Научная статья на тему 'Усув даврида бир неча маротаба” уриб истьемол циладиган камёб - кук пиёзни (майда) етиштириш технологияси'

Усув даврида бир неча маротаба” уриб истьемол циладиган камёб - кук пиёзни (майда) етиштириш технологияси Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
235
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Life Sciences and Agriculture
Область наук
Ключевые слова
Камёб / шифобахш кук пиёз / майда / етиштириш / технология / халк табобати / доривор / бебахо / илмий асарлар / касалликлар / даволаш / тажриба / нав / Rare / medicinal green onion / fine / germination / technology / folk medicine / medicinal / priceless / scientific works / diseases / treatment / experiment / sort

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Вахобов Алишер, Хатамова Х,Амидахон Комилжоновна, Кимсанова Холидахон Аъзамовна

Хозирги кунда кам экиладиган сабзавот экинларига эхтиёж катта. Шу боис кук (майда) пиёзни экишни йулга куйиш ва уни етиштириш технологиясини ишлаб чикаришга жорий килиш мухим ахамиятга эга. Маколада муалифлар манашу жараёнларга ахамият берган. Хамда ушбу экин турини экиш муддатлари сугориш, угитлаш сингари асосий агротехник тадбирларни аник; ва фактларга асосланиб ёритиб беришган. Келтирилган рацамларга асосланиб ушбу мацолани томоркалар, кичик ер эгалари, фермерларга етиштириш учун тавсия килиш мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TECHNOLOGY OF GERMINATION THE RARE GREEN ONIONS (SMALL) WHICH CAN BE CONSUMED SEVERAL TIMES DURING VEGETATION

There is a great demand for low-yielding vegetable crops today; therefore, it is important to introduce the cultivation of green (small) onions and the introduction of technology for its germination. The article is focusing on the main agro-technical measures of this type of crop, such as planting dates, irrigation, and fertilization. Based on the given figures, this article can be recommending for germination in backyards of small landowners, farmers.

Текст научной работы на тему «Усув даврида бир неча маротаба” уриб истьемол циладиган камёб - кук пиёзни (майда) етиштириш технологияси»

УСУВ ДАВРИДА БИР НЕЧА МАРОТАБА УРИБ ИСТЬЕМОЛ ЦИЛАДИГАН КАМЁБ -КУК ПИЁЗНИ (МАЙДА) ЕТИШТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Вахобов Алишер Хатамова Х,амидахон Комилжоновна Кимсанова Холидахон Аъзамовна

Тошкент давлат аграр университеты Андижон филиали

Хозирги кунда кам экиладиган сабзавот экинларига эхтиёж катта. Шу боис кук (майда) пиёзни экишни йулга куйиш ва уни етиштириш технологиясини ишлаб чи;аришга жорий ;илиш мухим ахамиятга эга. Ма;олада муалифлар манашу жараёнларга ахамият берган. Хамда ушбу экин турини экиш муддатлари сугориш, угитлаш сингари асосий агротехник тадбирларни аник; ва фактларга асосланиб ёритиб беришган. Келтирилган ра;амларга асосланиб ушбу ма;олани томоркалар, кичик ер эгалари, фермерларга етиштириш учун тавсия ;илиш мумкин.

Калит сузлар. Камёб, шифобахш кук пиёз, майда, етиштириш, технология, хал; табобати, доривор, бебахо, илмий асарлар, касалликлар, даволаш, тажриба, нав.

ТЕХНОЛОГИЯ ВЫРАЩИВАНИЯ РЕДКОГО (МЕЛКОГО) ЗЕЛЕНОГО ЛУКА, КОТОРЫЙ МОЖНО УПОТРЕБЛЯТЬ НЕСКОЛЬКО РАЗ В ТЕЧЕНИЕ ВЕГЕТАЦИИ

Сегодня существует большой спрос на низкоурожайные овощные культуры. Поэтому важно ввести выращивание мелкого (мелкого) лука и внедрение технологии его выращивания. В статье рассматривается основные агротехнические мероприятия этого типа сельскохозяйственных культур, такие как сроки посадки, орошение, удобрение. Исходя из приведенных цифр, эту статью можно рекомендовать для возделывания во дворах, мелких землевладельцев, фермеров.

Ключевые слова. Редкий, лекарственный зелёный лук, мелкий, выращивание, технология, народная медицина, лекарственный, бесценный, научные работы, болезни, лечение, эксперимент, сорт.

TECHNOLOGY OF GERMINATION THE RARE GREEN ONIONS (SMALL) WHICH CAN BE CONSUMED SEVERAL TIMES DURING VEGETATION

There is a great demand for low-yielding vegetable crops today; therefore, it is important to introduce the cultivation of green (small) onions and the introduction of technology for its germination. The article is focusing on the main agro-technical measures of this type of crop, such as planting dates, irrigation, and fertilization. Based on the given figures, this article can be recommending for germination in backyards of small landowners, farmers.

Keywords. Rare, medicinal green onion, fine, germination, technology, folk medicine, medicinal, priceless, scientific works, diseases, treatment, experiment, sort.

DOI: 10.24411/2181- 0761/2020-10043

Кадимдан аждодларимиз усимликлардан инсон саломатлиги ма;садида фойдаланиб келишган.

Урта Осиё халк; табобати бой тажриба ва бебах,о ёзма манбаларга эга. Улуг хаким Абу Али Ибн Сино доривор усимликларга алохида эътибор берган ва уларни шифобахш хусусиятларини илмий асарларида баён килган. Инсонларда учрайдиган барча

касалликларни даволашнинг асосий манбаи яшил олам булиб улардан окилона фойдаланиш инсонлар учун узок; яшашнинг омилидир. Биз тажриба учун асос килиб олган камёб сабзавот экини шифобахш усимликлар каторига киради. Шу боис ушбу усимлик устида 2016 йилдан бери дала тажрибасини олиб боряпмиз. Тажриба Шахрихон тумани "Найнаво Ох,шоми" илмий экспериментал уругчилик фермер хужалигида олиб борилди.

Кук пиёзнинг (майда) нави 2016 йил усимликлар коллекциясидан ярим ёввойи тог пиёзини якка танлаш йули билан яратилган. Кук пиёзнинг (майда) нави морфологик ва батаник белгиларига кура Порей пиёзига ухшаш. Порей пиёз (Allium lorruml) 2 йиллик усимлик.

I-йили майда узунчок йугонлашган сохта пояга туташган бош пиёз узун ясси барглар хосил килади.

II-йили бош пийёздан гулпоя чикариб, йирик гултуплам -уруг хосил килади.

Кук пиёз (майда) илдизидан майда пиёзларидан хамда вегетатив йул билан купаяди. Унинг усув давридаги серхосиллиги шундаки биринчи йили экилганда туплаши купайиши камро; кузатилади. Иккинчи йили сохта баргнинг купайиши бир неча баробарга ортади ва хар бир тупдан 20 дона ва ундан орти; яшил сохта барглар хосил килади. Бу усимликнинг пояси биринчи йили секин усади иккинчи йили усиши жадаллашади. Пиёз совукка чидамли етиштиришда жой танламайди. Сал;ин жойларда х,ам усаверади. Намликка талабчан. Лентасимон барглари овкатга кукат сифатида ишлатилади. Поя узунлиги 30-35 см.га етади. Илдизи узунчок патсимон булиб, тупрокнинг 25-30 см, чукурлигича кириб боради. Пиёзни яшил майда барглари иштахани очувчи ёкимли хидга эга. Поясининг пастки кисми бандсиз кетма-кет жойлашган. Бу усимликни экиш апрелнинг 1-декадасига тугри келади. Экиш олдидан шундай жой танланиши керакки усимлик экилган жойида канча куп турса хосилдорлиги ошиб бораверади. Шунинг учун режалаштирилган жой алмашлаб экиш ротациясига тушмаслиги керак. Экишдан олдин тупрокни обдон текислаб, майин холатга олиб келиш талаб килинади. Бундай холат майда пиёзни бир текис ровон униб чикишини таъминлайди ва соглом кучат хосил килишига олиб келади.

Хайдов олдидан 20-30 тонна чириган гунг компос солинади. Сабзавот экинларига угитлаш меъёрини белгилашда уларни вегетация даври, анатомик тузилиши, тупрок таркиби, илдиз системаси хисобга олиниши керак.

Бу усимликни яшил баргини барралигида истъемол килишни хисобга олиб, минерал угитларни куйидаги йиллик нормасини режалаштирдик N100, P140, Keo кг. Шундан фосфорни 60 фоизи, калийни деярли хаммаси экиш олдидан берилади. Азот вегетация давомида усимлик холатига караб 2-3 маротаба озиклантирилади. Бу усимликдан кук масса олиш учун бир квадрат метр жойга 80 -90 дона кук пиёз экиш зарур булади. Экилган майсаларни бир текис кукартириб олиш учун намлик 75 -80 фоиз тупрок нам сигими булиши керак. Усимлик чин барг чикариб буйи 3 -4 см.га етганда 1-га майдонга 100кг соф холда азотли угитлар билан озиклантирилади. Бегона утлардан тозаланади. Ва шу тарика зарур агротехник тадбирлар утказилиб турилади.

Куп йиллик (майда) пиёзни етиштиришда касаллик ва зараркунандаларни таъсири кузатилмади. Тажриба бактерияли барги елпугичсимон узунлиги 35-40 см. барг пластинкасининг ранги яшил барг банди 3-5 см.ни ташкил килади. Асосий илдиздан хосил булган кушимча илдизчалар оркали тупрокдаги минерал ва захира озикаларни физиологик жараёнлар оркали усимлик танасини ва баргларини таъминлаб туради. Бу усимлик иссикка талабчан лекин, муътадил иклимда хам уса олади. Хаво харорати 12С0дан юкори булганда меъёрда усиб ривожланади, замбуругларга чалинмайди.

Бу усимлик учун к;улай харорат 22-25С0 Агар харорат 0С0дан паст булса ривожланишдан тухтайди. Харорат 2С0дан паст булганда барглар уз холатини йу;отиб осонгина эгилувчан булиб ;елади. 3С0да халок булади. Усув даврининг бошларида намга талабчан аммо, бош;а кукат сабзавотларга ;араганда сувсизликка чидамли.

Яшил барглари хушбуй таъмга эга булганлиги учун йил давомида истъемол ;илинади. Таркибида эфир мойлари азотли моддалар, шакар, витаминлар, ферментлар, кислоталар, кальций, фосфор тузлари мавжуд. Хал; табобатида сийдик хайдовчи дорилар тайёрланган. Кам;онлик касалликларини даволашда ;улланилган. Баргини гидролизлаб олинган о;сил моддаси меда ости бези фаолиятини кучайтирувчи восита сифатида фойдаланилган.

Бахор фаслида инсон организмида турли-хил витаминларга мухтожлик сезилади. Шу ва;тда пиёзни яшил барглари витамин ва эфир мойларига бой. Бу усимликдан турли-хил таомлар тайёрлаб истъемол ;илса ма;садга мувофи; булади.

Ю;орида ушбу усимликни кимёвий таркиби тугрисида келтирилган маълумотлар та;;ослаш булиб, ани; ва батафсил маълумотга эга булиш учун, замонавий ;урилма ва ускуналар билан жихозланган, малакали мутахасисларга эга булган лаборатория булиши талаб ;илинади. Кейинги тажрибаларда бу долзарб масалани ёритишга харакат ;иламиз.

Яна бу усимликни афзаллик томонлари шундаки у бактерияларни улдириш ю;имсизлантириш хамда Цинг (занг) касалини даволаш хусусиятига эга. Шунга ухшаш кам экиладиган ноёб шифобахш усимликларни кимёвий таркиби урганилса, бу сабзавот экинларига булган ;изи;иш ортиб етиштириш ва ишлаб чи;аришга жорий ;илиш кенгайиб борарди.

Кук (майда) пиёзни етиштириш учун ю;оридаги агротехник тадбирлар уз ва;тида утказилса, мазкур усимликдан мул хосил олиш имконияти яратилади.

Бахор ойларида экилган кук (майда) пиёз иккинчи йили тез усишини хисобга олиб хар 10-12 кунда илдиз бугзидан 3-4 см. ;олдирилиб кесилади. Кесилган туп 2-куни ривожлана бошлайди. 10-12 кунда поя буйи 20-25 см.га борганда истъемол учун уриб олинади. Бундай холат вегетация давомида бир неча маротаба такрорланади. Бу усимликни томор;аларда махсус жойларда устириб мумайгина даромад олиш мумкин. Бир квадрат метр жойдан 5-6 кг кук масса олинади. Олинган кук массани эхтиёжга ;араб ;уритиб олинса йил давомида фойдаланиш имконияти тугилади. Вегетация давомида йигилган кук массани сал;ин жойда 2-3 см. ;алинликда ёйиб ;уритилади. Куритилган масса куз-;иш ойларида турли хил ма;садларда ишлатилиши мумкин. Йигим теримни уз ва;тида утказиб етиштиришда агротехник талабларга тула риоя ;илинса, хосилдорлик 20-25ц/ни ташкил ;илади.

Усимлик батомом илдизи билан йигиштирилганда 30ц/гача х,осил олиш мумкин. Кук (майда) пиёз уз урнида кейинги йилларга хам ;олдирилса хосил янада купайиши мумкин. Баъзи бир ;ишловчи сабзавот экинларига ;араганда сову;;а чидамли. Киш кунларида хаво харорати анча пасит булганда х,ам, тупро; остида ;олиб, ;ишлаб келгуси йили хосил бераверади.

АДАБИЁТЛАР:

1.Вахобов А. Автореферат на соискание учёной степени кандидата биол наук устойчивость радиомутантов хлопчатника и их исходных форм к засолению. ТошАНУЗ ССР 1982 г.

2. Вахобов А. ва бош;алар "Тупро; табиби" укув услубий ;улланма Андижон. Хаёт нашриёти 2013

й.

3. Вахобов А ва бош;алар. Батат (Ширин картошкасининг) янги яратилган "Хазина" нави уругчилигини ресурс тежамкор технология асосида ривожлантириш. FAO (Б.М.Т.) ози;-ов;ат ва ;/х ташкилоти Андижон 2019 й. 256-259 б.

4. Хакимов Р.А ва бош;алар. Сабзавот ва полиз экинлари уругчилиги "Тошкент ислом университети" нашриёти-2003 й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.