Научная статья на тему 'НОРАСОГИИ МУҲИТИ ЗАБОНӢ ВА ЗАРАРИ ОН БАРОИ НОШУНАВОЁН'

НОРАСОГИИ МУҲИТИ ЗАБОНӢ ВА ЗАРАРИ ОН БАРОИ НОШУНАВОЁН Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
390
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЖЕСТЫ / ПОЗНООГЛОХШЫЕ МИМИКА КОХЛЕРНИЕ ИМПЛАНТАТ / GESTURES / POZNOOGLOHSHY MIMICRY COCHLEAR IMPLANT

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Қувватов С.Д., Раҳмонов З.П.

Статья заключается в том, что жеставой язык не наносит ущерб для глухих. Автор этой статьи описывает важность жестового языка в жизнь и обучения детей с нарушение слуха , Незнание языки жестов затрудняет множество проблем с глухими детьми.По этаму жеставой язык являтся радным языком для глухихThe article is that sign language does not harm the deaf. The author of this article describes the importance of sign language in the lives and education of children with impaired hearing , lack of knowledge of sign languages makes it difficult for a lot of problems with deaf children.For atemu getaway language is radna language for the deaf

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LACK OF LANGUAGE AND ITS HARM TO THE DEAF

The article is that sign language does not harm the deaf. The author of this article describes the importance of sign language in the lives and education of children with impaired hearing , lack of knowledge of sign languages makes it difficult for a lot of problems with deaf children.For atemu getaway language is radna language for the deaf

Текст научной работы на тему «НОРАСОГИИ МУҲИТИ ЗАБОНӢ ВА ЗАРАРИ ОН БАРОИ НОШУНАВОЁН»

ЛИТЕРАТУРА

1.Волков Г.И. Этнопедагогика. - М.:, 1999. - 137 с.

2.Социологический энциклопедический словарь. - М., 1998. - 448 с.

3.Суханов И.В. Обычаи, традиции, преемственность поколений. - М:., 1976.

4.Маджидова Бибихафиза. Народные традиции и обычаи как средство формирования нравственных качеств детей в семье : Дис. ... д-ра пед. наук: 13.00.01. - Душанбе, 2004.- 298 с.

5.Нуров А. Рол духовны ценностей в нравственном воспитании младших

6.школьников. - Душанбе, 2002. - 87 с.

ЗНАЧЕНИЕ ТАДЖИКСКИХ НАРОДНЫХ ТРАДИЦИЙ И ОБЫЧАЕВ В СОЦИАЛИЗАЦИИ ДЕТЕЙ СТАРШЕГО ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА

В статье рассматривается накопленный опыт по использованию народных традиций для более успешной социализации детей старшего дошкольного возраста в современном мире. В своих исследованиях авторы раскрывают закономерности возникновения и развития народных традиций и обычаев, показывают взаимовлияние и взаимопроникновение многих элементов народных традиций и обычаев прошлых лет с обычаями и традициями современного общества.

Ключевые слова: Социализация, социальный опыт, традиции и обычаи, социальное развитие ребенка, культурное наследие, семейная социализация, социально-активный личность.

THE VALUE OF THE TAJIK PEOPLE'S TRADITIONS AND CUSTOMS IN THE SOCIALIZATION OF CHILDREN OF SENIOR PRESCHOOL AGE

This article deals with the accumulated experience in the use of folk traditions for more successful socialization of children of senior preschool age in the modern world. In their studies, the authors reveal the patterns of the emergence and development of folk traditions and customs, show interdependence and interpenetration of many elements of past folk traditions and customs with the customs and traditions of modern society.

Keywords: socialization, social experience, traditions and customs, child social development, cultural heritage, family socialization, socially active person.

Сведения об авторов:

Иматова Л.М. - завкафедрой общей педагогики Таджикского государственного педагогического университета им.С.Айни, д.п.н., профессор. E-mail: imatoval@mail.ru Акрамова М. - старший преподаватель кафедры общей педагогики Таджикского государственного педагогического университета им.С.Айни E-mail: m. akramova@mail. ru

About the authors:

Imatova L.M. - Head of the Department of General pedagogy of the Tajik State Pedagogical University named after S.Aini, Doctor of Pedagogical Sciences, Professor. Email: imatoval@mail.ru

Akramova M.Kh. - Senior Teacher in the Department of General pedagogy of the Tajik State Pedagogical University named after S.Aini. E-mail: m.akramova@mail.ru

НОРАСОГИИ МУХИТИ ЗАБОНЙ ВА ЗАРАРИ ОН БАРОИ НОШУНАВОЁН

Кувватов С.Д.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айнй

Разменов З.П.

Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи Б.Гафуров

Майнаи сари кудаки навзод хамин тавр сохта шудааст, ки аз аввал (аз айёми барвакт) истеътододи аз худ кардани забонро дорад. Дар хакикат, кудак забонро беомузиш аз тарафи шахси сохиби забон ёдмегирад. Кудакон хамон забон ё забонхои мухитро, ки бо онхо тамешаванд ва зиёд мешунаванд, озодона ёд мегиранд. Он забон ё забонхое, ки кудак дар вакти хурдсолй ёд мегирад, забони модариаш хисоб мешавад. ^обилияти гиробудани акли кудак баъд аз панчсолагй торафт камтар мешавад. Агар кудак дар ин мухлат (одатан онро "вакти катъй" меноманд) ягон забонро ёд нагирад, пас хеч забонро бодарачаи забони модарй ёд намегирад. Кудак дар натича аз мухити забонй махрум мешавад. Дар байни кудакони шунаво норасогии мухити забонй хеле кам мушохида карда мешавад. Агар мушохида карда шавад хам, танхо дар холатхои гайри оддй, ки кудак берун аз мухити забони инсонй бавоя расида бошад ё бо амалдои гуногун аз забон махрум шуда бошад

Барои к^дакони кар мухитхои гуногун вучуд доранд. Одатан забони гуФтгугуй барои шyмоpaи зиëди навзодон ва к^дакони кар дacтноpacaнд. Х,атто барои он ^дакоте, ки ба онхо имланта тикокдeapй гузошта шyдaacт, забони гуФтугуй дacтноpac acт, чунки андозаи муваффакияти имдaнтaтикоклeapй xeдe гуногун acт . Х,атто агар биcëp тадкикотхои инкишофи забон ва шуурию ичтимоии к^дакони имплантат гузошта шуданишондиханд, ки имплaнтaтикоклeapй бо apзишacт, аммо тадкикотхои .n^rape, ки малакаи забондонии кyдaкони имплантат гузошта шударо caнчидaaнд, нишон мeдихaнд, ки фоизи калони онхо дар муношбати гуФтугуии хappyзa ва дар шароити лабороторй бapтapиe надоранд ва малакаи забондониашон cycт acт. Бояд огох шaвeм, ки инcycтии забондонй дар aœrâ ноpacогии фоида азим плантат мeбошaд. Агар ин тадкикотро аз наздик дида бapоeм, мeбинeм, ки шумораи зиëди кyдaкон дар мухити "танхо cyxaн"хaтто пac аз шл^ои таълимоти peaбилитaтcионй бо ошнй муошират карда нaмeтaвонaнд. Дар адабдатхои зepин албатта натичахои тaъcиpбaxш нишондода шудаанд, аммо шумораи acоcии онхо кyдaкони кар нecтaнд. Aфcyc, ки хатто дар хамон одaмонe, ки бо имплантат муваффакият пайдо карданд, aкcap вакт мушкилоти зeхнй мушохида карда мeшaвaд.

Забони имою ишора дар навбати xyд ба хамаи кyдaкони кар ва хатто ба к^дакони кару нобино дacтpac мeбошaд, чунки забони имою ишораи лaмcйниз вучуд дорад. Ба ин нигох накарда шумораи зиëди кyдaкони кар дар байни мухити гуфтугуй ба воя мepacaнд ва ба онхо то шнни 5 cодaгй ва хатто баъдан забони имою ишораро гашниход карда нaмeшaвaд

3apap 6a шaхс a3 ноpaсогии мухити 3a6oHf

Надоштани тaхкypcии мycтaхкaм дар ягон забон ба шaxc ичозат нaмeдихaд, ки оcонy равон муошират карда тавонад. Норашгии мухити забонй ба ин caбaб мeшaвaд. Faйp аз ин, норашгии мухити забонй боз мачм^ дигар мушкилихоро пайдо мecозaд, ки ба патологияи забонй дожг нaмeшaвaд. Мacaлaн, барои аз xyд кардани фанни pиëзй (илми хитоб) фаъолияти зeхнй лозим acт. Фаъолияти зeхнй ва идораи xотиpa бe тaхкypcии мycтaхкaми забон бeтapтиб ва xyб кор нaмeкyиaд Аз caбaби он ки воcитaхои зeхнй дар забони модарй aœc мeгиpaнд ва онхо барои caводнокй xизмaт мeкyнaнд, ноpacогии мухити забонй кобилияти бо caводшaвй ва малакагириро кам мeкyнaд. Бecaводй бошад, имкониятхои иxтиcоcгиpи ро xeлe махдуд мecозaд. Илова барин норатогии мухити забонй ва паст будани фаъолияти зeхнй caбaби канорагирй ва маъюши кyдaк мeшaвaд, ки он ба мушкилихои пcиxодогй оварда мepacонaд. Дар натича шaxc нaмeтaвонaд бо пуррагй фикру эхcоcaшpо бaëн кунад ë дигаронро бо отонй фахмад, дар байни мардуми здад. Аз ин дида мeшaвaд, ки норашгии мухити забонй ба шaxc зарарй биcëpтapaфa мepacонaд.

3apapii HopaconiH мухити 3a6oHf 6a чaмъият

Аз caбaби он ки биcëpи карон норашгии мухити забониро дар ин ë он caтх аз cap мeгyзapонaнд, хишботи тадкикоти эпидeмиодогии карон xaбapи ноxyши огохй диханда pacонд. Дар байни одамони кар caтхи бecaводй, аз озодй махрумшавй (хaбcшинй) ва бeкоpй баландаст Сатхи баландшавии бeкоpй, камбагалй ва caломaтии cycт (одатан аз надоштани маълумот оид интиxоби caломaтии xyб ва одатхои xaтapнок) вобастагии калон аз бecaводй дорад. Агар камбагалй хатто ба к^дакони шунаво тaъcиpи манфй pacонaд , rnc ба кyдaкe, ки ноpacогии мухити забонй дорад, таъшри ингуш холат бозхам зиëдтap мeшaвaд ва имконияти иштироки фаъол дарчамъият пacтмeгapдaд. Мо инчунин фaхмидeм, ки кyдaкон ва кaлонcолони кар, ки бомухити атроф мyноcибaт карда нaмeтaвонaнд, зиëдтap гирифтори зурию фишорх,ои гуногун мeгapдaнд. Онхо муомилаи золимонаро ниcбaти xyд аз cap мeгyзapонaнд ва ин одатан дар вакти xypдcодй руй мeдихaд. Тaъcиpи он ба вайроншавии го^олог^и кудак ва рафторхои xaтapнок аз тарафи вай оварда мepacонaд. Ин боиш xapочоти иловагии чамъият мeшaвaд. Индaлeдхоpо ба назар гирифта, тешбинй карда мeшaвaд, ки каронро аз мухити забонй махрум cоxтaн ба зждшавии caтхи мaхбyc гаштани онхо (ë аз барои бофаъолияти чиноят корона машгул шудан ë аз руи мачбурй ë аз барои он ки онхо xyдpо аз тухмат мухофиз кардана мeтaвонaнд) бурда мepacонaд. Ин омилхо ба чамъият ташвишхо мeовapaд. Faйpaзин, aздacтдихии иктидори мaхcyднокии карон барои чамъият таъшри калон дорад. Аз ин дида мeшaвaд, ки ноpacогии мухити забонй натанхо ба оceб дидагон, балки ба тамоми чамъият зарар мepacонaд. Баъдан модида мeбapоeм, ки ин зарархо дар доxили cохaи тиб ва aмaлиëти онхо чй гуна чой гиpифтaacт.

Зapap^ои aмaлитиббf

Якчанд амалхои тиббй хacтaнд, ки кодаки карро ба зарари ноpacогии мухити забонй оварда мepacонaнд.

Якум, нaдодaни мaълyмоти дypyсг

Биcëp мyтaxaccиcони cохaи тиб бо волидайни навзодони кар ë к^дакони ба каршудан наздик шуда иcтодa pyбapy мeшaвaнд. Онхо ба волидайн мeгyянд, ки дyycyли муошират хacт:

яке бо усули нуткй, ки он танхо истифода барии забони нуткиро талаб мекунад; дуюме бо усули мануалй, яъне истифода барии забони имою ишора мебошад. Пас онхо пешниход мекунанд, ки волидайн худ усули муоширатро интихоб кунанд. Аз руи гуфти мутахассисон волидайн хангоми интихоби байни ин ду усул одатан ба чунин фикр меоянд: кудаки мо факат бо забони точикй гап мезанад ë факат бо забони имою ишора, ки пас дар чамъият бисер касон кудакамонро намефахманд. Афсус, ки имрузхо бигёр мутахассисон дарк намекунанд, ки боз як усулро ба интихоби волидайни кудаки кар пешниход карда метавонанд. Ин усули забони модари ношунаво мебошад, яъне истифода барии забони имою ишора дар равиши инкишофи забони нуткии точикй.

Баъзе аз мутахассисон кушоду равшан мегуянд, ки волидайн дар асоси урфу одат интихоби худро мекунанд. Кудак ë хамчун шахси кар дар байни одамони шунаво бавоя мерасад ë хамчун хамон кароне, дар кучахо бо имову ишора гап задани онхоро дидааст ë дар барномахои барои карон ташрифовардааш ëд додаанд. Myшкилй дар он аст, ки одамон одатан интихобашонро дар асоси назари мукаррарй (стереотипй) кабул мекунанд. Mасалан онхо тасвирй умумй дар бораи одамони кар доранд, лекин мисоли шахси карро надоранд, ки хатто бо истифодаи забони имову ишора коршоям ва ба шароиташ мутобик гаштааст. Афсус, ки имрузхо шумораи ками мутахассисони сохаи тиб барои додани маслихати хубу босифат ба волидайни карон омузонида шудаанд. Дар натичаи бехабарй ë маслихати нодуруст одатан кудаки кар ва оилаи y зарар мебинанд.

Шумораи зиëди кудакони кар дар оилаи шyнавоëн таваллуд мешаванд (такрибан 96%), ва одатан дар бораи забони имою ишора ва чамъияти карон хеле кам маълумот доранд. Ингуна волидайн аз дидани холати карии кудак ба рухафтодагй гирифтор мешаванд. Бо фикри он, ки агар кудаки онхо мисли кудаки шунаво гап зада натавонад, ояндааш чй мешуда бошад, волидайн ба тарс мефароянд. Эхтимол волидайни кудак фикр мекунанд, ки забони имоюишора барои кудаки онхо интихоби бехтарин нест ва факат дар холати дигар чора надоштан, онро истифода мебаранд. Онхо бо пуррагй дарк намекунанд, ки забони имою ишора ин забониинсонй буда, дорои тамоми чузъдати лингвистикй ва баëноти нутки дахонй аст. Онхо мумкин боз метарсанд, ки агар кудаки онхо забони имою ишораро истифода барад, дар чамъият масхара мешаванд Илова бар он волидайн шояд аз он тарсанд, ки дар ин синну сол онхо ин забони навро ëд гирифта метавониста бошанд. Аз сабаби маълумоти мутобик оиди забони имою ишора набудан, бисëри аз волидайн забони нуткии дахониро интихоб мекунанд. Инчунин аз барои маслихат ва маълумоти мутобик набудан, онхо хатарнок будани норасогии мухити забониро бо пуррагй дарк карда наметавонанд.

Myтахассисони сохаи тиб, ки бо кудакони кар ва бо оилаи онхо кор мекунанд, бояд барои гирифтани ухдадории ин холат кадам пешгузоранд. Агар онхо ба кудакони кари мурочиат карда оиди инкишоф додани забон маслихат доданй бошанд, пеш аз хама бояд ба худашон маълумот пайдо кунанд, ки доштани забони модарй барои кудаки кар то чй андоза ахамияти калон дорад. Mалакаи забони ишоравй ба инкишофи забонии кудаки кар ëрй мерасонад (масалан, ба кудакони кар бо воситаи забони ишоравй беистифодаи садохо фонология омузонидам мешавад). Ба мутахассисони сохаи тиб фахмиши чукурии номилхо ëрй медихад, ки ба волидайни кудакони кар чоиз будани забони имоюишораро фахмонда тавонанд ва хамчун талаботи тиббйтаъин намоянд.

Дуюм, rabCHpH MabiyMora хaто Ba aмaли Ma46ypñ Hi^ani caломaтии K^aK

Бисср муттахассисони сохаи тиб бо волидайни навзодони каре кудакони нав кар шуда ру ба ру мешаванд ва ба онхо усули факат нуткии дахониро пешниход мекунанд, ки он аз усулиби моделтамоман фарк мекунад. Аксар вакт онхо волидайнро водор месозанд, ки кудакашонро аз забони имоюи шора дур созанд. Далели онхоинаст, ки гyë аз худ кардани забони имою ишора хеле осон аст, пас кудаки онро ëд гирифта, барои аз худ кардани забони нуткии дахонй саъю кушиш намекунад. Аммо забони имоюишораро аз сабаби осон буданаш хама вакт аз худ кардан мумкин аст. Mаслихати аз забони имою ишора дурй кардан хам дар мактабхо ва хам дархонахо зуд кабул карда мешавад ва васеъ пахнгашта аст . Баъзе вакт оилахоро бо ин маслихат хавасманд месозанд ë талаб мекунанд, ки бо он розй шаванд. Дар натича баъзе волидайн ба кудакашон накшаи дарсии шахсиро дар мактабхо талаб мекунанд, то ки тамоман аз забони имою ишора дур сохта, танхо бо забони нуткии дахонй таълим гиранд. Протоколхои имплантатикоклеарй истифодабарии дигар забонхои алтернативиро пурра манъ мекунад, ки дар натича кудаки кар аз мухити забонй махрум мешавад ва имконияти аз худ кардани забони модариро дар давраи хурд солй аз даст медихад.

Ин мутахассисон аз руии штибох рафтор мекунанд. Барои исбот кардани он, ки омухтани забони имою ишора нисбат ба забони нуткии дахонй осонтар аст ë он, ки кудак забони имою ишораро ëд гирифта, хаваси ëд гирии забонии нуткии дахониро гум мекунад, ягондалеленест.

Бигёр кудакони шунаво имконияти шунидани чанд забонро дошта, дузабон ë хамаи он забонхоро бо кушиши на он кадар зиëд хамчун забони модарй аз xyд карда мeтaвонaнд. Дyëякчaнд забонагй ба хар ка^ xох кар xох шунаво бошад, бартарй аз чихати дониш, кacбй ва шaxcй мeбaxшaд. Агар забони гуфтугуй ба кудаки кар дacтpac бошад, фикр кардан даркор жст, ки вай аз caбaби аз xyд кардани забони имою ишора дигар забони нуткиро аз xyA нaмeкyиaд. Аз тарафи дигар, агар ба кудак забони дахонй дacтpac набошад, онгох xeлe мухим аст, ки кудаки кар забони имою ишора дошта бошад, зepо бe он кудак пурра аз мухитиз абонй махрум мeшaвaд.

Албатта кудакони кар ба забони нуткии дахонй дacтpacии гуногун доранд. Мacaлaн барои кудакони имплантат гузошта муолича ва омузишхои бapзиëд гузаронидан лозимacт, токи ба онхо забони нуткии дахонй дacтpac гардад. Савол боз бeчaвоб мeмонaд, ки оë барои аз xyA кардани забон он дастраши нутки дахонй, ки имплантат таъмин мeкyнaд, аз харчихат эхтиëчи дастраот ба забонро конeъ мeгapдонaд? Оxиpи мплaнтaтикоклeapй аз рохи узви шунавой гузашта, caдои шунидаро ба импyлcхои элeктpонй мубаддал cоxтa, онро мустаким ба илтивои гушинтикол мeкyиaд. Дар натича барои дacтpac шудани забони дахонй ба кудаки кар caъю кушиши здад талаб карда мeшaвaд ва дaxолaт аз бepyн низ даркор мeгapдaд. Ба хар хол, кудакон барои аз xyд кардани амалжти нав хама вакт caъю кушиш мeкyнaнд, acоcaн ба инамалдатхо амалдатхои тахрикй (моторика) монанди рох рафтан ë вeлоcипeдpондaн ва амалдатхои зeхн талаб монанди кашидани дapaxт, xондaн ë cypyд xондaн доxил мeшaвaнд. Агар кудак дар ин шхахо пeшpaвй кунад ва аз онхо фоида бинад, онгох ин каноатмандй caбaб мeшaвaд ва кифоягй мeкyиaд, ки кудак амалдатхои ояндаро низ ичро намояд. Умуман танхо дар холати пeшpaвй надоштан кудакон фаъолияти бaхaëти харруза зарурро бac мeкyнaнд.

Кудаки кape, ки имою ишораро истифода мeбapaд, хиccи каноатмандй пайдо мeкyиaд. Чунин кудаки кар, ки дар нутки хамшифой хамдахонй пeшpaвй мeкyиaд, xyдpо каноатманд хж мeкyнaд. Фикри он ки, чунин кудакони кар, мaxcycaн оихоe, ки гошравй доранд, аз омузиши ycyлиби модeл каноатмандии бeштap пайдо нaмeкyнaнд ва дар cохиби хар ду забон шуда нaмeтaвонaнд, acоc надорад.

Сеюм, aз дaст додaни 6oBapf.

Бигёр кудакони кар дар мухити танхо забони нутки дахонй калон шудаанд ва ба хeч забош дacтpacй надоштанд. Бо вучуди он ки волидайн дар кудаки xyд пeшpaвй нaмeбинaнд ë пeшpaвии бeнихоят кам мeбинaнд, вaлe оптимиcт мeмонaнд. Онхо дигар ycyдхои навро caнчидaнй мeшaвaнд ва пурто катона кудакашонро рухбаланд карда, yмeд мeбaндaнд, ки ин муваккатй acт. Одатан мyтaxaccиcони cохaи тиб низ бо ин рафтори волидайн розй мeшaвaнд ва хатто дacтгиpй мeкyиaнд, чунки xyn^ онхо пахншавии имплантатро пeшбypдaнй хастанд. Оилахои зиëд дарк нaмeкyиaнд, ки кудак хангоми инкишоф додани забони нутки дахонй бо душворихои чиддй рубару мeшaвaд, то хaддe ки аз хамшлони шунавой xyд, ки мухити мактаб ë бepyи аз xонapо ташкил мeдихaнд, акиб мeмонaд.

Бaъзe аз ин волидайн тамоми бовариашонро ба душ'урони кудак гум мeкyиaнд ва баъзан хатто ба хамаи мyтaxaccиcони cохaи тиб дигар бовар нaмeкyнaнд. Онхо хатто ба кй мурочиат карданашонро нaмeдонaнд. Аз caбaби карор кабул карда натавонистани xyд онхо аз об мeкaшaнд ва аз хиccи он, ки ба кудакаш ëpй надода истодааст, acaбй мeшaвaнд. Волидайн бо чунин рафтораш он вактро кашол мeдихaнд, ки боиcи хал нашавии мушкилии кудак мeшaвaд, ва вакти а зxyд кардани забони модарй мeгyзapaд. Аз дacт додани боварй caбaби ин тaъxиp мeшaвaд ва чунин таъ^р дар навбати xyд зарари xeлe калон мepacонaд.

Зapap^ои Bo6acra aз nappox^ имплaнтaти коклеapf

Х,аргуна чаррохй xaтapхо дорад. Чаррохии имплантати коклeapй низ xaтapхои xyдpо дорад. Нувдои аз чаррохии имплантати коклeapй вобacтa инхоянд: оceбxypдaни acaбхои руй, нeкpоз ва нобудшавии пардаи гуш, отеб ëфтaни муйчахои фоллeкyдхо ва нодуруст чойгиршавии элeктpодхо . Баъд аз чаррохй бошад, чунин ну^о ба вучуд мeоянд: инфeктcия ëфтaни поëни пардаи гуш ва кдоми миëнaи гуш, инчунин мeнингит . Аз 40% то 74% мизочон дар натичаи чароххй cолхои тулонй гирифтори дарди capчapxзaнй мeшaвaнд. Баъдан аппарат аз caбaби иллати лaтxypй ë тexникй дар биcëp холатхо кор нaмeкyиaд ва такрор чароххй ë чанд чароххихо кардан даркор мeшaвaд. Ва хар чаррохии минбаъда айнан хамон xaтapхои чароххии аввалро дорад. Илова бар хамаи ин, чароххии имплонтанти коклeapй одатан илтивои гушро (улитка) аз кор мeбapоpaд. Аппарати гибридии имплантати коклeapй факат киcми acоcии илтивои гушро, ки зудии шyнaвои(чacто тacлyxa) оceбëфтa аст, вaлe шунавоии овозхои бокимонда (остаточный rayx) нигох дошта шyдacт, бакор кардан водор мecозaд. Aзбacки гуши имплантат гузошта шуда шунавоии овозхои бокимондаро каблан дошт, дар cypara дacтpac нагардондани забони нутки дахонй бавоштаи имплантати коклepй, дар аш

чаррохй натчаи баръакси максадашро медихад. Асбобхои шунавой бошанд, ин гуна хатар надоранд.

Зарархои чаррохии имплантати коклеарй дар хакикат то рафт зиëд мешаванд. Бигёр кудакон бинаруалй (бинаруально) имплантатонида мешаванд, яъне ду маротиба боайни хамон хатархо чаррохй мешаванд ва шунавоии овозхои бокимандаро дар хар ду гушгум мекунанд [90].

Илова бар он натичаи имлантати бинаруалй мисли натичаи имплантати авваласт ва хечфоидаи анике намебахшад, балки одатан боварй хосил мекунонанд, ки аз як имплантат доштан ду имплантат доштан бехтараст. Fайразин, дар вакти нав пайдо шудани имплантат ба кудак имплантат гузошта намешуд, агар гузошта хам мешуд, факат бо шарте, ки дарачаи шунавоии кудак бенихоят паст бошад. Вале имрузхо агар хатто 30% чумларо фахмида тавонанд бахархол имплантат мегузоранд Нишонаи фахмиши 30% аз дарачаи фахмиши бигёри кудакони имплантат гузошташуда баландтар аст. Бинобарин кудакони имплантат гузошташуда одатан интахкурсии малакаи нуткиро гум мекунанд.

X,ani мушкилй

Mо ба саломатии кудак зарар расондани имплантатико клеарро дида баромадем, ки ин зарархо аз сабаби маълумоти нодуруст ва номувофик додан, саломатии пурра кудакро нигох дошта натавонистан ва нуксхо дар натичаи муолича ба вучуд меоянд. Дигар хел карда гуем, имплантати коклеарй сабаби намудхои асосии зарархо шуда метавонад, ки аз муоличахои тиббй бармеоянд. Барои бартараф сохтани зарархое, ки аз сабаби махрумсозии мухити забонй ба вучуд меоянд, рохи хал дорад. Аввал мо хаминрохи халро дида мебароем. Баъдан мо боз ба мухокимаи бо чй рох кам намудани зарархое, ки аз сабаби чаррохии имплантатй бармеоянд, бармегардем.

Boc^a^on 6apiapa4)co3iiii Hopacoriiii мухити 3a5oHfi

Якчанд рохи хале хаст, ки кормандони сохаи тиб ба воситаи дастрас намудани забони имою ишора, ба корбурда метавонанд.

Якум, 3a6oHi ишю iimopapo Madix^ дoдaн

Хамаи кудакон ба дастрасии забон эхтжч ва хак доранд. Ин эхтжчи биологй мебошад. Myтахассисони сохаи тиб бояд саломатии кудакони карро мухофизат кунанд, то ки кудак аз мухити забонй махрум нашавад. Ва онро бовоситаи дастрас намудани забони имою ишора хал кардан мумкин аст. Дар вакти хурдсолй кудакони кар талабот доранд, ки бо дигар кудакони кари хамсолони худ муносибат дошта бошанд. Ин ба инкишофи кобилиятхои ичтимой ва коммуникатсионии онхо мусоидат мекунад.

Хамчунин барои васеъ намудани имкониятхои ичтимой ва ихтисосй барои кудакони кар мутахассисони сохаи тиб метавонанд ë бояд омузиши малакаи забони нутки дахониро маслихат диханд ва забони имою ишораро манъ накунанд, чунки забони имою ишора мушкилии норасогии мухити забониро бартараф месозад. Ин хали бовари бахш ва ичрошавандааст, ки хатару зарари норасогии мухити забониро бархам медихад.

Он гуруххое, ки имплантати коклеариро мегузоранд, бояд кудаки имплантат гузошташударо мухофизат кунанд. Онхо бояд ба оилаи кудаки кар роххои истифодаи забони имою ишораро дар тарбияи кудак нишон диханд. Агар оилаи кудак забони имою ишораро надонад, онгох мутахассисон бояд онхоро ба курсхои забони имою ишора равона кунанд. Онхо бо ин дастгирй ва хизматрасонии худ ба оила Срй мерасонанд, ки дохили чамъияти карон шудатавонанд.

Новобаста аз муваффакияти имплантатикоклеарй онхо бояд талаб кунанд, ки кудак истифодаи забони имою ишораро хама вакт давом дихад, то ки малакаи хуби забон Сдгириро дошта бошад. Mалакаи забони имою ишора барои тарчумонй, дар мухитх,ои ичтимой ва ихтисосй низ лозим аст, махсусан дар вакти муносибат дар чамъият. Myтахассисони сохаи тиб аввал бояд худ фахманд ва баъд оилахо фахмонда диханд, ки забони имою ишора ин рохи коммуникатсионии бад нест, балки хамчун забони комплексй ва баëншаванда аст. Ба воситаи ин забон оиди хар мавзуъхои техникй бошад, хох чузъй муносибат карда мешавад. Барои додани маслихати хаматарафа оиди ин омил, дар мактабхо ва барномахои такмили ихтисос, дар сохаи тандурустй бояд курсхои таълими забони имою ишораро дар баробари забонхои табии воридкунанд. Инчунин фарханги бой ва таърихи чамоати карон бояд нишон дода шавад, ки оилахои карон ба омухтани он чалб гарданд. Вакте ки падару модар дар бораи таълими забони имою ишора маълумоти кофй надоранд, онхо аз норасоии маълумот карори фоидаовар барои саломатии фарзанди кар кабул карда наметавонанд. Дар инхолат бояд ба мухточихои падару модар низ сабукй расонда шавад.

Xyioca

Дар аввал масъулияти нишон додани фоидаи чаррохй дар ухдаи саноати истехсоли имплантатикоклеарй буд. Соли 2001 Шурои Аврупо забони аз худкунии кудакони карро дар давлатхои гуногун тадкикот карда, чунин хисобот дод: "Ягон тадкикот то хол нишон надодааст, ки кудаки кари модарзод бовоситаи имплантат забони нуткии дахониро аз худ карда, берун аз лаборатория бо таври мукаррарй муошират карда тавониста бошад" (Иктибос аз хуччати синфи сах 33). Дар натичаи маълумотхои аз харгуна давлат чамъ намуда, ин шуро чунин маслихат дод, ки ба кудакони кар баробари омузиши хондан ва навиштан бозабони гуфтугуии мухити гирду атроф, забони имову ишора низ омузонда шавад. Инчунин оиди самаранокии имплантатикоклеарй тадкикотхои зиёдтар гузаронида шавад. Хулосахои ин хисобот тохол хак мебошад: "ситорахо" имплантатикоклеарй намоён хастанд, лекин онхо кам шумор хастанд ва аз якдигар дур чойгир мебошанд. Гарчанде тадкикотхои тиббй ба ин масъала ахамияти кам медиханд, оптимизми ичро нашаванда оиди фахмиши хамкории технология бо майнаи сари инсон максадхои иктисодиро, ки дар асоси саноати истехсоли имплантатикоклеарй мебошанд, мураккаб месозанд. Инхолат сабаби он мешавад, ки тадкикот оиди самараи имплантатикоклеарй ба таври мувофик ва дарозмуддат нагузаронда, имплантатикоклеарй зуд ва ба таври васеъ дар кудакони кар истифода бурда мешавад. Дарнатича, саноати имплантати коклеарй дасти худро аз тадкикот кашид ва ухдаи исбот намудани зарари имплантат багардани хамон касоне галтид, ки омузондани забони имою ишораро хам чун забони модарй дастгирй мекунанд. Азбаски мо тамоми таъсири имплантатро пешбинй карда наметавонем, вале ончи ро, ки имплантат карда наметавонад, аллакай медонем, пас боварй дорем, ки ба хеч кудак имплантат набояд гузошта шавад. Агар гузошта шавад хам, факат бошарте ки дар натичаи имплантат вареабилитатсия кудак бешубха имконияти аз худ кардани малакахои нутки дахониро аз худ карда метавонад. Мо медонем, ки дар хурдсолй сохиби забони имою ишора шудан баробари сохиби забони табий шуданаст, барои хамин хар як кудаки кар бояд бо аз худкардани забони имою ишора бавоя расад, токи зарари аз даст додани мархилаи забон аз худкунй бартараф карда шавад. Ба оилахо маслихат додан, ки факат як усулро интихоб кунанд, нодуруст аст. Маслихати хуби интихоби моделизмаст, яъне баробари омузиши хондан ва навиштан боизабони нутки дахонии гирду атроф забони имою ишора низ омузонда мешавад. Инчунин маслихати хуб ининкишоф додани малакаи нутки гуфтугуии кудак мебошад, лекин дар холати хозирае, ки технологияи имплантатикоклеарй в асеъпахнгаштааст, боядгуфт, ки асбобхои шунавой айни хамон фоидаро мебахшанд ва бехатар хастанд.

ЛИТЕРАТУРА

1. Дьячков А.И.Воспитание и обучение глухонемых детей. - М., 1957.

2. Дьячков А.И. Системы обучения глухих детей. - М.: 1961.

3. Еременко И.Т. Отражение ленинской идеи гуманизма в советской специальной педагогике.—

Дефектология, 1970, № 2.

4. Живина А.И. Основные этапы развития системы подготовки учителей-дефектологов в СССР.—

Дефектология, 1974, № 2.

5. Зыков С.А. Обучение глухих детей языку по принципу формирования речевого общения. - М., 1961.

6. Зыкова Т.С., Колтуненко И. В. Страна, где учатся все.-В едином строю, 1977, № 8.

7. Иваницкий А.И. Из истории обучения глухих детей в Молдавской ССР. - Дефектология, 1971. № 2.

8. Касымов С.А. Развитие сети специальных школ в Азербайджанской ССР. - Дефектология, 1970, № 4

9. Зайцева Г.Л. Жестовой речи глухих. - М. 1991

ОТСУТСТВИЕ ЯЗЫКА И ЕГО ВРЕД ДЛЯ ГЛУХИХ

Статья заключается в том, что жеставой язык не наносит ущерб для глухих. Автор этой статьи описывает важность жестового языка в жизнь и обучения детей с нарушение слуха , Незнание языки жестов затрудняет множество проблем с глухими детьми.По этаму жеставой язык являтся радным языком для глухих

Ключевие слава: жесты, познооглохшые мимика кохлерние имплантат

"LACK OF LANGUAGE AND ITS HARM TO THE DEAF" The article is that sign language does not harm the deaf. The author of this article describes the importance of sign language in the lives and education of children with impaired hearing , lack of

knowledge of sign languages makes it difficult for a lot ofproblems with deaf children.For atemu getaway language is radna language for the deaf

Keywords: gestures, poznooglohshy mimicry cochlear implant

Сведение об автоах:

Кувватов Саттор - старщий перепадаватель кафедры спецалная педагогика иинклюзия факултет Психология, дошкольная образаванияи инклюзия Таджикский государственной педагагический университет имени С.Айни

Рахмонов Зикриё - кандидат педагагическое наук учитель Государственое унверистет город Хаджент имени Б.Гафуров

About the authors:

Kuvvatov Sattor - Senior teacher in the Department of Special Pedagogy and inclusion faculty of Psychology, preschool education and inclusion of Tajik State Pedagogical University named after S. Aini

Rakhmonov Zikriyo - Candidate of Pedagogical Sciences, teacher in the Khujand State University named after academician B. Gafurov

МЕТОДИКАМ ТАХКИКИ ХАМКОРИИ ВОЛИДОН ВА ОМУЗГОРОН ДАР ТАШАКУЛИ ШАХСИЯТИ КУДАКОН

Бобоева М.

Маркази тауия, нашр ва муомилоти китобуои дарси ва илмию методии Вазорати маориф ва

илми Цумх,урии Тоцикистон

Такмили низоми таълиму тарбия дар оила ва муассисахои таълимй яке аз самтхои афзалиятноки сиёсати имрузинаи давлат ва хукумат ба хисоб меравад. Пеш аз хама, тарбияи фарзанд аз оила сарчашма гирифта, дар чомеа рущду нумуъ меёбад. Мухити тарбия, чахонбинй, аклу одоб ва дунёи маънавии падару модар аввалин сарчашмаест, ки кудак аз он гизои маънавй мегирад.

Баланд бардоштани масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд, дифоъ кардани хукук ва манфиатхои кудакон, тарбияву таълим ва таъмини инкишофи шахсияти хар як кудак, ба хаёту зиндагй омода кардани онхо дар хуччатхои байналмилалй ва давлатй бо таври умумй тасдик карда шудаанд. Ин хукукхо дар «Эъломияи умумии хукуки башар» (1948), «Конвенсия оид ба хукуки кудак» (1989) ва хуччатхои меъёрй - хукукии кабулкардаи давлат ва Хукумати Точикистон - «Конститутсияи (Сарконуни) Чумхурии Точикистон, Конуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд», Конуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи маориф» (2013), «Кодекси оилаи Чумхурии Точикистон» (1999) ва гайра таъкид гардидаанд.

Дар Конститутсияи (Сарконуни) Чумхурии Точикистон сабт шудааст, ки «Падару модарон барои тарбияи фарзандон масъуланд. Шахрвандони чумхурй вазифадоранд, ки дар бораи тарбияи бачагон гамхорй карда, онхоро бо мехнати фидокоронаи чамъиятй тайёр намуда, хамчун аъзоёни сазовори чамъият ба камол расонанд» [1, с.18].

Кудак имруз бояд чун шахсияте ба воя расад, ки фаъолияти у ба талаботи чомеаи муосир чавобгу бошанд ва чун шахсияти баркамол мавкеи худро дар чамъият ишгол карда тавонанд. Мохияти ин масъала аз муайян намудани роххои хамкории оила, муассиаи таълимй барои омода будани кудакони 6-7 сола тахсил дар синфи якум иборат мебошад.

Дар ин маврид олими тоцик МЛутфуллоев чунин цайд намудаанд: «Мактаб ва уам мухити он чун оуанрабо бояд шогирдонро суяш бикашад, мафтун бисозад. Дар ин уолат худи мактаб шавку рагбати бачагонро ба худ бедор менамояд. Чи хел? %арсуб% баробари дамидани офтоби цауоноро акаю апаи фарзанди шумо, ё фарзандони уамсояуо бо як цауон орзую умед суи мактаб мешитобанд ва баъди дарс бо чеураи хандон хона меоянд. %амаи инро кудакони 5-6-солаи шумо мебинанд ва орзу мекунанд, ки кай калон шаванду мисли онуо мактаб раванд. Ин беутарин воситаи бедор намудани шавку рагбат аст. Ин албатта, хуб аст, вале уукук намедщад, ки хотир цамъ бошед. Шавку рагбати фарзандонро ба мактаб натануо бедор, тарбия низ бояд кард» [5, с.8].

Волидон аввалин кумакрасони фарзандон мебошанд. Барои инкишофи хамачониба ва самараноки тахсилоти пешазмактабй таъмини хамкории дучонибаи мураббй-омузгор ва волидон, ворид намудани онхо ба фаъолиятхои гуногун ва барпо намудани мухити боварибахш ва хайрхохона хеле мухим аст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.