CC BY
22
ББК 84.Т1-5 А. АБДУЛНАЗАРОВ
УДК 8 ТС А 1З
НОДИР ШAНБЕЗОДA - AСОСГУЗОРИ ^ЗМИ ШУFНОНИЗAБОН
Барои маскунони махаллизабони Кухистони Бадахшон такаллyм ва эчод бо дУ забон - забони точикй ва яке аз забонхои махаллй (асосан забони модарии гуянда ё эчодкор) як конунияти хдётй ва суннати зиндагй ба шумор меравад. Забони точикй аз рузи аввали чун забон шакл гирифтанаш дар мухимтарин маърака ва анъанахои точикони помиризабон мавкеи забони муошират ва тамаддунро ичро мекард. Танхо назар ба ду маросими мухимтарини ин мардум - маросими никох ё худ туй ва маросими мотам, ки хар яке на кам аз чихдл рузи давомнокиро дар бар мегиранд, бидуни забони точикй анчом намешаванд. Мухимтарин суннатхои ин ду маросим, амсоли сурудхои туйй ва матни никох, дуохову фотихахои хурсандй ба хангоми туй ва анчоми суннати чарог-равшанкунй ва мадхияхонй дар маросими мотам махз бо забони точикй сурат мегиранд. Накши дигари забони точикй дар миёни ин ахолй он аст, ки вай барои таъмини муоширати намояндагони забонхои мухталифи махаллй хизмат мекунад. Ва ахамияти ин забон дар таъмин, баланд бардоштан ва сайкали маърифат ва дониши фарзандони махаллизабони Бадахшон хело олй аст. Тахлили фаъолияти эчодии Шанбезода Нодир - яке аз фарзандони ин диёр худ чавобгуи ин накши забони бузурги точикй мебошад.
Дар баробари тахлил ва тахкики чудогона оид ба назми маросими мардумони Бадахшон мисли дигар халкони дунё маълум мешавад, ки ин мардум дар хар давру замон ва дар хар шароиту холат муносибати худро нисбат ба ин ё он ходисаи хаётй, маишати рузгор ба тавассути шаклхои гуногуни каломи бадей баён мекарданд. Дар чамъоварй ва тахкики назми ба забонхои махаллй эчодшуда хизмати кормандони Шуъбаи помиршиносии Институти забону адабиёт ба номи Рудакй ва баъдхо Шуъбаи филологияи Помири АУ Точи-кистон бо рохбарии фолклоршинос Н. Шакармамадов хело калон аст. Дар хусуси назми муаллифй бошад, адабиётшиноси муосири точик В.Охониёзов тахкики илмии алохидаеро бо унвони «Пайдоиш ва ташаккули шеъри муаллифй ба забонхои помирй" дар мисоли гурухи забонхои шугнонй-рушонй анчом додааст.
Ба кавли мухаккики мазкур «шеъри таълифй бо забонхои помирй таърихи кадимй дорад, вале чун барои ин забонхо хатту алифбо, ки омилхои асосии пойдорй ва бакои адабиёти таълифй хисоб меёбаду он вучуд надошт, ашъори зиёди таълифии помирзабон ё кисман ва ё умуман аз байн рафтаанд» (3, с. 66).
Х,амин тарик, «адабиёти таълифии помирзабон, ки назми он низ собиткадамтар аст, асоси нашъунамо, ташаккули куллии хешро дар хат дарёфт»
Ba HaxycTHH MapoTu6a moup Mynno Hohhh (1860 - u6THgou acpu XX) a.m$6oH apa6uacocu ^opcupo 6apou 3a6oHH myrHoHH MyBO^HK, coxTa, gap acocu oh metpxoampo pyu Kora3 oBapgaacT (1, c. 215-216).
Ta^aKKypu 6ageH Ba 3aBKH cyxaHcaH^uu Hogup fflaH6e3oga arapnu 3epu Tatcupu metpu o^aMmyMy^H ^opcuu to^hkh 6a hh3om gapoMaga 6omag xaM, ^ato^HHTH э^ogнн y 6eTapgug 6o Tat.m$H metpu myrHoHH3a6oH oro3 rapgugaacT. HyHoHe kh KaHg rapgHg, э^ogн metpH myrHH3a6oH a3 Tapa^H moHpoHH Kac6H caHpu Ty^oHHH TatpuxH Hagopag Ba hmkohoth MatHuo^apuHHH oh hh3 6o metpu ^opcuu to^hkh ko6h^h Kuec HecT. HmyHHH, 3axupau ^apoBoHH ^yraBH, TapKu6y u6opaxo Ba To6umx,ou ryHoryHH MatHHH ohxo a3 hk Tapa$ Ba yHcypxou Ma3MyHo$ape, kh gap MyoMraoTH aga6uu metpu ^axoHmyMy.™ ^opcuu to^hkh 3uega a3 xa3op co^ 6o3 MaBpugu Kop6ypg Kapop gopaHg Ba a3 Tapa^u gurap, aHtaHoTH aga6H, kh a3 Katpu acpxou 3ueg nyH ^aBo3HMoTH aga6H HumoHguxaHgau gugu эcтeтнкнн MapgyMH эpoннac^ Maxcy6 MemaBaHg, gap metpu myrHH3a6oH co6uKa HagopaHg. Eo By^ygu hh, HaMyHaxou amtopu myrHH3a6oHH fflaH6e3oga ryBox 6ap oHaHg, kh y gap э^ogн hh ryHa metp a3 raHoBaTy Ta^opy6u э^ogнн moupoHH ^opcuryn 6a KacpaT ucTH^oga 6ypgaacT.
HaMyHau amtopu myrHH3a6oHH Hogup fflaH6e3oga co^u 1937 gap Ma^Myau «ry^ryma» a3 non 6apoMaga 6yg. ^ap xa3HHau gacTxaTxou naxyxumroxu y^yMH hhcohhh AY To^hkhctoh gacTxaTH Hogup fflaH6e3oga 6o yHBoHH «Xyцtн/нэ mэpeн» (ffletpxou myrHoHH) Max$y3 acT, kh a3 1098 Mucpat u6opaT 6yga, 18 ra3a^, 3 gocToH, 6 py6oH Ba naHg HaMyHa gap maraxou gurapu metpH - Mypa66at, MyxaMMac, Mycaggac, 6aHT, 6aHg Ba KHTtapo gap 6ap rupu^TaacT. FaHp a3 gap Ma^Myau 3HKp rapguga, amtopu myrHH3a6oHH moup aBBa^ gap Ma^Myaxou hjmh Ba 6atgTap gap py3HoMaxou Maxa.raH Ba MoxHoMau «OapxaHru EagaxmoH» non MemaBaHg. Co.m 1998 6omag, 6o catro Kymum Ba capcyxaHH My^acca.™ BapKa OxoHue3oB HampueTH xypgu «noMup» gy6opa 6o yHBoHH «ry^ryma» amtopu mouppo Hamp HaMyg (ry^ryma, noMHp, 1998).
MyxaKKHKH metpu Tat^u^H B.OxoHue3oB pbco^aTH acocry3opuu Hogup fflaH6e3ogapo gap MaHgoHH Ha3MH noMupu3a6oH 6o naxop xy^oca ^aMt6acr HaMygaacT, kh mo hh3 gap acocu ohxo xH3MaT Ba MaBKeu hh maxcpo gap noary3opuH ocopu Ha3MH 6a 3a6oHx,ou Maxa.rahh noMupH 3HKp Kapga, 6o mhco^xoh 6emTap Ba BacetTap TaKBHHT MeguxeM.
Xy^ocau aBBa^: «Hogup fflaH6e3oga nem a3 xaMa maKju moupuu Ha3MH xa^Kupo 6o H^ogaxoBy caHtaTxou 6ageuu Ha3MH khto6h oMexTa Kapga, metpxou ^o^h6h guKKaTH HmKH-^upHKH, aMco^u «HopaH^yH», э^og HaMyg. HyHoHHH, xap hk 6aHgu cypyg 6o Mucpatxou «HopaH^yH Bag ap nexwo3» (HopaH^oH gap nemaHBoH 6yg), «HopaH^yH HaT Tap ga^H3» (HopaH^oH 6a nemaHBoH oMag), «HopaH^yH Bag nu KH^p» (HopaH^oH gap capu oTamgoH 6yg) Ba raHpa oro3 MemaBag, kh ^aH6au xa^KHH oHpo nyp3yp HaMyga, oHpo 6a cypygxou MaxMy^H MapgyMHH «fflupuHKag My ^yHyHa» (fflupuHKag ^oHoHaaM), «^нw^гэ a^a6 Kopu 3yp» (^ycTgomTaH Kopu 6ac MymKun), «fflun тyнeц o3op KHHaM» (^o3up a3 Ty ru^a KyHeM) Ba raHpa Ha3guK MeKyHag. ^ap 6apo6apu hh cypyg o6pa3, 6ageuaT Ba 3a6oHH Maxcycu moupoHa gopag, kh oHpo a3 gurap cypygxou xa^KH $apK MeKyHoHaHg» (4, c.107-108). ^oh H^oBa KapgaH acT, kh gap 6apo6apu u^ogaxo Ba
санъатхои бадеии халкй, эчодкор инчунин аз забони тозаи халк истифода намудааст ва аз ин хусус эчоди шоир ба дил ва завки хонанда наздик аст. Масалан, дар як газалаш мегуяд:
A ziryoten, shito khac mabirezet,
Pi kaldardh-at pi kekhak mubtalo kikht (4, с. 21).
Инхо суханхоеанд, ки хар як падару модар дар давоми фасли зимистон ба фарзандашон мегуянд ва уро аз касалихои сардй хушдор медиханд.
Хулосаи дуюм: «Шоир на танхо шакли шеърии газалро чун жанри махсус дар шеъри муаллифй пойдор гардонд, балки имконоти услубй, мундаричавй ва бадеии газали классикиро хаматарафа дар ашъораш истифода намуд» (4, с. 107108). Ин мушохидаи мухаккик бидуни бахс буда, мисолхои он тахти мазмун ва мундаричаи ашъори махаллизабони шоир аз назар гузаронида хохад шуд.
Хулосаи сеюм: Мухаккик накш ва хиссаи Нодир Шанбезодаро на танхо «дар пойдоргардондани жанри газал», балки инчунин дар масоили «мустахкам намудани мавкеи жанрхои рубой ва дубайтй дар ашъори таълифии помири-забон» мухим шуморидааст (4, с. 109). Бояд илова кард, ки то ашъори махаллии Н.Шанбезода шаклхои шеърии рубой ва дубайтй дар ин назм маъмул набуданд. Х,ол он ки накши рубой дар маросимхои гуногуни ин мардум хело хам пойдор ва кадима будааст (2, с. 190-198).
Хулосаи чорум: Яке аз шаклхои шеърии дар ашъори халкй бисёр маъмул бо унвони «шоирй» ёд мешавад, ки одатан мазмуни хачву истехзоро инъикос мекунад. Мавкеи ин шакли шеъриро В.Охониёзов дар эчодиёти Шанбезода тахлил карда ба чунин хулоса омадааст: «Шоирй дар ашъори халкй кариб тамоми сурудхоро дар бар гирифта бошад хам, дар эчодиёти Шанбезода Нодир вай ба як жанри мустакили назми таълифй табдил ёфт, ки баъдтар кисми таркибии ашъори хар як шоири помиризабонро фарохам меовард. Шоир шоирихои «Хунадумод» (Хонадомод) «Wох» (Алаф), «Wro» (Бор) ва «Курорт»-ро эчод кард, ки баъдхо дар пайравии онхо чандин шоирихои дигар арзи вучуд намудаанд» (4, с. 110).
Имрузхо зиёда аз 100 шоир дар худуди Бадахшони Точикистон ба забонхои махаллй осор эчод мекунанд. Дар ин миён Шанбезода Нодир чун асосгузори назми муаллифй ба гурухи забонхои шугнонй-рушонй шинохта шудааст.
Дар мукоиса бо ашъори ба забони точикй гуфтаи шоир ашъори ба забони модарй эчодкардааш аз чихати хачми худ ночиз ба назар мерасад. Бо вучуди ин, ашъори мазкур аз чихати гуногунии шакл ва дарбаргирии мавзуъ чолиби таваччухи махсус мебошад. Барои Шанбезода саводи дуруст ва пурраи шеъри классикй имконият додааст, ки у бадеияти ин шеърро дар забони шугнонй хеле мохирона инъикос карда тавонад.
Яке аз мавзуъхои ашъори махаллизабони шоир тараннуми зебогихои табиат ва фаслхои табий мебошад, ки бо эхсосот ва дарки баланди шоирона сароида шудааст. Дар тасвири масъалахои табиат шоир на танхо ба тарафхои мусбат ва зебогихои диёраш диккат додааст, балки он масъалахои риккатовари табий низ, ба мисли зимистони кахратун, як навъ мавриди тасвир ва таваччухи шоир карор гирифтаанд. Шеърхое чун «Буор» (Бахор), «Зимистун» (Зимистон) «Хохдара шитойэ» (Хунукихои Шохдара) ва гайра ин фикрро тасдик мекунанд.
ffletpu «Eyop», nyHoHe kh a3 yHBoHam MatAyM acT, gap TacBupu $acAH 6axop, muru^THxou oh Ba xaAoBaTH Kac a3 hh $acA 6axc MeKyHag. Ma3MyHH metp nyHHH acT, kh 6ap$xo o6 MemaBaHg, a6pxo MerupaHg, ryAxo MemyKy^aHg Ba 6yA6yAoH gap umKH ryA ma6 to py3 HoAa MeKyHaHg, HyHomu: To dedhd amalat jinijta ob sud, Abrenta buor daraw rinewd kikht. Gulkheke bashand daraw khikift sen, Bulbul wi khushind daraw jirew kikht (6, с. 21). HyHoH kh Me6uHeM, moup a3 gapoMagaHH moxh xaMaA metppo oro3 HaMyga, Tatcupu oHpo 6a Ta6uaT, kh o6 rapgoHgaHH 6ap$ Ba oBapgaHH 6opoHpo gap naH gopag, 6a KaAaM MeKamag. Bo6acTa 6a TaAa6u metp (nyH gap Mucpau aBBaA a3 gapoMagaHH moxh xaMaA gapaK Meguxag) aMaAxou gurapu MaHcy6 6a $acAH 6axop gap TacBup ^oh gopaHg. HyHoHHH, 6aHTH aBBaAH metp, kh 6o KaAHMaxou aMaA, 6axop, a6pxo Ba 6ap$ ^apoxaM oBapga mygaacT, ^y3txou gurapu hh $acA, aMcoAH ryA Ba 6yA6yA gap 6aHTH gyroM oMagaaHg, kh HaBHg Ba xoohhth 6axopaHg. naHBacTarHH 6aHTxo HKAyxTHH maKAy Ma3MyHH metppo ^apoxaM oBapgaacT.
Mhoah amtopu 6a 3a6oHH to^hkh cypygau moup gap u^mou MactaAaxou Ta6uaTy Ta6uaTHHropH, gap Ha3MH myrHoHH hh3 maKAxou Tap^et6aHgy TapKu6-6aHg, MycaMMaTxo Ba MacHaBH 3ueg 6a Kop pa^TaaHg. FaHp a3 hh moup xaMema Kymum 6a xap^ Meguxag, to a3 maKAxou ryHoryH gap 6aeHH hk MaB3yt HCTH^oga 6apag. ffletpu «Eyop» hh3 gap KoAa6u TapKu66aHg э^og rapguga, 6aHTH oxupuHam Mycappat oMagaacT. X,aMau hh ryBoxu HaB^yuxou moup gap maKA6axmuu Ha3MH MaxaAAH3a6oH Me6omaHg.
ffletpu «3uMHCTyH» a3 ^uxaTH gap6aprupuH MaB3yt Ba Ma3MyHH xem 6a TapuKH gurap э^og mygaacT. Mucpau aBBaAH metp a3 xyHyKuxo Ba capMou $acAH 3hmhotoh oro3 rapguga, Mucpau gyroMH 6aHTH HKyM, raHpunamMgomTH xoHaHga, a3 MaB3yu gurap cyxaH MeKymoag. EaHTH 6atgHHa hh3 gaBoMH xaMHH MaB3yt 6yga, HacuxaTH nagapy MogapoHpo 6a $ap3aHgoHamoH gap 6ap rupu^TaacT. Hh HacuxaT a3 эxтнeт mygaH a3 o^aTH capMo cap myga, 6o Tapru6u KygaKoH 6a HAMoMy3H aH^oM Mena3upag, MacaAaH:
Zimistun yat, awo fik jo shito kikht, Fukath mardum khu ziryot rubaro kikht. A ziryoten, shito khac mabirezet, Pi kaldardh-at pi kekhak mubtalo kikht (6, c.20). ^ap metpu Ma3Kyp u6opaxo Ba Tat6upxou ^oah6h 3a6oHH 3HHgau MapgyM, mhoah «aM6o^» (gap HBa3u), «^hhh^ ac aBto bmxkhm^k вbэxтoвb» (Eap$ a3 xaBo mhoah namMH HapM KapgarH a^THgaH e 6opugaH) HCTH^oga mygaaHg, kh HaTaHxo 6ageuHTH metppo 6aAaHg rapgoHgaaHg, 6aAKH 6a gHA Ba Ha3apu xaAK oHpo Ha3gHK MeKyHaHg.
MyaAAH^H capcyxaHH HaxycTHH Hampu Ma^Myau «ryAryma» C. Rahmhhtokhh a3 xycycH Ma3MyHH amtopu myrHH3a6oHH fflaH6e3oga xap$ 3aga, Max3 a3 metpu Ay Khokhdara shitoyi, tuyat nur balo migund, Nur palawuni garmi tu khez benawo migund (6, c. 21). 6a hh TapuK egoBapH MeKyHag: «... metpxoe, kh goxHAH hh Ma^Mya mygaaHg -«Xoxgapa mнтoнэ» - xyHyKHH ffloxgapa TacBupu capMou 3hmhotoh 6yga, hk HaBt
характери махаллй дорад ва бо образхои равшан, ки танхо дар Шохдара пайдо шуда метавонанд ба ин шеър хусни адохида мебахшад, пур аст» (5, с. 5).
Дар хакикат, образ ва тасвирхои хоси ин гуна шеърхо бо махсусияти худ фарк мекунанд. Чунончи, дар ду байти дигари шеър сардии ин манзил гуфта шуда, пас аз он шоир ба як тасвири гайривокей, вале бисёр шоирона вазъро ба хонанда муаррифй мекунад, масалан:
Ar tam yi khilta garmipi bozor mi wakht ca virt, Tar cem wi molt khaloyiqi mash tutiyo migund (6, с. 6).
Мазмуни тахтуллафзии байт ин аст, ки агар касе дар хамин рузхо як халта гармиро ба бозор барорад, мардумони мо онро ба мисли тутиё ба чашмонашон мемоланд. Чун услуби шоир аст, байтхои охири шеър ба таври истехзо ва масхара як нафар аз мумсикони водиро, ки ба касе дар чунин ахвол як чуб хезум намедихад, ба риштаи танкид мекашад.
Шеъри «Ту йо ту нан кати гап» (Бо ту ва ё бо модарат гап аст) дар шакли газал эчод шуда, ибораи «ё ту ё ту нан кати гап» дар он ба вазифаи радиф омадааст. Х,алли масъалаи асосй, ки кушодани чашми духтарони чавон ба хондану илм омухтан аст, ба воситаи масъалахои дигари замонавй, аниктараш мушкилоти анъанавй ва хурофотии замон, халлу фасл гардидааст. Мазмуни шеър бо хитоби шоир ба духтари аз олам бехабар сар мешавад, ки дар он вазъи хакикии хаёти духтар ва ояндаи он гуфта мешавад. Аз чумла, шоир мухотабашро гушзад мекунад, ки дар пушти дари онхо хостгорони хар табака катор истодаанд, ки асосан аз бою муллову мингбошии собик иборатанд. Онхо пешакй бо падарат маслихат кардаанд ва инро бачахои дех шунидаанд, падарат туро чун хайвон хариду фуруш дорад, аммо ту аз бедонишиву бехунариат аз хамаи ин ахвол бехабар астй. Аз ин хотир, шоир панди худро ба духтар мегуяд, ки мазмунаш «Биё хон, биё хон, ки сохиби илму маърифат гардй ва он вакт такдири туро касе бидуни худи ту хал нахохад кард». Масалан: Mu gap ca zezi agar, mund mu rubaro yik dis, Ya khoy, ya khoy, a pari yo tu, yo tu nan qati gap. Ca khoyi sawi tu millo khu dadh khu ziryot mis As ilm-ta bokhabare, yo tu, yo tu nanqati gap (6, с. 25).
Шоир мегуяд, ки махз ба воситаи хондан ва илм андухтан метавонй фарзандонатро хам тарбияи лоик кунй, метавонй ба мардумони пешрафта рафта расй ва метавонй яке аз бехтарин ва манфиатовартарин фарзанди замон ва хукумати Шуро гардй. Албатта, дар охир шоир байти хусни тахаллусро оварда, таъкид мекунад, ки танхо бо хамин рох метавонй Чдмшед (исми шоир)-ро низ мафтуну интизори худ гардонй:
Ditir-ta, ay guli Khuqnun, yaqinath as Jamshed, Pi khunde muntazire, yo tu, yo tu nanqati gap (6, с. 25).
Дар миёни ашъори ба забони модарии шоир, шеърхои лирикй чои намоёнро ишгол мекунанд. «Ашъори лирикии у бошад, хамоно мавзуъхои ишку мухаббат, садокату самимият ва мухаббати ёру диёрро дар бар мегирифт», -менависад дар ин бора В.Д.Охониёзов (7,с. 3-4).
Шеърхои «Дъу башанд сурат» (Ду чехраи хуб), «Дуст», «Йийоргад мунд авъас нист» (Ба каси дигар хавас надорам), «Зулхумор» ва рубоихову
gy6aHTHxoamoH KaHxocT, kh Bupgu 3a6oHH MapgyMaHg. Ca6a6u Max6y6uaTH hh HaMygu amtopu moup xaMoH paBoHH Ba Buxaruxou cyxaHH moup Me6omag.
^Ke a3 ^apKHHTxou amtopu 6a 3a6oHH MogapH э^ogкapgaн fflaH6e3oga a3 amtopu to^hkhh y gap oh acT, kh hh amtop gy HaBtu gurapu metpupo gopocT, kh gap amtopu 6a 3a6oHH to^hkhh moup guga HaMemaBaHg. Hh maKAxou metpH py6oH Ba 6aHTxou aAoxuga xacTaHg Ba MHKgopaH 3ueg xaM 6a Ha3ap HaMepacaHg. ^ap MactaAau KaM э^og rapgugaHH hh maKAxou metpupo a3 Tapa^H moup gap Ha3MH myrHoHH Ba yMyMaH э^og HaKapgaHH ohxo gap amtopu to^hkhh mouppo MeTaBoH 6a hk MactaAa Bo6acTa goHHCT. TaxAHAH amtopu moup ryBoxH Meguxag, kh HCTetgogu fflaH6e3oga acocaH gap HHmou ocopu Ha3MHH KaAoHxa^M opoMHH komhah xygpo Mee6ag. A3 hh xoTup, maKAxou xypgu ahphkh mhoah 6aHT, gy6aHTH Ba py6oH TaAa6oTH Ma$xyMgap6aprupH Ba xyAoca6apopuxou mouppo KoHet Kapga HaMeTaBoHHcTaHg.
Eo By^ygu nyHHH xyAoca, 6aHTxo Ba py6ouxou moup gap 3a6oHH MogapH nyppa Ba xaMaTapa^a 6a TaAa6oTH hh gy xaHpu aga6H ^aBo6ryH 6yga, gap ohxo $HKpxo Ba MaB3ytxou 6a MyaAAH^ Ba xoHaHga 3apypH ry^Ta mygaaHg. ^ap MueHH amtopu moup naH^ py6oH Ba ce HoMryH 6aHTxou aAoxuga MaB^yg xacTaHg.
^Ke a3 xycycHHTxou acocuu py6ouxou moup oh acT, kh gap ohxo acocaH MactaAau Myxa66aT Ba caMHMuaTH omuKoHa, a^cycy HagoMaTH omuK Ba gapgu ^ygoH ry^Ta mygaacT. ^ap metpu KAaccuKHH ry3amTaroHaMoH 6apgomTaHH 6opu nyHHH MaB3ytxopo a3 maKAxou xypgu metpH acocaH gy6aHTH 6a yxga gomT. ^ap gy py6oH moup Max3 MactaAau gapgu TaHxoupo KamugaH Ba gap raMH xu^paT cyxTaHampo ry^TaacT. .HKe a3 hh py6ouxo nyHHH cago gogaacT: Shirinjonik, arud cirafcum betoth, Ayb as mu fukath, di jat, khu rafcum betoth. Ar tam-ta tu bad ca lowd, tu cemen-ti qasam, Sherrangti wi kudpuc-ti nidhafcum betoth (6, c. 45). X,aMHH TapuK, amtopu 6a 3a6oHH myrHoHH HaBHmTau Hogup fflaH6e3oga, arapnu MHKgopaH KaM 6omag xaM, BaAe a3 ^uxaTH MaB3yt Ba maKA 6oH 6yga, Kapu6 a3 TaMoMH coxaxou xaeT Ba MaB3ytxou 3HHgarH 6axc MeKyHag. CapnamMau hh amtop, gap 6apo6apu metpxou xaAKHH MaxaAAH, Ha3MH KAaccuKHH ^opcuu to^hkh 6yg.
Kanudeoma^o: Hodup IUaH6e3oda, woupu wyenma6on, ada6uemu moцuкu, Momueyo, waKn, Ha3M.
nauHaeumm:
1. KapaMwoee, fl. Ha3ape 6a awbopu Ma%anu3a6onu Eadaxwou // Bonpocw naMupcKou $unonoгuu/ff. KapauMoee. - flywan6e: flonuw, 1985. —C. 215-216.
2. Oxonue3oe, B. Py6ou ea MapocuMu MomaM // Macbarn^ou $onmopu Kuweap^ou $opcu3a6on /B. Oxonue3oe. -flywan6e: flonuw. Kumo6u aeean, 1998. -C. 190-198.
3. Oxonue3oe, B. Ha3ape 6a na3Mu wysnu3a6on. Macbarn^ou $unonoгuмu noMup / B. Oxonue3oe. -flywan6e: flonuw, 1992. -C. 3-4.
4. Oxonnue3oe, B. Puconau noM3adu. naudouw ea mawaKKynu webpu noMupma6on / B. Oxonue3oe. -Xopys: noMup, 1997. -110c.
5. Шакармамадов Н. Бадахшон дар масири тамаддуни умумибашари. Душанбе: Ирфон. 2007. -56с.
6. Шанбезода Н. Гулгунча: мураттиб ва муаллифи сарсухан В. Охониёзов, Хоруг: Помир.1998.
7. Охонниёзов В.Назаре ба ашъори шугнизабони Нодир Шанбезода. //Коммунисти Шугнон, аз 1.06.1991.
Reference Literature:
1. Karamshoyev, D. The View upon Badakhshan Poetry Written in Local Vernacular // Issue of Pamir Philology. - Dushanbe: Knowledge, 1985. -pp. 215-216.
2. Okhoniyazov, V. Rhubais and Mourning Ceremony // Issue on Persian-Speaking Countries Folklore. -Dushanbe: Knowledge. Part 1, 1988. -pp.190-198.
3. Okhoniyazov, V. The View upon the Poetry Written in Shugnan // The Issues of Pamir Philology. -Dushanbe: Knowledge, 1992. -pp. 3-4.
4. Okhoniyazov, V. Rise and Development of the Poetry Written in Pamir Languages. Khorog: Pamir, 1997. -110pp.
5. Shakarmamadov, N. Badakhshon in the Streamline of General Human Civilization. -Dushanbe: Irfon, 2007. -56pp.
6. Shanbezoda, N. The Bud Ready for Blossoming. Compiler and author of introduction V. Okhoniyazov. - Khorog: Pamir, 1998.
7. Okhoniyazov, V. The View upon Nodir Shanbezodass Poetry Written in Shugnan // Communist of Shugnan, 1.06.1991.
Нодир Шанбезода - основоположник шугнаноязычной поэзии
Ключевые слова: Нодир Шанбезода, шугнаноязычный поэт, таджикская литература, мотивы, форма, поэзия.
Нодир Шанбезаде является одним из достаточно влиятельных поэтов и литераторов XX века. К сожалению, о его жизни, деятельности и вкладе в таджикское литературоведение до сих пор ничего не было сказано. Так как он является основоположником поэзии на шугнанском языке, данная статья посвящена анализу его стихов на его родном языке.
По сравнению с поэзией на таджикском языке, его сочинения на родном языке, по объему кажется незначительными. Несмотря на это, данное наследие поэта по разнообразию форм и охвату тем является объектом особого внимания.
Nodir Shanbezoda as a Founder of Poetry in the Shugnan Language
Key words: Nodir Shanbezoda, the poet writing in Shugnan, Tajik literature, motives, form, poetry
Nodir Shanbezoda is one of adequataly influential poets and men-of-letters of the XX-th century. Unfortunately, nothing has been known about his life, activities and contribution into the Tajik literary criticism up to now. As he is a founder of the poetry written in Shugnan, the article dwells on the analysis of his poems in the mother-tongue.
In comparison with the poetry written in Tajik that one written in mother tongue seems to be minor due to its amount. But in spite of it the poet's heritage due to a variety of forms and a thematic range deserves special attention.
Роцеъ ба муаллиф:
Абдулназаров Абдулназар Абдулцодирович, корманди Институти Илм^ои гуманитарии АИ ЦТ ба номи Б. Искандаров (Цум^урии Тоцикистон, ш. Душанбе). e-mail: [email protected]
Сведения об авторе:
Абдулназаров Абдулназар Абдулкодирович, сотрудник Института гуманитарных наук Академии наук Республики Таджикистан имени Б. Искандарова (Республика Таджикистан, г. Душанбе) e-mail: abdulnazar9416@gmail. com
Information about the author:
Abdulnazarov Abdulnazar Abdulkodirovich, scientific officer of the Institute of Humanitarian Sciences under the Academy of Sciences of Tajikistan Republic named after B. Iskandarov (Tajikistan, Dushanbe) e-mail:
abdulnazar9416@gmail. com
