD TO THE REGULATION OF DISABILITY PENSIONS

This article argues the basics of employment agencies’ activities, their role of providing employment of population and mutual collaboration with state organs. Also, in this article, auther conducted analysis between Uzbekistan and foreign experience (Great Britain, Australia, Singapore, Malaysia, Canada, Russia and Kazakhstan) in this sphere..

Текст научной работы на тему «НОВЫЙ ИНСТИТУТ В ПРАКТИКЕ ПРАВОВОЙ СТАТУС РЕКРУТИНГОВЫХ АГЕНТСТВ»

EXPERIENCE OF FOREIGN COUNTRIES WITH REGARD TO THE REGULATION

OF DISABILITY PENSIONS

G.SARIMSAKOVAa Tashkent State University of Law, Tashkent, 100047, Uzbekistan a Tashkent State University of Law

НОВЫЙ ИНСТИТУТ В ПРАКТИКЕ - ПРАВОВОЙ СТАТУС РЕКРУТИНГОВЫХ

АГЕНТСТВ

Г.САРИМСАКОВАа Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

а Ташкентского государственного юридического университета

АМАЛИЁТДАГИ ЯНГИ ИНСТИТУТ - РЕКРУТИНГ АГЕНТЛИКЛАРИНИНГ

^УЦУЦИЙ МАЦОМИ

Г.САРИМСАКОВАа Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон аТошкент давлат юридик университети

Аннотация: мазкур мацолада рекрутинг агентликлари фаолиятининг асослари, уларнинг ауоли бандлигини таъминлашдаги роли ва давлат органлари билан узаро уамкорлиги урганилади. Шунингдек, ушбу мацолада соуага доир Узбекистон ва хорижий мамалакатлар (Буюк Британия, Австралия, Сингапур, Малайзия, Канада, Россия ва Цозогистон) тажрибаси урганилади. Шу билан бир цаторда, рекрутинг агентликлари фаолиятини такомиллаштириш билан боглиц таклиф ва мулоуазалар илгари сурилади.

Калит сузлар: ауолини иш билан таъминлаш, рекрутинг агентликлари, ишсиз шахс, ижтимоий уимоя.

Аннотация: в данной статье рассматриваются основы деятельности агентств занятости, их роль в обеспечении занятости населения и взаимного сотрудничества с государственными органами, а также проводится анализ между Узбекистаном и зарубежным опытом (Великобритания, Австралия, Сингапур, Малайзия, Канада, Россия и Казахстан) в этой сфере.

Ключевые слова: трудоустройство, рекрутинговые агентства, безработные, социальная защита.

Abstract: This article argues the basics of employment agencies' activities, their role ofproviding employment of population and mutual collaboration with state organs. Also, in this article, auther conducted analysis between Uzbekistan and foreign experience (Great Britain, Australia, Singapore, Malaysia, Canada, Russia and Kazakhstan) in this sphere..

Keywords: employment, recruiting agencies, unemployed, social protection.

Бугунги кунда фукароларнинг шахсий ва ижтимоий эх,тиёжларини кондириш билан богли; булган, иш хдки (мех,нат даромади) келтирадиган фаолият, яъни иш билан таъминлаш давлат сиёсатининг асосий йуналишларидан бири х,исобланади. Ах,олини иш билан таъминлаш сохдсидаги давлат сиёсатини руёбга чикариш хдмда фукаролар учун зарур кафолатларни таъминлаш Узбекистон Республикаси Бандлик ва мех,нат муносабатлари вазирлиги ва унинг махдллий органлари томонидан олиб борилади.

Махаллий давлат хокимияти органлари эса ахолини иш билан таъминлаш сохасидаги давлат сиёсатини амалга оширувчи ваколатли органдир. Шуни алохида таъкидлаш керакки, мамлакатимизда ижтимоий химояга мухтож шахсларни ишга жойлаштириш ва уларнинг бандлигини таъминлаш хар доим хам долзарб масалалардан бири булиб келган.

Узбекистон Республикаси Бандлик ва мехнат муносабатлари вазирлигининг расмий сайтида эълон килинган хисоботлар тахлилига кура 2017 йил январь - март ойларида худудларни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг максадли дастурларига мувофик 39,8 мингта иш уринлари яратилди. Ахолининг шахсий ёрдамчи ва дехкон хужалигида уз-узини банд килиш ва оилавий тадбиркорликни ривожлантириш хисобига эса 55,8 минг кишининг бандлиги таъминланди [1].

Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги Фармонида "Ахоли бандлигига кумаклашиш нодавлат ташкилотлари (рекрутинг агентликлари) тугрисида"ги конун лойихасини ишлаб чикиш назарда тутилди. Ушбу конун лойихасининг максади мехнат бозори инфратузилмасини ошириш, бандликни таъминлаш имкониятларини кенгайтириш, ахоли даромадлари ва турмуш даражасини кутаришга каратилганлиги билан ахамиятлидир.

Рекрутинг агентликлари ва улар фаолиятининг умумий асосларига тухталадиган булсак, рекрутинг (инглизча "recruitment" — ишга кабул килиш, ёллаш) - буш иш уринлари учун хак эвазига зарур мутахассисларни излаб топиш ва уларни ишга жойлаштириш билан боFлик мустакил фаолият туридир. Рекрутинг хизмати ходимлар танлашнинг энг самарали усулларидан бири хисобланади. Ушбу хизмат билан тегишли тартибда руйхатдан утган ташкилотлар шуFулланади. Жахон амалиётига эътибор каратадиган булсак, TEK systems US, Hays plc, Cegos France, Modis, Harvey Nash каби ташкилотлар рекрутинг хизматларини курсатиш сохасидаги етакчи агентликлар хисобланади [2].

Халкаро Мехнат Ташкилоти томонидан 1997 йил 3 июнда кабул килинган "Ахоли бандлигига кумаклашиш агентликлари тугрисида"ги Конвенцияга биноан рекрутинг агентлари бевосита мехнат муносабатларида иштирок этмайди, буш иш уринлари тугрисидаги маълумотларни туплаш, тахлил килиш, иш берувчилар ва иш кидираётган шахсларга тегишли тартибда маслахат бериш фаолияти билан шугулланувчи давлат органларидан мустакил булган жисмоний ёки юридик шахслардир. Конвенцияда рекрутинг агентликларининг фаолияти давлат томонидан тегишли тартибда назорат килиниши белгилаб куйилган. Халкаро мехнат ташкилотининг "Ахоли бандлигига кумаклашиш агентликлари тугрисида"ги 188-сонли тавсияларига кура аъзо давлатлар зиммасига рекрутинг агентликларининг ахлокка зид харакатларини бартараф этишга каратилган барча зарур ва тегишли чораларни куриш мажбурияти юклатилади.

Рекрутинг агентликлари фаолиятини хукукий жихатдан тартибга солиш билан боFлик хорижий мамлакатлар тажрибасига эътибор каратадиган булсак, Буюк Британия (Employment agencies act 1973), Австралия (Employment agents act 1976), Сингапур (Employment agencies act 1958), Малайзия (Private employment agencies act 1981), Канада (Employment agencies act 1990) давлатларида сохага доир махсус конунлар кабул килинганлигини куришимиз мумкин.

Мустакил давлатлар хамдустлиги мамлакатлари конунчилигини тахлил киладиган булсак, Россия Федерацияси ва ^озогистонда рекрутинг агентликлари фаолиятини тартибга солувчи махсус конун мавжуд эмас. Бирок хар иккала давлатнинг "Ахолини иш билан таъминлаш тугрисида"ги конунларида рекрутинг агентликларининг хукукий макоми белгилаб куйилган.

^айд этиш керакки, МДХ, давлатлари Парламентлараро Ассамблеясининг 35 -ялпи мажлисида "Хусусий бандлик агентликлари фаолияти тугрисида"ги намунавий конун кабул килинди. Мазкур намунавий конунда хусусий бандлик агентликларининг ахолини иш билан таъминлаш сохдсидаги ваколат ва вазифалари бегилаб куйилган.

Бугунги кунда мамлакатимизда рекрутинг агентликлари фаолиятини тартибга солувчи махсус конун мавжуд эмас. Бирок Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексида алока хизмати, тиббиёт, ветеринария, аудиторлик, маслахат, ахборот хизматлари, таълим бериш, сайёхлик ва бошка турдаги хизматлар курсатиш тартиби белгилаб куйилган.

Юкоридаги коидадан келиб чикиб рекрутинг агентлиги Фукаролик кодексининг 703 -моддаси талаблари асосида уз фаолиятини олиб бориши мумкинлигини куришимз мумкин. Яъни хак эвазига хизмат курсатиш шартномаси буйича ижрочи (рекрутинг агентлиги) буюртмачининг (иш берувчи, иш кидираётган шахс) топшириги билан ашёвий шаклда булмаган хизматни бажариш (муайян харакатларни килиш ёки муайян фаолиятни амалга ошириш), буюртмачи (иш берувчи, иш кидираётган шахс) эса бу хизмат учун хак тулаш мажбуриятини олади.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 24 майдаги "Бандлик сохасида давлат сиёсатини янада такомиллаштириш ва мехнат органлари фаолияти самарадорлигини тубдан ошириш чора-тадбирлари т^рисида" ПФ-5052-сонли Фармонида белгиланганидек, 2018 йилнинг 1 январидан бошлаб нодавлат ташкилотларга фукароларни Узбекистон Республикаси худудида ишга жойлаштириш сохасида пуллик, улар томонидан фукароларни хорижда ишга жойлаштириш фаолияти амалга ошириладиган холларда эса Узбекистон Республикаси Бандлик ва мехнат муносабатлари вазирлиги томонидан бериладиган лицензия асосида хизматлар курсатиш хукукини бериш назарда тутилди.

Хорижий мамлакатлар тажрибасига эътибор каратадиган булсак, рекрутинг агентликлари ваколатли орган томонидан бериладиган махсус рухсатнома (лицензия) асосида уз фаолиятини олиб бориши мумкинлигининг гувохи буламиз. Жумладан, Буюк Британия конунчилигига кура рекрутинг фаолияти белгиланган тартибда лицензия асосида рекрутинг агентлиги (employment agency) ва бандликка кумаклашувчи якка шахс (employment business) томонидан олиб борилади. Эътиборли томони шундаки, уларнинг асосий максади фойда олиш ёки бошка бир тадбиркорлик фаолияти билан шугулланишга каратилмайди. Балки иш берувчиларни малакали ходимлар билан, иш кидираётган шахсларни эса муайян иш урни билан бандлигини таъминлашга хизмат килади [3].

Австралия конунчилигида хам рекрутинг агентлари фаолияти тегишли тартибда лицензияланиши белгилаб куйилган. 1976 йил кабул килинган "Ахоли бандлигига кумаклаши агентлари тугрисида"ги ^онунга биноан жисмоний шахслар, фирма ва корпорациялар хамда уларнинг таркибий булинмалари мехнат бозорида шахсларни хусусий тарзда ишга жойлаштириш билан шугулланиши мумкинлиги курсатиб утилган [4].

Ушбу сохадаги ^озогистон Республикасининг конунчилигини тахлил килиш хам мухим ахамият касб этади, деб хисоблаймиз. Мамлакатда рекрутинг агентликлари фаолияти 2016 йил 6 апрелда кабул килинган "Ахолини иш билан таъминлаш тугрисида"ги ^онун билан тартибга солинади. ^онуннинг 31-моддасида хусусий бандлик агентликларининг хукук ва мажбуриятлари белгилаб куйилган [5]. Мазкур ^онуннинг бир катор узига хос ижобий жихатлари мавжуд. Жумладан, агентлик зиммасига мехнат воситачилиги ва иш кидириб мурожаат килган шахслар тугрисидаги маълумотларни (касб ва мутахассисликлар доирасида) чораклик хисобот тарзида бандликка кумаклашиш марказига такдим этиш мажбуриятиюклатилган. Бу пировард натижада фукароларни иш билан таъминлаш ва уларнинг бандлигига кумаклашишда давлат назоратининг ролини кучайтиради. ^онуннинг яна бир узига хос томони шундан иборатки, агар рекрутинг агентлиги фукароларни чет элларда ишга жойлаштириш билан шугулланадиган булса, ходимнинг мехнат шартномаси муддати тугаши билан республикага кайтиб келишини кафолатлаш максадида унинг номига банкда хисобраками очиши кераклиги белгилаб куйилган.

Тахлил килинган хорижий мамлакатлар тажрибаси ва тадкикот натижалари юзасида бир катор фикр ва мулохазаларни келтириб утиш максадга мувофик. Рекрутинг агентликлар фаолиятини хукукий жихатдан тартибга солишда куйидаги жихатларга эътибор каратиш зарур:

биринчидан, Халкаро Мехнат Ташкилотининг "Ахоли бандлигига кумаклашиш агентликлари тугрисида"ги конвенциясини ратификация килиш лозим. Бу мамлакатимиз ва халкаро хамжамият уртасидаги узаро хамкорлик янада мустахкамланишига асос булиб хизмат килади;

иккинчидан, рекрутинг агентликлари фаолиятини лицензиялаш тартибини самарали тарзда ишлаб чикиш керак;

учинчидан, рекрутинг агентликларининг фаолияти натижалари ва улар тугрисидаги статистик маълумотларни мунтазам равишда эълон килиб борилишини таъминлаш керак. Бу шаффофлик ва ошкораликка риоя килинишига хизмат килади;

туртинчидан, ижтимоий химояга мухтож, иш топишда кийналадиган ва мехнат бозорида тенг шароитларда ракобатлашишга кодир булмаган шахсларни ишга жойлаш билан боглик муносабатларда агентликка муайян имтиёз ва преференциялар бериш керак. Бу агентликларнинг ижтимоий химояга мухтож шахсларни иш билан таъминлаш фаолиятининг самарадорлигига замин яратади;

бешинчидан, рекрутинг агентликларининг янги касбга (мутахассисликка) укитиш, малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш билан боглик вазифаларига алохида эътибор каратиш керак. Зеро, агентликлар факат ишга жойлаштириш билан чекланиб, юкоридаги фаолият турларига эътибор каратмайди ёки умуман шугулланмайди;

олтинчидан, чет элларда ишга жойлаштириш билан шугулланувчи рекрутинг агентликлари фаолиятида фукароларнинг хукуклари химояси кафолатини таъминлаш керак. Хорижий тажрибага эътибор каратадиган булсак, чет элларда иш билан таъминловчи агентликлар фукароларни огир ахволга куйиб уларнинг хукуклари поймол килинишига сабаб булмокда.

^айд этиш керакки, рекрутинг агентликларининг бандликни таъминлаш билан боглик муносабатлардаги иштирокининг ижобий томонлари куйидагиларда уз ифодасини топади: биринчидан, ахолини иш билан таъминлаш жараёнида ракобат мухити вужудга келади. Бу иш берувчиларга хам, иш кидираётган шахсларга хам бандликни таъминлаш жараёнида кенг имкониятлар яратиб беради;

иккинчидан, ахолини иш билан таъминлашга боглик хизмат сифати ошади. Амалдаги конунчиликка биноан мехнат органлариишга жойлаштириш, янги касбга (мутахассисликка) тайёрлаш, воситачилик килиш, маслахат бериш, мехнат бозори холати тугрисида ахборот бериш фаолиятини бепул амалга оширади. Агентлик хизматининг самарадорлиги эса манфаатга боглик булиб, хак эвазига хизмат курсатилади;

учинчидан, агентлик уз фаолиятини кенг доирада нафакат уз худудида, балки руйхатдан утган жойи (чет эл) да хам олиб боради. Мехнат органлари эса асосан уз худуди доирасида фаолият юритади;

туртинчидан, фукароларнинг чет элларда ишга жойлаштириш билан боглик муносабатларда жисмоний шахсларнинг ноконуний фаолиятларининг олди олинади. Одам савдоси билан боглик муаммолар сони кискаради;

бешинчидан, агентликлар фаолияти натижасида давлат бюджетига муайян соликлар ва бошка мажбурий туловларнинг келиб тушиши таъминланади, мехнат органлари фаолиятини молиялаштириш билан боглик харажатлар микдори камаяди.

Хулоса урнида таъкидлаш керакки, конун чикарувчи орган "Ахоли бандлигига кумаклашиш нодавлат ташкилотлари (рекрутинг агентликлари) тугрисида"ги конун лойихасида куйидагиларни инобатга олса, максадга мувофик булар эди. Жумладан, умумий коидалар, ахоли бандлигига кумаклашиш нодавлат ташкилоти (рекрутинг агентлиги) нинг хукук ва мажбуриятлари, ахоли бандлигига кумаклашиш нодавлат ташкилоти (рекрутинг агентлиги) ни тузиш ва давлат руйхатидан утказиш тартиби, улар фаолиятини давлат

томонидан назорат килиниши билан боглик муносабатлар. Мазкур конуннинг кабул килиниши банд булмаган ахолини, биринчи навбатда ёшлар, аёллар ва ногиронларни касб-хунарга укитиш ва кайта тайёрлашнинг самарали тизимини ташкил этишга асос булиб хизмат килади.

References:

1. O'zbekiston Respublikasi Mehnat vazirligi faoliyatining 2017-yil I chorak yakunlari va 2017-yil aholi bandligi dasturi ijrosini ta'minlashga bag'ishlangan kengaytirilgan Hay'at majlisi qarori.

2. <http://www.jobrank.org>. Top 100 Recruiters and Headhunters in the world.

3. Employment Agencies Act 1973. Chapter 35 An Act to regulate employment agencies and businesses; A.D. 1973 and for connected purposes. [18th July 1973] .

4. Employment Agents Act 1976 Reprinted under the Reprints Act 1984 as at 5 February 2016.

5. <http://online.zakon.kz>. Zakon Respubliki Kazaxstan "O zanyatosti naseleniya" № 482-V ZRK.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.