Научная статья на тему 'НОННИНГ ХАЛҚ ТАБОБАТИДАГИ АХАМИЯТИ'

НОННИНГ ХАЛҚ ТАБОБАТИДАГИ АХАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
11
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
нон / халк табоабати / халк табобатида нон / bread / traditional medicine / bread in traditional medicine / хлеб / народная медицина / хлеб в народной медицине

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Махмудова М.Х.

Маколада ноннинг халк табобатидаги урни куриб чикилган. Хусусан хар хил таркибли, хар хил унлардан ва таёрлаш усули хар хил булган нонларнинг саломатликга таъсири урганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по языкознанию и литературоведению , автор научной работы — Махмудова М.Х.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF BREAD IN TRADITIONAL MEDICINE

The article considers the use of bread in traditional medicine, special attention is paid to various breads by composition, method of preparation.

Текст научной работы на тему «НОННИНГ ХАЛҚ ТАБОБАТИДАГИ АХАМИЯТИ»

НОННИНГ ХАЛК ТАБОБАТИДАГИ АХАМИЯТИ

МАХМУДОВА М.Х.

ТДСИ, Жамоат Саломатлиги, Соглицни сацлашни бошцариш ва Жисмоний Маданият кафедраси ассистенти

АННОТАЦИЯ

Маколада ноннинг халк табобатидаги урни куриб чикилган. Хусусан хар хил таркибли, хар хил унлардан ва таёрлаш усули хар хил булган нонларнинг саломатликга таъсири урганилган.

Калит сузлар: нон, халк табоабати, халк табобатида нон.

РОЛЬ ХЛЕБА В НАРОДНОЙ МЕДИЦИНЕ

МАХМУДОВА М.Х.

ассистент кафедры общественного здравоохранения, организации здравоохранения и физической культуры Ташкентского государственного стоматологического института. Город Ташкент Республики Узбекистан АННОТАЦИЯ

В статье рассмотрено применение хлеба в народной медицине, особое внимание уделено различных хлебов по составу, методу приготовления.

Ключевые слова: хлеб, народная медицина, хлеб в народной медицине

THE ROLE OF BREAD IN TRADITIONAL MEDICINE

MAKHMUDOVA M.Kh.

Assistant, Department of Public Health, Organization of Health and Physical Culture, Tashkent State Dental Institute. Tashkent City of the

Republic of Uzbekistan

ABSTRACT

The article considers the use of bread in traditional medicine, special attention is paid to various breads by composition, method of preparation.

Key words: bread, traditional medicine, bread in traditional medicine

Нон энг куп истеъмол ^илинадиган озу^а х,исобланиб, таркибига ов^ат толалари, фойдали ^ушимчалар ^ушиш со^иэда яхши таъсир ^илади. Фойдали ^ушимчалардан буддой кепаги ва ёрмаси, метил целлюлоза, фра ун кабилар мух,им ах,амиятга моликдир. Уларнинг нондаги мивдори 45% ташкил ^илиши ма^садга мувофи^. О^ ундан ^илинган нонниг вазни огир, ^ондаги кислота мивдорини купайтиради. О^ ундан ^илинган нон сафро косаси, буйрак ва фвувда тошлар

и и V / \ V V / \

пайдо булишига, майда (капиляр) ва йугон (вена) тамирчарнинг ти^илиб ^ачишига сабаб булади. Ачит^или, иссик, нон бир ^анча касаллик ва ичак куртчарининг пайдо булишига сабаб булади. Хамиртурушли нон пишганидан кейин камида 3 соатдан сунг ейилиши керак. Аммо ачит^исиз ёки табиий ачит^или тандир нонни баъзан иссиклигида х,ам еса булади. Янги бугдой кепагини ажратмасдан арпа ёки нухат ачит^иси каби табиий ачит^и билан аралаштирилиб, тандирда пиширилган нон танага жуда фойдали. Хамиртуруш билан нон ^илса булади, яъни тайёрланган хамирдан парча олиб куйилиб, кейинги нон хамирига ачит^и сифатида ^ушилади. Нон х,азмини осонлаштириш учун хамирга седана, занжабил, арпабодиён, зигир шивит уруглари ^ушилади. Нон устига кунжут сепилса, бу х,ам ма^садга мувофи^. Хамир ^илганда турли унлар бир-бирига аралаштирилмаслиги керак, чунки ноннинг хазми огирлашади (бугдой уни жавдар ёки арпа билан аралаштирилиши мумкин). Сариёг, зайтун ёги, х,айвон ёги, асал, мураббо ва сабзавот таомлар билан бирга нон ейиш мумкин. Фа^ат гушт, тову^, бали^, дон ва сут каби таомлар

билан бирга нон ейиш х,азмни ^ийинлаштиради ва со^иэда зарарлидир. ^адимгилар бугдой ёки арпа унини сув, ёг ва асал билан аралаштириб, куча ^илиб, пиширмасдан, куёшда ^уритиб ейишган. Шу тарзда бош^а таомга эх,тиёж сезмасдан соглом булиб, 100 йилдан купро^ умр куришган.

Ози^ - ов^ат толалари узига ошфзон - ичак тизимидан чи^адиган зарарли ва кераксиз моддаларни олувчи табиий сингдирувчилар х,исобланади. Толаларнинг узи организмда ушланиб флмай чи^иб кетади, ичак тизими ишини яхшилайди, ^он босимини меъёрга келтиради.

Шифобахш нонлар юрак - ^он томир тизими касалликлари, семизлик ва ош^озон - ичак мажмуи хасталикларида ^ул келади. Айни^са, экологик вазият ёмон булган худудлар ах,олиси учун бундай нонлар ута фойдали х,исобланади.

Шифобахш кепакли нон айрим касалликларда зарар ^илиши х,ам мумкин. Кепакли нонни целиакия касаллигига чалинган беморлар истеъмол ^илиши таъ^ланган. Чунки улар бошо^ли усимликлардаги глиадин о^силига ута таъсирчан булади. Ош^озон - ичак тизими касалликларида, ярали колит дардида х,ам бундай нон туридан фойдаланиш тавсия этилмайди.

Нондаги кони фойда ^ушимчалар мивдори 10 - 15% билан чегараланганининг боиси бор, албатта. ^ушимчалар мивдорига ^араб нафа^ат даволайди, балки ноннинг таъми, умумий куриниши яъни ранги, х,иди ва х,ажмига таъсир ^илади. Шунинг учун оммавий истеъмол ва умумий касалликларнинг олдини олишда ^ушимчалар мивдори 10-15% ташкил этиши етарлидир. Даволовчи махсус сут -кепакли турларда ^ушимчалар мивдори 35% гача булган нонлар х,ам бор. Уларда углеводлар кам булиб, ^андли диабет, семириш ва моддалар алмашинуви бузилишида тавсия ^илинади.

Шифобахш нонларнинг ^уйидаги турлари тафовут ^илинади:

• тузсиз нон: буйрак, юрак - фн томир тизими, хафафн касалликлари билан оfриган беморларга мулжалланган;

• кислотаси паст мивдорда булган нон: гиперсекретор гастрит ва ошфзон ярасига чалинган беморлар учун;

• йод ва темир моддаси билан бойитилган нон: йод тан^ислиги булган худудларда, ^ал^онсимон без касалликлари ва кам^онликда истеъмол ^илинади.

Барчамиз у ёки бу ози^-ов^ат махсулотининг таркиби хасида тула^онли маълумотларга эга булишимиз керак. Масалан, эркакларда фндаги темир мивдори меъёрида булади, шунинг учун улар темир моддаси билан бойитилган нонни истеъмол ^илишлари шарт эмас.

^алфнсимон бези гиперфункциясида хам йод ^ушимчали нон ейиш хавфлидир.

Лекин йод тан^ис булган жойлар (хусусан бизнинг юртда) ахолиси учун хозирги кунда йод билан бойитилган алохида нон турларига йодланган туз, бета-каротин, темир, витаминлар, йод -казеин моддалари ва бош^а ^ушимчалари киритилиб, нон тайёрланаётганлиги тахсинга лойивдир.

Таркибида бета - каротин моддаси булган нонлар юрак - ^он томир касалликлари, онкологик касалликлар олдини олишда тавсия этилади.

Ноннинг махсус ^ушимчали турлари кунига 300 граммдан истеъмол ^илинса, организмнинг фойдали моддаларга эхтиёжи тули^ фпланади.

Нега асосий ^ушимчалар о^ нон таркибига ^ушилади?

Чунки жавдар (фра буэдой) уни В1, В2 витаминлари, фолий кислотаси ва темир моддасига бой булади. Ю^оро навли о^ ун калорияларга туйингани билан ундаги фойдали моддалар мивдори паст даражада. Шунинг учун о^ ун таркибига жавдар уни ^ушилади.

Калорияликлари буйича нонларнинг ^уйидаги турлари фар^ланади:

1.калориялари кам булган жавдари нон;

2. шакар ва ёf ^ушимчаларисиз буfдойли нон;

3. шакар ва ёf ^ушилган нон;

4.таркибида ёf, тухум, шакар, сут ^ушилган нон мах,сулотлари.

Жавдари^ буfдойли нон бу «^ора»ми ёки «о^» нонми?

Бундай атамалар фа^ат турмушда ^улланилиб, соф жавдари

нон ози^ - ов^ат саноатида кам ишлаб чи^арилади. Чунки унинг таркибида о^сил кам булгани боис олир, ту^ рангда, зич х,ажмга эга булади. Нон таркибига зираворлар таъм бериш ва фойдали моддаларни купайтириш учун ^ушилади.

Янги нон фойдалими ёки кечагиси?

Янги ёпилган нонни истеъмол ^илиш тавсия этилмайди, чунки ундаги крахмал х,али ^ую^ х,олда булиб ош^озонда емирилмай унинг деворларига ёмон таъсир ^илади.

Нега ^ора ва о^ нонларни алох,ида са^лаш керак?

Жавдари нон ю^ори кислоталикка эга булиб, намлигига ^арамай узо^ са^ланади ва моfорламайди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.