Научная статья на тему 'МАХСУС МАКТАБГАЧА МУАССАСА ВА МАКТАБЛАРДА “НУҚСОНЛИ” БОЛАЛАРНИ ВА ҚАРИЯЛАРНИ ХАЛҚ ТАБОБАТИ АСОСИДА “ЖАННАТ МЕВАЛАРИ” ВА БАТАТ КАРТОШКАСИНИ МАҲСУЛОТЛАРИ ЁРДАМИДА КОМПЛЕКС ДАВОЛАШ'

МАХСУС МАКТАБГАЧА МУАССАСА ВА МАКТАБЛАРДА “НУҚСОНЛИ” БОЛАЛАРНИ ВА ҚАРИЯЛАРНИ ХАЛҚ ТАБОБАТИ АСОСИДА “ЖАННАТ МЕВАЛАРИ” ВА БАТАТ КАРТОШКАСИНИ МАҲСУЛОТЛАРИ ЁРДАМИДА КОМПЛЕКС ДАВОЛАШ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
62
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ирсий / асаб / руҳий касалликлар / нуқсонли ва заиф болалар / синдром аломатлари / хромосома / тиббиёт / табобат / халк табобати.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Абдумалик Ўринбоев

Ушбу илмий мақолада “Махсус мактабгача муассаса ва мактабларда “НУҚСОНЛИ” болаларни ва “ҚАРИЯЛАРНИ” халқ табобати услубида “ЖАННАТ МЕВАЛАРИ” ва ёрдамчи воситалар билан даволаш ва уни олдини олиш масалалари атрофлича ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по языкознанию и литературоведению , автор научной работы — Абдумалик Ўринбоев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАХСУС МАКТАБГАЧА МУАССАСА ВА МАКТАБЛАРДА “НУҚСОНЛИ” БОЛАЛАРНИ ВА ҚАРИЯЛАРНИ ХАЛҚ ТАБОБАТИ АСОСИДА “ЖАННАТ МЕВАЛАРИ” ВА БАТАТ КАРТОШКАСИНИ МАҲСУЛОТЛАРИ ЁРДАМИДА КОМПЛЕКС ДАВОЛАШ»

МАХСУС МАКТАБГАЧА МУАССАСА ВА МАКТАБЛАРДА "НУЦСОНЛИ" БОЛАЛАРНИ ВА ЦАРИЯЛАРНИ ХАЛЦ ТАБОБАТИ АСОСИДА "ЖАННАТ МЕВАЛАРИ" ВА БАТАТ КАРТОШКАСИНИ МА^СУЛОТЛАРИ ЁРДАМИДА

КОМПЛЕКС ДАВОЛАШ Абдумалик Уринбоев Селекционер - патентшунос, «Найнаво окшоми» илмий экспериментал уругчилик куп тармокди фермер хужалигига карашли "Халк табобати" илмий маркази ходими, Узбекистан тиббий - илмий фаолият билан шугилланувчилар «ТАБОБОТ» Академиясининг аьзоси ва Махпират номидаги Урта Осиё халклари тарихи институтини «ТУРОН» фанлари Академиясининг Фахрий Академиги https://doi.org/10.5281/zenodo. 8372030

Аннотация. Ушбу илмий макрлада "Махсус мактабгача муассаса вамактабларда "НУКСОНЛИ" болаларни ва "КАРИЯЛАРНИ"халцтабобатиуслубида "ЖАННАТ МЕВАЛАРИ" ва ёрдамчи воситалар билан даволаш вауни олдини олиш масалалари атрофлича ёритилган.

Калит сузлар: ирсий, асаб, рущй касалликлар, нуцсонли ва заиф болалар, синдром аломатлари, хромосома, тиббиёт, табобат, халк табобати.

Инсонлар табобатдан кадим замонлардан бери фойдаланиб келишмокда. Дадимги одамлар уз - узига, бир - бирига ёрдам бериши окибатида аста - секин тиббий билимлар вужудга келиб, асрлар давомида узига хос ривожланиш йулларини босиб утган. Тиббий билимларни ривожланиши ^озирги даврга келиб ута ихтисослашиб, майда булакларга булинди. Шунга карамай халк табобати ^озирги замонда ^ам уз а^амиятини йукотмай келмокда, халк табобати асрлар оша инсонларга узининг ижобий таъсирини утказиб келмокда, (1, 5 - бет).

Табобат илмига асос солган илк тамал тошини куйган буюк хдкамлар халк орасида Лукмони Х,аким, Афлотун, Аристотел, Букрот, Жолинус, Мухдммад с.а.в., Абу Али ибн Сино ва бошка оламга машхур олимларнинг бокий мерослари, инсоният саломатликлари йулидаги кашфиёт ва амалиётлари на факат халк табобатига, замонавий тиббиёт ривожига ^ам асос солинган, (2, 5 - бет).

Ер юзида инсоният пайдо булиши билан табобат ^ам вужудга келган. Зеро, инсоният борки, ^асталик бор. Хасталикни даволашда эса инсон табиатининг беназр ^осиласи булмиш табобатга юзланган, шифо топган ва топиб келмокда. Табиатда инсонни соглиги, озикданиши, ^аёт кечириши, купайиши учун энг кулай шароитларни узлари мужассам килишган. Табиатдан окилона фойдаланиш, инсонлар узини ва бошкаларни, шу жумладан табиатни ^ам асраси керак. Инсонлар бир неча минг йиллардан буён ХАЛД ТАБОБАТИ деб аталмиш, табиатдаги усимлик ва ^айвонлардан тайёрланган шифобахш воситалардан окилона фойдаланиш услублари билан, узлари ва бошкаларнинг саломатлигини сакдаб келаётганлиги бунинг яккол далил - исботидир, (3, 3 - бет).

Сайёрамизда сунги 30 йил ичида экалогик вазиятнинг ёмонлашуви икдимий нотургунликларни келтириб чикармокда, замонавий тиббиётда хилма хил кимиёвий перепаратларни кулланилиши ва бир канча сабабларга кура дунёнинг барча мамлакатларида, жумладан Узбекистонда ^ам рухий ва асаб касалликлари сони ортиб бораётганлиги кузатилмокда.

Тан олиш ва эътироф этиш керак булади, замонавий тиббиёт чексиз имкониятларга эга булиб туриб, асосан кимёга мурожат килмокдалар. Хозир инсон танаси кимёвий элементларга шунчалик тулиб тошганки, уларни камайтириш йулларини ахтаришимиз лозим. Статистик маълумотларни курсатадики 78 фоиз ахоли сурункали касалликларга чалинишган, хар бирида камида 7 - 8 тадан касалликлар мавжуд. Касаллик бу энергияни йукотишидир, шу туфайли кариш ва улим содир булади (4, 6 - бет).

Бугунги тадкикотлар шуни тасдикламокдаки, замонавий инсон аждодларимиздаги инсонлардан кескин фарк килиб, салбийга узгарганлиги, зарур элементларни рационда етишмаслиги ёки ортиб кетиши биздан фаркланади. Замонавий тиббиёт касалликларни даволай олмаяпти, натижада инсонларда янги - янги касалликларни вужудга келтирмокда. Инсонлар дориларни хар куни, хар доим, бутун умри давомида ичиб юришга мажбур булмокда. Натижада инсонда оксиллар истеъмоли 2.7 бароварга камайган, ёг истеъмоли 2 бароварга ортган, ярим туйинган ёг кислоталари истеъмоли туйинган кислоталарга нисбатан 3.2 марта ортган, натрий кабул килиш 4.9 мартага ошган, калий 4.6 мартага ва кальций кабул килиш 2.5 марта камайган, (4, 7 - бет).

Менинг аждодларим, яьни боболарим ва бувимларни беш аждодлари табиб -«хатмгар» (укаловчи) касби билан шугулланиб келишган, мени ёшлигимдан бери тарбиялаб вояга етказган Акрамжон бобомнинг ва Сайлихон энамнинг колдирган маънавий мероси асосида, куплаб касалликларни, жумладан, асаб, ирсий ва рухий касалликларни хам даволашда ва олдини олишда, укалаш билан бирга жаннат меваларининг меваси, кокиси ва майизидан тайёрланган кепакли нон, мураббо ва ичимликларини кушиб олиб бориши билан даволаш усули яхши самара бериб келганлиги тарихда уз исботини топган.

«Найнаво окшоми» илмий эксприментал уругчилик, куп тармокли фермер хужалиги кошидаги «илмий табобат маркази"да жанннат меваларининг коки -майизларининг талконидан, батат кепакли унидан ва сигир сутидан махсус тайёрланган "Набиз" нони, мураббоси ва ичимлиги, махсус янги яратилган Сауна, Сандал ва Магнитли никоб ёрдамида асаб, ирсий ва рухий касалликларни комплекс самарали даволовчи, янги варианти ишлаб чикилиб, синов ишлари олиб борилди. Юкоридаги касалликларни даволашда ва олдини олишда халк табобати асосида яратилган янги усулдан хасталарни даволашда бир неча йилллардан бери самарали фойдаланиб келинмокда.

Якин келажакда бу усулни илмий жихатдан атрофлича урганиш, илмий тадкикот ишларини замонавий усуллар билан такомиллаштириш ва илмий хулоса бериш учун, замонавий аппарат ва воситалар билан чукур тахлиллар утказиш, урганиш ва инсонларни халк табобати асосида ишонарли ва кафолатланган хизмат курсатишдан иборатдир.

Инсоният туплаб келган кадимги билимлар унутилмаслиги ва йукотилмаслиги керак, балки уларни замон талабидан келиб чикиб такомиллаштириш зарур. Мавжуд касалликларни бартараф килиш ва даволаш хусусиятларига эга булган янги озик - овкат кушилмаларни яратиш мухим ахамиятга эга.

Хозирда халк табобатини асрлар давомида тупланган тажрибалари билан замонавий тиббиётнинг илмий асосга кура исботланган билимларини жамлашга эхтиёж пайдо булди, чунки, хар иккисининг хам асил максади ва вазифалари бир, яьни, жамиятнинг саломатлигини профлактика килиш ва даволашдан иборатдир. Шундан келиб чикиб сурункали касалликларни, жумладан асаб, ирсий ва рухий касалликларни даволаш ва олдини олишда халк табобати усулларидан кенгрок ва самарали фойдаланиб, келиб чикиши

табий булган табиатдаги усимлик, хайвон махсулотлари ва минераллардан тайёрланган шифобахш озик - овкат кушилмаларидан фойдаланиш бугунни кунни истикболли йуналишларидан хисобланади.

Ушбу авторефератда асаб, ирсий ва рухий, шу жумладан даун синдроми, тутканок, калтираш касалликларни комплекс даволашда ва олдини олишда биз томонимиздан янги яратилган "НАБИЗ" нони, "НАБИЗ" муроббоси, "НАБИЗ" ичимлиги, янги яратилган БАТАТ картошкаси, махсус тайёрланган САУНА, САНДАЛ ва МАГНИТЛАНГАН НИ^ОБлардан фойдаланиш, самарадорлиги ва кулланилиши атрофлича ёритилган.

Охирги 50 - 60 йилда етиштирилаётган озик - овкат махсулотларнинг куввати, кимёвий угитларни таъсирида, 40 - 50 фоизга камайганлиги кузатилмокда. Масалан: 1980 йилда куй гуштининг 100 грамида 209 килокаллория мавжуд булган булса, 2020 йилга келиб 120 килокаллорияни ташкил килади, мол гушти 166 ккал.дан - 96 ккал.га, товук гушти 120 ккал.дан - 61 ккал.га ва товук тухуми эса 157 ккал.дан - 82 ккал.га пасайганлиги аникланган. Натижада етиштирлаётган озик - овкат махсулотларини истеъмол килган инсонларда хам кучсизлик, нимжонлик ва касалликларга булган имунитетини пасайишига олиб келмокда, окибатда хасталикларни купайишига таъсир курсатмокда.

Бир суткада огирлиги 65 килограм булган инсоннинг сариф киладиган куввати, 1 -иловада;

Болаларни усиб ривожланиши учун меъёр буйича сарифлайдиган суткалик каллорияси - куввати ва озикавий моддаларга булган эхтиёжи, 2 - иловада;

Катта ёшда булган инсоннинг яшаши учун сариф киладиган суткалик -куввати ва озукавий моддаларга булган эхтиёжи, 3 - иловада келтирилган.

Биз яратган озик - овкатга кушимчалар биологик тоза булиши билан каллорияси - куввати хозиргига нисбатан бир неча баровар юкоридир.

1. Ирсий, нерв(асаб) ва психик(рухий) касалликлар.

Ирсий касалликлар - белгилари муайян индивиднинг ирсий моддаси -хромосомаларнинг ва улардаги генларнинг паталогик мутациялари туфайли келиб чикадиган ва наслдан наслга утадиган касалликлардир. ^ушимча(полида) ва айрим органларни етишмаслиги(фаланга) ёки етарли ривожланмаганлиги, рангларни ажрата олмаслиги(дальтонизм), окаётган коннинг ивимаслиги(гемофилия), тугма акли пастликнинг бир формаси Даун касаллиги) ва шу кабилар ирсий касалликларига киради.

Нерв (асаб) касалликлари - нерв системаси касалликлари, марказий ва периферик нерв системасининг умуман ёки айрим кисмлари бирор сабабга кура шикастланиши натижасида келиб чикадиган касалликлар булиб, органик ва функционал булади.

Психик (рухий) касалликлар - бош мия фаолиятиниг бузилишидан келиб чикадиган рухий касалликлари, одатда ирсий булади, лекин турли хроник ва уткир инфекцион касалликлар: грипп, тиф, менингит, бош миянинг шикастланиши, захарланиш миядаги хавфли усма, огир кайгу ва бошкалар хам сабаб булиши мумкин. Психик касалликлар уч турга: психозларга, нерв - психикаозларга ва аклий заифлик -олигофренияларга булинади.

Юкорида уч турдаги хасталикларни халк табобати асосида комплекс даволаш ва олдини олшни биз томонимиздан ишлаб чикилган ва амалда фойдаланилаётган усулларни атрофлича куриб чикамиз.

2. "Жаннат мевалари" ёрдамида «даун синдроми» касаллигини халк табобати

услубида даволаш.

«Даун синдроми» касаллигини характерли аломатлари. "Даун синдироми" -- туFма нуксон касаллиги булиб, болаларнинг хам жисмоний хам аклий тарафдан турли даражада усишдан колиш билан характерланади. Соглом одамларда хромосомалар йигиндиси 46 тани ташкил килади. "Даун синдроми" касаллигида хромасомалар йигиндиси 47 тани ташкил килади. Беморлар кулча юзли, бурни калта, каншари кенг, кузи кисик, куз бурчагидаги тери бурушган, огзи ярим очик, тили катта, тишлари сийрак, боши олдиндан оркага караб йугонлашган булади. Ёши улгайиб, айникса 35 ёшдан кейин фарзанд курган аёллардан даун аломатлари булган болалар тугилади. Чакалокларда кандай йуллар билан ортикча 47 - хромасома пайдо булишлигини медицина анклай олмай турибди. Урганишлар, тажрибалар давом этмокда.

Охирги йилларда олимларни хисобига кура дунё буйича "Даун синдироми" --касаллиги тобора купайиб бормокда. 1990 - йилдаги хар 1400 та чакалокни биттасида, 2000 - йилда 1200 тадан биттасида, 2010 - йилда 850 тадан биттасида, 2015 - йилда 650 тадан биттасида, 2020 - йилда эса хар 450 тадан битта чакалок тугилиши учрамокда. Ушбу тахлилдан куриниб турибдики охирги 30 йилда 5 бароварга ушбу касаллик купайган. Бу курсаткич келгуси йиллар давомида янада купайиши кутилмокда. Бу касалликни ушбу синдиромни белгиларини биринчи булиб тарифлаб берган англиялик врач Джон Даун 1866 йилда тариф берган ва уни "монголоид синдроми" деб ном берган, кейинчалик, яьни 1961 йилда Джон Даун шарафига "Даун синдроми" деб кайта номланган. Даун ушбу касалликни 12 та аломатини изохлаб берган, хозирда унинг аломати 56 тадан ошиб кетган. 2006 - йилдан бошлаб дунёда 21 - март куни "Даун синдироми" билан касалланган болалар куни сифатида нишонланади.

Бутун хаёти довомида "Даун"чилар мутахасислашган тиббий курикка мухтож хисобланади. Барча болаларни турли даражада жисмоний хамда аклий етишмовчилиги булади. Улар мактабгача таълим муассасаларига киска вактли ташкил килинган укув гурухларига катнашиб, кейин махсус мактабларда акли зайифлар дастури буйича укитилади. Болаларни кейинги хаёти ота - онасига боглик булиб колади. Уларнинг купчиликларини хаёти киска 30 ёшгачани ташкил килади. Одатда "Даун" чилар фарзанд курмайдилар. Ушбу касаллик билан тугилган болаларга давлатнинг маблаглари билан бирга, уларнинг ота - оналарнинг хисобсиз маблаглари сариф булмокда. Ушбу касалликни пайдо булишига асосий сабаблардан самарасиз ва асаббузар стресларни купайиши натижасида унга катнашган иштирокчиларни бош мия коринчаларини катталашуви (черепной давления) касаллигини ортиган ша^сларнинг фарзанд ва набираларидан, алока воситаларни ривожланиши, радио ва магнит буронлари тулкинларини инсон организмига таьсирини кучайиши хисобига, уяли телефонларни хамда компютерлардан интернет оркали хаддан ошик фойдаланиш сабабли, инсон организмида В гурух витаминлари етишмаган ота - оналардан шундай касалланган болалар тугилмокда. В гурух витаминлар, яьни дармондорилар: В1 - тиамин, В2 - рибофлавин, В3 - ниацин, В4 -пантотенат, В6 - придоксин ва В9 - фолат кислатаси каби дармондорилар "Жанат мевалари" деб ном олган куйдаги меваларни таркибида куплаб учрайди : анжир -(инжир), анор - (гранат), жийда -- (лох, восточний), ё^ок -- (орех). нок -- (груша), тут - (шелковица), узум - (виноград) каби меваларни инсонлар меёридан камрок

истимол килинганлиги сабабли В гурухидаги дармондорилар инсон организимларида тобора камайиб бормокда. Натижада "даун синдироми" билан тугилган болалар касаллиги тобора купайиб бормокда.

Тиббиётда «Даун синдроми» касаллигини даволаш йуллари. Тиббиётда ушбу касалликни дефектолог даволайди.

Дефектология - лат.defectus - нуксон, жисмоний ва рухий нуксонли болалар ривожланишининг психофизик хусусиятлари, уларга таълим - тарбия бериш конуниятларини урганувчи фан. Болаларнинг аклий ва жисмоний ривожланишининг обьектив конуниятларини курсатиб беради, шу конуниятлар асосида бола ривожи жараёнида унинг нуксонларини йуката бориш принципларини ва воситаларини белгилаб беради. Дефектология - куйидаги 4 сохага булинади:

1. Сурдопедагогика - кар ва кулоги огирлар сохаси, (1770 йилдан);

2. Тифлопедагогика - кур ва кузи ожизлар сохаси, (1784 йилдан);

3. Олигофренопедагогика - акли заифлар сохаси, (1859 йилдан);

4. Логопедиопедагогика - нутк камчиликлари сохаси, (1867 йилдан).

Олигофренопедагогика - юнон. oligofrenos - (акли заиф болалар)ни тарбиялаш ва

укитиш, ижтимоий хаётга жалб этиш масалаларини медицина ва педагогиканинг ривожланиши туфайли дефектологиянинг муайян йуналиши.

Логопедиопедагогика - (юнон. logos - суз, тарбиялаш) нуткдаги камчилик сабабларини ва уларни олдини олиш, тузатиш уйлларини урганадиган дефектологиянинг муайян йуналиши.

Нуксонли ва заиф болаларни жамиятга фойдали кишилар килиб тарбиялаш, махсус мактабларга юклатилган. Улар Шахрихон туманида 1 та, Андижон вилоятида 4 та, Республикамизда 50 дан ортик махсус мактабларда ушбу касаллик билан тугилган болалар укитилмокда ва даволанмокдалар. Буларга кулоги ва кузи озизларни тарбиялайдиган махсус мактабларни кушсак Республикамизда катта микдордаги укувчи -тарбияланувчилани ташкил килади. Буларни хаммасини жамиятга фойдали инсонлар килиб тайёрлашни таълим ва сагликри саклаш тизимининг асосий вазифалари булиши лозим.

"Жаннат мевалари" номи билан аталувчи мевалар ёрдамида «Даун синдроми» касаллигини халк табоботи усулида даволаш.

Аввало "Даун синдироми" билан тугилган болалар касаллигини даволаш ва уни келиб чикишини камайтириш учун, ушбу касаллик аломати бор хар бир бола ва унинг ота - онаси билан алохида махсус программа тузиб, юкоридаги "Жанат мевалари"ни меъёр даражасида истъемол килиши туфайли организимни В гурух дармондорилари билан таъминлаш чораларини куриш лозим.

Бунинг учун "Жанат мевалар"нинг дарахтларини хозиргига нисбатан мамлакатимиз худудида бир неча баробарга ошириш лозимдир. Чунки юкоридаги меьёрларда мамлакатимиз ахолиси истемол килса, хозирги вактда етиштирилган "жаннат мевалари"нинг микдори нари борса 4 - 5 ойга етади холос, колаверса улар бозорларимизда булса хам, хар кимни хам сотиб олишга курби етмайди, нархи осмондадир.

Х^ар ким узи шахсий наъмуна курсатиб "Жанат мевалари"ни дарахт кучатларини купрок томоркаларга, йул, арик ва буш ётган ерларга, кишлок ва шахарлардаги кучалар атрофига ва хиёбонларга, истирохат ва дам олиш жойларига, давлат микёсида махсус плантациялар ташкил килиб, уларни кучатларини экишни ташкил

килиш махсадга мувофикдир. Айникса йилдан - йилга камайиб кетаётган экологик соф, хар кандай кимёдан холи булган тут, жийда, анжир, анор, ёнгок, нок ва узум каби дарахтларни янги навларини кучатларини махсус укув марказларда етиштириш ва уларни купайтиришни йулга куйишни кечиктириб булмайдиган вазифа булиши керак.

Ушбу касаллик аломатлари билан тугилган болалардан тарихда буюк алломалар, олимлар ва арбоблар чикканлар. Масалан, Ленардо да Винчи (1452-1519, италия), Галилео Галилей (1564-1642, италия), Исак Ньютон (1643-1727, англия), Владимир Ильич (Ульянов) Ленин (1870-1924, россия), Альберт Эйнштейн (1879-1955, швейцария), Алексей Николаевич Толстой (1882-1945, россия), Машраб (1657-1711, Узбекистан, Наманган) ва бошкалар. Бу руйхатни минглаб давом эттириш мумкин. Хурматли ота-оналар нуксонли тугилган уз фарзандингизни буюк шахслар руйхатига кушишни бугундан бошланг. Биргаликда хамкорлик килишга чакирамиз. Нуксонли болалаингизни замонавий халк табобат билан даволанишини кечиттирманг.

Мизозларимизга енгиллик булишлиги учун хозирги кунда 7 хил жаннат меваларидан тайёрланган ООД (озик-овкат кушимчаси --- био добавка) ишлаб чикаришни йулга куйилди.

ХУЛОСА. Нуксонли болаларни махсус мактабларда ва оилаларда уз оганизимини В гурух дармондорилари билан таъмилаш учун куйдаги "Жаннат мевалари" дан бир ойда, бир хафта давомида, хар куни куйидагича истъемол килиш лозимдир:

- Анжир мевасидан, уни кокисидан ва муроббосидан 100 грам,

- Анор мевасидан ва уни шарбатидан 200 грам,

- Жийда мевасидан 200 грам,

- Ё^ок маFизидан 50 грам,

- Нок мевасидан, унинг шарбатидан ва кокисидан 200 грам,

- Тут мевасидан ва унинг майизидан, шарбатидан 200 грам,

- Узум мевасидан ва унинг майизидан 100 грам хар куни нонуштада, ва кечки овкатда тенг микдорда таънавул килиш максадга муваффикдир. Бу меьёр катта ёшдагиларга, яьни 12 ёшдан бошлаб истемол килинади, 0 - 3 ёшгача юкоридаги меьёрнинг 20 фоизи, 3 - 8 ёшдагилар 40 фоизи ва 9 - 12 ёшдагилар 60 фоиз микдорида истемол килиши тавсия килинади.

3. Нуксонли болаларни ва ёши катталарни махсус мактабларда ва уйларда соFламлаштиришнинг янгича усули.

Маьлумки болаларни ота - оналари, ёши ката инсонларни эса уларга масул булган шахслар махсус мактабларда ва уй шароитида согламлаштириш ишларини олиб боришади. Бунинг учун ота - оналарнинг ва маьсулларнинг миллиардлаб маблаглари сариф килинмокда. Ушбу сарифланаётган маблагларни самарадорлиги жуда паст даражададир. Болаларга ва катталарга укитишига, тарбиясига ва согликларини саклашга сарифланаётган маблагларни тахлил килганимизда, милиардлаб кетган маблаглар самара бермаётганлигини хаёт исботлаб турибди. Уларни махсус мактабларда кунига турт махал овкатлантиришга, дори - дармонларига, асбоб -ускуналарига ва укитувчиларга туланаётган ойлик маошларини хаммасини хисобласак, болаларни ва катталарни тарбиялаш ва согламлаштиришни якуний натижасида жуда катта маблаглар бехуда сарф булаётганлиги мамлакатимиз иктисодига жуда ката зарар келтирмокда.

Болаларни ва катталарни, кадимдан маьлум булган, хаттоки пайгамбаримиз Мухаммад (с.а.в.) хам хаёти давомида фойдаланиб келинган.

Юкоридаги биологик фаол озик - овкатга кушимчаларни таркиби ва тайёрланиши билан танишиб чикамиз:

1. Анжир ва урик кокилари, ёнгок магзи, жийда ва хурмо меваси, тут ва узум майизи, табий асал, кепагли батат уни, сигир сути ва кунгабокар ёгидан махсус тайёрланган 100 грамли «НАБИЗ» нонини таркиби: Юкоридагилардан тайёрланган тегирмондан чикарилган махсус бататни кепагли унига, 20 миллилитр кунгабокар ёги ва 15 грамм табий тоза асални сигир сутига аралаштириб, хамир корилади ва духовкада пиширилади. Унинг куввати 840 ккал, батат кепагли унида 611мг, ёнгокда 169мг ва кунгабокар мойида эса 58мг магний ва калций тузларига туйинган витамин ва аминокислаталар мавжуддир. Инсонлар, айникса нуксонли болалар магний ва калцийга бой В грух витаминлари етишмаслиги туфайли тугилишган. Бир кунлик меьёри 0.8 - 1.2 грамдир. Агар нуксонли болалар хар куни 1.5 - 1.7 грамгача магний ва кальцийга бой махсулотларини истемол килиб туриш аклий ва жисмоний фаолиятини яхшилашга ва оширишга олиб боради. Ушбу нондан ката ёшдагилар хам истемол килиб турса, касалликларга булган имунитетини оширади, конни суюлтиради, кон томирлаини, хазм килиш ва чикариш органларини фунцияларини яхшилайди, каришни секинлаштиради.

2. Жаннат меваларини коки - майизидан тайёрланган 100 грамли «НАБИЗ» мурраббоси таркиби: анжир кокиси - 25 гр, тут кокиси - 25 гр, узум майзи - 25 гр. ни бирга кушиб, майдалагичда майдаланади ва хосил булган аралашмага 25 гр. тоза табий асал кушиб аралаштирилади. Натижада 1250 ккалли кувватга эга булган мурроббо тайёрланади. Унда барча В грухдаги дармондорилари мавжуд булиб, болаларни ва катталарни аклий ва жисмоний фаолиятини фаоллаштиришга ката ёрдам беради.

3. Жаннат меваларининг коки - майизларидан тайёрланган 100 грамли «НАБИЗ» ичимлигини тайёрлаш: 1 литрли банкага 600 мл. кайнаган сув куйиб, унга 20 гр.дан анжир ва тут кокисидан, 20 гр. узум майизидан солиб 24 соат дамлаб куйилади. Натижада 420 ккалорияли кувватга эга булган ичимлик тайёр булади.

Юкоридаги уч турдаги биологик фаол озик - овкат кушимчалари билан овкатланган болалар ва катталарни аклий жихатидан хам, жисмоний жихатидан хам, уз тенгдошлардан устун булиши билан бирга уларни соглом ва бакувват килади. Юкоридаги уч турдаги биологик фаол озик-овкатга кушимчаларни Шахрихон туманидаги «Найнаво окщоми» илмий экспериментал уругчилик куп тармокли фермер хужалигига карашли «илмий ТАБОБАТ маркази»да бир неча ун йиллардан бери эксперимент сифатида, нуксонли тугилган болаларни, хусусан «даун синдроми» билан тугилган боларни даволаш ишларида самарали фойдаланиб келинмокда. Бундан бошка махсус мактаблар, яьни кузи озизлар ва кулоги эшитмайдиган мактабларни укувчилари хам фойдаланиши мумкин. Уларни истемол килган кузи озизларни куз нурларини ортишига сабаб булиши билан бирга, кузойнакларга хожат колмайди, хамда кулоги эшитмайдиган болаларни кулоги эшитишига хам хизмат килишини хаёт исботламокда.

Ушбу уч турдаги биологик фаол озик - овкатга кушимчаларни Республикадаги барча нуксонли болаларни тарбия киладиган махсус мактабларида фойдаланилса, яьни нуксонли болаларга кунига уч махалдан берилса, уларга сариф килинадиган маблагларни самарадорлиги, хозиргига нисбатан бир неча баровар ортишига эришиш мумкин. Ушбу уч

турдаги биологик фаол озик - овкатга кушимчаларини на факат нуксонли болалар, балки соглом болалар хам истемол килиб борса, уларни аклига акл, кучига кувват кушилиб янада соглом ва баккувват булади.

Ёши катталар доимий равишда истеьмол килиб борилса, касалликларга карш имунитети ошиши билан бирга, кариш просесини секинлаштиради, янгитдан яралган хужайралар туфайли, ёшига нисбатан ёшариш жараёни бошланиши мумкин.

Хулоса. Х,озирда томонимдан ишлаб чикаришга тавсия килинаётган куйидаги уч турдаги биологик фаол озик - овкатга кушимчаларни, яьни:

— батат кепагли уни, жаннат меваларининг коки - майзлари, табий асал, сигир сути ва кунгабокар ёFидан тайёрланган «НАБИЗ» нони;

— жаннат меваларини коки - майизидан тайёрланган «НАБИЗ» мурраббоси;

— жаннат меваларининг коки - майизларидан тайёрланган «НАБИЗ» ичимлигидан иборат озик-овкат кушимчаларидан фойдаланиш мумкин.

Уларни, хар бир болага ва ката ёшдаги инсонларга уйда эрталаб нонуштада: 50 гр. Кепакли батат нони, бир чой кошикда муроббо, икки ош кошикда ичимлик билан нонуштага берилади. Худди шунча микдорда соат 16 - 00 да ва 20 - 00 да такрор берилади. Бир ойда бир хафта давомида хар куни истеъмол килинади.

1-расм, НАБИЗ батат нони.

АУ "НАБИЗ" кепакли батат нони.

Таркиби: анжир ва урик кокилари, ёнгок;

магзи, жийда ва хурмо меваси, тут ва

узум

майизи, табий асал, бататни кепагли

уни.

Фойдаланиши: Болаларни ва катталарни

аклий ва жисмоний кувватларини оширади,

Биологик фаол кушимча. АУ Фойдаланиш усули: Кунига уч махал, бир донадан, ярим пиёла иликк сувга кушиб, овкатдан 15-20 минут олдин истеьмол килинади.

Саклаш шароити: Доронги жойда, 5-15 градус хароратда сакланади. Саклаш муддати: 6 ой. Ишлаб чикарувчи: "Найнаво окшоми" ИЭУ ф/х.га карашли "илмий "ТАБОБАТ

кон ва моддаларни алмашинувин маркази", тел: +998 93 690 14 55.

яхшилайди, АУ

мия фаолиятини ва асабларни

мустахдамлайди, кариш процессини

секинлаштиради.

АУ

2- Расм, НАБИЗ муроббоси.

АУ "НАБИЗ" муроббоси.

Таркиби: анжир ва урик кокилари, ёнгок;

магзи, жийда ва хурмо меваси, тут ва

узум

майизи, табий асал. Фойдаланиши: Болаларни ва катталарни

аклий ва жисмоний кувватларини оширади,

кон ва моддаларни алмашинувин яхшилайди,

мия фаолиятини ва асабларни мустахкамлайди, кариш процессини секинлаштиради.

АУ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Биологик фаол кушимча. АУ Фойдаланиш усули: Кунига уч махал, бир чой кошикдан, ярим пиёла илик сувга аралаштириб, овкатдан 15 -20 минут олдин истеьмол килинади.

Саклаш шароити: ^оронги жойда, 5-15 градус хароратда сакланади. Саклаш муддати: 6 ой. Ишлаб чикарувчи: "Найнаво окщоми" ИЭУ ф/х.га карашли "илмий "ТАБОБАТ" маркази", тел: +998 93 690 14 55. АУ

|

3- Расм, НАБИЗ ичимлиги

АУ "НАБИЗ" ичимлиги. Биологик фаол кушимча. АУ

Таркиби: анжир ва урик кокилари, Фойдаланиш усули: Кунига уч махал,

ёнгокк икки чой кошикдан, ярим пиёла иликк сувга

магзи, жийда ва хурмо меваси, тут ва аралаштириб, овкатдан 15-20 минут олдин

узум истеьмол килинади.

майизи, табий асал. Саклаш шароити: Доронги жойда, 5-15

Фойдаланиши: Болаларни ва катталарни градус хароратда сакланади.

аклий ва жисмоний кувватларини Саклаш муддати: 6 ой.

оширади, Ишлаб чикарувчи: "Найнаво окшоми"

кон ва моддаларни алмашинувин ИЭУ ф/х.га карашли "илмий "ТАБОБАТ"

яхшилайди, маркази", тел: +998 93 690 14 55.

мия фаолиятини ва асабларни АУ

мустахкамлайди, кариш процессини

секинлаштиради.

АУ

4. ИЛОВАЛАР

Илова -1.

Бир суткада огирлиги 65 килограм булган инсоннинг сариф киладиган куввати.

Т/р Курсатгичлар номи Колория ккал

1 Ухлашга - 0,93 483,6

2 Ухламай ётишга - 1,10 286,0

3 Утиришга - 1,43 371,8

4 Укишга (овоз чикариб укишга)- 1,50 390,0

5 ^yn 6unaH THKHrnra - 1,59 413,4

6 ^yn 6unaH TyKumra - 1,66 431,6

7 KHHHHHrn Ba enuHumra - 1,72 223,6

8 ^ymu; eKH My3HKa nanum - 1,85 481,0

9 nopTga umnamra - 1,93 1003,6

10 MamHHKaga eKH KoMnuroTepga e3um - 2,05 533,0

11 Ofhp ga3Monga ga3Monnam - 2,15 279,5

12 HgHm-TOBOKgapHH roBumra - 2,45 637,0

13 Kynaga ropum - 2,86 743,6

14 Cy3Hmra - 7,14 1856,4

15 rorypHmra - 8,14 2124,2

16 EHrun umnap ynyH - 2,43 1579,5

17 YpTana Hmnap ynyH - 4,14 2421,9

18 Ofhp Hmnap ynyH - 6,43 3761,6

HnoBa - 2.

EonanapHH ycu6 puBo^naHumu ynyH capH^nanguraH cyreanHK Kanopuacu Ba o3u; Mogganapra 6ynraH эxrнe«н.

T/p Eonanap emu Kanoupacu 0;cun rpaM Enap rpaM YrneBogoap rpaM

1 1 emgaH 3 emrana 1000-1300 4,2 4,0 10

2 4 emgaH 7 emrana 1500-1800 3,5 3,5 11

3 7 emgaH 9 emrana 1800-2000 3,0 3,0 12

4 9 emgaH 11 emrana 2000-2400 2,5 2,5 13

5 12 emgaH 14 emrana 2400-3000 2.3 2.3 14

6 14 emgaH 18 emrana 3000-3600

HnoBa -3.

KarTa emgaru ogaMnapHHHr Kanopuara Ba o3u; - Mogganapra 6ynraH cyroanuK эxrнe«н.

T/p Axonu rypynnacu Emu Kuno 0;cun EFnap YneBognap

KonnopuacH rpaMM rpaMM rpaMM

1 MexHaTH ^HCMOHHH Kyn 18-40 2800 96 90 382 355

KunManguraHnap Tana6 40-60 2600 89 81

2 YHnanuK ^HCMOHHH Kyn 18-40 3000 99 97 413 385

Tana6 KunManguraHnap, 40-60 2800 92 91

MexaHH3M

3 Kyn ^HCMOHHH Kyn 18-40 3200 102 103 445 401

Tana6 KunaguraH 40-60 2900 93 94

мexннзaцнanaнraн

4 MexHaTH ofhp 18-40 3700 108 120 522 480

MexaHH3a^uanam 40-60 3400 100 110

KeKcanap ynyH

Эpкaкnap 60-70 2350 80 76 320

Aennap 55-70 2100 70 66 280

REFERENCES

1. Алижон Жураев. "Халк табобати" - "Шарк" нашриёт - матбаа акциядорлик компанияси бош тахририяти, Тошкент - 2008 йил.

2. Профессор Иброхимжон Аскаров. "Табобат комуси" - Мумтоз суз. Тошкент - 2019 йил.

3. Профессор Иброхимжон Аскаров. "Сирли табобат" "Фан ва технологиялар нашриёт -матбаа уйи", Тошкент - 2021 йил.

4. "Товарлар кимёси хамда халк табобати муаммолари ва истикболлари" мавзусидаги IX Халкаро илмий - амалий конференция материллари. Андижон - 15 - 16 сентябрь 2022 йил.

5. Абдумалик Уринбоев. "Батат картошкасини етиштириш техналогияси", "Х,аёт" наширёти, Андижон - 2000 йил.

6. Абдумалик Уринбоев, Нуьмонжон Дадабоев, Шермухаммад Аминов "Неьматлардан нажот излаб", "Полиграф Супер Сервис" МЖЧ. Тошкент - 2017 йил.

7. Абдумалик Уринбоев. " Найнаво ва найнаволиклар", Манография, "Найнаво окшоми" илмий экспериментал уругчилик фермер хужалиги, Андижон - 2020 йил.

8. Алишер Вохобов ва Абдумалик Уринбоев. "Узбекистонда кам экиладиган (ноёб) усимликларни классификацияси, етиштириш техналогияси ва бирламчи уругчилигини ташкил килиш мавзусидаги монографияси, Андижон кишлок хужалиги ва агротехналогиялар институти Илмий Кенгашининг 2021 йил 3 - майдаги № 7 - сонли йигилиш карори асосида чоп этишга тавсия берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.